장음표시 사용
221쪽
iubentur insistere . Non est numerus ea sententia de qua agitur, non ipsa verba, non concinnitates & figurie, nonii qui tropi nominantur,non pedes,& eorum tepora,non
incisa,aut membra, aut ambitus, sed pedum ordine positorum quida pulcher incessus, & veluti quaedam oratio nis expolitio,& pahestra. Sit tanquam palaestra, quoniam
decenter mouet oratione. Sit expolitio, quia excolit elocutionem. Sit quidana modus, propterea quod mensura quadam continetur. Sit modulatio & quaedam musica, quandoquidem obscuro cocentu delectat aurcis. Sit vinculum verborum, eo quod ligat atq; connectit dictionis partes. Sit ornamentum,quo vestita sententia, no expeditior modo,& accincta magis,sed pulchrior atq; venustior habeatur. Est ne numerus unus,an plures t Plures quidem certe. Nam si pedes sunt numeri, quo nomine non semel a Cicerone donantur, totidem erunt numeri, quot incedunt pedes in oratione. Omnes autem simplices ingredi supra demostrauimus. Sin numeri compositi, multisq; dimensionibus apte quadrati fuerint,plures quoq; erunt,aut qualitate aut qualitate aut alia ratione distincti. Quantitate,ut breuis longus, par impar, magnus paruus, continuus interruptus. Qualitate,ut tristis iucundus,suavis asper,anxius seuertis,elegans in uenustus. Alia ratione,ut celer,ta diis. Vbi numeri ponuntur In omni parte, totaque continuatione verborum. Nullus est locus in oratione composita , qui numero omnino vacare debeat. At initia coclusiones licut attentius audiuntur,ita accuratius quam
inedia componi volunt. Non dico media semper oportere negligentius aptari, sepe enim quam optime colloci cantur,
222쪽
cOLLOCATIONE VER B. L I B. II. roscantur, sed si quis incompositior esse velit, habere illuni
media,ubi malit occultare negligentiam. Quado numeris utimuri Semper. Memini me dixisse antea,non uti semper oratores, qui vel aliis rebus occupati vel bonitate rerum verborumque contenti, vel sponte dissoluti relaxant hoc vinculum. Illud est non funditus auferre,sed paucis in verbis connectere securius. Caeterum nemo peritus huiusce conexionis artifex, sic resoluit uniuersum opus,ut sine loge solutum seratur. Ad quid utimurZAd aurium voluptatem,quibus orator,ut sine taedio perseratur, aliquid oblectationis administrat. Hoc officium quam sit utile, multis ante verbis aperte monstrauimus, ne quis vel natura, vel moribus seuerior bellum huic generi voluptatis inferret. Quemadmodum numerus adhibitus aliquid voluptatis afferit Eo modo sensum animuinq; delectat,quo versus de
carmen. Natura capitur modis. In numeris autem modus
est quidam & concelus obscurus, tum ex cuiusque vocis accentu, tum ex interuallorum breuitate & longitudine. Quid opus verbist Non est anxie discutiendum quemadmodum voluptate afficiat animu nostrum , quum omni bus qui hominis aliquid habent, suavem esse constet atqiucundum. Quaeredum potius, qua ratione componatur,& quibus rebus debeat accommodari. Sed horu alterum iam diximus,alterum postea dicemus. Interea de ambitu, in quo maxime rhythmus cospicitur,quot habeat parteis, quantamq; recipiat longitudinem, paribus an imparibus efficiatur particulis, quando maxime deceat, explicanda
nobis sententia est. n. cDe ambitu. Caput.is. - o iiii
223쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORIAM B I T V M graeci issi latim aut circuia
tum,aut comprehesionem, aut continuationem, δ ut conuersionem, aut circunscriptio-
-nem appellitant. Nam quod huiusmodi ci
cuncurrens oratio 1uum numeris explet orbem , & continuato cursu non ante requiescit, quam totu circuli spa-cium confecit, haec eiusdem rei nomina multa suscepit.
Describitur ab Aristotele hoc modo: Circuitus dictio est quae per se principium & finem & conspicuam habet ma
gnitudinem . Duobus autem modis intelligitur. Oratio longiuscula, quan uis incomposita membris, ambitus aliquando nominatur, ut, Animaduerti iudices,omnem a cusatoris orationem in duas diuisam esse partes. Stetit s leatus praetor populi Romani, cum pallio purpureo, tunicaque talari, muliercula nixus in littore. Sed noc genus
orationum diuidi potest,ac in plura incisa partiri: quam
obrem tutius est affirmare circuitum duabus pluribusve constare particulis, nunc consutioribus, ut, Depressam, caecam,iacentem domum pluris quam te, & quam fortunas tuas aestimasti. Nunc distinctioribus,vi, Antequam de Repub. P. C. dicam ea quae diceda hoc tempore arbitror, exponam vobis breuiter consilium & profectionis de rouersonis meae. Est igitur breuissima coprehesio ex duabus partibus. Is enim prosecto mortem attulit,qui caussa mortis fuit. Sunt interim membra paulo fusiora, ut haec, Grati sinus in eius morte decoranda, cui nullam aliam
gratiam reserre iam possumus. & haec, Ac de hac quidem diuina atque immortali laude Bruti silebo, quae gratissi
ma memoria omnium ciuium inclusa, nondum autho
224쪽
. COLLOCATIONE VERB. LIB. II.,, fitate publica testata est. In hac oratione tria quide membra sunt, sed ea in duo longiora conflamus, propterea
quod duo posteriora quasi fusa sunt in unum. Quod in
similibus faciundum cesseo,ne minimas quasq; totius comporis,sed maiores ac praecipuas numeremus partes. Comi, ponitur etiam periodus ex tribus membris. Etenim quum , legatio ipsa mortis caussa fuisset, eius monumentum ex- , tare voluerunt, ut in bellis periculosis obirent homines,, legationis munus audacius. Miscentur aliquado partes, ut , in his duabus orationibus' Caeteris autem, si errore suum
, deposuerint,in Reip. gratiam redierint, veniam & impu-ν, nitatem dandam puto. Hanc ego epistolam P. C. no quo αν illum dignum putare,recitaui,sed ut consessionibus ipsius omnia patefacta eius parricidia videretis. Pulchrior est ambitus ex partibus quatuor. Author est Cicero. Constat, ,, inquit ille,ambitus & plena comprehensio equatuor fere,, partibus,quae membra dicimus, ut de aures impleat, & ne,, breuior sit quam fatis sit,nes longior. quanquam Vtrunq; ν nonnunquam,vel potius saepe,accidit,ut aut citius insist ,, dum si, aut longius procedendum, ne breuitas auras de- ,, fraudasse videatur, neve longitudo obtudisse. Sed habeo,, mediocritatis rationem. Nec enim loquor de versu, & est ,, liberior aliquanto oratio. Quatuor igitur quasi hexame- ,, trorum instar versuum quo a sit, constat sere plena com- ,, prehensio .haec Cicero. Eiusmodi circuitus hoc sit exem- ,, plum Si quatum in agris locisque desertis audacia potest, ,, tantum in foro atq; in iudiciis impudentia valeret,no mi- ,, nus in caussa cederet A. Cecinna Sexti Ebutii impudetiar, ν quam tum in vi facienda cessit audaciae. No ubiq; seruatur
225쪽
haec longitudo. Nunc enim curtiora,nunc longiora mem bra componuntur. Curtiora sunt haec' Quasi vero aut in , iudicio posssit idem improbitas,quod in vi confidelia: aut ν, non eo libentius tum audaciae cesserimus, quo nunc im- , pudetiae facilius obsisteremus. Productiora quae sequun- , Hir Quae fama no idcirco solum emanarat,quod iste ce
te statuerat ac deliberauerat non adesse, verum etia quod nemo quenquam tam audacem , tam a mentem, tam im pudentem fore arbitrabatur, qui tam nefariis criminibus, .i tam multis testibus cuictus, ora iudicum aspicere, aut Os suum pop. Romano ostendere auderet. Saepe coprehen-
γ sio quinque partibus constat. Videte igitur quam inique 3 accidat, quia res indigna sit, ideo turpem existimationem x sequi: quia turpis existimatio sequatur, ideo re indignam i non vindicari. Porrectior est hic ambitus ex totide luem ii bris' Venit mihi in mentem M. Catonis hominis sapien- γ tissimi,qui quum se virtute,non genere,populo Romano commodari putaret,quum ipse sui generis initium ac no- , minis ab se gigni & propagari vellet, hominum poten ,, tissimorum suscepit inimicitias, de maximis in laboribus , usque ad summam senectutem summa cum gloria vixit. 3 Procurrit ambitus in sex particulas. Nam quum hic Sex. ., Roscius esset Ameriae, Titus alter iste Roscius Romae, , quum hic filius assiduus in praediis esset, quumque se VO- , luntate patris rei familiari vitaeq; rusticae dedisset, iste aute ν frequens Romae esset, occiditur ad balneas Palatinas re- , diens a coena Sex Roscius. Progreditur & longius,ut hic' , Posteaquam victoria constituta est, ab armisque recessi mus, quum proscriberentur homines, atque ex omni re
226쪽
COLLOCAΤIONE VERB. LIB. II. M gione caperentur ii, qui aduersarii suisse putabantur, eratri ille Romae frequens, atq; in sero, & in ore omnium cot- ,, tidie versabatur, magis ut exultare victoria nobilium via deretur, quam timere ne quid ex ea calamitatis sibi accideret. Aliquando colligatur res in longam catena, quod sicut historicis est familiare, ita non alienu oratoribus, ut ,, M. Tullio. Quum autem hic de rheda reiecta penula de- ,, siluisset,ses acri animo defenderet, illi qui erant cu Clo,, dio,gladiis eductis,partim recurrere ad rhedam,vi a tergo M Milonem adorirentur partim, quod hunc iam interfectu.= putarent,caedere incipiunt eius seruos,qui post erant: ex , quibus qui animo fideli in dominum erant, & praesentes,, fuerunt,partim occisi sunt: partim quum ad rhedam pu- . gnari videret, domino succurrere prohiberentur, Milone M occisum esse etiam ex ipse Clodio audirent, fecerunt id ,, servi Milonis dicam enim non derivandi criminis caussa, ,, sed ut factum est)neque imperante,nes sciente, neq; prae ,, sente domino,quod suos quis'; seruos in tali re facere voluisset. Est igitur in circuscriptione varietas,quae tu par tium multitudine, tum dispari longitudine creatur. Eam qui commode interseret ut rerum natura poscet, & suauiores explebit numeros,& taedium satietatis effugiet. Interim tam multae particulae, tot verba dissoluta , hoc est
ασυνλ-,tot interpositiones veniunt in unam continuationem , ut neque facile separari, neque distincte numerari queant. Quod quum accidet,illam minutatu rerum verborum s congeriem in pauca reserre membra expediet,
Vt ambitus partes modums tenere possis. Quicquid est tam fusum,tamq; multiplex,quia vix tandem capit finem,
227쪽
animum fatigat,& implet satietate: quamobrem suauitate numerosa caret,etiamsi pedes neque sunt inconditi,n que ditis pati. Vt in aliis rebus,sic oc in orationis excursu modus est tenendus, ut ne breuior neve longior sit,quam qui aurium seueritate probari possit. Nimia breuitas, de rursum redundans effusio, offendit audientem . Hic itaque dubitet aliquis, quot necesse sit concurrere pedes ad explendam circunscriptionem Z Frustra profecto numerum quaerat. Perficiunt interdum decem pedes,quod triginta coniuncti non efficiunt. Nec cur ita sit, quispiam rationem inuenit. Sensus est iudex,qui mutila ac redundantia deprehendit, moderata cognoscit, de ad id quod mediocre est,insito desiderio fertur. Exercendus est igitur in concinendis ambitibus oratorum principum, ut longa consuetudine ducat habitum, & expedite parem tenere cursum possit. Exercendus in scribendo dicendoque multa, quorum mensura sit aequata periodis eloquentiu viroru . Non omnes acerrimo sunt indicio. Exe
cendae sunt igitur aures uti musicorum , quo percipiant emenso spacio,vbi debeat extrema fieri percussio,& pulmo anhelans interspiratione recreari. Nulla sunt hac de re praecepta,nullae conditae leges. In obseruatione & usu positu eli hoc negocium. Confirmat Quintilianus his ver- ,, bis Enimuero spacia ipsa,quae in hac quidem parte pluri- ,, mum valent,quod ponunt nisi aurium habere iudicium r,, Cur alia paucioribus verbis satis plena, vel nimium, alia , pluribus breuia dc abscissa sunt 3 Cur in circu ductionibus , etiam quum sensus finitus est, aliquid tamen loci vacare , videatur Vtitur ad hoc Ciceronis exemplo Neminem vestrum
228쪽
COLLOCATIONE . VERB. L IB II. lo vestrum ignorare arbitror iudices, huc per hosce dies se monem vulgi, atq; hanc opinione populi Romani fuisse,
is C. Verrem altera actione resposurum non esse, neque
,, adiudicium affuturu. Cur hosce potius quam hosὶ Ne que enim erat asperum. Rationem fortasse non reddam, ,, sentiam esse melius. Cur non satis sit, sermonem vulgi., fuisser Compositio enim patiebatur. Ignorabam, sed ita,ut 3 audio,hoc animus accepit, plenum sine hac geminatione , non esse. Ad sensum igitur referenda sunt. haec ille. CiceῆM ro in Bruto Nam de aures ipse quid plenum, quid inaneo sit,iudicant,&spiritu quasi necesssitate aliqua comprehen-υ sio terminatur: in quo non modo defici, sed etiam labo
,, rare turpe est. Omnes fere longitudines quae iucunde cadunt in aurem, proditae sunt a poetis. Nec pares oratio nes ducere,peccatum est,si modo compositio poetica vi-,ν tetur. Sunt orationes pares dimetris,ut, Minuebat vectiga-
,, lia. Pares trimetris,ut,o frustra, inquit, suscepti mei labo- res. Pares tetrametris,ut, Si extitisset in rege fides, nihil sa- ,, pientius Posthumo. Pares hendecasyllabis, ut, Calceos oc,, vestimeta mutauit. Sunt ex duodecim syllabis,sicuti asciei, piadei,v O cogitationes inanes meae . Sunt aequales pen- ,, tametris,ut, Publicam dilapidabat pecuniam . Sunt oc te que longae atque heroicus versus cum elego, ut, Fiden- ,, pientiaque vestra fretus plus oheris sustuli, quam ferre me , posse intelligo. Quid moror3Nullum carmen est,cui non
aliqua oratio soluta possit aequari, vel numero syllabam
vel temporum quantitare. Heroici poetae sententiam,vna coplectu tur aut hemistichio, aut integro versu, aut Versu cum pede , aut versu cum hemistichio, aut duobus verta
229쪽
DE ELECTIONE, ET ORATORI Abus aut duobus versibus cum pede, aut totidem cum ii mistichio,aut tribus,aut pluribus. Quae res aperte demonstrat non esse certum terminum finemq; comprehensionis,orationem ex tedi pro rerum magnitudine, & aurium
iudicio. Quum senties in orationibus doctissimorum plures circuitus imperfectos esse atque suspensos, adiungito proximas partes, & continuato voce quod sequitur: nisi inrte tam alienum sit, ut nihil omnino superiorum vim
perficere videatur. Partes ambitus sunt incisiones & m bra,de quibus ante mentionem fecimus: quae ut varientur in circini tu, paucis quaestionibus agendum est. Quantos circuitus facere decet Z Quantos subiecta res patitur,& spiritus indefessus sustinere potest. Nunc enim breuiores fiunt,nunc longiores: ut exempla quae paulo ante produximus,ostendunt. Deccine aequaliter particulas incidoret an facere alias breuiores alias longiorest Utrunque loco decet. Aequalitas in exacto numero pulchra est, sed de inaequalitas in illo non erit turpis. Cauendum tamen est ne quum priora membra procera suerint,posteriora ait nuentur in angustum . Eiusmodi comprehensio excrescet in caput,ac coeptum nullo modo perficiet. Cotra decebit
posteriorum longitudo porrectior, quae a capite mediocri iustum corpus ei tendet,& speciem modulationis hac ratione faciet auctiorem . Quando breuiores, & quando longiores trahenturi Quando res id postulabunt. Res breuis explicanda verbis est: quid opus est illam. onerare verbis ocios ista ut dilatandi studio confundere sententias Si tenue genus est,& paruum,quod facilitatem quaerit, Mulitatum loquendi morem,quid est necesse cotexere longas P
230쪽
COLLOCATIONE VERAE. t I B. II. I ii, gas periodos ex membroru prolixitater Videndum quid res velit,& propositum dicendi genus tenendum est. Res est copiosar Auge verba quibus exprimatur. Qudd si genus aut suave est,aut temperatum', aut fissum de histori cum fac illi membra tractiora respondeant. Cur aliquam do minora fiunt,aliquando vero grandiora Rerum varietas generis obseruatio,delectationis aucupium peperit hoc discrimen. Uttis partibus utendum est 'an incisis, an membris r Vtrisque miscenda est oratio. Nihili enim petu quam unam & eandem tenere formam . Caelim dixeris, constitues membra, post membra conclusionem . Nullum taedium gignet illa variandi iucunditas. pluribus, an singulis partibus utendum Z Vtimur singulis quum caesin membratimve dicimus, pluribus quu duas pluresve particulas circunducimus i in orbem . his & illi promiscue utuntur oratores. Alia de usu comprehensionis hue adiici possunt sed opportunius aliquando dicentur. Veniedum est tandem ad figuras formasq; dicendi. Exprimendus est ille character omnium disti cillimus, ut planum sat quae
cuis generi verba,quae iunctura,qvie concinnitas,qui nil meri conueniant. Aliinqui inutilia videntur ea verborum genera, quae libro primo ad hunc usum distinximus: de alia ornamenta quam potissimum vestiant orationem,iri certum ac indefinitum relinquituri C. Tria genera eloquedi,qui characteres dictatur. Cap. i . E T E R E S omnes ab Homero tria secere genera dicedi, vili, id est gracile: uέα at,medium: αὶθοψ,plenu & copiosum. Gracili v nustatem, medio suavitatem,ubeti vim am