장음표시 사용
221쪽
omnis multi u o .l uisione n supponit, di uisio autem o at etiam ut probatum est: quod ἰ inditii sibile est.& ab omni materia seiunctu, 1 qualis est diitim inten:gentia, unum tantam esse necesse est. Hoc i itur ex iis quae superius demoniliata sunt ea manifestum. Quoniam vero disticultates
multae contingunt iterum ex propriis. quae eirca mente
apparent, agemus. Caini hi tin: ei lectus susceptiuus si ipsu, intelligibili, di substantiae. Δ M taph.rex. intellectu diuinu aut seipsum suseipit aut aliud.si quide aliud susciperet, primo i pie non esset optima substantiata dignis ima di ianitas enim ipsius intellectus est rati ne intelligibilis, ioc enim mouet. deinde eius lubilat iapotentia esset non actus: actus enim ipsus intellectus
intelligi rite est,quando receptum est: intellectus autem receptiuus nihil actu est eorum quae sunt, antequam intelligat. Me a r. rex. . quod si hoc modo ex stet et intelle eius diuinus . laboriola esset pei seuerantia intelligendiati Meraph tex. i poterata enim cani eodem si opposio ium,in caula est laboris,ut agere tioni emi et positi neque semper non agere. Mati cap.11 se ipsum ergo solum intellectus diuinu, iecipit , 5. eius substantia actus est. semper enim intelligit,ac semper mouet calum.
His autem hoe modo habent ibit, impostibile est plures esse intelligentias. Nam data multitudine, s snguli sui ipsus tanti iti sint,vna alteri nihil proderit, sue sit.
siue non st & nitit: itudo ei it principatus: hoc autem modo nec ordo nec bonum e stet in rebus . iv. Metaph. te, i t. Si autem una alterius si recepi tua, non erit ea,
tum subsantia actus, sed potentia. quod in diuitiis absurdum i se ostensum est. Amplius, si una te ipsam intelligit di aliam aut intelli etitiarum multiplicatio erit in
inlinitum,..ut unica tantum erit intelligentia. Sint enim
duae quatum una alteram intellisai,s et tela est sui ipsus intelligentia ad que alietius 1 quis altei tu, est , alia et it ab iniselligetia intellecta illa enim & a se intelligitur Zeab allela:& de hae intelligentia media i ieiuni quaerendum et it,virum aliam in te ligati quod s si dabitur processus in instititiis in intelligentiis mediis semper enim altera erit intelligentia sui ipsius , altera quae alterius. Quod si eadem,se ab initio igitur eadem est intelligeniatia qui sui ipsi ii, , At quae alterius. Amplius, si omine te-cept tuum carere debet tion soldmeo quod recipitur, sed At quocunque alio eiusdem generis, ut receptiuum albedinis non solum albedine priu tum esse oportet, sed N omni colore: quod en in imus exisset et . prohiberet aliorum receptionem. Quaecunque igitur intelligintia actu est seipsam intelligendo. alienam intelligentiam tecipere nequit. Q ulid ii recipiat,non erit eius aliquis prat ei a tum receptae intelligentiae: hoe autem ess . nicum actum sacere,& unicam intelligentiam. Si. enim semper hune actum intelligit, non habebit pol ἴ-tiam irati seu di ad alios actus. Posti, eigo pluribus in telligentiis a tertiis una alteram non intelliget, re multa erunt principia. Sed dubitatui,Si intelligentia diuina virica est, quomodo ab eadem multitudo motuum oritur in corpo tibiis caelestibus' ut enim unus motus via ius est corporis. Se ab viri, moto te se plures a plutibus intellige ut iis oriri necesse videtur. Pisterea etiam ratione caetetorumentium multiplicati intellectiones oportet, ii intellectus principium est omnium quae natura constant, ab hoc enim principio de caelum Se natura dependet. Si i. git ut unus tantum esset intelligendi actu, & unum in. telligibile, omnia unum euente una enim esset omnium
subitati iii & quid est Scilicet id quod intelligitur. Quod
si multa intellisibilia & multa sunt entia', aut non pendebunt ab intelligentia diuina . aut intellectus diuinus alia intelliget quae sunt extra se, quod impossibile esse demonstrauimus. Non enim ab hi tellectu pendete possst id quod sibi ignotum est: quemodmodum non dicuntur ab artisce seri quae prius in mente altiscis non sue. ii t.Si igitur intelligemia diuina omnia intelligit, non
unius erit actus,nee l. inplex. Nam tot in se continebit uitelligentias , quot sunt entia. Huiusmodi igitur citcamentem dubitationes contiligunt.
Videndum est autem. virum a primo ente caetera pudeant. .luia est an quia intelligitur differt enim multi
Nam in Mathematicis L in quibus noti est aliquid cuius gi at ia, deo sunt concluso ne s. quia principia sunt:in quibus autem est ratio boni , de sunt quaedam alicuius gratia , ut materiar ta id cuius gratia, ut finis de sorma, videtur intellectus principium esse , principium enim .i finis a definitione 5: ratione petitur , ut in altibus. i. P frex. si haec autem intellectio est, quae scilicet a sine
in eipite altera autem effectio, quae a materia. 7. Meraph. text. 3. Si igitur nat ut a agit propter finem intellectus aliquis erit omnium rerum naturalium principium,& mmnia intelligere oportebit, non enim quiescit intelletius donec ad .ltimum deuenerit incipiens a sne r ruph. te x. ι'. At vero si haec concedamus, quoi tot erunt admittendae intellistentiae . tanquam illotti .
exemplatia.& tandem l deae. intelligentia enim subsantia est separaia a sens bilibus: idcirco omnium sensibi lium altera quaedam erit substititia ab aliis separata qus omnia in Peripatetica disciplicia maxim E abluida cen
An similitudo sumpta ex artibus non admittenda est
in natura Non enim De natura sacit,ut atri. Haec enim ex domo quae sine materia est, sed in mente tantillii tepetitur,domum iacit in materia natura autem hominem ex homine sacit, vitisque in materia exissentibus. r. Me
topb t x. ia. sotma igitur seu finis de ipsum quid est,rerum naturalium principium est similiter ut in Mathematicis quia est non quia intelligitur. Quod rationi quoq;
consentaneum videt ut . auemadmodum enim non pro
piet animationem aut negationem veram vel salsam res est vel non es, sed ἰ cotiuerso, quia res est vel no est, ideo a istinatio vel negatio vera est vel salsa Eodem mmdo non quia intelligatur quippiam aut non intelligaturres est vel non est sed quia res est vel non est, liuelli gitur aut non intelligitur e enx enim intelligibile, non eris autem non intelligitur. Prius igitur est intelligi bile quam intellectu 1. au in imo et am in artibu, in quibus principium videtur intellectus, sin iliter se habet sanitas enim in mente nunqsam iaciet sanitatem in x-grotomis quippiam quod in materia suerit, eam indi xerit, ut caliditas, quae vel si pars sanitatis, vel aliquomodo sanitatis rationem includat r. .u Dph.tex. . aso agente sanitas fiet, etiam ii tu artisei, intellectu no sue iit sc enim aliquando a casu fit sanitas. . qua pro et etiam si dat ut rerum naturalium ides dgenerationes non prodessent. No enim eat sitas quae in metite est ealefacit,sed quae in materia repetitur. Ex his igitur manifestum videtur non intelligenti. mprincipium esse,sed intelligibile quatenus est. Quo . shoe modo dieamus, s ustra videbitur poni intelletius in pi incipio. An intelligentia non horum gratia est, sed sui tali tum pei sectissmi enim entis perseditissima est petatio A: iucundiis a. ii. Met D t. s. huiusmodi ai tem intesiectio est speculativa, non activa, nec saei tua, hae enim gratia operis sunt Quoniam vero huiusmodi ii uellectio substantia ei idem enim cum intelli sibili,& est intellinionis inte. relio ii. Amraph rui. i. Idcirco intelligentia huiusmodi, ouate . . a quidam optumus , caterorum entium est principium , sui appetentia omnia ui uendo. CSterae autem intellectiones posset io-iec sunt ipsis rebus, idcirco non habent rationem principii non enim adpetentiam gignunt in materia. Si igitur primum quid est, non sui siet intelligentia nihil mo uisset sui des derio, pi incipium enim appetitus intelle esto. si autem intellectus quidam suisset,sed non substa
ita. quales intellectiones huma ' .nullam vim habuisset agendi. Metito igitur primum omia in principium substiti ita est, & sui ipsus intelligentia. Quatenus enimi et elisimum ens est, eseisi inediatibula de pei se ii
omnia quatenus autem intellectio est, perfectionis dos delium rebus indit. Quo autem modo ab hoc uno multitudo descendat. sitie fiet manifestum. Scribit Aristomes. Imaph. ip. 1. potestate, talionales in hoe differte ab iis, quae sire ii. tione sunt,quod hae unu tautu possunt: vical ditas. ale Leete
222쪽
sacere tanta iri,stigiditas stigeticere de alia smiliter Ratinales autem plura, Se contraria: vi ars medendi de si nitatem emeit & morbum. Causa autem huius est, quOniam ratio eadem habitu manifestat Ee oppostam pri . uationem: quanquam illius quidem per se scientia stipitia ..tioni 1 vero lecundum accidens. Natura igitur in . tellectus est,ut unus existens simul si multorum, per se tamen unius id est habitus, ut albedinis, ni stedinis autequatenus albedinis remotio.Quocirca noti suit necessa rium animam conitate ex omnibus elementis , ut omnia cognosceret, quemadmodum antiqui putabant sussicie, enim est altera pars contrarietatis seipsam diiudicatera oppolitam: recto enim tectum Se obliquum cognoscimus Obliquo autem nec obliquum nec tectum discernere i ia.-s,i.de an lex si quemadmodum igitur accidit intellectui qui potestate constat,& contrariorum est a receptiuus, qualis est humanus, unum enim ex contrariis illi inexistens esse ii intellectionem , di sui ipsus reo, post se existimandum est intellectum diuinum, cuaesii, pei sectissimus sit ab omni contrarietate seiuntius seipsum intelligendo,cae te totum aestium ab ipso discedentium intellectionem continere: di quodammodo omnia intelligete: non quia species retum omnium recipiat, iram ex potentia constaret de vilior esset quam it. la: tiobilitas enim intelletius est propter intelligibile. H MEI h. tex. si praeterea idaeas poneremus in mente diuitia, di tandem activam sactivamque , negociosam ae labotiosam Aeetemus intelligetiam. Sed quia sui ipsus intellectio est omnium intellectio, ut albi omnium eo lorum. hoe enim solum est per se intelligibile quia o. ,i imum .euius est per se intellictio. Q. Metaph.rex. D.re-iqua autem omnia ab optimo discedentia, vi ea quae materiam h ibent non sunt per se intelligibilia, sed o. ptimi intellectione intelligutura ob id post intellectio. ne in eius quod maxime incelligibile est, sicilius intelli. simus reliqua. Patet igitur ex dictis quo pacto unica intelligentia
omnium rerum intelligetitias contineat, est e mira tan quam mensura omnium. Quemadmodum autem se habent intellectiones, se etiam tu te, ipsas esse manifest si est ab .no igitur multitudinem descende te non est impossibile. Patet etiam ex reductione entium ad unum, di ex modo quo iubstantiarum geneta dicuntur secundum additionem & ablationem , de quibus abunde su terius egimus. Quatenus igitur simpliciter est .do per alationem omnis materiae dicit ut, unica & smplex est substan a. Quatenus autem teliqua entia respicit, variat ut secundum eorum multitudinem L pellectione
Nee tamen ob id diuisibile iit aut materiae alligatur, idi quod nullam habet magnitudinem separatumque est: habitudo etiim ad ipsum non ipsum haec patitur. Differentiae aurem persectionum ex materia oriuntur quo admodum A: multitudo. Nec cogimur concedete substantia, dati separatas retum ex materia constantium,
ut qui idias ponebant: unica enim de simplex intellige-tia sui ipsius eiistens susteiens est ad omnium intelle ctionem e nam reliqua cam per se non possint intelligi, per illam intelliguntur. Ei quemadmodum unicus finis
rationem conti r .nnium quae sinis gratia habentur. sc unica i ociantia separata optimi rationem habens, latio est omnium inseparabilium, & eorum quae secundum additio em materiae dicuntur. Ob multitudinem igitur Atinatum materialium non est necesse intelligetia, multiplicari. Ratione autem itio uentium Orbes caelesses,quemadmodum Aristoteles multitudinem sub ' stati ilium immobilium eo instituit,se intelligentiarum multitudo ponenda videtur. Consderata enim quatenus mouet totu aelum una intelligentia est: unum enim est totum caelum : quatenus autem partes mouet,
tot erunt intelligentiae quot partes. Simile igitur et cie s animam se mentem multas habere partes censete mus quia multis instrumentis vim sentiendi tribuit: cutamen per se una si & indiuisibilis in corde sedens , ut voluit Aristoteles. Noe autem modo intelligentias multas esse non te
lugnat unitati de sinplicitati intelligentiae quam po-
suimus.Vt enim eadem anima sentiendi in oculo visu, appellatur,in aure autem auditus se eadem it telligetia quatenus quidem Lunam mouet, Lunae ascribitur quatenus autem Saturnii saturno: S de caeteris eodem modo. De quibus frustra quae titui uti si alias intelligant, cure no snt aliae. Quatenus autem aliae concipiuntur, cum snt veluti pes & manus oculus Ze auris impossibile est se inuicem intelligete, serent enim idem inter sedi cs . toto sed queadmodum anima vigente omnia initium e ta agunt opus proprium non alienum i sic inti iligentia
seipsam intelligente, si gula partes si partes appellaresa, est seipsa, intelligunt solom. Huiusmodi aute intelligentiae in una includuntur, quemadmodum paries in
toto, aut numerus minoi in via Inti: aut ut in quadrangulo triangulum: aut melius ut id quod est secundum quid in eo quod sinpliciter dicitur :& t lineatum fines cum centro. idem enim omnium finis. Q s i. VII. Inte gentiam humanam fAων, secti dum
V M humana intelligentia in eo digerat a di urna, quod diuinae quidem substantia actu,
es. ii du/wb. tex. i. humanae autem potentia.; do a text. 1. aternitatem intelligendi co- sequi non potest nisi secundil speciem. Si enim una nu meto supponatur aeterna, cu eadem si potentia contra tiorum , eadem potetii semper intellige te, I no semper intelligere,quod impossbile esse ostenditur.i. rtea. 11
si ergo semper intelligit, non elii eius substantia posse
intelligere, sed actus. ri. Mer h. texr.3 . Si , ero aliquando intelligat, i liquando non, ut manifeste testatur Philosephus .f. in . tex. s. aetei nitas intelligendi non erit nis per successonem, hoc aute est specie unum ess ,riu meto aut E multa. Non solum autem ratio ostendit iuc-eestione in actu secundo inteli igendi, sed etiam in ptimo. Vbicunque enim potentia ticium praecedits accidit autem ubi potentia smul est pliatium, tempore enim actum piscedit in uno. 1. de M. ιeae. Q. non est potabile semper in actu esse, neq; semper in potentia secundum idem. Si igitur intelligentia humana non solu antequadidicerit,in potentia eu.3citi O . texi 3 sed etiam antequaad discere posset,ut in semine. a degen. I. Op.y omnes enim animae partes prius potentia habentur qua actu, etiam intellecti uar non enim smul animal est S homo. nee simul sensuali, anima,& rationalis habe tute Numero igitur multas esse intelligentias humanas, ut multi sunt homines, necesse est. Sequitur autem hoc totu quia eius substantia potentia est non actus. Amplius, ex iis qui intellosuntur ide colligere licet. Si enim inteli gibilia aliquando intelligantur,aliquando non: cum aut εintelliguntur,eadem sunt eum intelligente, aistus enim vitius ii idem. 3.de amrex.i . scientia enim est tes quae scitur. Ergo intelligentia humana non semper ea intelligit una numero extilens. essent enim de ipsa semper intellecta& una numelo. Atqui materia habent potentia sunt intelli stibilia. 1 de uη.t x. is, ideo non semperantellecta,& multa numero unum autem specie. Esse autem eanditationis smilitudinem in intellectu , qui est in intelli s bili declarauit Atis . ..h aa.rex. x vi enim res sunt separabiles a materia se & ea quae circa intellectit. Et i . de par. .cap l. ad eundem pertinet, inquit,agere de intelle diu & intestigibili: idcirco ad naturalem non pertinete agere de omni anima: na tem a materia abutati a nulla potest scientia naturalis contemplari .si igitur intelligibilia naturalia propter materia multa numero sunt, specie autem v na: N itites lectus igitur humanus ea intelli gens huiusmodi fuerit,de quo agit naturalis. Quoniam veto haec maximas patiuntur cotrouersias: ideli eo iteis dubita di modo agamus. Si intellectus ali. quis materialis statuatur,& multiplicatus secundu nu. metti homin si,quo paetra quod intelligi cut erit uniuersale & sitie matella, quado illud st recipit est singulate,
223쪽
A ti A sne elateria in uet ile eri in s materis iungatur, iii hoc ,nec amplius uniuersale est Praeterea quomodo et it immixtu,s specie unus si numero in ultrivi reliquaistelligibilia oportet autem ipsum immixtum esse ab O
mnibus ius sunt,ut omnia possit intelligere. .de vii.tex.
.Quod si aliquod esset ex intelligibilibus no pollet alia intelligibilia recipeie. Ideirco ponitur intellectus ponentia quaedam esse sine materia a te H. Dc.
At vet1 hie maxima est ambieuitas. Sive enim unum numero dicamus esse in omnibus, sue unu specie ipsum intelleeium omnium receptilium . reeeptionem aliorsi impedimus, iam enim actum quendam ne imus, aut abstractum aut materialem. Et abiit altum sucimus, intel. lectionem quidem ast tuimus, auia sne materia est , sed non naturalium intelligibilium , non enim intelliguntur sine materia ut simum sine naso. i. d. . t x. g. ir. sed sui ipsti, solam, aut superioris: mobilius enim est ipsu in intelligibile. . . selops t x. i. si velli materialem,smilem quidem Dei inii, ieliquis intelligibilibus , sed
quo pacto alio i iam receptiuus si .non est videte. Sepata bilem ergo oportet esse ab omni actu. si omnia debet intellige e. At huiusmodi videtur materia prima. Quo igitur differt et ab ea intelle ius omnium Gi matum receptiuus' An ex materia & formast tertium,scilicet e postum in intellectu aut ε non fit testium sed alte tu idem enim est se tendia A1 scibile. Potentia et go sold est non subiectum aliquod potens: in illis enim alteria est subiecto esse & potetia esse,ut iti esse es poteria ad sta tuam. 3.Phil ex. s In intellectu autem Oportet,idem esse potetiam & subietiti potens, nam alioquin non fieret ipsum intelligibile sed tertium quod da ex intellectu &intelligibili, or ex materia di sorma. Ae vero potitia eorum est qus de alteio dicuntur & inseparabilis alicuius enim semper potentia dieitui.& alte tu est potis, & id quod potest. lntellectust g tui euiu ς alia natura iis est quam posse aut unum erit ex impossi bilibus, aut in ali quo erit subiecto. Quomodo igitur solvemun has disseultates ran colligi potest solutio ex vel bis Arist. i. . e ι. rex. i3. exemplo posito ipsius tecti3Quein ad modii enim ieeso, inquantute is multa copetunt, ut tangere sphaera in puncto: nu quam tame ipsum tectum separatum eam tanget , quia inleparabile quod da es de semper cu quodam eor pote. Eie animae multa possit hi competete in quantum ipsa est clim tan. en ipsa insepatabili, si a corpore. Idcirco paulli superius dixit: si aliqua est propria animae opera
ti O,quae non comunicet cuin corporis acti arae eotinget
ipsam separari non enim est necesse illam separari vitectum, in quantum tectum tangit sphaeram in puncto noin quantum aeneum,aut liuini modi tale: non tamen est necesse te eium separati .inseparabile enim est: contingit tamen quia quaedam separabilia sunt .E conuelso autems communicet cum actione corporis,impoisbile est s. parati Simile etiam est id quod drcitur .i.degen edi contex. 11. ignis enim caliditatem habet in materia, & per caliditatem agit, pet materia autem patitu si autem esset caliditas sine materia, ageret tants A' non pate telumna ctione igitur non communicat materia,non tamen separabilis est ealiditas ab illa. Dicimus igitui intellemum quo intelligit anima*o. tentia esse omnia intelligibilia, ideo immixtus est ab
omnibus,3e ab omnia tu seiunctus: potentiam tamen hane inseparabilem esse a subiecto aliquo ut anima e noenim idem est anima de intellemis,ut Democritus putabat. i. se i . tex. 13.& Metaps.sex.it nam idem esset ve- tu & appares & omnia ellent ad aliquid, & alia multa sequerentur inconuenientia in die is locis ab 'tist po. sta. Nihil autem tei et i ii huius potentiae lubiectu dica mus animam aut corpus,utraque enim in corpore sunt. Quanuic igitur intellectus potentia quida st sine mate. tia,no tame seiunctus a materia est moenim inquantum in materia est asi sed inquantum tale, ut rectu aenea in sphaera tangit, inquantum iee si, non inquantu sneum. Ad dubitationem aut e quomodo immixtus suetit,&nihil actu eorum quae sunt, eu virum quid specie ponatur, Se numeto mulia: dicimus latione quidem vibiecti
vnum specie,At numero multa, actum quendam esse ipsum intellectum anima enim entelechia ess, siti acius primus alicuius materiae, ideo numelabilis secundu multitudinem indiuiduorum tatione autem potentia per
qua definitur intellectus, cuius esse no est subiecto esse, manifestum est nihil actu esse ante qua intelligat,s potentia est omnia intelligibilia. Idcirco nec ipse intelligibilis est,antequam intellexerit nam & materia no est intelligibilis secundum se, nullum enim habet actum, cuius est per se intellectus. Cum ergo dicimus intelli- gelu iam humanam multiplicati secundit hominu multitudinem,intelligimus ratione subietii cuius potentia est. de ipsa autem potentia ratione pluraticinas nec una nee multa diei potest hi enim a fiesiones sunt entis,no ipsus non entis nisi secundia accidens C sitii impos bile fit potentiam aliquam esse s ne subiecto, im possibile etiam est intellectum huiusmodi seiunctum esse ab omni materia. Quod init ut immixtus dicitur a
corpore, non significat a corpore separatum esse, sed eius esse non esse in corpore esse, non enim corpore titur dum operatur. licet inseparabilis si a eorpore. Neque dicere possumus subiectu huius potentis sub stantiam aliquam esse sine materia: omnis enim pinetia ratione materiae dicitur: Actus enim a niat ei ra separatus ii 5 aliquando quidem agit aliquaudo autem no, sed semper smiliter se habet:quod autem potentia est praecedere oportet actum in viro, ideo non semper agit. Si igitur esse intellectus humani est potentia, ne eeisse est in materia esse, hie enim causa est mutationis,ut aliqua-do in actu quippiam sit, aliquando no. Quomodo ergo potentia intelletius differet a potentia materiae 3 omnia enim similiter materia recipere potest ut intellectus Anmatcriae potetia respieit soritias ipsa Ee res, intellecius aut e nota res, sed retum simulacia ideireo non sunt sub statitii intellectiones humanae, licet fiat iustantiatum notae quaedam, Subiecta quoqi harum potetiarum dii ire opoituit. Materia enim secundu dimen sonus recepit
ua est omnium formarum, anima autem Omnium specierum sne materia.
Subotitur hie dubitatio : si intellectus aliquando inpotentia est omnia ,scilicet antequam intellexerit quippia irae cur non etiam materia aliquando separata dari
possit omni se ima eatens Quod s id impolii bile est iii materiai etiam in intellectu luetit impo sibile aliquando nihil intellige te ingenitum igitur 5: incorruptibile
intellectum esse,& semper integigere,& unum numero esse, quemadmodum ipsam maletiam quidam putaue runt. An non e l ead 'in ratio λ Primum enim s abiectum senetabilium ingenitum esse oportuit. Se inseparabile a contrariis, ut nunquam descet et generatio. Subiectum autem intelligibilium generabile est,& corruptibile separabile ab omnibus intelligibil4bus. non enim fuit nec esse itis epaiabile esse ab intelligibilibus, ut nunquadelicet et intellectio nam nihilominus defeeisset subiecto desciente. Praeterea materia potentia es ad omnes forma, sust ipiendas non sinus, sed successue ad pi u
tionem autem omnium l. 'matum nequaquam est inpotent ia. intes lectus autem , quando omnia intelligit, non enim una intellectio alteian. udit, aliquando
nihil intelligi:,scilicet antequam ilia A. . Ad alteram vero dubitationem, Quomodo id quod ab intelleetu tecipit ut uniuersale suetit, cum recipiens intellectus si multiplicatus secundum numerum, &singularis: dicimus, simile quid etiam in sensu aee id re. Non enim inconueniens est ut idem numero sensibile a plutibus sentiatur: nam eadem vox smul a pluribus auditur . & idem album a pluribus videtur,
non tamen auditiones eadem sum umero , nec visiones t plura enim sunt numero organa in quibus steiusdem te ceptio. Similiter autem nullum suetit
absurdum , si idem numero intelligibile , quod est uniuersale . a pluribus intelligat ut intellectiones
enim plures numero erunt ob recipientium multi . tudinem, unum autem & idem quod ab omnibu, intelligitur. Causa autem est, quia tum sensus tum intes. lectus species recipiunt sire materia . s eram cum maia teci
224쪽
teria seret ree est Io, impost bile esset simul idem a plu
tibiis reeipi. Si igitur sentibilia non ideo dicunt ut singularia de multiplicata. quia in pluribus instrumentis recipiant uti nam N pluta ab eodem & a pluribus idem sentitur 3 sed quia eo ium species conditiones habent materiae: quid obstat quo minus intelligibilia uniuersalia snt etiam si a singularibu , intelligentiis tecipiant ut3sa tis enim est sine tis conditionibus recipi ptoprei quaserant sngularia de setis bilia. sensus enim in eo d4sseit ab intellectu, quod tot uin Ae indistincte suscipit, hoe autem est lingula te: intellectus autein distinguens in partes secundum speetem ipsa uniuersalia concipit. At sum enim Se homo parte, sunt secundum speciem Socratis albi, cuius est sensu . Non sequitur igitur intelligibile singulate esse , si intellectus multiplicatus sue
'it,quoniarn uniuetialia A: singularia dicunt ii non secundum ius ei pientis unitatem aut multitudinem, sed seeundum conditiones materiales ipsarum specierum, separatas aut non separatas.
Nee absurdum est singulo tum hominum scientia, i.
sngulares eo modo diei eam tamen si gulae uniuersa. ilium sint. Cam enim species sensibile, de intelligibilesici ait ima sint tanquam in materia, accidit multiplicati secundum ea tum mul i itudinem, perinde ae in plui ibus spectilis idem aliquod si uisci uti. Extra enim unum quoddam est in plui ibus autem speculis plura. Materia autem in sua est intellectus, propter quam multiplicatu, est D singulam , non impedit receptionem v mu et sali quod sine matella est non enim quatenus in mate. ita est iecipit, ed quatenus potentia huiusmodi Et que admodum aeneum mete uti; simulacium , non quatenus aeneum,aut multiplicatum .signum est , ii ius Se .eti mei cutis te presentat tu utra, se intellectio te, humans in cor . pote existentes , non quatenus in corpore telum ipsa tu sunt notae. Quatenus igri ut simulaeta quidam sunt multiplicantur secundum hominum recipientium multitudinem . quatenus autem fgna, uniuersalia sunt di sineniat etia. In picient ibus igitur ad ea quae intilligunt ut, intellectu vilicus multorum diei potest, non multiplicatus: nam quod a multis intelligitur unum est . di sine
materia. inspicientibu , autem ad iubiectum intelligetiarum intelligentiae enim humanae simulacra quadam ut in anima . nou substantiae multiplicari nee esse est
secundum hominum multitudinem. Quod s etia concederemus lubitantias e se ipsas intellectiones humanas: non tamen adhuc sequitur unam numeto esse in Omnibus humanam liuelligentiam 1 intelligibilia enim multa liuit, Ze inulta, igitur eorum intelligentias esse necesse est. tion e im e dem est canis intellectio, de equi, r. reliq1roru intelligibilium. I laetet ea saleti opor. te ei inseparabilium substatutas esse alias separatas Si i- si ut hie impotatbilia sunt, N hiauianae intellectiones non sunt substantiae, sed in anima vi subiecto,unam numero in omnibus hominibus intelligentiam esse impos
Gile est non enivi est idem numelo subiectum. v A s r. v I I L
- l in et mortalia solis hominibus anima ta. ἔ tionalis data est: lixe autem operationem ha bet propriam di separatam, icilicet ipsum in. telligere: immo italem ergo huiusmodi ani
mam esse opoitet .Quodcunque enim operatui sine eoi pote non interit eo corrupto: nam s si ut deficet et, nec eigo sne corseole post et Opetati. Esse autem mentis o iterationem separatam testatus est Aristotele, mulis, in oci Nam ro Ethti eap 8. inquit: vitam quae ess secundum
reliquas virtutes esse ipsus compositi , se re seli itatem : mentis autem separatam esse. Eti de oen. i. q.3,bi inquit: testat igitur ut mens sola extrinsecus accedat, eaque sola diuina sit, nihil enim cum eius actione communicat aelio corrotalis. x i. Lari. rexi ει. intelli .ctu, autem videtur itinasti substantia quaedam existens
de non cotivmpi. de i. de aes rex. ii. animam iacui sum
quasdam parte, nihil pios ber separati a corpore. pio-pterea quod nullius coi potis sunt actus. de sex ii.de iti-tellectu aute in de speculativa potentia nihil adhuc manifestum est,sed , idetur genus aliud antinae esse, de hoe soldin posse separati scui perpetuum a eorruptibili. Ex quibus loci, de aliis complutibus aper: is ma videtur Α- ,
istotelis sententia in hominibus hanc partem animar. immortalem contineri. Esse autem maxime hominem pet hanc partem a petuit. io. rabie. q. .ubi inquit homini vitam piaestantissimam te iucundissimam esse eam, quae ex intellectu speculativo traducitur, squi deii, maximὰ id homo est. Sed hae ad uel sati vident ut iis qui superius demon. sti ai aiunt de intelligentiae humana multiplicatione:
quod enim numeratur secundum numelum indaui duorum , de potentia est in materia,aeternitatevi non habet
ius secundum speciem. Quidam igitur proprer hoc Omnino negaueiunt intellectum multiplicari secundum numelum hominum, sed unum rumeto esse in omnibus dixerunt se enim immortalem esse re sine materia. Videntes autem oriri de intelite an singuli, hominibus in tellectiones . nee Omnia ab unoquoque se ici : camtamen in intellectu aeterno aeternum actum intelligendi de omitium intelligibilium seientiam inesse oporteat: coacti sunt copulationem quandam comminisci , per quam intellectus cum hominibus iungatur , ut si stilis intelligat pro eorum capacitate e se enim aliquando requidam illi, intelligeie, semper autem de omnia viii. cuique nequaquam . omnibus autem se semper se omnia SDgitur huiusmodi intellectita soli, homitii bii, intelligit,quatenus eum phanta sitiatibus co iungitui, nullii, diit actus ipsus perpetuus phanta mata emni ora laniat ut de oexi sunt : aeternitatem autem solam habebit se cundum speciem,'uia species hominum a ternavit. Atiliationabile est substalitiam utiam numero aeteritam ponere, operationem aurem non. Quod s egeat pha -
tasmatibus generabilibus de coiruptibilibus, de ipse i-i gitur generabilis e corruptibilis fuerit idcirco dicium i est . . a. am. ι xl. 3. s ipsum intelligere aut est phanta sal quaedam aut non si e phantasa, non contingit sine cor pote esse Si autem sine phantasmatibus intelligit, i,ustia est copulatio eius cum honii libus, nec est necesse omnibus sempet de otiio a intelligete , ut non deficia.
a iii, intelligendi de eius peis cito. Q di autem in Q ligibilia in potentia non possuit mi elligi s nephantasse
lia enim lurit a masnitudine: Se in speciebus sensibiliabus intelligibilia sunt , 5e qui secundum abstractione dicunt ut, & quaecunque sensibilium habitu, re passio ne, lunt. ob hoc qui non sentit aliquid, nihil , iique ad- distet aut intelliget sed cu speeulatur, necesse est phantasma aliquod speculari e phantasmata enim velut sens-bilia sunt,quisuis sine materia. Alii autem concesse tum quidem intellectum quendam esse genetabilem S: coituptibilem, eum scilicet cuius esse potentia est i alteium autem intellectum cu-h:s esse actus est qui intellectum potentiae ad alium ducit, de obi .l aseos appellatur,solum immortale esse de separatum .de sine phantasmate intelligere. sed ciliti huiusmodi ipsum Deum esse dicant nam per se intelligi bile id solum est quod sinplex dil actu est , teliqua auteomnia praeter Deum mixtionem habent potentia: quo
pacto hic humanus intellectus dicatur de vita secunda huius intellectionem si hominis Llieitas. diselle est,idete.
Considetanda igitur est necessitas, propter quam oportuli in anima humana ponere intellectum agentem, N innasci substantiam quae non coriumpatur: his enim
malai sestum fiet, vitum haec ascribi possint ini lietitii potentiae . se quid tanag sit homini, intellectus Pi imbiditur non videtur nec effatius intellectus agens eo nis
do ut ponit ut ab . t istotele, suscete enim videius: ipsum obiectum scilicet intilligibile, quemadmodum in setisu lusti it iplum sensibile, non enim quaeritui lens it.
225쪽
sus habens praeter ipsum obiectum. Si dicas intelligibilia non mouere pOise intellectum. nili se patentur a materia .in teste etiam autem agentem hoc pia stare : eadam neeesitas de in sensu elit. Cum enim sensus species tecipiat sine materia. organa autem seniuum patiantur cum materiar calefit enim de s se fit cato, vireliqua corpora coloratur pupilla perspicua exactens vireliqua perspicua: aer insitus in aete percutit ut a novi exterior sim liter autem di in caeteri, aliquid igitur inesse organis, aut externis, aut ultimo interno, quod speciem immaterialem ciat , necesse est. Praeterea Nesia ratione videbit ut necessatius sensus agens. Praesente enim sens bili de actu organum ais ciente, non semper fit sensus, ut dormientibus accidit, di aliquando vigilantibus, cum animus in aliis suerit occupatus. Quid ergo es quod potentiam huiusmodi ducit ad adium, vide sensibili in potentia sat actu sensibile, nisi aliquissensus asens idem di in phantasia videret ut dicendum. Cum enim species sensibus ieceptae abiunetis setis bili
bus, imaginationem aliquando moueant, aliquando no,
aliquid inesse necesse est, quod de poterita ducat ad a.dium. cum ex se materia non possi lane agente.
Sed ad hae respondete quidem possumus, quemadmodum in motu grauium & lauium aliquando id quod
remouet impedimenta dicit ut movete, quando acius
primus iam insit, secundus autem ab impediente aliquo prohibeatur: quod enim primum facit, etiam secundo. cam si consequens quoddam,ms impediatui . se sensi. bile aptum natum est sui speciem communica te in sensum non impeditum: impedit ut autem in somno a emrebri sigiditate, aut alia huiusmodi causa, in vigilia autem ab occupationibus diuellis: in phantas a quoque non semper fit motus, quia sutilitet adsunt impedimenta . quod igitur ea te mouet quodammodo ducit ad actus, elim tamen per se a sensibilibus quidem fiant sensus,a sens bus aute itiphani asae. Non est autem plateirationem vi species in materia existens, cum species quaedam agere possit quatenus huiusmodi, non quatenus in materia Fat igitur in materialis an sensu, quia sen.
sus potentia huiusmodi is, idcirco non est necesse alium sensu in agentem introducere praeter ipsa setissilia Quod si in sensu hoe ae eidit . cui opus suit intelletiu agente praeter ipsa intelligibilia, s intellectus potentiae
a tus natus ea reeipeie uniuersalia, quae an sensibilibu, sunt, aut liliantasmat ibu ,- significauit aurem hoe Ati noteles , de is r , . ubi differentiam ponens inter ea quae activa sunt fetisti uin, se intellectionum inquit: haec
ruidem ex ita esse , se ilicet sensibilia, quia singularia
unt: illa autem quodammodo in ipsa anima, sei licet uniuersalia: re si autem lixe in anima sint.non ob id di
cendae sunt partes animae rubiecta enim nihilominus ex
trinseca sunt vitensibilia. igitui neeeuitat ivit in anima ponere huiusmodi subitantiam, quae intelleetus
agens appellatur. Propter haec quidam negauerunt intellectum agen tem partem esse animae nothae , sed extrinsecus adueni te ut lumen ad visionem pei ficiendam. quemadmodum
enim lumen non est pars animae vi suae, sed obiectum per se vim te, per ipsum enim colores visbiles fiunt, se intellectus agens non erit pars animi intellectivae, sed obieetum pei se intelligibile cuius ope teliqua sant intelligibilia. At uero si hoc modo ponatur intelletius agens,cur potius in homine quam in reliquis entibus
intellectio fiat s enim quod est per se intelligibile a eiuntellectus est, o innia illud participantia fiant intelle. eia r participant aut ei extra hominem,quemadmodum lumen colores illuminat etiam si oculus non existat. Quod ii quemadmodum lumen visibile tantdm est, non autem visum extra ocula,sic intelle tus agens intelligibili, tantam suetit, non aute intelle eius nisi in homine. altero actu egebit, qui de potetia iaciat aetii intelleeiti in homi te scilicet: sed hoc eius esse ponitur in anima, scilicet dii tentiam esse hae quide quae omnia incit, altera vero quae omnia patitur . non igitur extransita ei se intellect aut agente oportet secunda lententiam Aristo. telis,ut sunt ipsa obiecta. haec elinia accedur post qua ala.
quid senserimus: mens autem, licet de solis accedat, in
semine & in ptima animali: constitutione coli prehen-
Alii intellectum agentem in anima necessarium esse, quaa ob elici latent in sens bilibus ob conditiones materiae implexas, ideo non possunt ii Iouere intellietum, tris ab alio prius sei et nant ut,& si creta distinctaq; quasi
digito monstrentur. Idcirco veluti doctor quidam est intellectus agens. Doctor enim euolues ea quae insoluta . sunt,&addiscenti intellectui proponens tanqua optime praeparata & mansa ,scientiam eidem communicat. Sed
si in sensu aliquando necet ita haec sunt, re ipse per seipsum prastate haec possit,cut non de intellectus receptiuus' Aliquando enim in maculosis quibuseam main Otibus de nubibus as aliquas videmus humanis aut
alii, eo, potibus smiles, quas alii etiam accurat ἡan. c- tes non perficiunt ob vatiatum figurarum mixtionem,
nisi aliquis docens de a caeteris figulis denudans, digito monstret. Se iunctio igitur haec in sensu aliquando docente eget, aliquando sponte poscitur: aut igitur sensus aliquis agens introducendus erit, qui tepia sentet,
iei bilia distincta: aut si hoe non est necesse, eam ipse
recipiens per se unum sne altero possit recipere: di in tutellectu similiter non fuerit necessarium. Videtur autem intellectus agens hoc modo postus remouere impedimenta magis quam esse ete intelle-etionem ipsae i. Quemadmodum eni inqui occultauerit aut aliquo pacto deleuetit cateias fguras in marmoribus existentes,unica telicta , per accidens illam dicitur mana se state, iam per seipsam manifesta erat, cam actus uet,imped ebatur tamen quia simul caeteia fgutae sed sui occurrebant: Sic intelligibilia in sensibilibus inexistentia non minus actu sunt,quam cum separata suerint
intellectione hic enim homo, homo est, impeditur tamene ut homo recipiat ut ob conditiones materiales. separans igitur has aufert impedimenta homo enim ipse ocleit se intellectui,ut hic homo sensui. Remotio aut ε hii. iusmodi impedimentotu de a docete aliquo seri potest, de ab ipso met intellectu tecipiente, ut in sensu: Dosquaenim oculus aliquod tot si inspexerit potest patres sti ula, intueti donec ad insensbiles disserentias deuenerit. Sic intellectus post qua confusum aliquod perceperit, distinguit in partes secundu speciem sigillatini recipita do. Agens igitur ipsemet et it,si actio vocanda st ipsa receptio sine ir ateria No igitur necesse est alterum intellectum initoducere plater eu qui constat ex potentia,N receptiuus est.reduci enim ad aestu potest ab ipsi, obieestis, cuin in omnibus quae sunt insit ipsi, quid est buvis est obiectum intellectus, qnodque aptum natum est in ipsum agere quatenus huiusmodi. Ha igitur dubitationes continsunt circa necessitateni potiedi liuellectum
Similiter autem non videtur aliqua ratio cogeris dati in anima substantiam aeternam, quae non corrumpatur, qualis esse mens ipsa tradit ut . Si enim intelle eius humanus receptiuus sit aliorum magis quam sui ipsus,
, a. sue intelligat substantia, separata, siue
non generabilis est de coti upt, dis. in quibus enim potentia ae tu praecedit, aeternita, on est ius secundu spe
cie Quod s cocedatur ipsum intelliget sis statio
separatas de aeternas non ob id aeternus iit: na praterquaquδd alioqui impossibile est corruptibile aeternu seri, ti. eas ab utrile ostenditur , probatum est superius, intelia 'tellione, humanas non esse substantias, sed substantiarum notas non enim i es ips as,sed rerum simulachra iecipit nosset intellectus. Si igitur smulae ita oriuntur de occidunt, quan uis ipsae res aeternae sint, ipse intelleelus non est aeternus. Quod si intelligere nosset antequam phantasma aliquod specularetur, hoe i i aeternitas ipsus concludi potitit,esset enim eius operatio sine cor pote: ad eius substantia non eis et potentia, sed actu , de
seipsum intelligeret priuiqua reliqua intelligibilia se
tent . quae Omnia negantur ab Aristotele de humatio
intellectu. An s non esset huiusmodi substantia imma terialis de aeterna in anima. nulla esset scientia prin cipiti enim ignoratis, de teliqua ignorati nec taeest.
226쪽
est. sunt autem aecidentium quidem p t Inei pia substantia, substantiarum autem ipsum quid est, & materia litim immateriale ac simplex cuius substantiam intellectum esse superiti, ostensum est: sne hoe ergo intellectu impostibile est aliquid intelligete. Quod & hoe modo set mani semim. Seientiam 5e sensum mensuram quandam rerum esse dixit Aristoteles io. M '.tiae s. quia per illa aliquid cognoscimus: mensura enim est propriὰ quidem quo qua
tum cognoscimus , communitet autem in unoquoque lio
genere id quo illa quae in genere sunt cognoscuntur. io.
a rura t/Y. .esse autem id unum quid primum in omnibus simplicissimumqtie . Propterea non suit necesse animi eonstat e ex omnibus elementis ut omnia cognos rete .ut moti antiquorum putabant: sussiciens enim est. Aia pars cor rarietatis, ipsam diiudieate Ae opposi
tam . Lae a .rex ., . nam tecto retium c gnoscimus o
bliquum, ipsum autem obliquum neque sui ipsit, neq; recti est iudex ge tandem priuatio omnis pet habitum
cognoscitur. 3. de an. tex. 1s. ' potentia per actum,h e e.
nim prior, e infinitum per finitum,& de exteris eodem modo.Cam igitur ea qui sunt reductionem habeant ad unum quoddam quod maxime est :& omnis veritas ad
aliquod verissimum. i. Metap. t x. . neeesse est unam esse
omnium mensuram, quae a nullo mensuletur, reliqua autem omnia mensuret. Est autem magis ipsum intelligibilὰ huiusmodi: intellectus enim a te mensura ut, Aesentias a sensibili 2 oportuit igitur primum intelligibile intellectum esse, ii reliqua in relligi debent. Praeterea ad intelligendum quippiam necesse est in anima prius
aliquid inexistere quod actu intelligitur: actus enim potentiam praecedit smplicitet vi antequam sciaturitiangulum habete ites, aliquid ipsus prae existere no .
tum Opottet , ut triangulum esse. similiter autem in o. teris quastio tribus. I. Metaph. text. s. Quae cum hoc modo habeant si intellectus potentia tant m esset . nec ullus in actu poneretur in anima imposibile ellet aliquid intelligere. si autem praeexisteret aliqua liuellectio sed Et ipsa smilitet orta esset processus in infinitum, uni.
tque enim prae existere oportet et alteram ad uexissent m. Quod s hoc impol sibile est, aliquem ei go a. hum esse oportet ingenitum ii futura est cxtet tum intellectici. Huiusmodi autem ponitur intellectus aliens ab tistoteler non enim aliquando quidem inteligit, aliquando non, sed semper. Non susiciunt autem sensus ad emciendam principiorum intelligentiam,
quamui, inductione illa nobis comparemus. i.Passeritex. i'. non enim pet sensum sunt manifestiora cum secuti.
Hi se manifesti sima existant, sed nobis tantam petsensum patefiunt, quae lumine proprio intellectus clarissimi sunt: eonclusone, autem per principia habentur. quia certitudo exacti ot principiorum apta nata est esse ere eonclusonum taetitiam. iterum autem & hoe modo fiet manifestum. Clim intellectus potentiae recentivus si omnium intelligibilisi, ut omnia iudicet : iudicium autem omne fiat aliqua mensura, ut tecti & curui n quod maxime tectum elle
non potuit omnia iudicate unum existens ex contra tiis , nee tandem ateriale ullum, omnia enim huius. modiati . . . ita , aut ex contrariis sulit. Nam albe
dine quomodo iudieati possit dulce aut frigidum o-
portet enim in eodem genere esse mensulam cum eo
quod me icitatur. Separatum igitur quippiam necesse fuit esse se actu existens. s enim potentia, altero egeret actu .Pixterea si separata aliqua substantia ponatur, qvs tamen nullum habeat consolitum eum intelligibilibus si ustra erit non enim poterit facete actu intellecta. id ei ico ex te a i at illigibilia inseparabilia ab ipso esse o. portuit, cur Hamen ipsum ab omnibus sit separat una. se en in omnia alia per ipsum intelligentur, non per se: ipsisti autem solum per ieipsum intelligibile & intelle elum fuerit. Huiusmodi autem esse ipsum optimum di.
diit Aristriteles. - .as taph.tex .is. intelletius enim secundum se est ipsus optimi de t. tua rex 81. v bi inquit: ani
ma autem aliquid esse melius de piae stantius impossibile est, impossibilius autem adhue intellectu: Rationabilis simum enim est, em hune antiquissimum re dominum
secundum naturam idcirco antiquorum quidam igne, quidam aquam, de tandem quod putauerunt principia esse aut unum aut multa , huiusmodi dixerunt animam esse. alii autem Deum esse ipsum intellectum agentem.
Aristoteles lumini assimilat: vi enim lumen iacit omnes eos ores actu , se intellectus omnia intelligibilia, quasi omnium pei sectio: quemadmodum enim colotestinguli ideo sunt, quia lumini, tali ι participatio est in
perspicuo terminato , multa quidem ipsus albi, minotaurem reliquoium secundum distantiam ab albo: se in ipso raptimo est eaetetotum bonorum pei sectio. Si igitur omnia entia eo lotes essent, lumen esset ipse intelletiui. Anima ergo rationalis assimilat ut oculo igneo, qui ncictu videte igne enim proprio illuminat colore , de sacit actu mouentes potentiam visuam: se anima lumine proprio non externo intelligibilia in phantasmatibus exilientia iudieat.
Vtrum autem sensu, aliqua huiusmodi substantia mgeat ut iudicet sens bilia omnia manifestum fiet,si prius explicaium fuerit, quo pacto immortalis substantia
corpus mortale inhabitet Ze opus mortale perficiat, requomodo ipsum Optimum ac exterotum principium, sequod immixtum est, homini misceatur.Nam dubitatur: vitum intellecti uiani, senstruum, Et vegetatiuum unum numero snt. Si enim plata, quid esset continens λ L de . rex. so. Printerea expetimento illo patet unum esse. nam quaecunque diuisa vivunt, in vitaque corpotis parte omnes animae potentia spectantur , quae erant in toto, uas a se inuicem inseparabiles fuerint. de ιιι x. H. At vero si unum snt,quomodo aeternum 5e mortale unum numero sunt sorma matelialis & immaterialis An in iis quotum esse ab altero pendet, unum numerosnt necesse est ut materia cum forma mateliali: substatia re accidens : quid materiale re quid smplicitet
quod sne materia: at sequetur in omnibus corporibus cum sotina materiasi 5e immate talem quoque messe,& se intellectum unde fortὰ motus est Thales, ut dic
t et omnia esse plena Diis. i. de aa. rex.3:. An quatenus
innium esse est aliqua boni participatio , hoc modo virtute ubique inesse verum est, imo necessatium. 3.d Gemam cap. i . in homine autem non solam est eius pati icipatio,sed di tes ipsa participata: communicata est enim illi non solam opetatio corporea,vi exteri, viventibu . sed de propria animae operatio , quae est intellectio.Pa tieipatio igitur omnis oritur & des nil aliquo interius coitupto, scilicet corpore patricipanter ipsum autem participatum ρ et manet incorruptibile existens. At vero cur marcessit ipsum intellige te an quia corrumpuntur phantasmata intellectius igi. ut potentiae,seu qui ex potentia actu factus est,aut etiam in habitu, editi nihil aliud sint quam participationes substantiae immortalis, ille quidem in semin reliqui autem posterius,metito Oinnes intereunt i hi quidem corruptis phantasmatibus.
omnes autem corrupto subiecto corpore participante. Significauit autem hoc mani sessὸ Aristoteles. .dὸ an.
tex.ε s. inquit enim ipsum intelligere de speeulati marcessere aliquo interius corrupto, non ipso intellectu, nam impatii bilis est: cuius rationem insert. nam ra tiocinari Ze teliquae operationes, vi amare , odisse, de
huiusmodi , non sunt illius palliones , sed habentis illud quatenuη illud habet : quare hoc corrupto ne
que meminit, neque amat. non enim erant illius, sed
communis , quod destructum est intellectu diuini olide impassibili iemanente. Significauit igitur omnes a nimae potentia x esse ipsus habentis impalaibilem se
stantia in , quatenus illam habet , ideo omnes interite corrupto participante. Hoc idem confirmat. a. de a m toxt. te. Postquam enim ostendit intellectus agentia immolia litatem , subiunxit: Non reminiscimur autem,
quia hoc quidem impassbile est , id est non constat eΣ
potent la, idcii co non recipit nec a phantasmatibus m
uetur,seipsum enim solum de semper intelligiti passivu, vero intellectus , id est qui per potentiam definitus est, corruptibilis est .sne quo intelligi non possunt qua in phantasmatibus sunt.
227쪽
Α ueto si intellectus agens aliam ope tationem pro-yriam homini non praestat, scilicet ipsum intelligere' die phati sinate. hominis anima sinis iter lutei ibit ut
telorum animalium nihil eni in aliud homo ei it prae ter ipsum eoniunctum Praeterea re clica sensum dubita tu videtur enim impasibilis re incorruptibilis, ut in tellectus. i. de a . text. si enim senex acciperet oeulum iuuenis , videret ut ruuenis. & 1- 4. rex. iii. li-e et in magnitudine sit , non tanquam in magnitudine existetis cognoscit : i inpassibilis ergo tum ra
tione obiecti , tum ratione subiecti i obiecti quidem , quia '. non recipit cum maletia , quan uis ot gana cum matella patiantute necesse enim est perspieuum esse organum visus non ipsum visum, & medium in ea lido & si igido organum tactus, non ipsi in tactum eatefit enim Z1 nigefit caro ut inanimata, non ipse tactus ti is similitudine quadain. Subiecti autem ratione impasibilis.quia magnitudo non est sensitivo esse neque sensus magnitudo , sed ratio illius. Item simul iudiea enon posset album re nigrum , aut dulce de teliqua sens bilia, in eadem enim magnitudine contraria simuli, on recipiunt ut, iudicantur autem simul. 1 de . t.xt. i s. at haec eadem in intellectu sum. Differentia autem solum videtur, quod sensus post maximi sens bilis ieceptionem impeditur, ne quod ininus est,sentiat intellectus autem minime, imo magis in telligit postquam maximum intelligibile pereepetit: sed hoc aecidit.quia organum sensus assicitur, non quia ipse is enim oculum immutaret, similiter reliqua sentiret nec ab excessu laeditur,nis quia organum cum materia patitur intellectus autem cum non egeat organo, sussiciunt enim organa sensus ad ministicida intellectui phantasinata, non assicitur affecto organo :& receptas
iam species per sensum in phaniasmatibus distingui ira componit .id cite o ubi vult intelligit, non sensus ubi vult sentit, necesse enim est ab editeriori sensibili asset
organum. Aut igitur vietque immortalis, aut uterque corruptibilis. Concedit autem avi rex. M. Omnes has operationes corrumpi,quia sunt ipsus coniuncti id autem cuius participatione illa sunt, impassibile
Quidam hie dicta volunt de intellectivo solum. At
s de senstiuo etiam non esset verum , quomodo unum minei esset intellectivum se setistiuummon existente autem uno,quo modo intelligibilia cum sensibilibus conruntur componuntur, seiunguntur & quomodo ex sngularibus colligeretur unquam uniuersale,cum intellectui fingulatia situ ignota se sensui uniueis ita Sin. gularisi enim non est intellectus,tiis sorte ex iis sueti ut quae per abstractionem dicuntur ut Mathematica. r. Me Iaph t x. sue si igitur iensi iuum includitur in intellectivo ut triangulum in quadrato,& binarium in ternario , de tandem ut pars in toro. cum intellectivum si quia ha beatur impassibili, substantia, aut intellectus dicitur: s. militet igitur Iesenstitium esse oportet quatenus eandem subitantiam partiei pat .sed minus quam intellecti uiam: non enim si quatenus hane eandem habet sed aliquid aliudai hoc non si eius pars,nec igitur senstitium erit intellectivi pars. Haec eadem inserti de vegetativo possunt,s pars sen-stiui est Propriis quoque rationibus ostendi potest tonitas enim non nisi ab aeterno fieti potest. Cum igi tur vegetatiui opus maximὸ proprium sit generare smile in quo est speciei aeternitas, non aliquid corruptibi. te esse eius subctantia oportet. Neque enim singula corruptibilia existentia , neque omnia causa tu ut ipsus sempitetnitatis. x ph sext. Omnis igitur antim seu animae pars mortalium diuinum ipsum participare vide. bitur: corrumpi autem aliquo interius cor tupto,ut corpore participante. At quae disierentia suetit inter ani mas hominum , de reliquorum mortalium An soliis homo vergere in seipsum potest per intellectu in specu latiuum &ex operatione eoniuncti transite in opera tionem propriam intellectus quomodo autem , di quando, insetius patebit. Plantae autem eam nullam vi in cognoscendi habeant , trans tum huiusnodi
nullo modo sacere possunt. Animalibus autem ratione careni ibus ob modicam vim iudicandi,deficit in totum cognitio corruptis organis. Ex dictis igitur patet quo pacto immortalis subsan. tia mortalia perficiat . & iti corpote mortali inhabitet, cam tamen immixta sit ese enim omnium ab hae si, stantia inseparabile est: haec autem ab omnibus separatac D illud idem quo intelligibilia iudieantur,etiam se sibilia: mensula enim est omnium Et quo pacto anima hominis sola immortalis fit,quia soli homini mortalium data est operatio propria, quem maxime nominem esse
dixit Aristoteles io. hi cap. . Operationes autem coniuncti humanas vocavit ap.L Homo igitur ipse, id est verὰ homo mens ipsa in participata, n parta ciratio: omnis enim participatio coniuncti est, & uenerabilis,
Quomodo igitur ipse homo differat a Deo re qum
modo multi numero sint homines An quemadmodun de multitudine mouentium Orbes caelestes diximus, s- militer hie dicendum 3 Vnum etiim simpliciter est ipsi prima substantia , unde omnibus pendet esse, de hie est ipse Deus optimus maximus. Quatenus autem a pluribus participatur, multitudinem assumit , 5e hic quidem Saturnus dicitur,oic veto Iupiter, hic vero homo. Dic serunt autem calestium intelligentiae ab honunis anima , quod ibi qu)dem participatio aeterna est,ut parricipatum. Corpus enim calesse ingenuum de incorruptibile est, ideo appetentia aeterna, te motus aeternus. In homine autem pereunt participationes, quia materra
eius generabilis est A corrupi:bilis. Ob id autem solam secundum corporum caelestium multitudine multipli-eaia sunt substantia separatae ab Aristotele, quoniacoz- ruptib)libus corporibus,quoiu est caduca operaiio,non potuit aeterna assignati substantia. Quod a uicin in ipsis xi ei num est, nulli corpora est delegatum: intellectus e nim nullo viii ut corpore t at substantia mouens corpoti proprio allignati debet, recipitur enam omnis motus in corpore. Idcirco quot sunt coipora mobilia aeterna, tot etiam ponunt ut substantiae separata mouentes. Simul atitem ex his manifestum est, quo pacto ab aeterno motore eaduca proueniat operat io. non enim posse: nam corruptibilium per se corruptibilia sunt in cipia,& aeternorum aeterna. quia 1gitur participatio intellectus aeterni in homine non est aeterna , idcirco desinit in eo speculatio at non desilit in ipso intellectu Participaro. vltum aurem hie unus numero sit in plui, bus hominibus . con siderandum est deinceps. Esse ii tui numero plures, patet si enim propter matertim nia. metabale est unumquodque, secundum quem modum plui ibus hominibus tribuitur, numerabilis iuerit: quomodo enim aliquid virum numero scierit in pluribus numero corporibus' At vero dicet qui piam : Quae multa nurnero sunt, unum sunt specie: Diniara autem huius modi inseparabilia a materia sunt, species enim insepa tabilis est a multis Conceditur omnia,quae multa numero sunt,unum etiam esse speeie, 'e snseparabilia a male Ma e participationes enam significant ut quae a materia sunt inseparabiles: non tam , sequitur,id quod pati, cipat ut unum specie esse. ru 3 entiv sne materia eii, nu est simpliciter per quod cxtera uti uomodo enim unum aliquid numero esset,aut specie,aut genere,
nisi aliquid ipsis inesset, quod smpliciter unum di velivnum esset Animae igitur hominum immoti ales eam s-tie materia snt, sunt simpliciter unum , quo pacto con- .sideratae non numero unum dica possunt numerus enima materia habetur. Quatenus autem pluribus homini. . bus tribuuntur, multae sunt numero, quia homines sunt numerabiles.
Sed amplius dubitatur: Nam si multi inem animarum immortalita admittamus, uomodo aufuga emus ii commodum, quod ad uetius Hatonem ostendi iuM dati se ilicet aliquid genitum quod no corium patui. si enim
antequam Socrates fiet et non erat anima Socratis, quia
non potest participati ab eo quod nondum est: Socrate
autem corrupto non corrumpit ut genita igit ut erit, noautem coituptibilis. An erat semper etiam Socrate non
228쪽
esistente' licet enim nnii pertiei paretur actu , poterat tamen partiei pati: nee est eius esse, actu in corpore esse, operatur enim sine corpore. At hoe modo dabitur in ii. nitum in actu, infinita enim sunt singularia in tempore infinito.s gitui sit lotum anims ingenitae sunt, re in truptibiles. infinitae erunt simul. An similitet hie ac cidit, ut in continuo 3 unum enim est ipsum continuum, diuisibile authm in semper diuisibilia non tamen sui ut unquam diuisum est secundum omnia ,sed successive diuiditur. Sie substantia immatetialis potentia quidem continet animatum multitudinem: successive autem multiplicatur pro numero hominum. Quomodo igitur suis hominum animat intet mortalia immortales sui,&quomodo pluro numero quomodo unum, explica
Infelicitatem esse omni ab e l. r. i felicitas cum delectatione coniuncta est, omnis autem labot tristitiam patit, quodcumque cum labore perficit ut carere voluptate si- et .m D selicitate necesse et . Eisse autem 1 pecu- Iationem omnium maximὰ laboribla in facile est colligere.Cum enim non contingat omma speculari sine in
tellcctu potetiae nam hic solus receptiuus est aliorum Quod autem aptu natum est aliter habere diutius per sten, in operatione laboriosum sit. i. Gli text. 3. non lolam sue i it laboriosissimum, imo omnino supta v ire, hu-
manas omnium rerum scientias adipisci. Multitudo enim scibilium temporis bie uuatem quo vivimus longe superat. Idcirco quidam videntes in uno homine omnia scientiam cadere non posse, putantes autem felicitatem non ella,nisi intellectus possibilis omnia intellisibilia possideret secundum habitum, ne aliquando tua felicitate frustraret ut, eoacti sunt in omnibus tempo-ltibus omnes scientias ponere in omnibus hominibus, adeo ut nunquam aliquod eiset scib:le, quod apud alti ouem hominem non sciretur , quasi felicitas non nisi: dilutibus hominibus collectim reperiatur. Non auteesse bonu omnia intelligere testatus est Arist.α. Metaplatho. i. nam pixi et quam quod laboriosa est perseueratia intellistendi, Se ob id pessimum quid ac fugiendum: multa etiam melius est non videre quam videre. Qui cum hoc modo habeant, videndum est in quo consistat homnis felicitas secundum Aristotelem. Eisse
autem duplicem selicitatem, unam quidem humanam, Quae ex virtute earum operat Ionum contingit, quas hum mas vocat. quia pertinent ad coniunctum: Alteram vel . praestantissimam iucundissimamque ex intellectu speculativo, quam diuinam vocat, quia pertinet ad id nuod in homine diuinum est. io. Dbtc. cap. . man: testiliasiuid est explic itum. Dissicultas vero circa contempla-ituam felicitatem contingit, quam hic quaerimus , quo pacto contingat. Non erita videtur lac consistere insis eculatione retum mat Vialium , neque ea ruin quae per abstractionem ': antur, t Mathematica. nam haec Pertinere 1 . . . uratum ex superioribus patet . ideo non site labore parantur. Praeterea viliora sunt omnia iplo
intellistente, si anima praestantius est nihil. Adeo ut dubitare quis possit,etiam deterior is conditionis esse huius modi seletias ipso intellectu factivo seu activo hi elum
conserunt multum ad bene beateque vivendum, cum nobis multa commoda ex arte Sr prulentia comparen ivt Eorum autem speculatio, quae in eparabilia sunt quam utili at m homini P cstet pro et vitae occupatio. nem, non e .c vid se. Speculataui enim 1:uelledius finis
no st pister ipsam speculationem. unde iure optimo
videtur Socratcs , hoc genere cra at inpiadi contempto, ad ea animum appulisse quS in actione secundum virtu tem eo sistunt. Relinquitur igitur si est aliqua contem plativa felicitas, eam vertati no circa collaunetum, ne
que circa hiseparabilia a materia, sed cit ea substantias,bstractas.
mini liceat, maxime dubitat ut inter philolophos: putatur enim Arist. scie problema cons derandum tantum
proposuisse. . de dai tea. 6. nunquam autem explicasse.
Ex iis autem qui superius dicta sunt, non dimelle est
soluere. Cilni enim eiusdem rationis si intellectus se
quod intelligitur na intellectus in actu nihil aljud est quam id quod scitur, re in sensu similitet sensus in actu
res ipsa est quae semii uir species enim sne materia sunt tum sensus tum intellectus. idcirco . inseparabilium intellectus seu per abstractionem dicant ut, vi Mathematica, seu materiam sensibilem includat, vi Naturalia, pertinent ad eam partem animae quae insepai abilis est a magnitudine. huiusmodi autem diximus esse non intellectum participatum, sed eius participationem, quem possibilem intellectum vocat: idcirco de eo petrinet ad philosophum naturalem pertractare, est enim alicuius
utrum autem pet hunc intellectum non existentem separatum a magnitudine aliquid substantiarum separatarum attingamus, qui fuit Aristoteles : quas separatas ipsas substantias intelligere hoe intellectu impossibilest. Cum enim omnino intellectus in adiu res ipsast intellecia, inseparabilium intellectus inseparabilis
existit, leparatorum autem separatus. Quemadmodum enim res separabiles sunt a materia, sede quae circa imtellect um. 3. de Am.t x.ri. vltum autem aliquid sepata totum attingere possit, hoc nondum est manifessum. Putatur autem aliquo modo admittete Alastoteles. . Metaph. textethimo, ubi inquit, circa simplicia non esse
deceptionem sed ignotantiam , non qualis caecitas est: cseitas enim esset, si quis omnino non habet et intelliastendi potentiam. Este autem disieultatem intelligendi signifieaui Odem Alistoteles. x M.taph.υxt. i. v ba ex parte intellectus novit,non ex parte intelliei bilis dissicula talem esse ostendit.=As, imitat enim intellectuiti animae nostrae oculis vel pertilionum ad lucem diei.
Nolandit igitur est,ctim alia snt simplicitet seu seeundum se nota, quae di natura nota dicuntur, alia autem nobis. tes autem quanto simplici res sunt, tantia etiam secundum se notiores i. Met Rc .LQus enm smpliciter dicuntur,certiores sunt qua quq ex uddit ione. ut Λ- tithmetica quam Geomettia: re Matthematice scientis quam Natui ales. contra autem nobis notiora sint composta magis de singulatia quia innata est nobis hic via, ut ex compositis in simplicia tendamus: factum est ut dissicillimum sit ea, qus mam festissima in natura sunt, attingere, longo enim discursu egemus, ut quε maxime inuoluta sunt, qu que primo nobis sunt manifesta, usq; ad prima principia euoluamus. Quod s omnino id esset impossibile imposii bile etiam csset aliquid scite: principiis enim ignoratis.& reliqua ignorari est necess. sed opinio tantam esset. Quod illii ut dixit Aristoteles diis
cultate esse ex parte intellectus nostri, signis cauit mi dum dissicilem:oportet enim ex phantasmatibus de icn-sbilibus veritatem abstrusam eruete: Non autem imbecillitatem seu diminutionem poteriae. Nam si hoc esset diminute apprehenderet ipsa principia: desectus autemetica principia maximos patet et inestetis eirotes. Pisterea oportet principia longe magis se ite ex cre-gete quam conclusiones, pti a Pod text. s. non igitur diminute apprehendete oportet Apprεhensionem autem
huiusmodi pi incipioru in intelle lupos,ibili esse, inde
manifestum st: aliquando enim ea scimus aliquando non . similiter scientia diuinorum pet disciplinam comparatur ut reliquae scientiae: potentia igitur ptius habebantiat quim actu, hoc autem est esse intellectu, possibilis. Si autem ingenuam habetemus di nobis innatam huiusmodi scientia, non lateret nos, de natura essemus sapientes non per disciplinam, aut adeptio scientis esii t reministentia qusdam:quani sentetitiam refellit Aristoteles pr)ma Metaph.text. 9. & i. ro ea tuo. Qui cum
hoc modo habeant,& principio tum quibus utuntur
omne, scientis, notitiam comparemus ae seientiam de
Diuitii, abstractisque addiscamus, necesse est ut intelle eius non separatus a magnitudine aliquid substatiatum s. iiis.
229쪽
ab iactatum intelligat. Cam is tuc iste intellectu, non
res sed retum species iecipiat: species autem simula chia quidam se similitudiues retum sint, quae similitet viliota sunt ipsa anima : accidentia enim sunt , & posse. tiora ipsi, rebus et quae selieitas in huiusmodi contemplatione Dei it Nam di haec laboriosa similitet ut teliquatum scientiatum apprehensio , imo magis, ciam longiori absti actione egeat. At eitca ea quae modo diximus, dubitabit quis : Non videli eiusdem rationis esse intellectum & uitelligibile. Intellectus enim materialis , coniuncti est,quod autem intelligit ut est abstractum: & ille ad naturalem philosophum pertinet, quod autem intelligit ut ad diui num. An intelletius in actu ta te, similitet hie id diui
num pertinet idem enim est: at quatenus potentia est, non timiliter. Cam enim alicuius ina tetiae potentia stut animae,ad naturalem pertinet, sueteceptiua sit naturalium,siue eorum quae a Mathematicis tractant ut , sue Diu motum. intelligibilia enim naturalia, Mathematicati Diuina,quatenus ex simula elicis seu phantasmatibus de potentia in actum seruntur, non disierunt: quatenus autem modo eonfidetandi hic quidem non sne materia sensibili, haec veto non fine continuo, quae materia est intelligibilis, hie autem sine omni materia apprehenduntur: ottae sunt diuersae scientiae, quae eadem quidem animae sacultate sed alitet se habente discernuntur. 3. d. o. ex. D. Amplius,dubitabit quis circa diuino tum iniel lectionem, non videli per species recipi: species enim fiunt per abstractionem a matei ia. Quae autem abstracta sunt, de nulla habent materiam,non egent abstractione: ipsa igiturniet non eorum species recipientiit. Quo admisso sequetur intellectum cottuptibale fieti a te itium,s intelligen, si res intellecta. Dicimus huiusmodi substantias in materia esse, licet non pendeant ex materia.
Na in sens bilibu, sol mi sunt intelligibiles de in sotitiis
materialibus abstractae: oportet igitur ex phalasmatibus elicere tum sermas materiales tum ab sttacias, hoc autenon fit nisi pet smulacra. Ciam igitur tres sint scientiae
speculatiuae. Naturalis, Mathematica,ti Di urna: omnes
autem apprehensones sint non telum sed specierum, in nullis erit felicita, contemplativa. Relinquitur igitur si aliquando vera felicitate de non fictitia finit ut nomo,
eam consistere non in uitellectu potentiae sed in alimo, - auius esse actu, est. Hoc enim sine ulla de saligatione seipsumi ueli gens non speciem sue similitudinem sui ipsus. sed subit antiam ipsam de optimum recipiendo, a citone sivi iucundiis itia pat est. Sed eum haee diuina sit selieita, .no Videtet ut homini
conuenire. Convenare tamen homini conceditur. α/th.
. . vitam enim hanc praestantissimam non esse hominis composit, sed quatenus Diuitium quid in ipso est:
monetque studendum esse ut eam fimus mortales, im mortales nos teddamus o innia efficiendo,ut ex praesta tissimo quod in nobis est. vitam traducamus. Atqui se tipotest,ut quod mortale est, immortale fiat, nas fiat itaniastus de operatione compositi in operationem propria intellectus Nam operationem coniuncti immortalem esse impostibile est,altera eius patre corrupta. Com autetransie non liceat de uno extremo in alte tu sine medio: extrema aut ε snt sensus de intellectus sepai atus: idcirco
opus fuit altero intellectu patum separabali partim inseli arabili Sensus. n. instrumento corporeo opera tuta intelectus aute humanus ab ho e quidem separatur, a phan,
lasmatibus autem nequaquam. Divinus autem & a corpore 3e a phantasmatibus est separatus. Plaeterea neque transius fieti posset,nisi unum quid omnia iissent. Non enim albedo in nigredinem transi, nec ullum contratiuia alterum, nec unum subietium in alterum subiectum:
sed aliquod idem subiectum post unum alterum susci.
iit. Similitet igitur anima ex una cognitione non trantet in alteram, nisi unum quid ellet non tactu , neque eolligatione, neque alia comuntiione, sed secundum se unum. Forma autem separata cum formis mater alibus nulla alia ratione unum esse pollunt, nili eo modo vi da.
ximus, scilicet quia dieuntur secundum additionem de ablationem, ut participatio ad participat um. Intellectus
autem humanus cam sensu unum sunt, ut forma cum materia. quia sunt ambo pet eiusdem patricipationem persectius N impersectius. Nihil igitur obitat, quominus eadem anima et sensu in intellecium transeat, de ambo iudacet sens bilia se ili-eet 3e intelligibil a,non quidem altero,sed eodem aliter se habenae,ut circumssexa se habet ad seipsam, cum extenti fuerit. 3 de . t x. o. Quae enim per additionem dicunt ut , lineae Di tuae asimilantur, quae autem per abla tionem, tectae.Similitet autem ex intellectione per Pha-tasmata transius dabitur in intellectionem simplicem, qui alterius non est sed sui ipsus loldm, quia per abi
tionem cri elotum omnisi dicitur: unde pendet omnium scientiatum certitudo. Quoniam vet non est in nostra potestate intelligere sine phalasmatibus, hie enimo petatio principium est omnium quae in nobis sibi. cundum naturam: principia autem noti in nostra sunt potestate idcirco trans tus huiusmodi sponte naturae s . non autem quando volumus. Clim autem non lieeat si mul omnes animae operationes pertitie edere, quandiu
enim viget altricis animae actio, sensus impei sectivi a gunt , ut in puelis & dormientibus contingit: & dum circa sensibilia multum oecupatiat animus, uniuersaliai peculati minus possumus: hinc si, ut persecte non liceat in intellectionem separatam ascendere nis deteli.
et is operationibus coniuncti. Hoc autem non nis post mortem conlibit. Cain enim in vita animus ad vario,
motus actionεque, quibus inseruire oportet, distrali tui, propria intellectus operatione frui nequit : praecipue, bi dominant ut sensium illecebrae ac caeteri animi
affectus. Idcirco virtutes morales, excedenses animi motus compescendo, ad felicitatem hanc plurimum A. eiunt,quia remouentcimpedimenta.
Habitus pratete a contemplandi necessarius est, hoe enim assuescimus ad intelligentiam propriam perueniate. Ide ite o felicitatis pars magna est ipsa contempla tio scientiarum, praecipue diuinatum : nam hae ad sep ta tum intelli sentiam propius accedunt. Ad illam autenon est nec elle pet ommsi intelligibilium receptionem peruenire.Si enim ea quae sunt omnia habetent Oidinem istet se ut virum post aliud esset, donee ad primum de
unum venitetur, necesse esset prius omnia intelligere. quam primum ess et inuentum. Cain autem non eo modo ordo sit in rebus ut inuicem disposiae stat. sed omitia
ad unum quippiam. n. Metaph.rex. sti quot undam conte
pl. io sufficit ad primi inuentionem Similiter autem dein intellectione sne Phantasmatibus noti datur ordo in
telligentiarum eo modo, ut una alteram intelligit sue-cestitie donec ad supremam perueniat ut . Lilet enim ae qoculus audiret, aut pes manus ossicio fungeretur. Sed
singularum intellecito ad primam se habet ut lineae excentro ad ipsum centrum, quo exemplo usus est At illo. teles in sensu .i de An.tex.r s. Quemadmodum igitui ho mini dat ut transtus ex operatione coniuncti in opera
tionempto ptiam,se omnibus intelligentiis dati neces se est transtum in primam, inseparabiles enim sunt o mnes a prima.
Ad selieitatem ergo coni quendam non est necesse omnia contemplati, de omni. a. ite ' reter inad potius multotum inuestigatio videtur eme mus lori go tempore in illis occupatus ab ipsus optimi conten platione retardatur: adeo ut etiam transtus ille . qui in sui ipsius intellectionem tendit,omnino impediti possit. non enim contingit ad illam peruenire sne medio. Me
dia autem sunt, ut ex sens bilibus in intelligibilia, di his in primi principia cognitionem perueniamus, ptu .mo quidem pet species se simulachra, ultim5 autem se cundum substantia D.Sed videtur iis quae dicta sunt ob
state locus Aristotelis. . d Amm redi. r. v b de intellinupotentiae loquens, inquit. c. si v suam est, Lisii nis-
s rapor ameterruere. Quas ad sui ipsuη intellectio ne in peruenire non possit, nisi habitum omnium selen. tiatum acquisierit: hoc enim videtur sigitiscare verbu
230쪽
illud, singula. In hae autem intellectione quae est sui i. ipsus, transitus continetur in intellectionem aeternam, trux est felicita, . In intellectione enim sui ipsius in tu itur intellectio intellectus agentis,cuius ipse est participatio. An vox illa , lagala, non idem fgnificat quod omnia sed unitiei statem .diuisiti non collectitii. Dixit i gitur,t m inri iam, par tia uiau aeris s. rit. idest, et i, se scibilia vel illa,tunc dictum primum habet eirca illa, ut
speculati per se ipsum illa possit,& tandem seipsum
intelligere. Concludimus igitur vltimam selicitatem iis in multitudine seientiarum contineti, sed in eius contemplatione quod in nobis est pii stantissimum : hanc autem
impedire tum motum prauitatem tum caeteras animi
occupationes. Idcirco non nis anima corpus dei eiente persecte haberi secundum naturam. Quod si anticipe t, ut plurimum abortum quendam esse,ut accidit sanaticii& furentibus.
Nartiram principium esse patiendι non agend .
VM natura pluribus modis dicatur. s. t M ta .raxi. s. hoc loco accipimus in ea significatione, quam accipit Alistoteles.; i. ph . ux ., ubi natutam definiens, in quit esse principium de causam mouen-
di re quiestendi ei in quo inest primam
per se. & non secundum accidens. Nam s materia eo iii quae huiusmodi principium habent, ac eo tundem sub stantia seu forma, de tandem generatio naturae dicatur, prima tam en eius ratio est ipsum principium motus. Alterum autem est esse materiae de huiusmodi pi incipi non enim idem est subiectum aegrotabile, Se potetia ad aegritudinem: Se xiis esse ac potentia mobile. . PI suae. . similiter autem & ipsa forma se habet. Forma enim cani si a ius primus potἴtia est quodammodo ad actu,
secundos ut operationes de motus: alterum tamen est
esse ipsius actus Ee potetitiae ad motus. Clim igitur na iura tit huiusmodi potetia seu principium, maxime proprie dieitur de se ima, haee enim actu huiusmodi prin cipium obtinet a quo fluunt aeius seeundi. Materia autem ideo natura est,quia suscepi tua est huius naturae. Genetatio autem quia in eam tendit. Ex quibus patet alia esse ratio em naturae,aliam ipsus sorini matellae ac ge. nerationi. de quibus natura dicitur. . Hoc igitur modo accepta natura dicimus ipsam prin-ipium esse patiendi non agendi. Est enim agendi potentia principium motu, aut transmutationis in altero vel prout alteium est . Metaph. te, . . ut aedificativa po. tentia qilaedam est.quae non inest in eo quod idificatur, in alieto igitur. Arsu utein medendi inesse qu: dem po . test in eo qui sanatur,sea non quatenus lanat ut id circonrout alterum. Si igitur natura principium motus est ei in quo inest primum, per se, non secundum accidens non suetit natura potentia aendio te pugnat enim in ipso esse Ae in altero se pet te inesse ac prout alterum. am autem - ciis potentia si vel agendi vel patiendi, idque aut simpliciter,aut bene. aut ticile, & secundum
reliquas conditiones. .eas rapi, irae. tr. Natura s non fuerit potentia agendi ,ex necessitate et it patiadi potAia haee enim inpatiente inest, ut agendi potentia in ipso
agente. s. Metaph.tex. 2. Expresse autem Aristoteles enuntiauit naturam potentiam esse patiendi.s Metaph. rex. ia.
ubi inquit actum priorem esse potentia non solum illa quae dicit ut principium transmutatorium in alio prout aliud est,sediis ii, omni motivo se statorio principio. etenim ha iura in eodem fit, in eodem enim genere cuipia potentia, pii incipium enim motitium non tamen in alto,ised in ipso pio ut ipsum est. Coll1gitur praeterea exa.i' .rex ει ubi inquit. Duplicia esse pi incipia mouen tia physiee, quoium alterum non phys cum est , non e . nim habet motus principium in seiplo. Tale autem est
s aliquid mouet quod non mouetur, ut id quod penitus est immobile At quod omnium primum est.
Si igitur ptimum mouens motivum quidem est, noli tamen naturale, quia non habet principium motus pasiasue: potentia passiuam necesse est naturam est e. Omni no autem fieri non posse ut aestua potentia petia insit in eo quod mouetur. hine fiet manifestum. Actiuum e nim& motivum unumquodque est quatenus actu habet speetem, ut eale siti uum quod actu calid si est: passivum autem quod speciem non habet, quam tamen re ei pete potest a balteio actu existente. Clim igitur odis ostium alieti opposto per se inesse nequeat, nec activum in eo quod patitur,per se inesse poisibile est. Col. ligitur haec ratio ex Eph stedit. o. ubi ostenditur nihil se ipsum per se mouere , sed necessarium esse in unoquo que diuisum esse mouens ab eo quod mouetur. Neque suis it ratione tantum alterum esse, ut quidam putati runt cred&es compositum ex materia de forma partem quidem mouentem habere sotinam ipsam, partem autε
motam ipsam mater iam unu in enim per se i unt materia 5e sotnia . . Meraph.uxt. somne autem tanquam conna
tu tale factum impas, bile est a seipso,unum enim de non aliud est. 9. M taph Dit., idem colligitur. 8.P Athai N. bi inquiti nullum continuum de constum seipsum mouete: quatenus enim utium se continuum non tactu ,ea. tenus impas, ibile est: sed quatenus separatum est, ea tenus hoc quidem aptum natura est sacere, illud velo pati,dec. Praeterea ex natura contrariorum licet idem collige te. Si enim contraria smul eidem inesse nequeunt, nee activum de passivum eiusdem alicuius inmunt at cui s. mul Cum igitur materia de Arma eidem instit,& unum per se stit, non sunt contraria: impassibilia ergo a se inuicem: nam inter activum & passivum contrarietatem inesse oportet tria o dego.O ιιι.It xl. so. O si . non sui scit ergo ratione tantum distingui mouens ab eo quod mouetur, sed de subiecto separati oportet: nam alioqui co traiia smul eidem subiecto inestent. Iute igitur optimo concludimus naturam principium esse patiendi non a- endi. Inest enim primo ei quod mouetur per se re nonis eundum accidens, quod de activo piinei pio asserere non possumus, nis multa ab Aristotele dicta di omiti-
Quanuis autem hic adeo snt manifesta, ut venire in controuersam haudeonsentaneum esset: veluntamen, quonia nostrates Peripatetici ferme omnes aliter seniatiunt, necesse est hane sententiam dubitandi modo exactius perpendere, ut dissicultatibus resecatis, liceat silesiae statione vetitatem conleptari. Ex his autem specu lantibus videbit ut natura pti ne ipium agendi esse. Nam eam maxime dicat ut deforma s M taph. extis. O a.I 'si eis. n. magis enim natura hsc est quam materia i sorma autem habeatur actio, agit enim quod actu est: a