장음표시 사용
311쪽
hac aliquo modo demonstrari . Quod autem additur ab inductione singularium non inserrii necessitatem universalem, hoe falsam est in iis rerum attributis quae cognita sent ad rerum essentiani pertinere , & de quibus ibium fiunt propositiones universales, α necessariae . Hoc pacto quicumque triangulam appellat spatium clausam tribus lineis, & circulum curvam descriptam ab una lianea , quae movetur circa unum punctum immobile, certus jam est de propositione , quae universaliter enunciet harum figurarum naturam , & ridebit D. M. timentem I ne evanescant demo 'rationes Geometrarum, si negentur nobis esse innat* universalesillae propositiones. - . -
a 66. III. Objicit Doria a). Nemo conatur sibi acquirere ideam claram rei , nisi prius habeat ejusdem rei ideam saltem eon
praeviam aliquam eiusdem ideam . Ita inclusus in carcere stentati di fruptionem parietis ad finem videndi lueem, planum facit se iam Maeliabere ideam aliquam laeis, aliter non tentaret. Sed omniet homo conatur acquirere sibi ideam claram Dei, & objectorum abstractorum , quae dicuntur Universalia et ergo omnis homo habet prius ideam aliquam , etsi conseiam , Dei di Universalium . Atqui has ideas priores omni conata repugnat haberi per con tum et ergo repugnat esse acquifitas, seu non esse innatas. R . permisso toto syllogismo & minori subsumpta, nevrensem ; Nam ideae illae conssisae acquiruntur sine conatu a faculatate animae rationalis, quae talis non esset, fi non posset obvias saltem illationes deducere, quae ipsem informant idea aliqua rei saltem obscura , cuiusinodi est idea Dei, quae a magnitudine sp et ei mundi facile insertur teste Scriptura. Permittitur autem syllogismus, non conceditur , propter minorem , quae vehementer natat, maxime quod spectat ad desiderium ideae clarae universalium, omnibus attributum .
36 . Iv. Objicit idem 3) . Idea institur negari non potest
esse innata nobis; Nam hoc docet Apostolus dicens, quod ipse ad genter naturaliter ea, qua letissum sapienter Ostindunt opus le
312쪽
significari ab illo , Signatum ess er nos lumen viatus Iut Domine a Nam quid aliud , inquit, haec verba significant, nisi esse in anima
aliquas cognitiones, quae non venerunt per sensiis. Resp. nego assumptum, quod non insertur ex adductis testim ni is, clam ea aequam receptamque ab Interpretibus explicationem habent in vi animae capacis discurrendi, per quam facile intelligi- tuc justum esse nemini injuriam vel re vel verbis inferre, & cutique reddere vel praemium vel pretium, quod debeas: ad quam cognitionem ex ipsis sensibilibus, ut ex laesione vel remuneratione accepta devenimus . Quid quod testimonium Apostoli reto quetur contra adversariuina Nam sicuti lumen corporeum non
est visio objectorum , sed id per quod sensibilia videmus, ita lumen spirituale, sive vultus Domini, non est ulla cognitio, sed id per quod cognoscimus, ut supra etiam q. 326. adverti. Instat ab. Iustitia non est quid materiale, sed est simplex idea mentis: ergo vel justitia habet realem essentiam extra intellectum, vel solum est in intellectu: Atqui hoc secundum nequit dici: ergo primum dicendum est : Sed si justitia habet realem essentiam , non habet nisi in Deo , qui solus est essentialiter iussus: ergo justitia habet realem esseruiam in Deo: ergo a Deo in nos derivatur idea iustitiae . Re p. transmissis reliquis nego ultimam consequam . Transmisi reliqua , quia non vacat evolvere contradictiones, aequivoca, oelalsas suppositiones, quae sunt in facto ratiocinio , seu potius propositionum congerie, quae si nullam hic connexionem habent inter se, minus quam nullam habent apud Auctorem.
368. v. obiicitur . S. Augustinus illi , qui sibi dixerat,
3 imperitam omnium rerum , ct brutam esse animam in puero recens nato , respondet, in hoc tantum noser a sibimet opiniones adversantur, ut tibi anima nullam, mihi contra omnes artes secum attulisse viduatur: Atqui hoc est aperte admittere ideas in nobis non factas ullo modo a nobis: ergo .
Resp. eou. maf θ dis. min. Si ipia haec verba solummodo a
313쪽
tendantur, transeat minor: Si ea componantur cum explicati
ne , quam ipse Augustinus in Retractationibus tradit, scilicet ea accipi debere in eo sensu, quod Anima i) es natura intelligibili
nego min. ct conseqm. Permisi modo dicto minorem non concessi, quia verba illa etiam accepta prout iacent, non favent necessarici adversariis; Nam possent etiam significare animam secum attu. lisse omnes artes in vi intelligendi, qua praedita est , non secus ae artem suam secum quisque artifex dicitur serre , non in actu ullo aut exercitio , sed in capacitate , quam habet eam exercendi, qui, revera est ex dictis sensus S. Augustini. ARTICULUS IX. Objectiones pro idua innata Dei . 369. I. Bjicitur iterum iterumque a Chau meixio a). Omnis homo ipsis fatentibus adversariis habet naturalem inclinationem ad summum bonum , quam vocant appetitum i natum selicitatis: ergo habet ideam innatam summi boni. Probatur consequentia. Scitum est, nihil volitum, quin praecognitum : ergo si omnis homo habet innatam inclinationem ad summum bonum, habet etiam innatam illius cognitionem . Et alti 'bi a) subsumit: Atqui idea boni, est idea Dei : ergo innata inclinatio ad felicitatem supponit in mente hominis ideam Dei
Resp. dis. am. Habet homo appetitum innatum felicitatis per modum naturae determinatae ad tendendum in summum bonum , quod sibi proponatur, conc. ans: habet appetitum innatum felicitatis per modum actus, cum quo creetur, nego ansa ct conseqm. . Hujus probatio, postquam antecedens patitur datam distinctionem, etsi revera non habeat locum, nihilominus sic a cipitur, conc. ans, ct dis. consequens: Si habet innatam inclin tionem ad summum bonum per modum actus, habet etiam innatam summi boni cognitionem, cone. conseqm . Si habet eam i clinationem per modum , quem diximus naturae, habet innatam
314쪽
summi boni cognitionem , nego conseqm 3 Nam haec etiam cognitio acquiritur a nobis . Μinor autem subsumpta , quod idea boni sit idea Dei, prout universalis est, negaturo Per experientiam enim incipimus distinguere bonum a malo , sive id quod iuvat ab eo, quod nocet, & crescentibus annis concipimux per reflexio. nem majoris boni cognitionem , & aliquam etiam summi boni. Ceterum quam falsum sit esse in nobis ideam innatam felicitati demonstrat tota veterum philosophorum natio , quae studiose inquirens qaodnam esset summum bonam , abiit in plures opiniones diversissimas ias o. II. objicitur. Pro idea innata Dei sunt duae antiquissimae Philosophorum sectae Epicurei & Stoici : Epicureorum doctrinam C. Velleius apud Tullium sic exponit: i) Epicurus vidit
primum esse Deos, quod in omnium animis eorum. notionem impresse Deipsa natura . sua enim estgons , aut quod genus hominum, quod πω habeat sine iactrina anticipationem quamdam Deorum , quam appeti Epicurus iis anteceptam, anima quamdam informariorem .
Pro Stoicis audiatur Balbus apud eumdem Tullium: a esse Deos omnium gentium sontentia . constata omribus enim innatum es . ct in animo quasi insculptum esse Deos. Hanc ipsam ex mente sua sententiam etiam. Tullius sic docet, 3) Natura ingenuit mentisne doctria
Reis nego assumptum . . Az primo Epicuri prolepsim non suffragari Adversariis intelligi facile potest, primo quia Epicurus admisit in nobis deam innatam Deorum sub figura humana : quae
certe innata nequit esse, cum proveniat ex ignorantia ,. & sit maximus error : ergo non iuvat adversarios Epicurus Secundo quia
non pauci jam olim putarunt, ut habetur apud ipsum Tullium, ) nullos esse Deos Epicuro visum fuse,. quaque de illis dixerit, immidia detesanda gratia dixis . Ex his sic opinantibus est Lucretius , qui Epicurum laudat ab audacia, qua Primus omnem Religionem. extirpare conatus est s
315쪽
Humana ante oculos star cum vita jaceret In terris oppressa gravi sub Relligione, sua capu/ a Cati regionibus ostendebat iHorribili super aspectu mortalibus infans,
Primus Grajus homo mortales rosiere congra iEs oculos ausus, primusque ob ere contra . Quod vero pertinet ad Stoicos imprimis juxta opposita verba diacuntur ipsa admisisse ideam non Dei, sed Deorum nobis innatam e Sed nemo jam sanus admittit Deos esse , sed Deum : ergo neque innatam ideam Deorum : Quare ne Stoici quidem juvant adversurios. Deinde Stoicos nomine idear innatae intellexisti facilitatem perveniendi in cognitionem Dei, & nihil aliud, planum fit ex eo , quod immediate Balbus dicat quatuor δε causis in animos hominum informatas Deorum se notiones, quas numerat, praesentiones futurorum , magnitudines commodorum vitae, terrorem tempesta
tum, & pulchritudinem mundi . Si igitur ex rerum creatarum contemplatione, & meditatione est per Stoicos innata in nobis idea Dei, non est innata in sensu adversariorum . Praeterea Passim Stoici accusantur de Pantheismor Potuitne, rogat, LudOVicus Barbieri si) ab idea innata Dei oriri tanta stultitia, vel cum illa componi λ Sed quid plura ρ Cum habeamus Plutarchum diserte docentem , prolepsis sive anticipationis nomine nihil aliud significasse Stoicos, quam cognitiones nullo nostro conatu aut arte comparatas : a) Notionum alia, inquit, fine arte sinquibus paulo supra collocavit sensationes , & quae ex his in omniabus nascuntur ) ; alia vero doctrina ct industria nosra . Atque haqvidem notiones solum vocantur; illa vero anticipationes etiam . Quod addebathr de Tullio ille quidem nomine rerum maximarum ibi intelligit ea , quae pertinent ad actiones morales , & ad omnem h nestatem . Sed nequis hoc ipsum testimonium objiciat pro primis principiis practicis innatis. dico Tullium per ea verba significare quemvis hominum per solum lamen rationis, quin opus habeat magistro, cognoscere multarum actionum honestatem vel turpitudinem . Ceterum ubi ipse loquitur de modo, quo in Dei cognitionem venimus, planum supra q. 3Ia.) factum est, ipsum sentire cum communi contra nostros adversarios. e a I. III.
316쪽
IDE E INNATAE. 297 a x. III. Obiicitur. S. Augustinus saepe assirmat ideam Dei
esse nobis innatam . Idem sic explicat S. Gregorius Nyssenus i), Opinio de numine Divino naturaliter quidem insita es omnibus bominiabus . S. Io. Damascenus dicit, a) Memo es mortalium , eui non boeadeo naturaliter insitumsit, ut Deum eos perspectum habeat: & alibi sa) Omnibus cognitis exi seni Deum naturaliter es inserta . S. Hieronymus haec habet perspicuum es omnibus natura Dei inesse notiatiam . Arnobius Aser s) uumquamne es hominuM qui non eumisius Principis notion: diem prima nativitatis intraverit Θ cui non sit ingenitum , non Qxum, imo ipsis pene in genitalibus mareis non impressum non insitum , esse regem ac Dominum cunctorum quacumque sura
Reis. Quod pertinet ad S. Augustinum , vidimus supra q. 3io. ipsum sentire nobiscum , nec agnoscere hunc modum cognoscendi Deum per ideam innatam in sensu Cartesiano : quinimmo cum inter alia, quae haec vox idea innata significat, talem significet ideam, cui nihil addere, aut detrahere possumus, eam impossibilem etiam pro quavis creatura reputat Augustinus, ut ex quodam suo discursu colligitur, qui est hujusmodi. Quaerit ipse quid Deus sit, respondet, 6) me es , quod nulla attingit optuis . Plus V enim, quam quicquid dici poterit aut cogitari. ac deinde
enumerat diversas rationales creaturas, homines Angelos Archangelos Cherubim ac Seraphim , & singulas prout nobiliores sunt , aliquid de Deo melius majus & nobilius sentire jure concludit, nullam tamen inquit comprehendero penitus, quid Deus si, quia nς-mo nomit Patrem , nisi Filius, nec Filium quis novie, nisi Pater . Nul- .
lam igitur non solum agnovit Augustinus ideam Dei, cui nihil addi & detrahi possit, sed ne possibilem quidem putavit. Quod pertinet ad Nysenum , quoniam immediate post allata
verba addit, Sed ignorantia veri Dei peccatur eirca id quod colitur, manifestum est S. Doctorem eo modo loquendi idem significare , ae dicebat S. Athanasilas, mentem habentium non esse mentis au
317쪽
z93 NULLAE DANTUR thorem, ct 'piscem Deum negare . Venio ad Damascenum di Ipse idem in obiecto primo capite postquam dixit, notitiam Dei omnibus a natura esse insitam, subfungit hanc quasi declarationem , neque aliquis ratione utens ignorare potes . Et quod inserius dicit na- ituraliter insertam nobis esse cognitionem Dei, S.Thomas sic expliacat , si ) Cognitio exissendi Deum dicitur omnibus naturaliur inserta sequia omnibus naturaliter insertum es aliquid, unde potes perveniri adicognoscendum Imm esse L Nee aliter accipienda sunt verba S. Hiero- .nymi. Ad Arnobium dico , quae in eo statim sequuntur, sciliceEIpsa isnique hisceres animantia muta potuissent , imo se arbores glebae
saxa sensu animata vitali, vocis sonitum quirent, is verborum articulor integirare , ita nos duce natura , o intelligerent esse Deum , ct cuncto rum Dominum solum esse clamarent, planum sacere , ipsum praedicare solum facilitatem veniendi in cognitionem Dei, ut rerum om-inium auctoris. Sensus similium loquutionam aliorum Patru dc
Veterum idem est, vel talis, qui nihil iuvat Adversarios , ut ostendit jam Francistus Bonaechius, qui plurium examen instituit a) in sua hujus Cartesianae sententiae impugnatione Pistorii
edita anno I 28 a quandoquidem cum sit, ut ait Card. Pallaviacinus 3) Magna at thoritas, vel sine rationis cuspide magnum telum , aliqui in iis colligendis multi fuerunt.. 3 72. Satis erit ad omnium , quae producantur hujusmodi dicta solutionem , hoc unum meminisse, nullum ex Patribus ideae innatae vocabulum , vel alias similes loquutiones, quae in veterum scripta a Platonicis derivarant, usurpare in sensa Cartesiano: sed . vel significare eam mentis nostrae dispositionem ,. per quam determinata semper est ad assentiendum quibusdam propositionibus, cum primum ipsias percipit, ut huic, omne totum est majus sua
parte, vel denotare eam, de qua agunt cognitionem talem e1Ie,
ut facili illatione acquiri possit a quovis hominum, quia anima praeditus quisque est quae non solum habet facultatem cognoscendi sensibilia , sed ea. etiam , qciorum, etsi sensibus non subjaceant, illatio prona quodammodo est cuique vel parum attendenti, cuiusmodi est eognitio Dei existentis, ut causae sapientissimae , P
318쪽
tentissimae & persectissimae ex mundi tam: varii, tam magnifici, tam admirabilis adspectu , & sexcentis aliis modis , propter quos dixit S. Augustinus , si) Hac es virtus vera Divinitatis, ut Creatura rationali jam ratione utenti, non omnino ac penitus abscondi possit . Contextus ipse plerumque hane esse illorum mentem apertum facit. 373. IV. objicitur . Intantum idea, quam habemus de Deo non est dicenda innata, in quantum nobis constat opus esse ratiocinio , & reflexione mentis nostrae ad illam habendam : Sed haec ratio nulla est . ergo . Probatur minor, Ex eo quod opus sit industria olitoris , ut semina erescant in plantas , & fructus producant , male infertur non esse in semine germen : ergo a pari ex eo , quod opus sit ratiocinio & reflexione , ut mens nostra habeat . ideam Dei , non infertur hane in nobis non esse. Hoc modo credit Guyonus a non solum plane retundi omnia in contrarium argumenta , sed etiam demonstrari ideam Dei, sicuti etia in illam Legis naturalis 3) esse nobis innatas.
Resp. I. nego maj. Suo jam loco propositae sunt rationes, quae ideam Dei non esse innatam suadent. Resp. II. omitto maj. θ negomin. Ad hujus probationem omiti. ans, o nego conseqm, tum quia existentia germinis constat, & evidens in multis est saltem per micro scopium et at existentia ideae Dei inditae nobis in nostra creatione nondum ullo modo probabilis apparet; tum quia consequentia, ad quam convenientius ducit illud anteeedens, est haec: ergo ex eo , quod opus sit ratiocinio ad ideam Dei habendam , insertur esse in nobis animam rationalem . Sicuti enim fructus comparantur cum germine tamquam cum sui causa, ita ideae ad animam, ut illarum causam referuntur : & sicuti olitoris industria requiritur ad eas ex germine productiones, ita ratiocinium & reflexio postulatur ad hanc animae productionem , nimirum ideam Dei.
a Guy. Oracle des Philosoph. ast Id. ibid. Idee de la Loi.
319쪽
De Perfectionibus I imperfectionibus
Vulgus plerumque , quod mentem sudiis non excolit, habet de rebus ideas dumtaxat claras: etiam qui docti sunt, siolum clarum ideam habent de multis universalibus , etsi frequenti sermone usurpatis: st de multis, quae
sensibus externis, intimo sensu
experiuntur . IROBATUR prima pars. Vulgus plerumque
non assumit unum pro alio , ut serrum pro amgento . lignum pro lapide : ergo talem ideam utriusque objecti habet, quae juxta notionem ideae clarae q. ssi.) non sinit unum cum alio confundere . Atqui vulgus plerumque nescit proferre discrimen unius obiecti ab alio; Nam discrimen hujusmodi tunc prosertur , quando , quae singulis sunt propria quarto modo, possunt astagnari, quae Vulgus ignorat: ergo vulgus plerumque de rebus ideam dumtaxat claram habet. 37s. Probatur secunda pars, quod & docti de multis, quae in quotidiano etiam sermone versantur , habeant ideas dumtaxat claras per exempla idearum de bono , malo , & pulchro. Has in quibusvis doctis claras esse non potest negari, cum eaedem clarae reperiantur etiam apud indoistos, qui proposita re aliqua convenient in judicando eam esse vel non esse bonam aut malam aut
sulchram. At quam dissicile est has ideas elevare ad dotem aliam claritate majorem , alibi distinctis de singulis dissertationibus planum feci. Similiter si examen instituatur de ideis, quae sunt in multis
320쪽
DE IDEIS RERUM DUMTAXAT CLARIS. 3oi
multis etiam doctis de spatio, & de tempore invenientur essetquidem clarae; neque enim quisquam illorum assumet spatium pro tempore, aut viceversa : sed ipsi iidem fatebuntur non esse sibi distinctas : ergo etiam qui docti sunt, habent ideas dumtaxat claras de multis universalibus, quae sunt in sermone quotidiano .
3 76. Probatur tertia pars, de multis etiam , quae sensibus e ternis usurpamus, esse in hominibus ideas dumtaxat claras, exemplo a coloribus desumpto . Hi in omnium oculos ita incurrunt, ut nullus sit in ipso vulgo, qui flavum cum rubro, vel alium colorem cum alio confundat, sed erunt profecto etiam inter doctos multi, qui nequeant in medium proferre, quae propria sint singulis colorious : certe quidem nemo philosophorum ante Nextonum ea tam distincte, & accurate protalit, quam NeK tonus fecit : ergo etiam docti habent ideas dumtaxat claras dotis, quae
sensibus externis experiuntur .
'3 7. Probatur quarta pars. Ipsae operationes animae sive cin- repectus, ut judicium & ratiocinium, sive appetitus, ut amor &odium , ita nos ametunt, ut nemo sit, qui intime conscius non sit cum magna esstritate de illarum mistentia , & inter se differentia :Sed quis erit etiam ex doctis, qui statim saltem proferre possit distinctas earumdem explicationes 3 ergo etiam docti habent ideas
dumtaxat claras de multis, quae intimo etiam sensu experiuntur .
Ad suadendam minorem facit, quod Malebranchius testatur a)multos reperiri quotidie, qui quaerant edoceri, quid sint dolor voluptas , aliaeque sensationes. Ille quidem de hac illorum sollicitu- .dine seu interrogatione miratur , quia, inquit fieτi nequit, . ut careant ideis harum sensationum, quas experiuntur : Ipsi iidem , dum dolorem, quo casu assiciantur in manu, optime distinguunt a luce, saporibus, quavis voluptate, & alio quovis dolore, iam satis ostendunt habere illius dolosis ideas. Sed mirandum est ipsum non intelligere 1 illos: non quaerere hujusmodi sensationum ideas claras, sed distinctas Quare frustra' natur eos multis su dere, habere ideas , de quibus nulla erat quaestio . 3 8. Quaesitum est , unde originem habeat idearum claritas;
Bufferii placet responsio a , qui statuit eam nasci ex intimo sensa