장음표시 사용
381쪽
quae dicitur methodus doctrinae r Nam cum nomen analyseos λgnificet resolutionem systematis, seu rei compositae in sua elementa , perinde est, sive haec fiat a singulari idea seu veritate ascendendo ad generalem, sive contra a generali descendendo ad singularem .. Verum quoniam usus adprobat distincta illa nomina, haec sequamur, & quidem in sensu , qui communior est . Methodum itaque syntheticam proprie sequimur , quando ex propositis menti multis singularibus entibus similibus vel dissimilibus de quibus aliquid dici solet, colliguntur ea tantum attributa , quae communia omnibus sunt: atque in ipsorum collectione'consistit tandem idea adaequata objecti universalis . Hanc secundam methodum diffuse praeceptis, & exemplis explicavit Wolfius i) , quorum samma haec est. Qui ideam crustinctam seu adaequatam quaerit objecti u niversalis, quae obvia st tim non fit menti cogitanti , I. proponat sibi aliquos casus singulares ex iis , ad quos extendi ideam illam universalem conis se quidem , sed clare cognoscit, atque ipso auctore sa), & ante ipsum Bussierio ca) proderit etiam ob oculos ponere eos casus cum circumstantiis, quae eosdem comitantur, describendo. II. Attentam
instituat comparationem unius casas cum altero , Observ etque,
quae sint ipsis communia, quae discrepantia, atque alterutra se autraque adnotabit, qui ad levamen meditationis calamum adhibuit . III. Seligat quae communia in illis videt. Atque ex his dumtaxat componat sibi ideam praescindendo a reliquis, quae communia non sunt, eaque erit idea distincta , quam quaerit objecti uni
in rebus ph cir. s . J π Ethodus particularis pro comparandis ideis adaequatis IV de rerum creatarum constitutione, duplex pariter est , & iisdem nominibus analyticae, & syntheticae una ab altera distinguitur , sed nonnihil diversa est utriusque notio. Methodus
enim i) Wolf. Logica, ovvero Ri- 3 Buis. Suitedu traite des pre-
382쪽
enim haec analytica, quae etiam realis dicitur . signifieat meth dum ,.qua acquiritur idea de natura sive constitutione, sive viribus res , quibus singula ipsius phaenomena contingunt , detegendo Ingulares eiuliam proprietates per accurata, & repetita experimenta.& observationes. NeWtonus eamdem notionem sic proponit, ci) in m ea merbosis , qua vocatur analytica, semper
antecedere dabat eam , qvie appellatur θhiberica . Methodus analytica es experimenta capere , Hanomena obseeπvare, inaque ex rebus compositis rapiscinara , colligere simplices . ex motibus vires moventes , ct in universum ex ejectis causas . ex cau que particularibus generales, donee ad generali mas tandem deventum sis. BrevI haec methodus an
lytica definiri potest illa , quae procedit per considerationem singu- totum effectuum ad cognitionem illorum caussae . Methodus vero synthetica , quae contraposite ad methodum realem dieitur etiam methodus ideatis , vel verosimilis, illa est , quae procedit per su positionem causae cujusdam ad explicationem singulorum effectuum , sive quae hypothesim quamdam statuit, qua utitur tam-- quam causa ad rerum omnium explicationem. Illi, de quibus
supra q. 4ss. qui in contrario ab aliis sensu methodum analyticam , & syntheticam expiscandi sibi ideas adaequatas explicarunt , habuerunt credo prae oculis notiones methodi huius, de qua nune dicimus. Coincidunt enim, si bene advertimus datae modo notiones cum iis, quae ab illis assignantur . s8. Hujusmodi notiones minus animo informasse visus est nuper Henricus Eeles, qui in Transactionibus Philosophicis contendit Neotonum, qui se tantopere alienum ab hypothesibus d claravit , ut illarum usum condemnaverit, has ita sequutum esse , ut non aliter , quam harum ope suam Philosophiam construxerit: a) Nisi, inquit , sua illa spothesis de attractione praeessisset
suos calculos. illi numquam deberemus magnam attractionis doctrinam δEx θpothesi enim , quod vis gravitatis extenderetur usque ad Lunam , eamque retineret in sua orbita , invenit deinde subducto calculo rem ita
- esse. Ut vis accutationis melius pateat, per hunc syllogismum eamdem propono . Ille utitur methodo synthetica, qui praemitti aliquam hypothesim, juxta quam tamquam per causam explieat Z g a Pl43
383쪽
phaenomena: Sed NeKtonus praemisit hypothesim attractionis pjuxta quam tamquam per caussam explicat phaenomena, Primo quidem motus Lunae , & deinde aliorum Planetarum Vergo I Z L GISed resp. dis. maj. Utitur methodo syntheticari qui praemittit: aliquam hypothesim, statuendo ante suffcientes, observationes
Phaenomenon , eam esse eorumdem causam, conc. m . Non sic
fatuendo ante suffcientes hujusmodi ob vationes, nego maj. Et dis. mim praemisit hypothesim, attractionis, hoc est venit illi in
mentem attractio tamquam quaedam consequentia post iactas sum cientes observationes, quin tamen illi adhaeserit antequam ejus cum iisdem comparationem instituerit, conc. min. hoe est venit illi in mentem ante factas lassicientes bobservationes, eamque sta, ituit ut certam ante ejusdem cum illis comparationem'; nego min. ct consequam . Igitur sicuti hoc argumentum Luna gravitat in terram: ergo tendit in terram , est diversum ab hoc alio, L na tendit in terram : ergo gravitat in terram , & qui primo modo arguit, exercet methodum syntheticam , inferens esseetum ex assumpta per hypothesim causa : qui vero secundo, adhibet meth dum analyticam , inserens ex cognito per observationem effecta causam : ita cum Newtonus philosophiam suam condiderit, non primo sed secundo modo arguens , methodo usus est analytica, non synthetica . Quod sic etiam conficio opponens hoc aliud argumentum illi adversarii: Qui praemittit observationes, & de inde omnibus perpensis colligit causam eorum , quae observavit, hie utitur methodo analytica: Sed Newtonus praemisit observationes motus Lunae , & aliorum Planetarum, & deinde omnibus perpensis collegit attractionem universalem esse illorum causam r
4ss. Pro exemplo itaque praeclarissimo methodi analytieae iure communiter habita fuit Physica tum caelestis tum terrestris Ne toni, qui postquam per repetita experimenta , & Observationes naturam quodammodo interrogavit de sua constitutione, tandem statuit vires illas centripetas & cen trifugas, quae sunt quasi anima totius machinae hujus materialis . Aliud analyticae methodi exemplum habetur in quaestione de anima brutorum , prout tractatur a philosophis , qui illam concludunt esse aliquid distinctuma machina corporea per examen singularum operationum, quas in brutis
384쪽
brutis observamus . Exemplum vero Oppositae methodi syntheticaedant nobis in hac ipsa re Cartesiani, qui constructionem machinae corporeae brutorum supponentes esse causam operationum, quas in ipsis videmus, contendunt deinde has tali caussae conformare: &aliud pro sua mole magis insigne dedit jam Cartesius, qui postquam
supposuit materiam primo fuisse a Deo divisam in plures partes cubicas, iisque deinde impressum motum circa singularum axim, jam credidit se habere prae manibus rationem Omnium, quae videmus in mundo corporeo .
Facile est videre analyticam hane methodum longe praestantiorem esse synthetica . Analytica enim constituit disciplinam certam , tamquam aedificium ex solido stabilique caemento, & ad veram rerum syiuhesim perducit cognoscendam: at synthetica utpote utens suppositionibus arbitrariis scientiam omnem removet, quae est cognitio rei certa : & quoniam plerumque processu temporis inveniuntur nullo modo aptari possie quibusdam phaenom nis , concluduntur etiam chimaericae , quemadmodum accidit ipsi Cartesio, cui non solum exprobratur , quod otiose voluerit I) π- Aderare non quomodo mundus defacto fueris conditus, sed quomodo condi
potuerit: verum etiam contra ipsum demonstratur condi mundum non potuisse eo modo , quo ille commentus fuit.
46o. obiicitur Hugenius, qui methodo synthetica seliciter usus dicitur in explicandis phaenomenis, quae primo imperfecte deprehendit in Saturno. Facta enim hypothesi, quod Saturni globus circumcingeretur anulo ad aliquam ab ipso distantiam, conclusit, quod processu temporis certas offerre deberet admirabiles phases, quae hypothesis deinde habita est pro vera thesi, postquam Cassinus , & Maraldus in Commentariis Academiae Scientiarum Parisiensis ad annum I Is, & I I 6,. omnes revera significarunt deprehendi , prout praedictae fuerant ab Hugenio. Sed respondetur, Hugenium eas jam observasse in Saturno apis Parentias, ex quibus vidit tuto inferri existentiam anuli in Saturis no , cum reliquis phasibus, quas praenunciavit . Quare quantum ad substantiam exemplum Hugenii verius favet methodo analyticae; Nam simile est exemplo Neintoni, qui postquam , ut ait Cintes ab ex selectis quibusdam phaenomenis naturae vires, legesque virium
385쪽
virium simpliciores deprehendit, quod est sequi methodum analyticam, ex iis deinde jure per synthesim reIiquotiim constructio
nem tradidit. ARTICU Lus III. De methodo communicandi aliis ideas adaequatas.
46 I. R C methodus, quae brevi methodus docendi dicitur, La bene definiri potest cum Casilio , I) Eorum, qua in disciplina traduntur , apta dispositio secundum prius O pose ius. Hujus necessitas intelligi potest ex illo Tullii, a) mandare quemqaam literis universalius dicam tradere aliis ) cogitationessuas, qui em nec di poπere nec illuserare possit, nee delectatione aliqua allicere Lectorem, hominis es intemperanter abutentis otio θ literis. Porro dispositio adhibenda in hae methodo consistit in quatuor regulis , quas eo Ordine , quo proponuntur, adhibere opus est. 6 a. I. Quivis terminus, qui obscurus , vel aequivocus est definiatur per terminos co gnitae significationis, neque in alio sensu, quam definito adhibeatur deinde in tota rei tractatione. Quando haec regula non appareat in libris, qui ad informandos rudium animos in aliqua disciplina seripti dicuntur, jam ut inutiles ad hunc finem haberi debent. Fortasse qui aliunde facultatem illam norunt, invenient aliquid quod placeat: Sed mirandum non eDset, si multa invenirent, quae condemnarent a Nam qui de re aliqua scribit negligens hujusmodi regulam similis est viatori, qui nullo facem praeferente iter maxime impeditum concubia nocte aggrediatur. Multum hic laboris sustinebit, parum itineris co ficiet, nec gravi Ertasse, & frequenti carebit vitae periculo. Simili modo qui nominum negligit definitiones, laboris plurimum, fructu. parum , & damnum sorte non mediocre reportabit in falsutatibus tamquam veritatibus asserendis, vel in rejicienda cujus-scumque rei certitudine, quemadmodum accidit omnibus Scepti- eis antiquis & recentibus. 63. Λd hanc regulam pertinet, ut qua lingua quis utatur ad docendum vel voce vel scripto, eamdem calleat: Nam non so
lum verum est illud Horatii sa);
386쪽
Scribendi recte , sapere es principium ct soni: Sed hoc etiam , quod inverso modo liceat sic esserre, Scribere recto , es ct sapiendi principium , ct fom.
Tanti momenti est hoc primae regulae sive corollarium sive additamentum , ut de ea particularem propositionem hac absoluta constituam . Hoc solum hic observabo , quod propterea quod veteres Chemiae Scriptores non solum hanc regulam non servarunt, sed prorsus contrariam sibi statuerunt commutantes ipsa rerum, de quibus agunt, nomina vulgo cognita, & usurpata eum aliis, quae ita diversarum rerum sunt propria, ut nullam cum illis analogiam habeant, ideo passim jam contemnuntur tamquam homine. , qui ad ignorantia sua velum eo more obtenderent, saltem aliena lucem non serrem, ut inquit Io. Freindius, unus ex recentioribus, quos jam multos habemus, qui inter veros hujus artis doctores iure recensentur. 464. II. Principia ad ulteriores veritates circa rem propositam stabiliendam assumpta sint omnino extra controversiam non qui
dem apud Pyrrhonicos, sectam , ut ait Auctor artis cogitandi a non jam philosophantium , sed mentientium, neque apud cavilesiosos, qui honori sibi ducant, turpitudinem contradicendi aliquomodo veritati, de qua jam intimo se usu sunt persuasi, sed apud homines, qui sinceri & honesti sint. III. Quaevis propositio indigens argumentis , quibus suadeatur, non aliter probetur, quam per praepositas definitiones, aut principia recepta. aut propositiones jam demonstratas, quae omnia ad hunc finem suis opus est descendant distincta numeris, ut citata facile possint inveniri . Circa objectiones, quae in aliquubus propositionibus occurrant, qui has post sabilitam iam & demonstratam propositionem subjungat, singulis immediate respondens, ille brevitati & claritati magis consulit, ut notavit Casilius 3 , quam qui eas acervatim anteponat, iisdem ultimo loco responsurus, quemadmodum aliquando secit Aristoteles ), ω cum S. Thoma multi ..
387쪽
6s. Iv. Servetur quantum fieri potest ordo quidam nat ratis in re tractanda , explicando scilicet primo quicquid pertinet ad ipsius genus, deinde ad singulas sub eo genere species, & adhibendo in singulis convenientes divisiones aut partitiones. Ratio incipiendi ab universalioribus in docendo fatis obvia est, quia , ut inquit Aristoteles IJ, vel universalia prius explicare, vel idem saepe dicere necesse est, quod subabsurdum est & prolixum . Ratio vero adhibendi convenientem divisionem est, tum ut certi simus , nihil esse omissum, quod ad rem pertineat: tum ut compta quodammodo sit, & non perturbata doctrina : tum ut sicilius in mente conservetur . Ex quo natum est tritum illud verbum ,
Is bene docet, qui bene distinguit. 66. Hujus methodi exemplum habetur in Mathematicis disciplinis , quae procedunt ordinatim servando leges jam perscriptas. Nihilominus multo pauciores sunt, qui in Mathematicis floreant, quam in aliis facultatibus , tum quia illis minus Respublica indiget: tum quia Geometria , quae toti Mathesi facem praesert , est abstracta quaedam Metaphysica, quae non sinit se contemplari ab his , qui cum ingenio non conjungant laboris tolerantiam ; observavit enim Tullius, quod etsi haec scientia sit sa) r condita multiplex is subtilis, tamen ita multi perfecti extiterunt , ut nemo fere suduisse ei vehementius videatur , quin quod voluerit eons cuius st: tum tandem quia in progressa ejusdem studii augetur ejusdem dissicultas apud illos , qui non facile recordentur de iis, quae jam perceperunt, & debent esse principia, quibus alia deinceps concluduntur . Quoties quis principia propter oblivionem amplius non possideat , jam cessat evidentia in iis, quae ulterius inferuntur, & hinc fastidium creatur, quod multos retrahit ab illius studio, etiamsi caeteroqui magno illud animo fuerint a Deressi . Atque his matterus a Tschirn hausen censet occlusam esse
viam ad physicam disciplinam, ) B Gbile quippe, sic ille , fero
videtur aliquom nobis singularia inph cis absique Matheseos cognitione exponere posse, quod uiso verum es , ut viri lien alias modesissMi , se vix interim a risu temperent, ubi audiunt homines Matheseos penitus
388쪽
6 . . Ex dictis colligo minime idoneos esse ad methodum ser- vandam , qui non teneant praecipuas saltem partes Dialecticae. ib Discipliva discipisnarum, ut ait S. Augustinus, quae docet doc re , ct docet dis ere e scit scire, ct solascientes facere non solum vult , sed etiam potes . De utraque methodo discendi, & docendi recentiores aliqui Philosophi , ut Io. Clericus a , & Ianus Guaubertus de Soria 3 . fassius quam oporteat, ut etiam Bussierio
visum est, tractant, nimis multas determinantes leges, quae in singulis servari debent. Censuram hanc adprobabit, qui eos patienter legat, concludetque tantam regularum, & legum coli ctionem reduci tandem ad tres illos omnis disciplinae non controversos cardines , definire, dividere,'& demonstrare, adeoque ad easdem regulas, ac modo dictae sunt: s) In legitimii d finitionibus , ct dissonibus eo sit totum methodi artificium, inquit Haetius, qui accusat de desectu in his duobus non solum plerosque antiquos philosophos, praesertim Platonicos, sed alios etiam primi nominis Doctores, quos ibidem nominat . Mihi satis est meminisse vehementem reprehensionem, qua Tullius urget Epicurum sconcludens , quod 6 s de ire, ct diυidere didicisset, si loqueno
vim , s denique consuetudinem verborum teneret, numquam in t Ia salebras incidisset . ia i
389쪽
Ideae spectantes ad disciplinas etiam severiores non
isti m commum canda perseermonem barbarum, que fatentem conceptis verbis Scriptorum di sese
jarum linguarum , neque buperbolicum , neque θ guris disinctum oratorum propriis sed per illum, qui ornatus dici post , quatenus non sit vulgaris .
' De prima propositionis parte. ' 68. o Rima pars , quae resteit barbariem a sermone Doctorum ala suadetur I. quia cum diseiplinae severiores, sint per se dimites intellecta , non in augenda.alia dissicultas ipsis extrinseca, quae neeessario nascitur ea inculto, & barbaro sermone. II. Qaia de omni lingua, qua Doctor utatur, dici potest , quod Tullius de sua, 1 Non tam praelarum es sim Latino, quam tur- D nescire , ustque tam id mibi Oreums dicamus Doetoris ) boni i quam eri ir Romani propriam vitru' , quandoquidem qui ei ves sunt
cultae Reipublicae a pueris hauserant contemptum , & horrorem . omnis Sohecismi & Barbarismi, quae a suis magistris contincio audierunt reprehendi tamquam rusticitatis, & hebetudinis notas. Quot autem modis utrumque vitium incurratur, ex iis quae docet Alvar a) pro lingua Latina , licet colligere pro alia, qua Doctor utatur . III. Quia non sunt ad rem exempla, quae afferuntur clarissimorum hominum , qui maioris momenti disciplinas inaudito apud Latinos vel luteae aetatis sermone pertractarunt, quasi edicentes oportere omnem sollicitudinem impendere in rerum scientia , nullam vero in verbis, quibus ea exponatur . Non enim id fecerunt consulto, sed ex quadam suorum temporum necessitate , Quippe ea ipsi aetate scripserunt, qua studia omnia, & ipse Latinus sermo emortua erant etiam in Italia, ea occidentis parte, . in
390쪽
In qua bonae artes locum invenerant , vel unice, ut dicit Card. Palla vicinus in tractatu de S A cI , vel saltem praecipue , ut ad vutandam invidiam loquitur Iaeobus Boschius in Latina ejusdem in
terpretatione pereleganti, quae Μonachii prodiit an. 16 78 . Cum igitur accedente temporum tranquillitate, & favore Priocipum revirescere denuo studia coeperunt, emicare quidem repente potuit multorum ingenium in penetrandis qQibusvis obscurioria scientiae adytis, at diu ex pectanda fuit in iis exponendis sermonis copia & elegantia . Haec enim non sunt, sicut ingenium, munus naturae, ut advertit idem Pallavicinus a , sed fructus artis, mutatarum scilicet animadversionum & diuturnae exercitationis . Quamobrem doctores temporis , quo florentes vel adultae jam erant literae , opus est observare. Quem autem in his invenimus, qui sollicitus non fuerit, ut nativa cuiusvis scientiae pulchritudo ornato dicendi genere pulchrior appareret, quin immo quanto magis pretiosam crediderunt suam scientiam, tanto studiosius crurarunt , ne per inquinatam, aut incomptam loquutionem vilesceret. Quid enim minus conventeos, quam princeps sub pa nostis, & sordidis vestibus, aut gemma in plumbeo loculamento λ Testis est Tullius praeclariores Graeciae philosophos fuissem dicendo non minus graves, quam eloquentes & perpolitos. Aristotelem nobis descri bit ,c sumen orationis aureum funiantem . Quod si, qui nunc eircumsertur , talis non sit iuxta S. Hieronymum& Tertullianum , quos sequitur Jo. Ciam poli cum aliis, quid
vetat credere alium esse. De Theophrasto inquit , quod s) dis nitate loquendi nomen invenit , & de Platone , quod longe omnium quicumque scripserunt extitit, ct suavitato θ gravisa e princeps Pimio. Atque iterum paulo infra, Video visum esse nonnullis Haronis ct Democrisi siquationem, es obsit in versu , tamen quod incitatius f ratur , o clarissimis verborum luminibus utaris poema purandum. Hos
imitati sunt plures Veteram Latinorum, Tullius ipse in philosophi- eis, Cato & Columella in rasticis, & in medicis Cornelius Celsus, qui propter nitorem sermonis Medicus Cicero , vel Latinus Hip-