장음표시 사용
191쪽
Et hie quidem tonsummanda erunt ex optimo huius scientiae via optimaque consilii exeicendi ratione, vel absolute,vel pto ut certo retum statui conuenit.
C svi III. De mplici prasentis scientia is ac consilii exrcendi ruistisne, ac de consita natura spartibus. Ar e velli contemplatio non tantum docete pola debet humanos actus ex tecto luim et ac consoli iiiij usu decentem colamuinione ni adipisti sed obiicere etiam ea omnia qus ad hos usus plenius cocipiendos conducere possunt. haec ab ea decentissime expetenda sunt, quoniam eiica ea versatur quae inter uniuersalia extremum obtinet locum, ac particulatibus summe adhaerendi Quapropter illius mune
iis est, docete decentis, linos ita situs ad particularia, atque ad existentia omnia . quae ut alibi demonstratum est tertium rerum ordinem pariunt. idem quippe easdemque ob causas ipsa tostea prstiti it . docuit enim pro priae doctrinae usus, vi a rationis entibus, qui primum telum ordinem constituete diximus transtus ad te, se eundi ordinis, ad has scilicet et una vetitates uniuersa les, tute Se inchoari Ze protendi posset. Hine etiam satium est, ut praesentis eontemplationis iis .simulque moralium consiliorum exereendorum aceonsummandorum lationes logicae do tritis vias imitentur.& trium similitet ordinum sitit. Itaque primust oetit rectus si inuique pei sectus,quoniam non tantiam intuetur bonum , sed exquirit etiam bonorum omnium copulationem ea demoue decent is,ime prosequitur.Secundus erit tectus, sed imperfectus, quoniam bonum qui dein respicit, sed dis unctim, ideoque, dum bono rum,quae sibi inuicem essentia litet fauent, nexum dissrumpit, unumquodque infirmat, ne ue humatici bono persecte ministrat. Tettius nec pet sectus, nec tectus,sed
deprauatus. qui apparet et ad bonum diligitur & re ipsa malum intendit. At, ut Acilius attingi possint ea quae uniuscuiusque
usus latrones continenti praesens contemplatio contra.
henda est ad ipsum consilium, cui certa executio adiungitur. in eo enim presenti, philosophis vi, ita colligenda est, ut per illud ad Oinnes aesti, consilio moderandos abunde dei ivati possit. Dixeipue vel duatuendum erit,
contemplat i One in considera donem, remem rationem,
cogitationem proprie dictam.& consilium, in pluribus eo uenire de in pluribus di fieri e .smulque pluribus ino.
dis ab inuicem pendere,& se inuicem parere. Contemplatio squidem vel satur circa unitiersa. lia,seu singulatia, ut uniuersalium naturam referunt, quatenus sunt ignota, & ex veritatu collatione nos amr-um non botiuatem sed vetitatem prosequitur. Con. sideratio eae eo tantummodo differt a contemplatione, quoniam versatur circa particularia. Rememoratio ve rum similiter respicit, non autem bonum : versatur tam citea uniuersalia quam circa particularia quatenus prae cognita, atque etia ut praeterita , ipsuitque verum te picit,ut antiquum sui intuitum intuitum renouere potest. Meditatio , t nunc accipit ut omnia quidem respicit, utplurimum tamen particularia praesentia ae praeterita, seu etiam quae nullam teporis ratione habent circa sutula velli taro ac in directe, quatenus scilicet prius cognita vel prius eognitis euid ter annexa. Dirigitur ad bonum, ita tamen ut non certi actus,sed certi a sectus bo nitatem resticiat. C5silium versatur circa particularia ut determinata, seu circa singulatia aetetna,quatenus particularium eontinent vim , di tam rememorationis quam cogitationi cadiumentis uniuersalium vim ad eadem particularia ae praesentia contrahit, simulque ad futura dirigitur, intra ditque praecipue non verum . sed bonum, ut aptatur non assectui, sed actio ii, non absolutu ded telative. illis tui dem pio ptium est ex piscedentium veritate decernere
quid a certis hominibus quotum bonum intuetur, dato
etrio retum statu, et gendum atque agendum O.ideoque,illi etiam sngulat iter couenit respicere bona, quatenus magis, seu minus pro sutura. Comepi attia pluribus
rationibus praeest consilio, di ad illud impellit. nam illi uniuersalia pincipia parat, illius natura, partes, fiuctimiae institutiones cognoscit, 3cconsderatione proii atex qua certa particularia sunt cognoscenda: quibus nouperceptis, nulla datur consultatio Ipsa verbConsideratio, prout illi conuenit, ea de consilio exhibet. nam non tant sim particularia principia obiicit, sed comunia etiaae experienda,quae non paruam vim afferunt ad latur tum praenotionem, de aliorum quae firmiorem coniecturae usum cxposcunt. Haec vero quae tam a contoplatione quam a confide
ratione costio νarantur, meditatio ac re memoratio immediate obiiciunt. hat uni siquidem unaquaeque consultatio nes actu concomitatui , cum laconici latio quam cosideratio piscedant. non aut concomitentur. Ipsiam
vero consiliu non dissimili ratione proprias vires ad alios actus effundit. na tunc decentissime cotemplamur,
consideramus,meditamur,ac re memoramur, cum in his
consulte detinemur. Ex his omnibus colligendum est, consilium ut decernit constitui ex quinque,taquam ex subordinationis partibus, qparum ultimam executio concomitatur, de sextum obtinet locum. Pars prima adipellari poterit attentio, secunda praenotio, tertia perpusio, quarta diiudicatio, quinta electio.
Harum autem unaquaeque cosiderationis ae contem plationis actus supponit, ita tamen ut priores considerationi,posteriores vero contoplationa magis innitatur.
Attentio siquidem praesentia de praeterita rememorat quatenus Phantasia ac sensibus impei sectioribus percipi solent. Praenotio sutura obiicit, quae a mn aduersis adiungi solent,quaque licet ex sui natura ad eosde senius pertineant, aestimatiuae tamen vi percipiuntur, Experientia seu scientiae viribus no deficientibus. Perpe-so Experientiae ac scientiae viribu ta praesentium quam lutu toti m percipit naturam ac pondus. Diiudicatio gulorum natura cocipiens ac singula singulis co serens, ex rationis vi quid absolute sit praeserendum, discernit. Electio attende, statum illius cuius bonum intenditur singula ad illu reseri, docetque quid illi pro tali rerum statu sit eligibilius. Praeter haec nihil ad internum consilii actum pertinere videtur. nam dum hi actus repetitiatur noua con ah actio Oritur. C A , v i a I i l. De iis critibus attentimus . lassum ιν tituendi. a N attentionis usu tria praecipuὰ de silerantum Primum,ne consules tem lateat circa quae aitentio exercenda sit. Secundum , ne ignotita quid circa horum unumquodque attendi dibeat. Tertium, ut calicat deceptiones quae in his atteitionibus vitandae sunt. Interea ea, circa quae uniuscuiusque consulentis aiensio detinenda est,rps et consulensit scipuum locobtinet. unusquisque enim primo se ipsum ait edere dibet, Si ex sui relationibus tam immediatis quam medi ti, ad alios homines certos ac ad res certas colliderec tera omnia, ad qu seu immediate seu mediate proprianimadueisio extendenda sit. Et haec quidem accinienda sunt tam absolute ac respectu omnium quae consilio modificati oporto, quam respectu certae alicuiuoperationis. ita si attendantur omnia ad quae patari d
bemur, relationes omnes animaduertendae erunt.
Sin aute respiciatur unica consitu actio, coni illi tui illa tant si modo attendenda erunt, ad qus talis consultatici Ze quae illa consequuntur immedi. id scia mediate ieserri possent. Unusquisque autem facile perducitura
horum pleniorem Cnumerationem, ea memoria repotens quae superius et atrata sunt circa naturales acitdustrias societates, circa amicitiarum ac inimicitiarui gradus, circa pietatis, deuotaonis, achumanae carit
iis debita, de circa sngulorum affectuum obiecta. bonae u
192쪽
bonaque,quorum aliqua primo,aliqua vero consequenter te pici solent. Ea vel 5. quae ei rea horum unumquodque sunt animaduerten d a, ex iam de monitiat is similiter colligi poterunt quaedam enim naturalia sunt, quae data industria
orta, uaedam interna, quaedam extetna,& eas differen . tias admittunt quae patent ex naturali philosophia, ex moralium vii tutum doctrina,& ex iis quae circa humarratum societatum disserentias ac partes demonstrata sunt. Haec omnia unusquisque circa seipsu in attendere
tenetur circa alios vero,eertos,& alia certa , non semper omnia, sed ea tantum quae pio singulatum relationsi seu necessivi litium decenti usu ignotate non licet. Horum autem discretio facilior erit ac tutior, si tanquam harum animaduellionum signa communes ope. rationum partes quarum aliquas concomitantiae, aliquas subordinatio im nominadas in logicis dictum est
constituantur, videlicet Agens, vis quae impellit ad agendum,finis cui,seu tes cuius bonum intenditur, finis Proptet quem operatur, Media quae ad finem pei ducunt, Res circa quam agitur, vites quibus operatio perscitur: Instrumenta seu adiumenta, quorum usus astumi potest, Ea quae ex huiusmodi actu consequenti quadam latione oriuntur seu oriri possunt: atque operandi modi lixe ad operationis essentiam peltinent. His
accidentali latione adduntur te tum certus status, casio .l cus,tempus,5e aliquorum praesentia seu abientia.& hae quidem sunt partes concomitantiae. Sub ordinatae vet5,cetia exordi , certi progressus, ac certa cisalum
Plurimae autem dictarum partium subiiciunt ut hominis operantis eleetioni ,-ad libitum immutantur. Itaque simul attendendum erit, quaenam partes in te proposita immutati possint, 5e an ex tali immutatione quod proponitur magis seu minus e petibile fiat sicut aenim operationis existentia se qualitates oriunt ut ex harum partium concursu ae dispositione, ita ex ea tundem immutatione . Existentiae lationes ac qualitates immutati necesse est. Et hae quidem eo magis ad attentionis actum recte exercendum paratos nos teddent, sproprioribus tutionibus contrahantur ad singulos humanos aetus internos,extet nos, naturales, morales, politi eos, siue ad Magistratus,sue ad artes exercendas pertineant. Praecipud tamen haec inquitenda et unt respectu eorum,quae ad actus reseruntur,ut puta potentia seu impotentia , habitus, dispositiones, debita, consuetudines, & respectu modorum, quibus singulae operatio-ares exeleeri possunt,ut puta , vehementer, quietu, pa et ient et, sectetis,aperte,pet nos ipsos,per alios.
Deceptionum vero quae circa hae occurrunt, causae
plures sunt: praecipua est, dum absque regula seu tegulae usu ea asseruntur quae absque tegulae usu veta cogno. sci non possitiit, ut puta dum aliquis existimat ut iustus, discretus, seu magnanimus , Iustitiae , Discretiq.nis, ac Magnanimitatis rationibus non eonceptis, seu
ad illum, de quo assimatur, non deductis. Et haec quidem deeeptio, dum nos ipsos iudicamus. Otitur
pol illimum ex regula desectu. Adauget ut tamen exa mole quo nos ipsos piosequimur, sortasse etiam ex ne
gligentia in propriis perpendendis. Dum vera ali
iudicant ut accedit internae voluntatis in petscrutaba-isi' natura, de qua tamen , dum plures actus idem te. santur neque aliud coiitrarium persuadet, ambigere nefas est. In quibusdam timenda sunt incutia . memo- ita lapsus , illatini halliae alio. Quod si aliorum te. sim si iis innitam ut , ius agetentis fide, ae pio bitas plene perspectae sint, a scaude praeterea cauendum erit. Mis ad attentionis dilectionem sic constitutis, nonnulla. uae ad cxteratum partium consilium constituentium irinionem attinent, dicetida sunt.
R x v o T r o, quae diligitur futura, qua
tenus vel actu consecta mir, vel his, quae agenda proponuntur, si icipia agantur, ne cellario vel probabiliter consequentur , innititur his omnibus quae ex animaduersione concipiuntur, illis tamen accedentibus, quae moralium virtutum ac vitio rum impulsus docent tam absolute qua in etiam dum
adiunt vel absunt sanitas gilitas, robur, ars, libertas, diuitiae, amici, dignitate , eloquentia de sapientia. na dum aliqua nouiter fiunt, iis quibus hae grata seu in giatas
tura i unt,ad ea agenda prouocantur ad quae propri) mores talibus bonis accedentibus vel te motis illas pronos reddunt. Itaque coniectatur hos pro retum sua ium flatu quadam vel acturos vel n6n adiuros. Ipsa vero praenotio tot usus habet, quot sunt ea quae in consultationε veniunt. si enim nouum aliquod ag tur,noua quaedam euenient quae tot differentias admittent quot sunt actus qui proponuntur,si nihil agatur non ulla iociasse corruent vel peiora Gecedent. I et pensio singulos rerum status, Prat lentem scilicet.& eos qui ex unaquaque sententia attendendi sunt, diligent et eo m- parat , habita ratione expensarum caeterorumque mmnium, prasettim autem discriminis quod inter prae sentium cultitudinem de suturorum incertitudinem c Milituitur. 49iiudicatio, cuius partes sunt decernere quid abso lute sti eligibilius proprium opus recte perficiet si recte perpens, insistet, Ze ea ad usum deducet quae superius dicta sunt circa bonorum ac malorum gradus de diffe
Electio in qua consitum interius consummatur, ut diximus in eo disse it a diiudieatione, quoniam diiudi eatio bona ae mala absolute di in seipsis respicit: electio vero singula relative intuetur,quatenus scilicet ad certos homines te feruntur, Se dato tali rerum flatu huius vias tectus censeti poterit,s accuratius percipiant ut ea quae propositum ita el)gibile reddunt ut sititit aequat astat oppostis, qua soli vile illud idem reipuendum de
Ea veto quq ad electionem impellunt,ut videtur, sunt
quatuor, quorum unumquodque recipit etiam inagis ac minus nam contrarium positiuum admittit. Primum
docet propositum esse des, letabile N expetibile, seu e contra. Secundum docet illud possibile esse seu imposis bile. Tettium, rataonabile seu artationabile. Quatium. decens seu indecens. Hae attendenda erunt eadem haesitie, vane si tu idem inquititur an aliquod possibile sitis nullo modo constet illud expetendum esse,scuti etiam frustra labor mus, dum inquiramus de eo quod expeti. bile non est,seu expetibile quidem .sed omnino impossibile,an sit rationabiliter eligendum vel non eligendum. Simili ratione, nisi constitutum sit rem talionabilitet eligendam esse , importunum erit illiti, conuenientiam confirmare, praesertian si conclusio staminiativa. Dum autem negatiua fouetur, posteriores ad priorum eoasi: mationem decenter adiungi poterunt. CGA p v x V I.
o oti sit O natura patres, ac partiti munia ita enatiata sint. Nunc singulae consilii
exercendi rationes, quas superius enumerauimus, accuratius explicandi sunt, exordio
sumpto ab ea quam rectam ae pei sectam appellandam dirimus. Id vitectius sat, accipimus ex iam constatutis, hominum consita omnia necessatio versari circa ea quae vel pertinent ad communem dispositionem rerum, personatum,& actionum,ut puta dum re totius vi-ir dispostione agitur, vel conducunt adeptioni mora lium virtutum vel dirigunt ad facultatum attiumve ha bitus consequendos: vel perducunt ad mortalium vir tutum , ae facultatum, seu artium usus,illarumque stuctus uberiores inundunt.
Accipimus erram, holum consitorum nullum recte p. lim.
193쪽
pet 'eque exercet; ae adactum perduei posse, sue
certorii ii hominum, sue certae domus, siue amplioris societatis bonum intendat, nisi ab illis exerceantur qui non tantum motu in vitrutibus pixditi sunt, sed summa etiam sapientia ac prudentia praestantiora abunde piae stant, runcque tantummodo, eum quae ab illis tecte ac
ponet) eoncipiuntur absque ullo impedimento exe cutioni mandantur, dum scilicet hominum multitudo sati, ampla simul collecta horum consilis ac moderationibus prompte a sentitur de paret: neque enim in dubium reuocati potest. si observentui ea quae citrea pei sectissimam hominum societatem enarrata sunt )quin haec consilia ex eo parte qua intendunt communem terum, personatum ae attionum dispostionem. eandem pei sectissimam hominum societatem patitura
Et lixe quidem conflia , tanqiram ex dignitatis ot
dine , prima virtute complectentur ea quibus hominuunusquisque Ze domus unaquaeque decernit latra citea ea quae pertinent ad tot iux vitae curium, seu ad certam vivendi rationem , quam circa teliqua quae vii tutum ac facultatum eonsecutiones & usus tespiciunt, accepto praesertim ab unoquoque ea quae in primo lui ot tu a Deo seu a Natura obtinuit, licet ex proprio gradu non optima censeri possent,sibi verὸ optima esse. Nam ex te
cto illotum usu diuinis donis accedentibus ad sum tuum bonum perduci potest. Hae veto satis aperta sunt iis qui me molia retinenteonstitutis societatis dispositionem , patres ac munia. I alium autem hominum ae talis societatis consilia per. sectissimam consulendi tationem vel ἡ retinere, ex eo etiam confirmati potest quoniam singulae illorum pat-tes , attentio scilicet, praenotio, i penso, diiudieatio
citque electio una cum executione , quam optimὰ exercebuntur , ac ab omni errore erum summi rutae . in ea enim omnia omnibus patent, singula ex experientia cettat tactantur,smi sque certis legibus ita definiunt ut ac disponunt ut, vi tat ob virium desectum ab illis diu et tete nee esse sit quae absolute eligibilia sunt. Siquis igi tui talem tum constis ineundi , tum praesemis scientiae ad usum deducendae rationem conserat logicae , si bus hic Acil) assentiet ut eam ad decentis imam demonstandi methodum proportionem habete . quemadmo.
dum enim ex recta demonstrationum potetisone omnes veritates effluunt, ae recte admodum copulantur,
ita haec consilii ineundi ratio. & talis incitatis scientiae vas,bona omnia essundat ac decerit iiiiiiie colligit
O o x M modo recta sed imperfectaeonsi. liorum exercendorum ratio, rectui ue sidim persectus motali, seientiae usus, si adi
glcavius reserat ut, dialecticas argumenta. tiones imitabitur. versatur enim circa bona disiunctimaecepta,nec singula annectere potest .optimo ae summo bono quos probabili syllogismo respectu vetitatis co uenit , qui velitatem smiliter intuetur distinetim , neque ab iis veritatibus exorditur quae absolutae sunt primae. Itaque exerceti solet ab illis qui recti quidem censeti pollunt, sed seu lapientia ac prudentia plastantiori uete destituunt ut seu in tet eos versantur,qui plastantio: is prudentiae usui Obiistunt.
Sed,quo talis consulendi ratio est dissicilior, eo dili
gentior ii instituta one in exposcit. Huius iatnen ratio ne, non disiicile colligi pos Iu .it ex doctrina tam morali tam virtutum quini ciuit anatum societatum , praecipuo vetia ea diligentiora antina duersione eoium quae
cite a persectissimam societatis humanae formam enat lata sunt. Communis siquidem disposito agendorum
nee non certa vivendi seu modetandi norma eo persectior et ii, quo pro terum captu magis aecedet ad illam
quae pet sectasimam societatem parit, 3e eiusdem societatis domos ae ciues dirigit. Ex his vero sicile demonstrabitur,llibusnam morum virtutibus ae facultatibus praecipue insudandum sit, quaeque diligentius exerceniadae. nouimus enim singula hominum munia certae ala. eui animae viti uti proportione respondcreduncque iamtummodo tecte sustineti posse, cum adiutit de exercentur morum virtutes ac facultates, quae ad eiusdem virtutis persectionem desideramur Cum autem consiliorum vis se ad propria & ad aliena extendi soleat, ille qui tibi tectὰ consulit aliis etiam
consitum recte ilare poterit. in eo tamen exhibendo extra persectissimam societatem plobationabus,qua rationibus docere phillant quid agendum si seu non agendum, ea annectenda erunt qui teddunt auditorem
ae illotem ad assentiendum illi qui consulit, de propg- solem ad id quod proponit ut amplexandum. Plinium
tune pristat ut, cum audiens prouocatur ad beneuolentiam erga illum qui loquit ut . atque ad deeei ne iidum eum vere esse virum bonum , prudentem , ac sbi amicum Secundum, dum idem auditor impellitui ad eos affectu, qui propositae sententia satient, di ab illis au eatur qui eidem aduersari possent. Vtrum que inritoto seritionis cursu nam absque sermone aliis consitum dari non potest,)praestandum et it: primum tamen praecipue in exordio, secundum in peroratione: probatio es vero & ea quae ad Hobationem conducunt mediam
Qua niti, autem nullum horum adimpleti possi abGque vi syllogistica vi uni quodque enim nouunt aliquod ex aliquorum pia cognitione intendit , nihilominus nullam argumentationem perficit. probat tu enim Enthymematibus inniti solet, illisque praecipue quae maiorem propositionem pronuntiant, minotique supposta couclutionem obiiciunt. Dum allectus excitantur seu comprimunt ut, minor tantam proposito obitet solet omina propositione uniuersali seu magis in determinata,ac conclusiope. uniuersalia namque atque indet et- minata animum interne colligunt,conclusionis vero illatio eundem interne exercet, quorum v numquodque aduet latur xsectuum motionibus quibus animus ad ecterna profunditur. Dum auditoris animus conciliatur, atque ad assentiendum propensus reddit ut, decent illime tota argu
mentatio ac si gulae illius partes omitiuntur . sed ille qui sermonem habet,cirea ea detinetur quae auditorem exeitare possunt ad totum Enthymema per se conscie-dum,seque ipsum interne colloquendum,ut puta s quis dicat sermonis mei exordium ab oratione sumendunteli, Dei isque Opt. Max precandus, ut ea quae dicturus sum ad vestrum commodum , ae ad totius Reipubl. pacem, quae mihi vi decet illius ciuem est sumitiὸ cordi: talia enim audiens internis oculis loquentis pietatem intuetur, de summum in Remp. amotem, iamque
ad illi assentiendum paratior redditur. Haec loquendi forma ideo his animi conciliationibus aptatur, quoniaillum qui de L ipso loquitur ab omni arrogantiae culpa. ut is sinum reddit, di audit oti sumiaram fidem facit Nam
homini pios itum est hi, quam niaximc asentiri qui ex proprio ingenio colligit. Asse eius vel 5, qui seu excitandi, seu comprimendi
sunt, ex totius consilis concluso ne definiendi erunt. ltaque sexdecim ordinum e ei seri poterunt. cuiuscunq; enim confiij finis est aliqua acta , vel aliqua omisso, qu tum vnicuique , ut exercetur adiungi solent respe. tiuillius eui consilium datur, seu incommoda. animi sollicitudines , labores, ac dolores, seu commoda animi relaxationes,quies,ac voluptab: patiuntque respectu aliorum,seu voluptatem ac commodum .seu dolorem Ee incommodum, continentque seu amicitis seu inimiet liae signa: ut consummatur , affert aliquod bonum, seu malum aliquod amouet. Itaque, quatenus actio suade-
194쪽
tur, illae si) morum virtutes laudandi erunt, que animuad agendum propensum reddunt, utputa Magnanimitasne iusta indignatio, & si ea vitia reprehendenda quae
retrahunt ab actione, υ uta Acedia pusilinimitas, Iraevaeuitas, re animi infirmitas. Quatenus demonstrat ab
actione abstinendum esse, iusistet in laud)bus virtutum, quae ho in ines in agendo tardiores reddunt, ut puta Discreti iii , modestiae, moderationis,& s 4 detestabitur vitia, quae impellunt ad agendum, ut puta Indiscretionem, linmodestiam, Ambitionem, Iracundiam. Dii patri qua suadetur an ediunt ut in comoda, animi solli citudines, labores,dolores, uel celebranda erit so titudo Dige tepidi denda mollities. Econtras illam a s Deient commoda , animi relaxatio, quies, se voluptas
s=Jlaudandus erit deeeli tuimet amor ae custodia , &it reprehendenda una praeeipitatu, , & nimius suimetdhspebus. Dum id, quod suadetur, aliquibus molestia iac damnum assert, D inimicitiae usum complectitur, Qimmotandum erit in laudibus illatum virtutum, qua precipiunt in saciem hominum respiciendum non esse dum aguntur ea quae recta exposcit ratio, & praestantioribus bonis legitime in eum bitute Ee sto) teprehendenda vitia, quae dum videntur ad plura eircumspicere, a propiti, muneribus homines tetrahunt. Eeontra, lumea,quae intenduntur, pluribus aliis commoda allatura sunt.& plures nouis amicitiae vinculis deuincite pol. sunt biJ in silendum erit in ei comi is virtutum, quae impellunt ad hominis cuius eunque commoda de cuius cunque amicitiam sotieudam docent, utputa caritatis, benefeentis amieitiae.liberalitat is,ae magnis centiae, Iein illa si,quitia vehementius inuehendum , quae ex aliorum bonis eo niti stantur Se ex alienis mali, delectantur, vi puta in inuidiam in maleficentiam, & in alias quae homines se a sectos reddunt. Quatenus bona consecutura sunt, Ee mala reces ita , prout unius
iusque sententiae conuenit, talium bonorum vel si qeupiditas, vel si J despe ius , & talium malorum, vel si J patui penso, vel staJ deletestatio excitanda erit, praesertim dato tali telum statu : quamuis enim hete ad perpensionem, ad diiudicationem, S: ad electionem pertineant. nihilominus ex proponendi modo,as ctui excitationem seu repressionem inducere possunt. idem quippe, dum argumentationem ingreditur, probandi vim continet, de dum seu solitatiὰ prosei tui, seu cum
quadam indirecta deductione, si res prolata ad id valeat , assectus attingit, praesertim si piopostio sit patii.
cularis ae undequaque delet minata.
priori raris e ae erurunt. V evu Lur in consilis recte exercen
i di, des dei antiit, quatenus ignorantur, loco- ium Dialectieotum adiumentis iacit tu, pet- quili poterunt. hotum enim unumquodque
aliqua in vetitatem vel continet vel obiicit, neque velitas ulta inuentia potest, quae termini alicuius tali natis telationis vim non contineat, licet quaessio sit the. totiea pertine lique seu ad clariorem perceptionem eo. rum qu 2 sub consitum cadunt, seu ad eoru em eon si totum expansonem contractionemve, eaque atten. denda snt quae seu terminorun . , seu praemissatum, seu probationum vim continent se de tui unt, seu pio bitionibus , seu affectuum impulsibus ac modelationi. bus, L .i animo tum disposiclombus. silentio tamen de mandandum est, subordinatas ae
concomitantes actionum partes earundemque relatio.
nes.s i ξ perpendantur, summam vim continere ad electionem, ex qua internum consilis opus consumma. tur,tute exercendam: expetibilatas squidem, quae pri.
ma lectionis tandamenta constituit, demonstranda est
ex relatione illius fluctus ii boni quod ex actione deducendum est,ad illum cuius bonum iotenditur. luat nus seu huiusmodi bono calet & oppostis malis pie initur , vel eo praeditus est, x ab oppositi libet dum enim his bonis caret de malis premitur, ea actio illi expetibilis erit quae talia mala expellit de bona opposita parit. Dum vero Ps bonis est piae situs de ab opposito malo liber, talis actio seu actioni, si uetus illi expetibilis
non est. Itaque sani,quoniam iam adest sanitas 3d abest aegritudo , medicina non utuntur, quae tamen illis est expetibilis , . qui catent sanitate de certo inorbo am-
Ex eisdem telationibus maior seu minor expetibilitas demonstrari poterit. nam quanto firmius seu infit inius bona ves mala adsunt seu absunt : & quo bona sunt piaestantioris vel minus praestantis ordinis, di mala magis seu minus detestanda, ae inhaerendi modus est magis seu minus firmus , tantis expetibilitas maior seu
Possibilitas,quae seeundo loeo est attentenda ad elo
ctionis confirmationem . conuincitur ex relatione virium , instrumentorum,de adiumento tum , quae exqui runtur in actionis propositae consummatione ad ipsum
agens , quatenus haec obtinet, vel facile obtinere potest, seu eisdem caret,nee sicile parare valet. smilique
latrone, ex maiori minorave horum copia seu carentia,
maiorique adipiscendi saei litate ac disti cultate, maior seu mincit possibilatas eo istimabitur. Rem vero expetibilem,sinusque potabilem rationabilem , seu non rationabilem esse demonstrari solet ex euentibus qui anionem concomitant ut saepissime enim ea quae vere expetibilia sunt ac postibilia, fortasse etiam
cilia, recte omittuntur, quoniam ea prosequentcs. seu ex Naturae vi, seu ex hominum voluntate, malas
longἡ detestabilioribus subiicimur. Operationis voto conuenientia ex partium quidem Ontiatum ad agentem causam collationibus , sed ex ipso asendi modo praecipue demonstratur. plui ima enim , quae s cxtera respiciam ut patum decent, ex agendi modo deeentii stina fiunt. plurima etiam, quae ex caeteratum partium collationibus conuenientia de moniliantur, ex agendi modo ad itidecentiam delabuntur. ipsae vero concomitantiae partes, si illatum series recte attendatur, etiam se inuicem demonstrate possunt, quod non patum m '
menti affert tum ad nouorum consiliorum excitatio.
nem tum ad incoepti consilii consummationem. itaque,cam virus quisque tam Naturae quam lationis legibus impellatur ad aliquid agendum,ac agenti, par te, tibi sustinendas non ambigat, si ea diligentet attemdetit , que sbi seu essentialiter seu accidentaliter aptan-
tira seu aduersari debeat,3e ad quorum nam commodum proprias aetiones dirigere. His vero postis quamlutis
nem realem, mox hoc perpento media seliget. Hie .utem quo tuam eo ta aliqua ministeria continent, res setii et sonas eitea 'uas haec ministeria exercenda sunt faucile demonstra Dunt. quorum recta perceptio vires, qui in opere pet ficiendo requiruntur, conuincet. Ex his instrumentorum de auxiliorum necessitas ostendetur, ex quorum omnium perpenso ne si utius collectio cellius concipietur, simulque vatis exequendi modi,ex quibus vatis euentus innotescent. Hinc vero tutis suae deuenie tui tum ad cetrum imo dum praefigendum, tum ad electionem loci, temporis,occasionis, tertique rerum sta-
tur Talia enim ut dictum est in agentis potestate
lunt c nstituta , 5. quam maxime conducunt ad malos eventu, declinando, bono: que inducendos. Quoniam autem ex multitudine eotum. ad quorum
commodum actiones di gends sunt,otitur consequenter multitudo tam finium quam iste rotum, quε finis uniuscuiusque adeptioni de ei urunt: in harum partium prosecutione ae usu curandum erit ut stipula sibi inui
cem consentiant ae opitulentur. neque enim in conue
nit ut idem bonum respectu diu ei solum , 5e finis de
195쪽
S medi, & i iis tumenti munia iecipiat. Itaque haec te
ei e concepta in causa erunt , ut ram eo tum qu bus estini ei utendunt,quani eorum per quos est inseruiendum, numerus summo cum vniuscua usque commodo quam- maxime adaugeat ut ,& amicitiatum leges non parum roboris assequatur. Haec tamen attendenda erunt in his tantummodo, quae ex catitatis seu amicitiae lesibus a genda lunt. Nam dum iustitiae debitum , t stet, leu diuiuus cultus , nulla cate totum talio habenda erit.
C i IX. De his qui ad moro h Attis and rendos mira habent. D pleniorem doctrinam eorum quae eontinent institutiones humanorum consilio tumae humanorum actuum qui tectitudine qui dem praediti sunt , sed a suilinia persectione deseiunt explicandum est quanam industria motalium virtutum adeptio ac inductio quas summam dii sculta tem continere diximus ) tecte inchoari protendique
possiit, ac Deo adiuuante qu amrutinime consummati. Sciendum igitur, vites omnes. quae animam aliquo pacto immutare possunt, necet mo attingere vel primo superiores illius partes,postmodum vero inseriores, vel aconita primo in setiores, pollinodum autem superi res,vel vitasque smul. Quae attingunt olim superiora, tespectu nosti sunt med irationes, respectu alio tum sermones ac aditi irationes horum enim unumquodque cogitandi vim pii
Quae pridiam vim iiii ieiunt in inferiora, sunt pa Πῖo
nes animi, quatenus seu voluptatem seu dolorem continent. alia siquidem tes pectu partium insiliorum velim mentiores impulsus pariunt. Quae utrasque patres simul exercete videntur, sunt externi actus,quibus annectuntur collocutiones ace5suetudines. nam in his copulari solent cogitationis ac sensuum vires, ac xt pluti iniim voluptatis seu tristitiae vim completiuntur. Quonam pacto haec Lirectus internos immutare, prouocate , seu compta mere potainti exsuperioribus constitutionibu, sitis a petium est. l Ilo tum autem vites s recte exerceantur,ita ad motum virtutes inducendas vitiaque opposita expellenda conducunt,ut v numquodque certam quandam communis, ac teratum mnialium virtutum porrem propriora quadaiatione , ideatur itidue ei et admonitaones squidem aemeditationes rationi consonae. aptistimae sunt ad eam vi ratium virtutum patrem excitandam quae est magis intellectualis Ee Prudentiae nomine prosciti solet. Litetnae opetationes, et mos nationes, A conse et v. dines. Iullitiae tecta que intensioni inducendae ac confirmandae praecipue dei eruiuiit. Pasiones contristantes
seu oblectantes, ii te E adhibeamur ae ad usum dedu.
cantur, sortitudinem ac temperantiam parere & fit mare soleo t. conitis alitia enim , quae oriunt ut sue ei malorum obiectione sue ex bonorum amotione, dum absque ullo moderamine tectas actiones praecedunt vel concomitantur, sortitudinem clatius temtam reddunt. dum arte aliqua eettis quibusdam commodis ae voluptatibus teniperant ut infitiatos in osscio retinent. duinadhaerent prauotum actuum coli lammationi,poenitentiam patiunt. Non dissimili ratione oblectantia cuiuscunque ordini, stit siue id fiat ex Naturae dispostione diuitiaq; pto
itidentia,sive ex hominum induistia, dum adduntur re ctoriam actuum coniumniarioni, re io, habitus firmat. dum ab illa amouentur, exercent puricilem virtutis da- lectionem. haec tamen, quatenus motum alienorum mutationem xantu in in eo ducit, praecipue circa pueros,
re circa eos qui ob talionis ita firmitatem pueriles sequuntiat moles ad usum de dueeda sunt. Nam ipsa etiam fortitudo ac temperataria. quibus oblectantium contristantiumque obiectio. es fauerit, desideralitur, praesertini respectu eortim quae neque e lentialiter, neque ab-
s estores assectus, qui in puella ae iunioribus quam maxi.
me vigent. Itaque recti is me sanet tum est, pueros peti ei ii iam de dolorem erudiendos esse.Eadem tamen con- tristantia ac exhilarantia vim habent circa maiores, diat exercent ut seu ad praemium, seu ad poenam. Quapi ptet fuit Antiquorum sententia, Poenam de Pirmium Magnos Deos appella dos esse. C A . v et x.
De mores tim mea ratio tam materia, est Maserieiis h. trione. O κ i i , philosophia oo nia quidem ob.
iieeie debet quae ad mores componendos conseire possunt ed meditationum rationes
praecipue prosequi. homini enim propriis si
mae sunt, ex Naturae o id ne insitioribus praesent, et an- quam rationi summe adhaetentes illius moderamina via
bellus ae Acilius colligunt. easdem ad anseriores potentias effundere possunt Itaque circa ipsas meditatim nes adhuc immotandum est, accuratisisque demonstra dum circa quae detinendae sint, & quo ordine tam tenpectu materierum quam respectu propriarum palliumpto trahendae ac consuminanda. his namque recte perceptis,pi optias illatum vites ad animi affectus excitan
do, ae itissectendos di dilucidius perspicientiat & ad Ysum facilius deducent ut .
Quod ad primum attinet,sanciendum es, reditatio nes detinendus esse circa motum virtutes vii aque op posta, cite a horum habituum paties subiecta obiecta,
ac circa horum relationes omnes: ciltra enim motum
.virtutes nihil aliud sim quam decentes humano uni a r. sectuum habitus, nccessarium est eas affectuum natu iaretinete. Itaque, scuti affectus excitantur seu remittiti iur ex perceptione eorum qui ab ipsis prosequenda de
clitiandaue sunt ita ex tecta intuitione eorundem ino
dorum, quibus horum unumquodque rect E praestari potest .ad decentes motus ac habitus diriguntur, simulqu
horum vitiis purgant ut virtutibusque decorantur. Harum autem meditationum ordo sumendus erit ex iam constituta doti lina moralium virtutum ac vitioiu, sempόtque oppostolum me dilationes et unt copulan. dae: nam bonorum amor ex detestandorum odio adau
get uim deiectandorum odium ea bonorum dilectione
sit matur ac roboratur.Primo igitur ea meditari oportet
quae ad decentem suimet dilectionem, quateram eom muniorem vii tutem parit, impellere soletit, simiaque ab indecentibus prosecutionibus repellere. Secundo,
meditatio conuertenda erit ad partes eiusdem virtuti. coni munioris,Iustitiam videlicet,Piudentiam, roti tu dinem ac Temperantiam,nec non ad vitia communiora communiorumque vitiorum paries, smulque curandu,t tectorum habituum amor ae Oppositorum detestatio vehementiores ae robustiores enciantur. Tettio acce dendum ei it ad meditationes xii tutum consummata ii
exordio sumpto ab ipsa Pietate oppostaque impietate
eui Devotio,philosophia ac humana caritas annectuti. tur ad virt*tis optimae consummation E di robur. Quat to,deueniendum erit ad ea quae afferre possunt dilectio. nem Magnanimitatis, AEquanimitatis, Fidei, vitiusque iustitia,Discretionis , ac Modestiae , de oppostorum . i. tiorum detestationem Quinto, enitendum et it, ut eius
dem meditationis vi acutius inspiciantur pulchritudo
es terarum virtutum,desormitasque ae peruersitas sepig. itiorum capitalium,necnon reliquorum omnium quae
ab illis enuunt.Sexto,admirabilis eximiaq; chorea virtutum omnium se inuicem amplexantium attendenda erit,simulque oppostorum vitiorum lumine detestanda associatio. E his velo Deo adiuuante virtut si amor unde quaque ignescet, At vitiorum detestatio sortia ae vi uida appatere poterit. Hie tamen Natuis ordo decentius commutari pote tit,cum anima vitio tum malitia premit ut, seu etiam extrema vicissim attendenda erunt allorum more, qui cum aliquod valde graue impellunt, nunc impedietia temo uini de viarum inaequalia plana sacrivat, nunc xii bus,
196쪽
omnibus innitutur ut mobile pi edat na vires tanto sa lius exercetur,quald n gis impedientia absunt,de iin, s dieita talli minus obsit ut quato vites validius ex et cetur. Itaq; du alicui virtuti singulariter incubendu est, de oppostum vitium comp:imendum , aliquando inti. miora , ea scilicet quae primo rei pleiuntur, aliquando remotiora quae consequenter attendi solent, vehemen tius meditari oportebit: plicita squillem magis urgent, polles ora veto animum minus obsistentem reddunt leniusque alliciunt.
, sui nutatio sumenda est non ex materia, seu ex certo aliquo modo, sed ex fine tantum; modo atque essectu. Nam ea quae meditam ut, ex tela tuis tum vi extendi possunt non latum ad viai uer salicita omnia,sed etiam ad patricularia. Itaque medita tioni hac ex parte cetios limites ac modos praefigete impol ibile est id vero ad meditationum si uetus faei. lius uberiusque excipiendos non palam conducit. qua to enim meditationum eampus est spatiosior ususque liberior, tanto illatum vis redditur sortior ac decuisus iucundior nam eadem petiuitiandi ratio fastid tum non affert sed econtra noua rerum facies nouuique aspectus di ne ilius allicit de indesinentet oblectat .cilin praeset. tim quorundam onaisio, dum alia idem praestam medi. tationum decorem ac fructus longe putioies teddat at . qete tutiores. Quemadmodum enim ciuitas, complectens ordines omnes Magistratuum ac ministrantium sibi inuicem decentissime cohaerentes,ex aliorum additione non petiicit ut sed perturbatur: ita etiam medii alio nostra, dum ex singulis meditandorum ordinibus ae modis certa aliqua seligit, sui gulaque ita disponitri re propriam cosequatur formam 5e ad propria adimplenda susticiat, ex
noua meditabilium adiectione modo tumque assum
pilo te nisi id valdὰ modeste sat ut pluilinam deturpa
tui Se eneruatur. Ea autem, quibus harum meditationum si uctus colligi possunt ae fines attingi, ut videtur, sunt duo,sumeientia scilicet de Efficacia. Ad Suffcientiam duo itidem desiderantur. Primum est,nullum eorum praeterite quae ab illo assectu cuius inflexionem intendimus, primo respiciuntur, expetuntur,ac sugiuntur, sed horum unum ouodque a tendere una cum his , quae .le illis scienti nee demon stati pollunt, ac ipsem prosequentem ex Naturae ordi ne ad piose tionem recte exercendam impellunt, siuesnt absoluta,siue telativa. Secundum , scientiscae perceptionis robur primo conitimate . oppositas sententias penitus explodete, si mulque eiusdem veritatem , quatenus versatur circa communia, expeti mentis ac retum iuccessibus confit mare: quatenus veto tespicit singularia , coniecturisac eisdem telum succestibus. Et haec quidem eorum, qui scientific) patuete, inhumanationem patient: in . nituntur enim expeti mentis coniecturisque hominum Naturae propriissimis..
Tertium , ad illa accedere quae ab inpso prosequente
expetuntur firmanturque ex commemoratione legum, admonitionum eo iam quae naturaliter impellunt, eoisi quae pertinent ad commune hominum bonum, eorum quae amicis ae inimicis gaudium seu maerotem afferte possunt, Se smilium actionunt quae tanquam exempla attendenda sunt. Horum veto v numquodque recte agendi Ἀ-bita sortius probat, ae inhumanationi summam confirmationem adiungit. Quattum . ea animaduertere ex quibus caeterarum virtutum consensus seu repusnatia est iiii picienda qus que summae confirmationi luminae consonantiae initiitum superaddunt. Quintum,eandem con lusionem tam tecte categoti, & per primae figulae modos, quam oblique con.
ditionaliter. diu isuὰ,ac per exteros argumentandi modos confrinate ac repetete .ut summae consonantia clarior intuitus accedat , veritasque concepta animum vn
dequaque repleat, illique omnino familiatis effetatur. Hie omnia moralium meditationum Susicientiam pa
Eiscatia vero quam praeterea ad earundem consum. mationem requiri sancitum est, tune inducitur, cum rerum vetitas ad animi similiaritatem iam deducta primo enicatur vivida ex adiectione cetrae alicuius similitudinis, quae semper sume da erit ab iis quae magis sunt no. tu sensibusque proximiora. nam tales smalitudines apiatantiit pisc: pue phantasae. Itaque,dum ab ea plene amplexantur, veritatis vis in eisdem vigens illam ita repletae uberem reddit,ut sensus ae affectu, insei tores quibus ex Naturae dispositione praeficitur, necessariis attingat de prouocet. e. tque ii sorte morosores inuenerit certis simis veritatibus innixa vehementius impellat seu comprimat. Tune vero ipsa veritas appellati potem notitant una vivida, sed etiam vigens ae vehemens. Anima vei5 his impulsibus, prout decet, obtemperante, ea dem veritas appellanda erit non tantili famaliaris, vivida,ae impellens, sed etiam tegens & modetans. nam de . ternos actus ad libitum patiet, de tam a i e pellen tibus quam ὀ diuertentibus tutos te)det, ex quibus oritur in tertia animae quies. C A p v et XII. De de; r. h. t a consileκδ raro e. Ex evasi, his qui rectae sed non persectae consulendi ae exequendi rationi victique prodesse possunt, nonnulla dicenda sunt cite a
deprauatam eorundem rataonetia quae Tinula
tur deprauarum logicae usum. nam deceptionem sui litet intendit, ea amplexatur quae ut uitanda demonstrata
fuere , ae sophistas parit, illi, tamen longe deteriores, qui profitentes veritatem falsitatem docent. hi enim quod abhorreri magis debet) leprobitatis studiosos
asserunt, de te ipsa prauitarem amplexantur, exercent, ae puniti effundunt. Quanuis autem singulis logicaedricii inae ab usibus certi aliqui motali, seientiae abusus obiicere possint: nam pio portio quam totum ad to tum habet ad vita utque totius patie, ex neces state ex tenditur nihilominus admonuisse susiciet. omnes in talis scientiae abusus deprauatasque consiliorum ae actionum exercendatum rationes colligi posse ex sinulatione. haec nempe proportionem tetinet ad aequmo-eationi, sallaciam, in qua cetera omnia, logice decipientia. virtute contineti nouimu . sicuti autem aequi uocationes conceptum quidem excitare videntur, sed vere nullum conceptum pariunt,& voces aequivocae aliquid videntur obiicere, sed nullum certum ligniscant, eaedemque dum in argumentationibus medii termini sustinent patim de pta missarum unam quamque ingrediuntur in maiori propositione v num fgnificant, de aliud in minorit ita sinu latione, a liquod cellum vident ut afferte, sed nihil afferunt. nam qui ea empli gratia )sapientiam simulant , plurima percurrere ae tangere solent,sed te ipsa nihil dicunt ,&re dum negotia tractant,sacta de dicta manifeste dis crepant. laudant siquidem virtutes,de in vitiis detinentur: celebrant pietatem ac catitatem, sed tinpie vivunt,dd singula ad proprium commodum dirigunt e reple-hendunt ambitionem & auaritiam. & nihil magis optant quam honorari de in pecunia tum coaceruationibus toto corde ineumbunt: ingenuitatem ac animi puritatem quam maximὰ prostentur, cam nihil sncere di eam seu saetanti quos odio prosequuntur , sumnia amo. lii signi, decipiunt, patuis squidem beneficiis eos aD seiunt ista plastautioribus facilius retia here possint, de aliquando penitus obruere: quos diligunt odisse asse
tunt, eademque est caetet citum omnium ratio. Haec vi
l cunque percipere non parum prodest,ut caueantur. Sciendum tamen est distimulationes, quas patente
197쪽
ad filii, tum ad imperator et ad totius exercitus commodum quandoque exercere solent, te prehendendas non esse,sed laudandas potius, praeieitim si mendacia caueatur. Idem asserendum est circa simulationes quibus iide Imperatotes hostes deludere conantur: bello squidem indi ero, nisi nouae inte cedant sponsones, partium una. quaeque profitetur aperte se aliam oppugnaturam scuarie,seu violentia eu virisque. Itaque deceptio deeepto potius quam decipienti vitio ascribenda est. Et haec qui dem te, pondent Sophistis deceptionibus, quae tecte ex.ereeti videntur, eilm seu iuniorum ingenia acuere , seu aliquorum pervicaciam restangere intendunt. In teli. quis simulatio omnis, praesertim cum ad malum tendit tanquam huniana societatis pestis summe detestanda est Sententia veto qua asseritur, Artem alte sallendam esse . tunc tantummodo recte retinetur, c dira pessinasmulationis ais optima Prudentis arte deluditur. Si. quis autem vitium etiam vitio Oppugnandum dicat, hic vitiorum potius fautor, quam oppugnator censendus erit tune enim res ad id deducentiit,ut pluies, dum deceptiones vitant,deceptionibus incumbant, breuiqui labe hae pessima omnes inficiantur. C o v x XIII. De conten platior una percinscrtim et bus, hominion persit one- ina stri.ι
panemiam. a U AE ab humanotum actu uiti dilectrice phalosophia videbantur expetenda, iam enar. rata sunt. Reliquum eis, ut demonstrent ut via res vitrumque conculsus tam prasentis quam praecedentium contemplationum , quas certa serie per
currimus , ad hominum persectionem propria qua dam ratione inducendam. ad hanc enim omnia directa
I d kt recte sat, fingere liceat has humanae persectionis partes arborem aliquam magnam ac proceram sol mare, illarumque unam quamque in ea munus aliquod
sustinete . hae siquidem se concepta, sicile patere poterit , ea quae in nostratum contemplationum exordio
consderata Dete , talis arboris semen deeentiu me appellati posse . colligunt enim omnium vetitatum
vim, animumque sapientia amore vehementius vrgent, vetique ob id seminalem naturam te serunt. Quae in logicis demonstrata sunt, eiusdem arboris
radices patiunt ae effundunt. nam rationem ad propitas operationes certa lege exereendas reddunt palatioremae firmiorem,simulque ii luin scire ad quandam essam ctionem cellit,igmque dispositonem perducunt. quod vere nihil aliud est quam industriae pei sectionis radices
extendete ac firmiu, defigere. Ea ad quae mens nostra ex ptimae scientiae cursu perducta est, ob sqnientiatum sublimitatem ac certitudinem, ex quibus cateiae scientia oriuntur ac sustinentur,trunci simi oras, ad quem omnis radicum vis conia curtit , munia obibunt.
ipsa vero naturali, philosophia his innixa ac eadem
ad propria contrahens, piscipui cuiusdam rami ae maximi naturam mali seste retinet. Demum, fixe moralis scientia aperi ρ imitatur rami
huius praecipui praecipuos surculos ac iam gemmato
nam ea ratione a naturalium contemplationibus oritur,
ut scite nostrum, quod ex piaecedentium decuisti propriam resolutionem consequit ut , ad consummatam plenitudinem deducat. iam enim percuriis omnibus v- niuersalibus non tantam deuentum est ad certam Dei legem , quae unica existen, sngulis homitii bus certa aedeterminata ratione praeest , sed etiam ea omnia in m dium allata suere sus ab unoquoque homine attendenda sunt, quaeque licet te spectu proselentis uniuersa
lium vim retineant, tespectu tamen audientium pateticularia vident ut reddi., dum praesentis contemplationis decentes v-s us ad decentia consilia, ad deeentes set mones operationἡsque ae ad decentia opera reipsa impellent, .lini l-que scientiae, ad Sapientis es sones summe expetendas parient ,hi gemmati surculi propria soli a flores, ac siuetus hient, huiusque pixstant 1 si mae arboris omno e
sun dentur vires: tecta squidem conflia , dum fingui spraesunt de singula tegunt s in iam constituta similitudine Deis statur soliorum munia ais ument: opirationes quae decentem retum, ac personarum dispositioni ni indu eunt,seu ad moralium virtutum, rectatumque iacultatum adeptionem dirigunt, una cum moratis collocutionibus, flores, hique suauit et olentes censeti pocet utroperationes,quae virtutum optimarumque facultaturaretium usum continent,de sermones earundem operationum vim complectentes una cum illarum opetibus, itu tuum naturam obiicient.
Enixius orandum est, vi summus Iustitie Sol ae totius sapientiae auctor, nostram hanc arborem hominumque mentes diuinis irradiationibus ealesaeiat, avia spiritali recreet, tore diuino te sciatontibus pluviaque prς- stantiori assilue irriget atque aspergat, ne recte concepta putrescant, fascinentur, seu comburani ut, sed admirabili ipsius prouidentia, undequaque tuta ac sui me laeta, simulque ad pleniorem maturationem perducia , homines his soliis tegant ae muniant, his floribus ornent exhilat que, & his fructibus saluberrime nutriant atque impinguent.
198쪽
E M IN I pracetas mirum videri deb/t, si 1erirarem . ius cognoscendae omnitas hominibus natura inditum est desideria, vix tamera attingere datum est'aum Euanquaeisim eis, ini 'ium maxim simpleae eo ct natura clari se m aperri 'mum ue , multiplici tamen rerum, ab eo prodeuntium compage inuoluitur, ut nobis, γυ-te nora: j fami externa potius hin im ιnterna di siet im pateat. Hac de eauia ALI Uecta
3 est , viciam tot eculis philosophi innumeri summis laboribus a diu diuturnis iis
perquireadavera te laboraueri ico aram tamen metam interrim non attigerint. Evibus tamen ob id maxim habendae a robusuut grauae,quod ai e inuenta cum postem tradiderant ades eri a persem unda iter facilius rediademat At enim non fuisset Democ ritus, Empedocles , Aua gomae aliique must , qtodem Plato, iso fuisset Ar stoteles quo duce Philosophia adliadignitatissummum Uerum pe/uem sese GIetur quando a s iam siere b mille, tu vulus Aristorietis doctaua intergeorij uatum omne impendi uri mis quam illis e tam se Ium est, Utob Iu/ uadim barba orum Commota ros, quι ob acre iugeatum au oritatem ν primarium lucum in Peripatetica disciplinapri vendicarunt,tanta caligo obo tu sit,υ' ω ni tis alia i r iumeris io Commentitores Commenta iis , Philo ophia in errores impegeritiae et it biles. sicilicet hi fere no borum Philosophorum nunc u it mores quos mi s intelligunt, m3gua tuis ur, ν is ercipienda graecorum sensa non iNos graecos, quorum aliqui velutipermanus ab ipseo. met Aristotele acceperunt sed Barbaros interpretes con ant. quι tandem inter impios habitare putent sapis ti . Hanc prosecto diuinitin reuelatam si crae titerae nobis Dadiderunt: eandem stonte natura multi philosophi Iarum balbutientes,indicarunt. non enim disentire. nultam eorum quae uist, veritati' omet. multos tameia minime pudet, quo minus suam sateantur ι uiam ιιι quae certi l. Masuri coni aduere , ν argumeπ'orum deceptiunculas demonstrationes putare, atque hma inod uationibus sacrum veritatem e ιωσα Fgo vero Deum optimum maximum precor ut me ab huiu odi error bus praecaueat, o suo lumine quo μlet humanas mentes ista are mθnceram dirigatetexitatem Hur modi urinι- tis an F u.e rivus um Peripateticam disiciplinam multorum altercationibus inuolutam, pro et sm ι mihi conce δε eu.du re 6.mmι philosophisententia,cum nonparua humani generis iactara delitescen . ter. iave tu exeant, dr reliquis ad Veritatis complementum facientibus via Drnant. Dificilem profe
se ut is reopateticorum irrepseruat, ex eorum mentibus , qui in ιρο mullum tu*Iamin, extirpara ne aut iis eoru tamen gratiam qui I veritatis uisi nec veneno impiorum adhuc confecit, pleniorem laborem non recusavi. Damnabuat forte multi hoc in istutum, quod temera tum videatur putare me videre quis oculatii mi ian o tam celebres autores non viderunt olent enim eos reprehendere, qui cu que noui astrui a seruo tauquam paradoxa loquentes.Vorbus Hiadrestonio Super Lum e se Ieriti equaesiti a unt Icosie autem sius commum cane qualiacunque fueritat, aut ignauiae, e Inmdiae tribui a paraere. malim e 'certe mea proserendo λιλ mo in virorum i dicio I rici,quo taeemri eae euμbre mere Eto autem quo orationis haecpersecu sum lui neque fastu turgeat,neque abiem imo dicendi genere vile t sie qui rationum momentis Urahendendu sic aptus. Ver iam enim nudit in , qua . s. am praest ferat pulchritudinem non verborum amplitudine , aut altis orationis fucu indigere viritur: ne tie tameis sermonis impuritate eadem sordesiere fas es. Interim vero vir ima in Dieutio vocabisti misi .n abhorreo licet non ignorem fore, ut eorum liqua Z ιrga rares a Vres osseudant ut sient tiarum ita irati conGlerem non ve borum ambagibus ea dem D. cui res re erem In crini autem Quaestiones Peripatetica quoiarim quicquidiu ita δν tando quaeritur, Vcundum Arasto eis Peripateticorum Principis siententiam aut sie udum trud D ab eodem principia inue ligantur. Ham cubi ab iis, quae in atris diuini9ri mori reuelatu nobis Ant. ι cedat minime cum Ego sextusauisque in rationibus decessionem esse non tamen in praeeinia meum ess haec aperire, si iis qui altiorem Theologiam proficentu , reti M. His autem praefuis,iasti urum Esem aureHori
199쪽
ANDRE AE CAE SALPINIA RE TINI QUAESTIONUM
Modo gen n. imer ah Iti m lana procedendam esse. i. ph . te t. q. . V is singula ita sint nobis notiora, quo. nia propinquiora sunt leni ui ab eodem, verti remotissima quae maxime sunt unii uersalia. i. PHLrix. propter quid iubet ' Aristoteles ad inuestiganda corpotum . natu talium principia procedendum taem vniueis libus in singularia tanquam ex notioribus nobis in ea suae natura sunt bos' of An ubique notius nobis est ipsum totum qnim patx , de ipsum consuluin uam distinctu ui Patet autem inductione. Sive entin elisu appli liensio sat, siue intellectu, idem contingit.
Nam mi illa reta alicuius facies prius nobis occurrit indistinctὰ , quam oculus aut nates , aut reliquae faciei patres. Et in intellectu plantam,aut arbore , aut animal, prius consipimus, uam oleam aut sciam aut canem: sicilius enim est de quodam animali, animal enuntiare in distincte,quani huiusmodi animal determinate. Et in ii, quorum desititiones qu stimus ipsi ptimum indistincte cognoscimus, ut hominem aut canem: postea veto pat-tes eorum substantiam constituentes, vi animal de bi.
pedem intelligimus. Sed Se s ex cognitione sensus ad intellectionem tendamus: idem modus cst. Νensibilia enim confusa quaedam sunt di indistincta : ut hoe albu, non solum album est, sed di quantum, de motum aut quiescens,quadratum aut totundum, aut aliam habens figulam ad haec lapis , aut aes, aut aliud quippiam tale: quae omnia simul indistinet δ veniunt in senium: intel lectus autem singula leotium contemplans , distincti
Sanὸ horum causa est . quoniam vinitate in prius cognoscimus qua in multitudinem , vitum m im mensura est multitudinis ipsa autem mens ita in unoquoquo se nere notissima est Ciliti agitu di totum de contulum W-nitatem signitari quae multitudinem seu distinctionem de partes continet, prius illa suam haec cognoscere os ottet. Iccirco optime instituit natura , ut ante omnia, in diictione tes uniuersales discamus ex lingularibus.
Cotii usa enim est singulatium cognitio, uniuei sal timautem distincia i Nam album sitnplictus est quam hoe
album. Hinc autem ex conceptibus maximc uniuersalibus,& indet hi minationem multam habentibus, seeun doeloco per diuisonent ad species indiuiduas accedi. mus. uniuersaluam enim ea prius mente concipimus, qua omnibus conuenaunt,quana quae quibusd ni ut enses unum p t ius, ait 4 in corpus, aut animal. id suod patet exemplo' puerorum . qui conceptum matris putant esse cunceptum mulierum omnium. & conceptum patris eis se omnium virorum,donec intellestus perspicatior peti em redditus di tincta one in inuenerit. V hi in D tan-dhm species ipsas in aluiduas stertim exciti ius contem planie , i3 paries ex quibus earum substantia componi- ponitur .diisecamus. atque hoc di s nitione pis statui qua habita, demonstrat loliis principiti pilumni, secundum se quidem notis limum .nobas autem antea ignotum, habemus,vir eoninis icientia pendet. Ttiplici ergo progi hin, ut in aliis plerisque natura solet,persectionem attingimus inducti est licet diui. io Ae, definitione. In luctione lutilem similitudinem de conuenientiam intuemur. Diuisone, dissi)litudine dedisserentia Definitione propriam uniuscuiusq; substaria. lnductio ex singularibus via iuulsalia faeit, Ze materiam omnem intelligibilem menti cinit. Diuilio dii te mi iam uniuersalium inuenit tendens in ea quae specie sunt indiuidua Definitio autem species iii sua principia resoluit usque ad Aementa, incipiens a singulatibus. Pacilius enim est singulate definire quam uniuersale, ut horninem qnam animali ideo a snnularibus ad uni u salia ascendendum esse pia capit Aristotele Grosi.tex M. sed dubitatui Si diuisio ab uniuersalibus tedii in si gularia Definitio autem e conti a E singulat thus in uniuersalia,tesoluuntur enim species in geneta 21 differentias. lus uniueisiliter piaedicam ut . quomodo vitique processus, a toto ad partes procedui aut a notis nobis ad
notiola natura, Res posum est Alistotelis, .aret ph. rex. . ubi de patre quot modis accipiatur loquem, inquat: ι modo petieis flea pa, te , ara is 3Iom invidi et sic aute accepit a Phystex. . ubi inquit ea re curehcia retepa I um sati. aqua modo I um felici a tr- c, quias ita eam e- ιari e ratu loqua a, , quod i .P lo. c Ofirma cum inquit ius aut im t. this .itiquedd. l. ius, uti par tei. Cum igitur uniuei tale te sperata singula itu, u liquadratorius aliquando pariis latione subeat,st, vi modo no tius nobi , modo notius natura dicatur. Idcirco aliquatido ea uniuei salibus in singularia procedimus, ilico in
diuisonet aliquando δ contra e singulatibus in uniue salia, indefit in itines ei licet & indultione. ubiq; tamen a toto seu consulo ad patres A: ad disti nefa pDicedimus, tanquam a notioribus nob s ad natura manifestiola. Similiter cum quaeritur ut tu uni et salia veluti genera prius cognoscamus an particulatia, deli species,eadem distinetione responde idum est. Si enim animal tanquacomni une quid c 5sidet: natis, ipsum prius cognoscimus. Si autem tanquam speciei partem posset ius. No est a uigeadem animalis ratio , quatenus comune quid pluribuet inest, e quatenus pars est substantiae,Substantiam eniti non est necesse pluribus rationibus inesse Quemadnio du entiri in hoc Scile integia inest soli, natura te in hoe animali,natu a animalis. na,etiam si aliud nullum in ii tura esset animal praeter hoe,nihilominus suam habete pei semone . commune autem nullum luestantia est. . Metaph. rex. idcirco animal viii uetiue,aut nihil esta at aliquid post et ius. Lia ira σιω-Cum igit in commni, cui iisque minimae paries sint species xlttitiae, indiui sibiles emira sunt in alias species. specie tu aute in partes minimae sint ipsa suprema genera, non cnim componu-tur ex aliis x et ibus aut d ii serenitis: his e fit ut iuprema genera, quatenus sunt in subiecto: si genetum ac specierum ratione, inditiis bilia sint, se postremo cognitar quatenu, autem communia quaedam, diuisonem multiplicem sortia titui, de ptimo cognita existant. Sed propter quid ad pii iicipioium naturalium inue. tionem piaecipit Aristi uetes ab volu ei salibus in singularia procedent ii esse, non autem e couetia cuna tamen et lain unita fit alia paries sint singularisi Ari Principia esse stippol iiii india tione inmi& leniti tam plius id inuenit se oppoita te quot autem de quae stit, neque inducti . ne, neque da finitione si aberi potest. De initio enim supponit nota id eisse quod definitur se quae . sunt principia adhuc
200쪽
adhue incertu n est. Indus o autem nec numerum nee
distinctionem ostendit, sed unitatem solum in multis
collisit. Relinquitur igit uot diuisione conceptuum v-
ue alium in singulares, habeti possit id quod quaerimus. Methodo luitur diuisua utendum esse innuit Atime im ex . niuei salibus in singularia procedendum esse diciti prius enim singulare, eonceptu, inuenire oportet, quam eosdem definire Quod autem Methodo diuisi.
ua id ptis et, manifestum statim saeti in principio suae
indagationis, ubi inquit rex.ε. 'etesie ' aurem aut υnam es ita de quae sequuntur. Duo autem illi piocessus,qui desinitionem antecedunt, inductio stili ce . Se diuisio, aliquando nobis minimὰ animaduertentibus sunt, paulatim increscente intellectu. Idcirco in mullis saepe non egemus h musmodi inquisitione eon.
ceptuum singula Dum .vi hominis aut leonis : sed solia i psum . quid est relinquitur indagandum . in quibus aure ea minime praestiterimus. impossibile est definitionem aggredi priusquam ea inueneramus, quae praecetiisse oportet.
N eorum definitionibus quae alteri insunt, manifestum ess hoc quod proponimus. si e
l lim ei lipsi, destitatur aut ita aut aliqv d huiusmodi, uni necesse si addere de subiectum & causam propter quam subiecto insit. statim in huius modi definitionibus aliquid est , quod est tanquam demonsi attonis concluso . aliquid quod eiusdem esti tincipium: unde tota definitio est veluti demonstratio, positione disseiens a demonstratu, ne,ut explicatum est
DPoster. ux .io. idem autem contingere L in dis nitioni bii, substantiarum,nune manifestum fiet. Cu enim quae
pionum abs simplices siti, ut An est & Quid est: aliae composta ut Quod aliquid alicui inst, re propter quid
quid de aliquo quaerere,etiam in iis qui simpliciter vi. de ut quaeit,ut an est homo, Se quid hcimo est , aut do mus . quamuis enim in his lateat aliquid de aliquo qus
xi,semper tamen quastionem compostam esse: nam vbique de aliqua materia aliqu4d quae timus quod s id nosuerit nihil quaeri. Idcirco ergo de simplicibus nullam
esse quaestionem neque doctrinam. Si igitur omnis quae stio simplex ad compostam reducitur: ergo etiam omni, definitio completa substantiae ad demonstrationem
reducetur. idem enim est quia de propter quid: & hsse composiaium substantiatum ess aliquid alicui inesse quod ptius habere oportet, quam ipsum quid est . aut propter quid quaeramus. Idem fgnificauit Aristoteles., - ... ,- , . bi animi completam definitionem quε-iens, inquit: vort ke Eae imam rationem oleis re noη sol, atria propter quis : ιι non solum timam coaesu alia a Moederia eam catilam explicet. idcirco naturam de sititionis explicans i. posterilex. o.inquit: de isti .am es
sed haec in oppostum videntur iacere. Nam si lub stantii des nitio est demonstiatio, ubstantiae erit demo. maiio quod negat Aristot .f. Metaph. text.i. de Dr. 3 ct x. i. Praeterea cam substantia tribus modis dicatur, vi ma terra .ut suma, e vi compostum ex his aeque ut male ria, neque vi compos tum demonsttati potest demon statur enim i empet alteium de altero: at substantii ut materia Se compostumias eri inesse neque uti lite enim caeteris omnibus subiaciuntur .rotina veto sue materiae
dicatur inesse sue composto,omnino indem cinstrabili, est,na mane medio utrisque inest. insit igitui per aliquod medium forma ipsi itia ter:a illud medium longem,pi, species esset & subst .ntia.de qua iterum Musten. dum esset viri in per aliud iniit medium, an immediat Einsi: aut igitur media inlinita essent, aut species de so
ma sitie medio inest materiae. siqn seauit autem hoc Aristoteles. 8. Metu . t in is . ubi nullam aliam causam quaetendam esse putat, cui materia de forma utium snt, hoe enim est eorum esse, non vinculum aliquod aut copula aut quid tale. Merito igitur indemonstrabilia hiesuerint di demonstratiotium principia. Similiter veto putandum est sotinam composim im mediat ὀ ineste. cum enim illi tanquam pars in existat. sititer totum 5e partes non est tertia quaedam natura, neque medium ullum inter ipsa suetit.Quanuis autem partium quaedam propinquiores subiecto fuerint, quadam dista hii ores, ut genera superiota de inferiora se habent,
neque tamen in seriora genera pro medici in demon stratione accipi possunt, ut per ipsa demon urent ut ea quae superiora sunt: neque super cita ad de moniliatio nem inferiorum: in iis enim quae iubalternatilia pis dicatur, medium neque causa est pradicati, neque recipio cum Non quidem causa , quia e contra lupei tota causae sunt insitiorum , insunt etiam superiora in ratione in riorum, non e conuerso. Quod si superiora pro medio sumantur, non fiet syllogismus: continget et enim in se eunda figura assiimatiue concludere. Nullum autem eorum est reeiproeum, quia superiora semper vii uer salia sunt magis at demolistratio si ex prinus, immediatis est , ex reciproci, constar de causis conclusonii. Amplius, s in omni demunii ratione subiectum ali quod esse oportet actu existens, nulla definitio uti, stan tiae .demonstratio erit. Substantia enim coinposta non potest esse eius subiectum,quaa eius patres definitione
explicant ut: quod autem demonstratur,non es t tibii et i pars, sed affectio. Multo autem mino, ipsa forma subiectum esse possit 1 inest enim in eius ratione materia, vincisa, in dhfinitione simi , 3e corpus in des uitione animae. at in demonstratione subiectum inest in latione piaedicati non e conuel so. Si igit ut sotina iniit mutetiae, non ei it sorma demonstratiotiis subieci uin, sed materia. xi vero neque matella huius modi subiectum videatur
non enim est aetu per se sed potentia solum: in demonstratione autem subiecium actu esse oportet, de pet se existens. Hae igitur difficultates circa hanc sententiam
Non fuerit autem difficile soluet ,s supponamus,materiam omnem dupliciter cons derati tutio scilicet modo , vi subiectum actu existens. quod pirexistere oportet in omni generatione,ut aeris actus quatenus t alio autem modo ut potentia ad alios actus, viis non 'ua.
tenus actu aliquid est,sed quatenus potentia ad statuam: non enim idem est xiis esse , de potentia ad statuam. Consideratio igitur materiae quatenus potentia est , nullius praedicationis subiectust. exiuit , nissorte priuatioim: imo neque priuationis est subiecium
est et enim actuale quid, ut alte tum contrariorum: at se eundum se neutrum habet actu neque formam neque priuationem. quatenus autem actu aliquid est, subite iat ut ipss formis. quemadmodum reliquae substantiae assectionibus. patebit enim id magis, cum de materia locoptoptio agemus. Quoniam autem eorum quae in mat ria sunt tanquam in lubiecto , quidam a Letam habent
causam, quaedam mi ai me, ut in t apidibus forma domus alteram habet eausam, scalicet finem cuius gratia iussi.
tuta est, ut con et uationem suppellectilis: hum, autem sui: ἡ non est altera causa. idcirco lixe sub si1ntiae ratio est in demonstiabilis, demo strationis principium existens in ipsum enim ultimum te soluunt ut cateiae t ticine, quae in materia existunt. Cum igit ut definitio omnis resoluat ipsum totum in parte, i cundum substantiam, patrium autem quaedam ins .at ut racionis materia, quadam ut perfectio : omnis definitio veluti demonstratio erit, in qua non quidem persectio neque de toto neque de parte demonii et tir: inest enim sine medior sed partes secundi m materi amde materia totius per alteram partem , quae est vi sol in a. Explicauit autem id Aristoteles summa at ta-ρ's. eis. 6 o. ubi inquit : ia ha, --i .i disistis Abu uria postquam hab αοι jsum e , lati ri matii a