장음표시 사용
201쪽
at quod sensatio habeat rationem sufficientem in mutatione Orga. ni , cur talis sit, quanam ratione suadetur & declaratur λ Satis de falsis opinionibus haec sint .aa I. Suadetur III. ex stultitia, in quam lapsi sunt, qui id intelligere cum non possent, evaserunt vel Sceptici , Omnem a nobis
respuontes cujusque rei scientiam , vel Idealisbe , nihil extra nostras ideas esse statuentes. Itaque nescio quis apud Plachem si observans se non esse longum , nisi pedes sex, & latum duos, intulit non posse habere sensationem eorum , quae sint pedes decem vel centum , & multo minus eorum , quae longius usque ad Caelum distant; Quare conclusit se nec lucem, nec quae per lucem dicuntur esse manifesta, nihil demum videre , aut fateri posse , quod
extra suas ideas existat. aaa. Postquam advertimus ignorare nos modum , quo aemcidat subita idearum excitatio positis determinatis impressionibus factis in corpore, & communicatis usque ad cerebrum , eamdem ignorantiam fateri cogimur de modo, quo multae ex ideis semel habitis in nobis quasi absconditae conserventur , & ad imperium voluntatis iterum se prodant, in quo consistit memoria : & de modo, quo unam ideam componamus vel dividamus ab alia id approbando vel reprobando, in quo consistit judicium : & de modo , quo admissis quibusdam judiciis in alia quasi violenter rapiamur, in quo consistit ratiocinatio . Nysterium in hoc habemus, quod solet iam appellari idearum rapiditas vel connexio , vel ut post Lochium iam dicitur associatio, quae etiam dividitur in is chronam, & successivam , & in qua diligentius proponenda operam suam nostris temporibus diversi philosophi impenderunt . Itaque ex horum observatione, qui per aestatem iter facit, statim ad primum solis ortum, cum hujus idea habet illas etiam caloris, lassitudinis, & molestiae. Fac aestum jam patiens conspiciat nemus, iam una cum arborum idea experitur in se ideas umbrae& refrigerationis . Qui videt mensam instructam diversis cibis, sentit subito in sua me me associatas ideas de eorumdem usu, sapore , utilitate vel nocumento relate ad se . Incidis in serpentem, jam horrore concuteris, & hoc modo profiteris mentem repente
occupatam diversis judiciis de animali mordaci & venenoso , de
202쪽
dolore & vitae periculo .. Ab ideis , quas trahit secum visus, traim seamus ad aliquas exempli causa observandas, quae connexae sunt cum iis, quae ab audita immediate pendent. Ex his sunt vocabula et Nominas Deum , habeo statim ideam vocis cum proprietatibus ipsi adnexis, & sint ut illam, cujus signum factum est ex a bitrio hoc nomen, scilicet entis persectissimi, bonorum omnium auctoris, malorum Vindicis. Percipis fragorem equorum.post tetrahentium velociter currum , iamque occurrunt conjunctim ideae equorum, currus, impetus,. periculi ni caveas, loci, quo te recipias , quo sine ulla mora jam pervenisti. Si poeta meminit de fuga noctis & cantu avium , statim concipis diem illucescere , si de maximo stellarum splendore, & generali silentio habes ideam concubiae noctis, si de oppressione spiritus, & horrore comae,
iam gravis metus repraesentatur . Haec omnia sunt totidem exempla connexionis idearum synchronae. Illis qui memoriae olim aliquid mandarunt, suggeras principium periodi, jam reliqua sentiunt in se successive evolvi, quod est exemplum connexionis su celsivae.. Similia accidunt respectinidearum, quae immediate a tacta dependent. Si in mediis tenebris de nocte surgas , vix tangis vestem pluteum senestram , jam praesens est animae integra harum
rerum forma , color , usus : si tentando urges lucernam ita ut eam
sentias corruere,. jam doles de oleo sparso, & cartas libros pavivi mentum commaculante. Nec aliter se res habet in reliquis sensibus , sed unaquaeque his quoque respondens idea multas alias actutum convocat & exhibet. Etsi autem hujusmodi rapiditas in omnibus eluceat, qui hebetes non lint, clarius tamen in iis, qui ingenio sint acri, quod definias, videns rapide diverses relationes minus obvias unius rei ad alias clarissime vero in iis, qui ingenio sint peracri , quod dicas videns quam citissime permultas, d
nullo. modo obvias unius rei ad alias. relationes: Tales sunt , qui quaecumque cogitent,. norunt statim vivis coloribus se aptis exemplis , & omnibus verborum luminibus illustrare. Insigniter tandem in iis qui miracula ingenii habentur se cujusmodi sunt quotquot in quavis disciplina aut arte ceteris antecellunt aa 3.. Hoc quoque quasi corollarium suaderi amplius potest o servando infelices conatus eorum, qui de his etiam rationem reddere conati sunt, ut G. Lamii, qui in Explicatione: mechanica, ct
203쪽
18 DE IGNOTO MODO PRODUCT. IDEAR.
ph: ea anima sensitiva Parisiis Gallice editae an. i578, recurrit adsulcos vestigia , & certam formam impressam in cerebro i), quae data . occasione renoventur: & Hailleii, qui in sua Explicatioue. physica idearum felicius credit se rem declarasse adhibitis non solum vestigiis cerebri, sed etiam mutua materiae attractione . At hac via nihil certe explicatur ex ratione supra q. 173. allata , & jure credunt Trevolitani ab fore ut admirentur Philosophi tamquam incohetem hujus temporis, attractionem Ne tonianam deduci adi dearum originem declarandam . Sed qui unice mutuam attractionem in hac re adhibuit similem illi, quae observatur inter corpora , sed jam antea Marchio de la Tourri in libello de Vi attractiva idearum Italice edito Neapoli anno I . Neminit, inquit homo, quando ideam rei semel habitam iterum advertit se habere, quod Provenit ex attractione , . quam idea illius rei exercet in ideam determinati temporis aut loci, cum qua semel conjuncta fuit: Quare habita iterum idea rei , habetur etiam idea illius temporis& loci. Rapitur ille in propossitiones veras, quia duae ideae , quibus constat propositio , magna vi se attrahunt, adeoque una habita, alia facile supervenit . Similiter ex duabus ad missis syllogismi propositionibus necessario descendit in conclusionem , quia
singulae ideae, quae hanc componunt, . cum electricae evaserint per applicationem cum aliqua tertia idea, jam mutuo se attrahunt. At nam quid ideae sunt entia aliqua praedita propria sibi entitate Θquae huc illuc circumvolitent numero innumerabiles, ut in tot hominum mentes includi, & intra illas circumagi possint 8 Duae praeterea nova haec species attractionis, ut ideae, quae cum una tertia erant conjunme in praemissis, illam deinde vel deserant, ut mutuum amplexum celebrent in conclusione : Vel quasi propaginem sui emittant, ut se ad eumdem finem in conclusione conjungant Θ Haec satis sunt ut conveniamus cum iis, qui ipsemet Authore reserente suam hanc opinionem derident atque contemnunt.
204쪽
DE IDEIS QUAE HABENTUR PER CONSUET. 18s
Multae ideae , guae ad fui exi entiam requiirunt praevias immediate improvisones factas in sensibus, reptairunt etiam guamdam in iis e fommandis consuetudinem .
aa . Ropositionem hane plures jam tenent, & diligenter ex-IL ponunt. In his est Algarottius, qui de ea ex professo agit in suo Neistoniani o , seu Dialogis de Luce ct Coloribus Italice scriptis. Atque quoniam horum tres aliquantulum diversas editiones protulit, in secunda quidem de hoc tractat dialogo tertio, in ultima vero, quam dedicavit Federico Regi Borustiae per epistolam Potgdami datam an . I sa , dissertationem hanc rejecit in dialogum a caeteris separatum, cui nomen Caritea, qui habetur in primo tomo ex septem, quibus constat omnium ipsius operum collectio , quae paullo ante ipsius obitum imprimi coepit Ligurni
Argumenta a visione objectorum in naturali situ. aas. Onstat nos habere eam ideam, quae dicitur visio obiecti cum ea partium dispositione , quam in se habet, quoties aliis requistis non deficientibus facta sit in retina posita in fundo oculi imago ejusdem objecti , quae ceteroquin inverso modo se habet, ac sit objectum; Nam propter intersectionem radiorum prodeuntium ex objecto in medio pupillae, partes objecti superiores, ut caput hominis, depinguntur in imo retinae, partes inferiores in eius altiori loco , & quae est hominis dextera , fit in ea imagine ejus sinistra, & contra . Sed quod non videatur objectum
inverso modo , etsi repraesentetur inverso modo in retina , nequit melius explicari, quam ex consuetudine contracta usque ab infantia aliter concipiendi res, ac in retina repraesentantur : ergo.
Minor suadetur I., quia generaliter idear de objectorum magnitudine figura distantia & situ nascuntur a consuetudine , quae Λ a Pa
205쪽
paulatim acquiritur , & perficitur a manibus sive a sensu tactus. Hujus enim proprium objectum ea sunt, nec aliter tribuuntur oculis, nisi ex praejudicio, cujus origo est, quod cum hos duos sensus, visum & tactum simul a primis vitie temporibus exerceamus , dissiciliter deinde distinguimus, proprium vasus esse videre lucem & colores, & nihil aliud: quemadmodum si contingeret, ut quicquid est coloratum essit simul odorum & sonorum, & quotiescumque nihil odoris, & nihil sonitus perciperemus, cessaret etiam pereeptio coloris, crederemus ideas etiam odoris, & soni deberi oculis. Hane rationem pluribus declarat Condit lacus i , qui Barclajo ab tribuit, quod primus adverterit visum non esse medium ad judicandum de magnitudine, & figura objectorum . Fortam quem ipse Barclajus appellat, est Berheleius cujus celebris est Theoria υsonti, in qua haee utique doctrina continetur .
Alii vero , ut Smithius 3 dicunt id primo observatum a Moli-neuxio, cui se adjunxit Lochius & deinde ipse Smithius , & Iurinius in suis ad hunc Smithii locum notis , & Caille s) ,
omnes approbantes , quod ille statuerit caecum natum , etiamsi jam sibi per tactum sormaverit ideam sphaerae & cubi, nihilominus si ex improviso visum reciperet, ipsique statim obiicerentur perlustranda corpora tum sphaerica tum cubita , non dicturum video sphaeras & cubos, sed video quae non possum distinguere. a 26. II. Suadetur ab observatione , quae propositam Μο- lineuxit theoriam confirmat contra anonymum , qui eam ita impugnavit in di&rtatione inserta in- monumentis Trevolt ianis 6) ad annum 1 3o, ut crediderit se prorsus contrarium eviciti . observatio inita fuit in adolescente annorum tredecim , qui eum primo visum acquisierit, sublatis tandem per artem Cheril-denii celebris Anato mi Angli impedimentis, quae illum caecum reddiderant, nullas objectorum sibi praesentium ideas habebat, quales nos habemus, sed singula quamvis inter se distantia in eodem quasi plano conspiciebat, quin distingueret, ex qua corporis de-
206쪽
terminata pine voces, quas audiebat prodirent, nee quid e1lent ipsae manus, quibus utebatur , & quo ordine digiti ipsius dispositi essent, aut quot & quanti essent, & solum post aliquod tempus potuit rerum, quas videbat, ideas modo caeterorum sibi essicere. Narratio totius facti, postquam vulgata fuit in Τransactionibus Philosophicis anni I a 8 num. 4oa, reperitur apud multos, ut Cail
aa . III. Suadetur excludendo aliorum explicationes. Prima est ipsius Molineuxii 6 , qui contentus se demonstrasse non dependere a sola impae stione facta in oculis hujus inodi ideas , vult debere nos in hac quaestione acquiescere huic veritati, quod non organum oculi, sed anima per illud videt. Λt haec responsio intactam relinquit totam quaestionem : sed fortasse vel vult cum Hugenio de illa disputandum non esse, utpote quae superat nostru in captum a vel significat, quod postquam diximus has ideas nasci ex consuetudine , satis jam profitemur nescire modum, quo anima eas emciat. Altera est Ortandii, qui sic habet, Rrivisevera hujus rei caussa ab ea lege dependet, quam inter imagisem in fundo oculi depictam , ct illi ropondentem meutis perceptionem supremo a tisci saluere placuit. At hic similiter quaestionem praecidit non solvit. Tertia est eorum , qui fibras nerveas ex retina cerebrum ver sus dicunt novas pati reflexiones & decussationes, ut tandem ibi desinant, prout oportet ad rectam visionem : At conjectura haec est , cui Anatonae non suffragatur Quarta est Cartesii statuentis c8b quod mirari non debemus corpora in natu B situ viiari, quamvis imago in oculo dae lineasa contrarium habeat, quemamodum non admiramur cacossimul objectum, quod es ad dexteram ope manusmisra, ct quod admiseram ope dextra animaisertere . At erit, qui objiciat primo quidem latum discrimen inter oculos, & manus intercedere a Manus enim est organum, quod transferri potest ab una
207쪽
parte ad aliam, iv ex hac translatione, adjuvantibus etiam aliis sensibus possumus facile intelligere esse in sinistra parte, quae tangimus per dexteram translatam ad sinistram : at oculus non eliorganum, quod hoc modo transseratur . Deinde de hac ipsa perceptione rei ad dexteram positae, etsi tangatur sinistra, adeoque impressio per ipsam facta propagetur ad sinistram cerebri partem , redit par quaestio ac de oculis .
Ea 8. Fortasse tamen Cartesius eo exemplo utens, & eo modo loquetis significare voluit communem phaenomeni explieationem petitam ex consuetudine, & praeterea canonem quemdam
saluere, satis quidem opportunum, & quam maxime proprium visioni, scilicet animam habitum contrahere reserendi objecta adsitum , quo tendit linea recta, iuxta quam recipit impressionem in cerebro . Quare quia radii a punctis objecti visibilis, dum oculorum retinam, & cerebrum in distinctis partibus concutiunt, quasi lineam quamdam designant, ideo anima lineam hanc quasi prosequens resert omnia objecta , & partes illorum ad situm & loca , in quibus sunt. Dum interea per hujusmodi criterium acquisitum per consuetudinem anima plerumque recte judicat de situ objectorum, quae primo objiciuntur, dum diversa Ioca perlustramus, contingit, ut quando radii ex objectis prodeuntes perveniunt ad oculum restacti. per media diversae densitatis, occasionem ipsa habeat errandi, vel credendi ea esse in iis locis . in quibus revera non existunt, ut cum partem recti baculi in aqua immersam refert propius ad superficiem aquae, ac in re sit, adeoque baculum credit incurvatum, & denarium , qui in lando catini aqua pleni jacet, ab ipso vel cum ipso elevatum credit. Sed postquam cognita est hujusmodi consuetudo animae circa visionem , cessat erroris periculum , & profert congruam hujusmodi phaenomenon explicationem, qui juxta illam dicat, radios reflexos a corpore in aquis immerso , dum transeunt in aera , refringi, &hoc modo posse jam pervenire ad oculum, quo sine hac refractio. ne non pervenirent, in eoque ejus imaginem depingere, unde anima determinatur ad illud intuendum, & quodammodo collocandam altiori in loco, ibi scilicet, ubi terminatur linea ducta ab oculo ad punctum refractionis . Quare nihil restat, nisi perquirere Tationem, quam sequuntur refractiones, quae etsi variae sint pro
208쪽
varietate medii, magis vel minus densi, & coloris objecti, attamen constantes sunt, quibus cognitis licet jam 1itum objectorum
recte aestimare . ARTICULUS II. Argumentum ex visione unius objecti es per ambos oculos vis.
aa p. f Onstat percipere nos unicum objectum , quando reipsa unicum est, etsi ambobus oculis illud intueamur, adeoque duas pro duplici oculo impressiones ex illo habeamus : Atqui haec idea de unitate objesti visi duobus oculis fit ex habita quodam contracto judicandi esse unum , quod eo modo intuemur, quo
a primo vitae tempore consuevimus: ergo . Μinor suadetnr, tumquIa siquid distortis oculis spectemus, qui rectis uti solemus, apparet jam duplicatum , propterea quod anima pro duabus insolitis impression ibus, duas jam elicit diversas actiones: tum quia ille, cui cin oculus e suo loco dimotus fuerit, videt, ut fertur, sub initium objecta singula duplicata , donec acquisierit habitum ex aliis sensationibus praesertim tactus judicandi, ut prius simplicia, quae simplicia sunt.
Σ3O. Hoc argumentum opponitur I. Cartesio, qui nihil in hoc invenit admirabile . I) Quemamodum enim cacus non judicat corpus duplex esse, licet duabus manibus illud tangat, fio etiam oculi nostri, quum ambo versus eumdem locum aciem suam dirigun i, non nisi unicum objectum menti drbent exhibere, quamvis tu unoquoque eorum peculiaris ejus imago formetur . Sed haec responsio imprimis est contra communes Philosophorum cogitationes . Deinde negatur duplex suppositum : alterum est vel nullos esse strabones; hi enim sunt, qui amborum oculorum aciem non dirigunt in eumdem locum , vel eos uno tantum oculo videre , vel nihil videre nisi duplicatum . Alterum est , caecum posse judicare unum ne sit, an duplex corpus, quod primo tangit utraque manu, non tamen altera alteri superposita, tunc enim tangeret immediate unica tantum manu : quod est falsum a Sussensus enim ille haeret, donec movens manus deprehendat sit nec ne quid continuum.
a 3I. II. Opponitur Gassendo ab , quem impugnat Guilliel.
209쪽
mus Briggius ab , qui unitatem hanc repetit ex eo, quod unico
tantum Oculo, modo uno, modo altero naturaliter res intueamur, pro qua opinione citatur etiam Tacquetus. Sed haec gratuita imprimis est, & mysterii plena a Nam ut arguit ortandius a) cum
eodem modo in utriusque oculi fundo externorum objectorum imogiυs d pingantur, intelligi nullo modo potes, cur oculorum alter in objecti perceptione agat, altero tum quiescente . Tandem certo filiam esse
suadet, quod experimur melius, & distinctius videri, quae ambobus oculis intuemur , quam quae unico . in hanc Gassendi opinionem recentius descendit Clere Regis delineator apud Tre voltiarios la), qui ea supposita docuit, oculum illum , quo utamur in in objecto aliquo aspiciendo determinari posse hoc pacto . Intuere objectum primo ambobus oculis, & nota punctum, cui obj ctum in plano aliquo ultra ipsum posito respondet: deinde adhibe seorsim siri gulos oculos impedito altero a visione , & observabis, inquit, quod per unum quidem oculum objectum Visum sertur ad idem punctum, ac visum cum ambobus, non vero per alte rum . Conclude igitur, oculum adhibitum ad videndum obiectum esse illum, qui respicit in eodem puncto objeetum, ac cum videbatur ambobus oculis. Sed Lamyus ex integro theoriam hanc respuit, negans objectum visum ambobus oculis reserri unquam ad idem punctum plani post ipsum positi, ac cum videtur alterutro oculo, sed dicit punctum respondens usui amborum oculorum cadere inter puncta respondentia usui singulorum seorsim oculorum , & experientias in contrarium adductas coarguit tamquam male institutas . At Clere contra illum reponit ipsum falli, & aD firmare , quae non vidit, sed videre sibi visus est. Equidem eum fecissem ipsemet observationes aliquas in hac re , haec mihi constanter contigerunt. I. Quoties ambobus oculis ita intuebar objectum ad unius palmi, vel aliam mediocrem distantiam positum, ut aeque sollicitus essem de determinando puncto in opposito pi no , cui illud responderet, toties objectum apparebat duplicatum, quemadmodum jam olim alii apud Semerium adverterant. II. Cum
210쪽
PER CONSUETUDINEM. Is III. Cum aciem oculorum defigerem in ipso objecto, & solum quasi aliud agens notarem punctum in opposito plano ipsi respondens, si planum ab objecto mediocriter distabat inveniebam verum , quod dicit Lamius, sin magis distabat verum apparebatClerici assertum. Donec igitur aliquid melius occurrat , dicam consuetudinem esse omnium optimam hujus phaenomeni expli
a 3 a. III. Opponitur Honorato Fabri, quem multi sequuntur, qui existimat satisfactum abunde esse quaestioni dicendo, unum videri objectum ambobus oculis inspectum, quoties illud ambo videant in eodem loco : illud autem videri in eodem loco, quoties utriusque oculi axes optici, hoc est radii ab objecto re- nexi , qui per pupillae centrum transeunt, concurrant in eodem puncto horopteris, hoc est lineae, quae per punctum concursus axium opticorum ducatur parallela lineae ductae per puncta utriusque pupillae . At imprimis non satisfit quaestionibus per verba synonima, cujusmodi sunt allata a videre enim objectum per ambos oculos in eodem loeo, & illud videre in eodem puncto ho-ropteris, quo concurrunt axes optici, idem important. Praeterea
dato hujusmodi concursu in eodem horopteris puncto jam admittuntur duae distinetie impressiones in duobus oeulis, & in duabus distinctis cerebri partibus, & iterum nascitur eadem quaestio, cur animal videat unicum objectam, etiamsi duas ex illo patiatur distinetas impressiones. a 33. IV. Opponitur illis , qui observantes nervos Opticos oculorum tandem coire fin unum , dicunt post Galenum ex hoe provenire ideam de unitate objecti, quod revera unum est, quia vel visio fit in hac nervorum opticorum parte, quae unum quid evadit, vel haec saltem pars est visionis organum . At omissa opinione de visione facta ab ipso , vel in ipso sensorio , utpote certo falsa q. I 69. , contra illam, quae statuit modo dicto organum
visionis, est experientia eorum, qui si intueantur modo non ordinario, ut oculis distortis, vel ex morbo aut ebrietate patiantur convulsitones oculorum duplex vident objectum, quin tamen nervi optici invicem separentur . Deinde si haec unio fit per totalem confugionem , quemadmodum volunt Bartholini in sua an atomia, ad summum opportuna erit in quaestione de visione homi