장음표시 사용
321쪽
animae, cuius natura est, ut conscia sit eorum, quae 4utime sentit& experitur. Lochius ab eodem impugnatus visus est docere claritatem istam nasci a simplicitate idearum: sed male; Nam hahentur ideae clarae, etsi non simplices, cujusmodi sunt illae in exemplis propositis . Ad hominem autem magis impugnatur , facta animadversione ad definitionem . ideae simplicis ab ipso stabilitae , di supra q. si. rejectae . . . 3 7s., Quaeri praeterea potest, quid opus sit, ut ideae quae cla- . rae & etiam distinctae in nobis sint, aliis communi centur. Dico hic brevi, quod insetius, ubi de methodo docendi agam, di- .sincte magis dicam, requiri I. ut quis calleat linguam quam loquitur: II. ut usum habeat loquendi de iis etiam, quae subtilia, habentur, a quotidiano sermone remota : Ill. ut lingua ipsa , quam callet, suppetat voces opportunas ad exprimendos intimos animi sensus & cognitiones. Ex horum desectu fit, ut inter vulgaxes operarios aliquando occurrant, qui ideas claras atque dissin- ctas se habere ostendant omnium, quae reqairantur ad aliqqvilopus etiam difficile perficiendum, quandoquidem illud tandem exequuntur modo maxime opportuno & expedito , & qui admitationem etiam intuentibus conciliat, quin tamen possint aliis r tionem animo praeconceptam patefacere, ita ut si quis iis uti nol- let, nisi illam prius exponerent, numquam .prosecto uteretur. Ex solo autem desectu terti e conditionis intelligimus numquam fieri posse, ut distin me de rebus supernaturalibus cognitiones, quas habent Beati in Caelo, & quibus quandoque donantur Sancti hic nobiscum degentes, nobis communicentur.
Docti mi quique de multis , de quibus certi sunt
. . . mel ratrocini vel experientia sensitim,
non habent ideas claras. 38 o. o Rima propositionis pars, scilicet carere etiam doctissi-X mos ideis claris multorum , de quibus certi sunt per ratiocinium, probatur , assumpta per modum exempli, ex multis
322쪽
quae afferri possene ', idea infiniti absolutis quandoquidem Cartesiam passim non solum supponunt hane esse in nobis, sed praei
rea claram esse contendunt . Ex quo errore semel recepto in men.
te multos prodiisse paralogismos in Μetaphysica , & aliquando etiam in Geometria jure dixit Condillacus i), ut eonstat ex iis Cartesii ch. 313. , Malebranchii q. Iao. I 3I.& 3Is. Purcho-
I. Sic arguitur . Idea clara postulat ex sua notione obiectum immediate propositum menti q. ss.) : Sed infinitum absolutum nullius hominis menti immediate in hac saltem vita proponitur et ergo nullius hominis mens habet in hae saltem vita ideam clarant '. infiniti absoluti. Minor suadetur , quia aliud infinitum absol
tum non datur, Praeterquam in Deo, quem nemo mortalium videt, ut supra evicimus. Quare quam maxime errat Malebran- .chius, dum assirmat nos percipere a) in ipso Deo infinitum abis solutum tum persectionis , tum extensionis, quasi Deum nos via deamus , ipsique tribui possit extensio, prout a nobis concipitur . 381. II 2 Qui habeat ideam claram infiniti absoluti, . necesse in habeat ideam objecti, quo majus nequeat concipi: Sed quisque sibi conseius est, se non habere ideam ullius obiecti , quo maius ipsemet nequeat concipere.Nam quisque sibi conscius est. se addere aliquid semper posse illi quod concipit : ergo . Alia argumenta Bussierius ) dabit fuse de hoc agens . . 38 a. Iὸ obiicitur. Habemus ideam claram Dei, saltem quantum nobis in hac vita concessum est: Sed Deus est infinitum absolutum : ergo habemus ideam aliquo modo claram infiniti a
soluti .. R . disi. maj. habemus ideam claram Dei, quatenus clare cognoscimus existentiam ipsius, & quorumdam attributorum ut omnipotentiae, & persectionis in omni linea infinitae cone. maj. quatenus clare cognoscamus essentiam ipsius, & ea attributa prout sunt in se, nego ma f.; Nam, certi sumus intima experientia haec a nobis non concipi, nisi negando ullum limitem graduum illi convenire, sive statuendo cuicumque quantumvis magno huius modi.
323쪽
modi graduum numero, qui a nobis excogitetur, alios in infunitum eisdem addi reipsa posse . Et concessa minori, nego conseqm, vel ad summum distinguo eodem modo, ac distincta fuit masor. II. Objicitur. De infinito absoluto enunciamus propositiones: ergo habemus ideam claram infiniti absoluti.
Res . conc. am, oe nrgo conseqm . Etiam de rebus, quas non concipimus, enunciamus propositiones, quin proinde ex hoc inferri possit. claram ipsarum ideam nos habere. Sic caecus potesten unciare propositiones de coloribus : sic nos possumus assirmare sextum aliquem sensum praeter quinque , quibus praediti sumus, esse possibilein , & alia multa: attamen nec caecus colores, nec nos sexti sensus claram ideam habemus.
3 83. : III. Objicitur . De infinito , quod concipimus in Deo, serio affimamus esse infinitum absolutum : Sed si clare non cognosceremus ipsum in sinitum absolutum, non possemus serio aias are infinitum , quod in Deo concipimus, esse infinitum a
Reo. conc. maj., ct nego min. Omnia enim , quae concluduntur per syllogismum demonstrativum , serio assirmantur: Sed sicuti cognitio rei in sui causa , non est cognitio clara eslantiae rei , ita neque cognitio obiecti, quod concluditur in suis praemissis es ejusdem clara cognitio. Retorquendo argumentum falsitas illius minoris clarius etiam apparebit. Sic igitur dico : De infinito, quod concipimus in Deo serio affrmamus esse incomprehensibile: Sed si non cognosceremus ipsum incomprehensibile, non possemuS serio assirmare infinitum, quod concipimus in Deo esse incomprehensibile : ergo cognoscimus incomprehensibile . 384. Secunda propositionis pars , scilicet etiam doctissimos non habere ideas claras de multis, quae sensibus experiuntur, probatur ex odoribus & saporibus tamquam a quibusdam exemplis . Fac aliquis quaerat a quovis vel doctissimo , ut de iis, quae experitur amara vel dulcia, grata olfactu vel ingrata, notas &quasi characteres proprios designet, animadvertet prosecto, hos nec habere in promptu, nec post multas cogitationes occurrere; &etsi non confundet, qui sanus est, ipsemet suprema genera huiusmodi qualitatum , ut amaritiem cum dulcedine : harum tamensi'ςcies non ita facile discemet. Itaque saepe accidit, ut qui con
324쪽
tenderet esse odorem unius determinati corporis illum, de quo interrogetur, deprehendit deinde esse alterius longe diversi . Mutita in hanc rem eleganter dicta legi possunt apud Magalottium , ubi inter alia narrat a multis creditum fuisse odorem e rebus fatis peregrinis illum, qui erat e floribus vulgaribus depromptum ac proveniens IJ . Ita pariter qui in arte Apiciana probe instructi sunt, cohortis aves ita condiunt, ut convivae phasianos censeant. Hinc est, quod illi, qui caute loquuntur, non aliter hujusmodi ideas solent aliis communicare, quam per ideas odorum & saporum quorumdam, quae communes omnibus supponuntur, & hunc dicunt odorem rosae vel similem rosae, illum saporem mellis vel quasi mellis: hunc saporem stipticum seu adstringentem, qualis in vitriolo : illum saporem urinosum, qualis in sale ammoniaco: hunc saporem lixivii, qualis in sale Athalico a illum saporem causticum seu urentem , qualis in pipere. Igitur dantur etiam in doctissimis ideae obscurae eorum etiam , quae sensibus experiuntur . 'Atque quam multae hae sint optime intelligitur per regulam, quam alterus a Tschirnhausen his fere verbis tradit ca) , si observem
in mea esse potestate solis verbis eamdem & aeque perfectam, ac ego ipse habeo notitiam in alterius mente excitandi, certum erit me istam tunc rem non obscure concipere . Si contra adverto me alii ejus prorsus ignaro nullis verbis talem notitiam impertire posse, ita ut non minus ac ego eamdem cognoscat, tunc liquet merem Obscure concipere. Qua regula adhibita jure concludit pe
quam multas esse ideas, quae apud omnes homines obscurae sunt.
325쪽
Ideo objecti universalis tunc disincta erit, quando includat proprietates objecti , ita illi essentiales , ut sint quarto moso propriae: confusia vero es , s. vel proprietates solum accidentales objecti inclu- , vel eas , etsi sint essentiales, tamen Irmi quarto modo propriae: Idea autem objecti u gularis disincta es , quando includit eas ex pro-- prietatibus individualibus , quae satis saltem sunt ad illius individuationem cognoscendam: secus vero confusa es.
38 s. o Rima pars, quae est de idea distincta obiecti universalis,
A suadetur ex eo, qaod dumtaxat in proprietatibus esse tialibus, ita ut sint quarto modo propriae, continetur is objecti ch racter , quo cognito non confunditur una entis species cum alia .
Exempla Christianus Wolfius, ubi de idea distincta in sua quadam Logica s) agit, tradit opportuna in deseriptione salis I pluviae hoc modo . Qui dicat salem esse corpus durum, quod ab aqua solvitur. in eaque fit fiuidam : & pluviam asserat esse multitudinem guttarum aquae successive decidentium e nubibus, ille distinctas salis & pluviae ideas sibi se effecisse utique declarat. 38 6. Secunda pars , quae loquitur de ideis confusis objecti universalis est corollariam primae. Exemplis res explicatur . Αlterum sit in ea de homine idea, quam Plato fertur sibi secisse, suisque olim in scholis tradidisse hoc modo : homo est animal implume bipes: quam cum audisset nescio quis postridie in medio scholae constituit Gallum , cui pennae singulae diligenter abscissae aut evulsae suerant : Et en exclamavit hominem Platonis, quo facto ostendit ideam hominis ab illo praeconceptam non fuisse nisi fatis confuse , utpote quae proprietatibus constabat accidentalibus,
non i) Wol. Logisa vero Rillessioni , cap. I. art.I S,
326쪽
non vero essentialibus. Alterum sit in idea, quae non proserat proprietatem ullam quarti modi: cujusmodi est in illa militis . quam quis apud Bumerium 1 sic sibi efformabat: Μiles est homo armatus irruens in alium hominem, praesertim cum imparatum videt, illumque occidens: ex quo inserebat militem non dis. ferre a latrone, sicuti in animum sibi induxerat suadere. Sed omnino male; Non enim advertebat ad ideam distinctam latronis pertinere etiam ideam legis prohibentis omnia illa: contra vero ad ideam distinctam militis pertinere oppositam legem. 38 . Quoniam ideae, maxime quae universales sunt, possunt aliae esse distinetie, aliae confusae, poterunt utique ideae compositae, esse partim distincte, & partim consula. Atque in hac quasi mixtione umbrae, & lucis plerumque fundantur ideae rerum, quae vel non sunt, vel etiam esse non possunt, quas qui non advertat, dolere deinde poterit se turpiter erram , dum illis innitens diversa conclusit, quae adveniente cognitione distincta , quam prius non habuit, deprehendit esse falsa & absurda . Hoc pacto qui sibi videbatur habere ideam sufficienter distinctam trianguli infiniti, aut bilinei, prosecto non habuit nisi conlatam ideam a Nam non advertit requiri omnino tres lineas, easque finitas ad notionem di- sinctam trianguli, ut numquam liceat concipere triangulum infinitum. E383. Tertia pars, quae est de ideis distinctis objecti singuibris suadetur eodem modo ac prima, ex eo scilicet, quod per solas proprietates individuales, quarum suffciens congeries proposita sit, fit ut unum individuum cum alio non confundatur. Ita siquis sic imperaret famulo : affer mihi Atlantem Delislii, qui est ibber molis omniam maximae prope januam Bibliothecae collocatus , ille excitasset utique distinctam illius libri ideam in mente se vi attendentis , vi cujus imperata omnino exequeretur. Quarta pars loquens de ideis eonfusis objecti singularis deascendit ex tertia . Exemplum esto in descriptione Poliphemi vira
Moninum horrendum ingens, cui lumen ademptum, Trunca manum pinus regit, ct vestia Irmat.
327쪽
Ex huiusmodi enim proprietatibus unie e consideratis confusi s lum idea de Poliphemo exhibetur a Nam ea omnia cuilibet ex o caecatis gigantibus aptari possent; Quilibet enim & ingentes sunt,& terrorem incutiunt, & si excaecati sunt baculum sibi proportionatum utiliter adhibebunt deambulantes.
Omnes homines carent ideis adaequatis intimae
sub antiae cujuscumque corporis in diritus, di fuaemet etiam animae, s aliarum
rerum multarum . ARTICULUS I. Argumenta pro prima ct secunda propositionis parte. 38 9. T I Traque pars negans nobis ideas adaequatas intimae su is stantiae cujusvis sive corporis sive spiritus est contra Cartesium, qui in suis meditationibus, secunda praesertim & tertia credidit se detexisse sibi & aliis intimam essentiam non solum e rum , quae sunt extra Deum , sed Dei ipsius, ita ut horum adaequatam ideam , sive ut ipse in eodem sensu ait, claram se habere iactaverit. Cartesio subscribunt multi, qui dicant se cognoscere naturam corporis, quia hanc statuunt esse extensionem , quae sententia, ubi agitur de corpore, demonstratur falsa: cognoscere autem naturam spiritus , quia hanc dicunt esse actualem cognitionem seci cogitationem : de qua opinione agam infra distincta propositione . I. Arguitur. Omnis nostra cognitio circa quamcumque su stantiam terminata est in his notis, quod sit ens quoddam , quod
subsistit per se, hoc est quod non indiget ut sit, quicquid est alio,
in quo sit, quin interea ullum distincte saltem noverimus positivum attributum talis entis: ergo evidens est non habere nos ideam intimae substantiae ullius vel corporis vel spiritus, quae dici possit adaequata . II. Probatur ex testimoniis aliquorum Philosophorum, qui post seriam in hac re meditationem non solam concludunt carere se
328쪽
huiusmodi adaequatis ideis , sed censent etiam neminem eas asseis quuturum in hac vita. In his Lockius audiens Malebranchium docentem , nos videre in Deo essentias rerum dicit, i) Equidem nullius rei essentiam vidaeo neque in Deo, neque exrra Deum. Bumerius haec habet, ab nos saepe essentias rerum definimus aliter ac sunt in se , quia illas intime oscundum ea pracis, quae ipsis insunt, non cognoscimus, sed solum ex iis, qua nos viciunt. Et alibi, 3 cognitionei
humana non pervadunt umquam intimam rerum consiturionem . Ioannes
Clericus pluribus urget, Sub antiarum singularum ideas obscurissimas esse, nec quicquam eorum nominibus intelligi, nisi subjecta nescio qua ignota , in quibus quadam coexsunt proprietates. histonus dicit , s Mescimus quid sit subsantia in νυro , nec quid sint particu lares subsantia cujusvis emis e materialis sive immaterialis. PIuche ait 6θ Frusra tentant Metapb ci penetrare intimam essentiam rerum . Id Deus fibi reservavit. ι3so. III. Pro ea parte, quae respicit substantias corporeas siearguitur . De his si illas consideremus in genere, postquam diximus esse substantias inertes, & compositas ex pluribus entibus, iam fini a est omnis nostra de illis cognitio , in qua ex paulo ante dictis satis consese scimus, quid sit substantia : nec confusionem hanc tollit aut minuit attributum inertiae, utpote dicens solum quid non sint hae substantiae, non vero declarans ullo modo quid sint: Sin autem loquamur de substantiis corporeis naturalibus, iterum funita est omnis nostra de illis cognitio, dicendo esse substantias inertes, quae impenetrabilem extensionem habent, ex quibus ut patet non nascitur in mente nostra idea attingens intimam earumdem substantia m. . Occurrunt ad huius confirmationem aliquorum Philo phorum testimonia , quae juvat referre . In his sunt primo innumerabiles illi Philosophi, qui vulgo Scholastici nuncupati sunt, qui bus cum sanctum esset, aliud statuere esse materiam. primam, quae iuxta illos pertinebat ad intimam essentiam corporis, aliud quan- 1) Loch. Exam. du Malebran.
329쪽
titatem, hoe est vel trinam dimensionem, vel id quod caesa es trinae dimensionis impenetrabilis . illud addebant. ut inter alios explicat Suareet I) , materiam primam non posse a nobis directe cognosci, sed cognosci solum per proponionem ad materiam rerum artificialium. Itaque dicebam illam esse subjectum primum. profitentes se nomine subjecti satis consulam de ipsa ideam sibi excitasse, cum esse subjectum, viderent attributum esse commune multis, quae non sunt materia prima, ut auro, quod conform tur in statuam . Atque etsi addendo esse subjectum primum , determinarent magis , ac minuerent conissionem illius ideae , nihilominus dolebant non pervenire se ad materiae cognitionem uulam distinctam , cum hoc attributum, esse primum, observarent
non explicari nisi per negationem; Primum enim subjemim diciatur, quia non habet aliud subjeetium . Quare illius cognitionem Deo quidem utpote ipsius Creatori, & Angelis etiam utpote pem sectius intelligentibus unice eonvenire statuebant. Atque distinctionem ipsam substantiae a quantitate unice dicebant evinci a Fude , Sententia, sic Suareet, rei a disinguess quantitatem a subsantia, qxamquam non possit ratione naturali susscienter domoUkari, tamen ex principiis Theologia convincitur es vera .
3s I. Ad Scholasticos pertinet Lessius, qui luculenter ignorantiam hane nostram de intima rerum substantia declarat, tum ubi ostendit admodum pauca esse, quae a nobis in hac vita cognoscuntur, utpote qui s) ιoti barems in externa superficis, is nusquam peπetramur ad pexitiora essentiar tum ubi hinc concludit errasse illos, qui summum hominis bonum in cognitione rerum creatarum collocarunt. Increduli & Sectarii, qui negant myst rium transubstantiationis panis & vini, peraeta horum consecratione, si advertant, veram & receptam communiter philosophiam fateri ignotum nobis esse , quid sit silest intia , agnoscant necesse est se perquam maxime iniquos esse , & irrationales, qui recusant credere Deo revelanti substantias panis & vini post consecrationem amplius non esse, sed solas earum species, & rursus sub hujusmodi speeiebus latere jam verum, & reale Christi Domini corsus . Hoc interea antiquorum dogma de nostra ignorantia circa
330쪽
naturam cuiusvis substantiae , si novisset Ludovicus Barbieri non assirmasset, i) sub mias mi preims ignoramus, ut omnium primus observavit Lockius. Venio ad aliquos recentiores; praeter Lochium est Nerulonus, qui ait, a) videmur tantum corporum Aguras ct colores, audimus tam tum sonos, intimas subsantiar nullo sensu, nulla actione reflexa esin scimus, ct multo minus laseam habemus subsantia Dei . Eosdem sensus repetit Clarhius 3 . Keillius negat se afferre posse ullum attributum essentiale corporis, nec ejusdem definitionem ) ex ejus intima natura , seu essentia δε πωm , ad cujus cognitionem fortasse numquam , inquit , fumus perventuri. In eamdem sententiam Musissehenbroekias scripsit, s uid es, quod intrassuperficies eorporisbaret concissum ρ an non id, quod proprio corpus facit, quod ejus subsantia est ρ Dd id ignoramus: Et de extensione impenetrabili, quam ipse soliditatem vocat, determinate loquens sic interrogat, 6J Anseliditas pendet ab in is subflantia corporea λ quia quid sit subsantia ignoratur, assismari nequit. Similia sunt Gravesandes verba , )meorpore dicimus, es extensum impenetrabile cte. Sed quid es, quod habet hasce proprietates Nulla nobrs via aperta es, qua ad hane cognitionem pervenire possimus: & multo plura in eamdem sententiam alibi cs dieit. Io. Gualbertas de Soria, quaerens an id, quod materiam constituit , aliqua ratione cognosci possit, concludit s) sine divina revelatione inmo homiπum scire umquam quid sit. Beniaminus pariter Martinus huie interrogationi , 1O g'oscine potest intima natura materia ρ Respondet nequaquam ι hoc enim extra eognitionem hominum positum: Eidem consonat voltatre D) nemo hominum in hae terra novit, nec umquam cet, quid fit materia. Et Io. M. de Turre fiet
9 Socioper. filos to. 2. cap. l. a. t o) Mart. Gramm . delle Selenn