장음표시 사용
141쪽
IΣΣ . PROPOSITIO terni ab alio objecto proprio alterius sensus, ut album a dulci, & ad
percipiendas etiam commoditates vel nocumenta , quae ab objectis redundare pollini in totum animal; quam perceptionem huius. modi utilitatum vocabant perceptionem intentionum , quae sunt . in speciebus. Phantasiam sic explicat: ad formarum hoc est specieriam im prestarum retentionem aut conservatio nem ordinatur piantasa r imaginatio , quasi thesaur*s quidam formarum per sensum acceptarum . De AEstimativa dicit: ad opprehendendum autem intentiones ordia natur vis assimatiυa. Quod intelligendum est non tam de perceptione intentionum praedictarum , nam hoc in eodem articulo iterum iterumque tribuitur sensui communi: sed de perceptione il- larum quasi quantitatis & gravitatis. Cogitativae proprium facit percipere intentiones specierum ita , ut eas etiam in te r se conserat,& per hoc distinguitur ab a stimativa , quae hujusmodi collationi impar est in percipiendis intentionibus . Mem oriam tamdem sic
exponit: ad confer viam eas species ordinatur vis =nemorativa , qua
es thesaurus quidam hujus di intentionum, eam que docet esse potentiam ad subitam recordationem praeteritorum : cui adjuncta in homine reminiscentia addit vim revocandi memoriam praeterit
rum per eorum quasi syllogisticam inquisitionem . I s. Notandum I v. aliquos esse, qui hujusmodi internas potentias contendunt esse inter se realiter distinetia, & respondere totidem diversis organis, quibus distincta loca intra cerebrum aD signant, ut sanciput uni, & occiput alteri: alii vero sola per intellectum distinctione contenti sunt . Ex his est Bussonius, ut ex lictis q. i. a. b manifestum est, & ante illum Io. Baptista de B nedietis , qui unicum agnoscit sensum internum, cujus sedem collocat in cerebro si) , & qui a) dicitur, inquit, sensus communis, dum percipit sensibilia , Ut extorris sensibus praesentia : dicitur magia natisa , quatenus fertur ad sensibile vel absens, vel a praesentia abs tiaque praecisum : dicitur Phantasia , dum plura objecta sejunctim alias coenita exprimit per modum unius: dicitur in imatiυa , tam sensibi-L , ut sibi consenum diffinumvo dignoscit, quo ad prosequutionem vel
fugam moveatur : dicitur Memorativa , in quantu m fervat species objectorum , ex quarum excitatione iterum praeIerita cogitationi recurrunt .
142쪽
Notandum V. quod cum animadvertorent animal mortuum
nihil sentire, quamvis organa sensuum apparenter integra habeat , hine dicebant ut supra q. 1 o. vidimus, sensus non sentire se solis, sed simul cum anima mn hoc ponentes totum distriamen intellectivam inter & sensitivam potentiam, quod intellectiva posset se sola suam operationem habere, sive intelligere: secus vero sensitiva. Iso. Hactenus de speciebus impressis, &diversis potentiis, quae materiales dicuntur, & simul vi cognoscendi praeditae , qu ties hae species iisdem imprimantur . De aliis iam speciebus dico, quae juxta eosdem Peripateticos complent intellectum, prout est potentia intellectiva . Has quoque volunt esse entitates quasdam, quas intelleetus ipse, non tamen prout est passibilis seu potentia cognoscitiva, sed prout est agens seu potentia activa , excudit quodammodo ad similitudinem earum , quibus affectae fuerunt potentiae materiales . Eaedem participant appellationem specierum objectorum , & respectu quidem intelleetus pastibilis dicuntur sp cies impressae, seu magis determinate loquendo species intelligibiles :.respectu vero intellectus agentis audiunt species expressae, quasi objectum spiritualiter tandem exprimentes & repraesentanteS. Ut quid sibi velint his verbis, & nominibus intelligatur, opus est nosse, eos habuisse pro certo nullam rem materialem posse in se ipsa cognosci ab intelleetu creato , quia dicebant illam non esse intelligibilem actu , quod explicabant exemplo objestorum se tentiae visivae , quae non dicuntur visibilia affu, nisi sint illuminata, esto dici possint visibilia in potentia : ita similiter res materiales , & etiam species impressas in potentiis materialibus concedebant dici posse intelligibiles in potentia , sed non in actu , nisi intelleetuali quodam lumine illustrarentur, vel aliquo alio modo actu intelligibiles redderentur.
is 1. Qua doctrina supposita iam ipsae species impressae in quibusvis sensibus , utpote quae non pertingerent ad gradum intelli gibilium , non poterant ab intellectu cognosci in seisiis. Quare ut intelligibiles redderentur , distinguebam saltem per modum cogitantii duplicem intellectum , alterum , quem dicebant agentem , cujus munus erat illuminare species in aliis potentiis cegnosti vis imprestas, sive ex his ipsis speciebus excudere species in- a telli-
143쪽
sa 4 PROPOSITIO tefligibiles , sive ut dicit S Thomas cio facere phantasmata a sensi
bus accepta intelIigibilia in actu per modum ab actionis cujustam, quatenus ut deinde explicat a , intellectus agens repraesentat de his phantasmatis illud solum, quod pertinet ad naturam objecti specifice consideratam, non vero ad qualitatem individui, cujus similitudines sunt phantasmata . Alterum intellectum dicebant vel possibilem , quia transsire poterat a potentia intelligendi, M'sum actum , ut credit idem S. Thomas a , vel passibilem quia speetes intelligibiles illi imprimebantur, per quas ipse completus reddebatur in sua potentia cognoscitiva . Tota hare Peripateticorum doctrina de distinis idone inter intellectum agentem, & passibilem seu possibilem, & utriusque munus, de qua etiam agit S. Thomas videri potest luculenter exposita ab Andrea Semery s cum aliis passim, qui contendunt eam inveniri in Aristotele . Υvon tamen 6o nuper credit nomia ne intellectus passibilis significatum fuisse a philosopho facultatem sentiendi, utpote quae aetus suos exercet per impressionem ab objectis externis provenientem , & receptam in sensibus: nomine vero intellectus agentis significatam facultatem intelligendi.
ARTICULUS IU. De iis , qui dubitant, an idea fieri possint a materia.
Isa. LO. Lockius huius dubitationis signum extulit. Celebris I hic Philosophus, de quo frequens occurrit mentio natus Wringtonii prope Bristolium , cujus baptismi dies , quoniam natiVitatis ignotus est, fuit as Augusti ann. Isaa, obiit an . I 'O Oatae procul Londino viginti circiter milliaria as Octobris stylo veteri. Ab anno 1664 partim ossicii, partim valetudinis, pamtim accusationum causa de perturbatione publicae quietis procul ab Anglia vixit, in quam redux ann. . 168s ibidem ad mortem usque vixit. Opus ipsius praecipu um est Tentamen philosophicum de
144쪽
DE ORIGINE IDEARUM. IasIntellecru humano, quod Pluche appellat 1) fasidiosissimum fractatum Lockii, quemadmodum nuper censuit etiam Author D. M. epistolarum contra Philosephiam recensiorum incredulorum, quas Italiace an.I 6 Romae edidit sa) , Illud impressum primo fuit an .16 9O,& ter deinceps cum novis semper additionibus, vel mutationibus annis I 6 94 , I 6 97, & I7OO. Hoc ipso estimo anno prodiit ain probante ipsomet auctore ejusdem versio Gallica per Petrum C sem , qui eamdem ter ad incudem revocavit , ut ipsemet test tur in quarta editione, quae est anni i 4 a. Anno a o I prodiit etiam Latina versio per Burridgium .is a. Sed venio ad praedictam ejusdem dubitationem . Hanc sic expressit, s) Nunquam fortasse poterit a nobis cognosci, ufrumens pure materiais possit cognoscere , an non . Cui congruit, quod antea dixerat , homini non esse essentiale habere rationem magis , quam si essentiolo supersciet alba, formari supra eam posse charoc&res . Quod dici solum potest ab illo , qui vim cognoscendi credat convenire posse etiam materiae. Notam corrupti in hac re judicii non effugiet Lockius apud eos , qui cum Ludovico Murat rio s) hujusmodi propositiones cum iis coniungant, quae in superiori, quin immo in eodem libro ejusdem operis agens de ideis spiritus & materiae concluserat, scilicet 6 Unam ex his iduis esseram claram , quam aberam Cognoscere se exsentiam corporum extra se, ct certiori adhuc modo cognoscere esse in se exi quoddam spi- . ruuale, quod corpora vide: ct cognoscit: nec impedim posse , quin pς-nitus persuasus se, cognitiones non esse actionem materia, nec feri eas posse sine ente immateriali. In alio autem posteriori loco dicit, Amque repugnat ideae materia banc pose eognoscere , ac repugnet idea trianguli rectilinei habere angulos, qui superent duos rectos. Nihilominus invenit Lockius, qui suam hanc tam detestabilem haesitationem amplexi sunt. Coste in sua versione addidit in notis vel de suo, vel de iis, quae jam noverat de me nie Auctoris esse, quaecumque
145쪽
potuit in ejusdem favorem, quae nuper confutavit Chaumeixius 6, Eadem placuit Volinire, qui a) resert etiam Ne tono placuisse, quod temere ab ipso dictum esse putat Guyonus 3b , cum nihil
tale legatur scriptum a Ne tono. Is . Acriter interea exclamatum statim est contra Lockium
ab aliquibus, in quibus est Stillingileetus, qui dixerunt ab eo
per hanc opinionem convelli fundamenta omnis religionis, nec opus esse pedem ultra movere ad suadendum materialismum , sed
in ipsa hac sententia jam haberi, ut dicunt etiam Trevolitani ). Desendit Lockium Voltaire so , dicens illum sic assirmasse sistendo intra limites philosophiae, hoc est assirmando eam esse mentis
nostrae tenuitatem , ut quicquam sine revelatione Divina statuere de hac re nequeamus. Qua occasione conatur suadere , philos phos, qui cum Lookio praesertim similes res examinant intra limites rationis humanae, non esse accusandos tamquam religioni
adversantes, siquid philosopnice incertum dicunt, quod theologice certum profitentur, illud J) addens nihil a philosophistimeri posse pro fide Catholica, propterea quod hi non scribunt pro imperita vulgi multitudine , sed pro philosophis: Diviso autem genere humano in partes viginti, vix in una tantum parte hujus divisionis, quam tribuit hominibus, qui norint legere , inveniuntur philosophi, qui libros philosophicos proinde legant, atque hi
certe non intendunt turbas excitare .
Is s. Laudanda quidem est moderatio voltatrii, cum agitur de philosophis religioni aperte faventibus: verum ratio , qua hanc moderationem consulit, placere solum potest auctori articuli fusticulius in Encyclopaedia, qui inde conclusit non creandam esse
molestiam iis, qui scribunt contra Gubernationem & Religionem, dummodo id faciant in lingua non vulgari, detestabilem scilicet opinionem , quae ut observant Trevolitani ) potuit inesse editioni ,
146쪽
DE ORIGINE IDEARUM. Ia Isioni, quae nullius approbationem praesesert . Ceterum quandoquidem eui Philosophi pauci sint cum reliquis hominibus comparati , & etsi malae mentis non sint, attamen quia.pro existimatione, qua apud vulgus fruuntur , in suam illud opinionem trahunt, quemadmodum unius regis ad exemplum tota regni componitur multitudo, ideo inquit Moshemius parans se ad Cudin Orthiam, quem latine reddebat, in aliquibus impugnandum , I qua magnus quidam Apollo veritate, is ratione docuit repugnanω, in ea animadverri debet, eteuim ab his in iti exempla, o leger petunt, quibu
136. Quid quod contra Lochii dubitationem, qui invehuntur , ideo faciunt, ut tacentissime Antonius Philippus Adami in opusciato Δ Immortalitate Anima , quod insertum legitur in volumine Historiae Li terariae Italiae cab duodecimo , quia malo dolo dubitationem illam pro occulta Materialismi prosessione , vel munus aperta declaratione positam ab illo esse contendunt a Comparant enim incertitudinem ab eo affrmatam circa capacitatem materiae ad cogitandum , primo quidem cum argumentis, quibus jam antea probavit existentiam Dei, quae nituntur in Opposito Principio, quod materia incapax sit cogitandi, quod si deinde ipsemet inter incerta collocat, planum est certitudinem ipsius existentiae Dei penitus corruere . Praeterea comparant cum iis , quae deinceps dicit de brutorum operationibus, & de mutuo corpus inter & animam influxu, & iterum concludunt a Lockio niaterialismum promoveri.
1s7. Haec accusatio renovata est a Guyono 3) tum concia Lockium , tum contra voltatrium , qui in aliis deinde suis scriptis citatis a Valseechio ),& Nonnotte s) Lockianam hanc opinionem aperte se sequi nimis frequenter professus est . Sed ne amisplius , quis commoveatur audiendo stare pro possibilitate materiae cognoscentis homines creditos alta sapere, & acute philosin Phari, secit citatus Guyonus ostendens ipsos loquutos fuisse quidquid
cap. 4. num. 3. in notis . pag.39.
147쪽
quid in buccam venit, tanta temeritate , ut sibi contradixerInt. Exemplum in hac re primo ponit in Voltatrio, ex quo recitat has contradictorias propositiones: esset summa temeritas virmare mat riam pos cogitare : potes facultas cogitandi tribui proprio corpori. Alterum exemplum ponit in Lockio, cuius fuit ex dictis haec propositio : non potes cognosci, utrum ens materiale possi cognoscere : & fuit etiam haec alia contradi ria , superat υim materia productio cognitionum , quantum superat vim nihili productio materia . Quis jam non
De iis, qui dubitationi circa possbilitatem cognoscendi his materia su agantur. 1 s 8. Ubitationem Lochii velint nolint promovent quotquot in materia admittunt vim aliquam . vere & proprie activam, cujusmodi est vis attractionis, & vis repulsionis, quae in tali solum vicinia vel distantia ab alia materia concreta in certas corporum species edunt suas per Vices operationes : quae vireS si revera adessent, profesta non praescinderent a facultate cognoscendi hujusmodi limites, & circumstantias, in quibus debent agere , vel abstinere ab agendo . In his est Thomas Needhamus, qui sic se exprimit, Σ Materia evoluta usque ad sua prima principia non es massa inactiva : est activitas resistens, momens, aut vitalis: & ininfra , Haec principia activa sunt per vim ipsis intrinsecam, quemadmodum Doultas cogitandi intrinseca est anima . uid igitur sunt hac principia in se ipsis, nisi totidom agentia vi sua . - I Sed omnium maxime nominandus est Gotofridus Guillelmus Leibnitius, qui teste Voltatrio 3J Lipsae natus as Iulii
ala. 1646 obiit Hannoverae die I 4. Novembris an . I I 6 parta apud omnes gloria ac fama de ingenio eruditione ac doctrina singulari; Huius enim suffragio, & eorum qui illi adhaerent, nituntur Lochia ni . Antequam tamen ostendam verissimum esse
Leibnitium tribuisse materiae vim cognoscendi, non dissimulabo illum
148쪽
illum aliquando vim hanc negasse, & materiam prorsus inertem esse docuisse . Imprimis quod in speeimine diuamico inserto in Aetis Lipsiae ad annum I 6ss dicit, I Principium activum materialibus notionibus superius, ct ut sic dicam vitale, ubique in corporibus admitto , quid aliud significare potest , quam ab ipso admitti principium activum prorsus distinctum a mero corpore, & essentialiter diversum a materia λ Igitur admittit ipse materiam esse in se inertem, seu carentem vi activa. Fac enim id non significare, jam dicendum erit repugnantia ipsum loquutum, dum fitetur
principium activum non convenire cum materialibus notionibus,
utpote illis superius, & nihilominus pertinere etiam ad essentiam materiae. Rursus extat alia ejusdem dissertatio in iisdem Actis ad annum I 6s8, de Natura, ct vi insita, in qua distinguit materiam primam a corpore, & a) hujus quidem materiae notionem coulocare se dicit in extensione impenetrabili , corporis vero notionem in eo, quod ea materia conjunctam habeat quamdam quasi animam , seu quid animae analogum , in quo sit perceptio & a petitus , quam etiam vocat sermam substantialem , celebre apud Peripateticos nomen : & in eo solum ab his dissidet, quod , cum
hi non auderent, de formis materialibus, quae essent componentes mera corpora , dicere, quod haberent perceptionem , Leibnitius apertissime id dicit, & etsi male , magis tamen consequenter, quam Peripatetici, qui vim per se activam propugnabant inesse sermis materialibus, & has deinde negabant habere vim cognoscendi, quae ex ea vi necessario videtur inferri . me forma, sic
Leibnitius , quatenus cum materia sub antiam vere unam , seu unum
per se constituit, id facit , quod ego Monarim appello. C um haec dicat Leibnitius, manifestum es illum existimare materiam nullius cognitionis capacem esse. 16o. Venio ad contrariam ejusdem Opinionem, quam agens de corporum naturalium principiis ex professo multis in locis visus est propugnare . Voluit ille principia seu materiam corporum esse substantias simplices nullis constantes partibus , nulla praeditas extensione, figura nulla, quae continuo mutuam inter se actionem exercent. Non ades plerumque audiunt apud Leibnitianos
149쪽
nomine , quod dicunt impositum a suo magistro , quod si verum est , non cohaeret cum significatione , quam modo audivimus ab eodem Monadi attributam , quae non importat materiam, sed quid cum materia conjunctum . Sed hoc omisse, quoniam haec
opinio summopere placuit praecipue Christiano Wolfio , qui illam adoptare , & totis ingenii sui viribus in Cosmologia i) illustrare
conatus fuit, atque post Wolfium alii pariter extiterunt, qui eamdem amplexi sunt, juvat aliquid de illa disinctius enarrare . Alia hauriri poterunt ex multis, qui ejusdem compendium quoddam protulerunt, ut a milia du Chastellet in suis sisi utionibus ' ees : Auctor Dissertationis Physico-historicae praem isIae elementis
physicae Musschenbrochii : Raardus Andala in disputatione. de quatuor fictis simplicium specie bus, ex quibus Leibnitius & Wolfius derivare volunt omnia, Frena querae an. I as , & eodem anno Halae etiam edita : . Voltatre in sua Metaphysica α) : Thomas Μ nilia in sua contra Fatalistas Dissertati one : Ellerus in Commenta riis Academiae Berotinensis ad annum 1 46 : Auctor anonymus
libe .li, qui prodiit Gallice Parisis an . 1 s 4 inscripti, Refutatiossumatis monadum , quae in phri sque est efficacissima, ut intelligi potest etiam ex iis , quae de ipso reserunt Tremitiani ca) : Auctor
tractatus , de S omatum inutilitate, quem iidem Trevoltiani dicunt esse Abbatem de C, ) ct neminem melius percepisse Dib' tium, clarius ejusdem doctrinam exposuisse , nec validius impugno :prae ipue autem septem auctores, de quibus mentio est pariter apud Tre voltianos s), qui de hoc systemate scripserunt pro consequutione praemii ab Academia Berotinensi propositi pro an . I 747, quod Justius obtinuit ejusdem impugnator. I 6 I. Imprimis de hujusmodi Monadum vi activa dubitari potest, utrum Leibnitiani eam in illis admittant, ut quid oppositum vi inertiae, an ut effectum quemdam ex ipsarum inertia necessario consequentem; Ansam enim praebent iis quae dicunt, ut utrum vis inseratur, quod in hujusmodi opinionis ignominiam
150쪽
redundat, quae jam se prodit esse aggregatum vocum sine sensu ,& de qua ipsi quidem , qui eam tuentur, nullam umquam ideam dissinetam habuerunt. Nam inferri primo potest ipsos admittere eam vim agendi in Monadis , quae solum effectus sit inertiae ex mutua connexione, quam in singulis ponunt, ut videre est apud Chastelletiam I , cum ceteris omnibus, gradatim ascendendo ad
omnes status singularum antecedentes, quos dicunt esse caussas necessarias consequentium , ut tandem sistant in primo quodam Monadum statu, quem a Deo unice dependentem agnoscunt. Inferri idem praeterea potest ex exemplis, quibus utuntur machinarum , in quibus ultima ex. gr. rota horologii exercet vim suam in sagittam, quia determinatur ab aliarum rotarum actione, quae quidem Vis movens rotarum est merus effectus illarum inertiae .
Inferri secundo potest ipsos admittere in Monadis eam vim activam, quae opponitur inertiae . Quo posito eae sunt jam non solum substantiae simplices, sed vel substantiae mere spirituales, vel substantiae in sua simplicitate materiales simul & spirituales: quorum alterum ducit ad Idealismum : alterum vero ad Pantheis. mum, vel Spinosismum : utrumque ad id quod rationi, & religioni repugnat. Huic secundae illationi locum dat principium passim usurpatum ab his Monadistis , agere es character sub anti rum , quod juxta ipsos pertinet ad omnes omnino substantias etiam
mere corporeas, quarum elementa cum dicant esse Monadas, jam
in his etiam vim proprie activam admittunt. Ita Wolfius in sua cie Notione corporis longa, & implexa disquisitione a) omne corpus vult constitui ex his elementis simplicibus, in quibus insit vis
actiVa , quam ipse appellat etiam vim motricem, shqun quaerens - 3b Utrum ea cum forma subsantiali Scholaficorum fro ente eodem baberi possa nec ne, concludit affrmative. Idem tum loco citato, tum alibi aperte tribuit elementis corporum ) vim activam , &vim passivam , & quae asserit de elementis corporum eadem affr-mat de anima hominis per eadem omnino verba , quae alibi cs