장음표시 사용
171쪽
philosophia, est per motum. Huiusmodi autem demonstratio cuteoncedit ipse propria est Primi philosophi, non naturalis, proptorea quod est uniuersalior: ergo motus pertinet ad primum philoso Phum. aliter enim demonstratio illa non esset propria primi philotaphi, id quod tame ipse dixerat. Motus igitur ex ipsius Averroissententia, est etiam primi philosophi. Quocirca recti enos,ex eiusdem
etiam opitrione,negauimus,motu es la philolaphi naturalis tantum.
Id quod etiam ex Com. U.in duodecimo Primae philosophiae libro colligi potest. Hoc item uidetur uerbis Aristotelis ostendi posse. na VIII. y textu uigesimo secundo, is omnia suur quiescere, inquit, er huius rationem 'rrere dimitis sentes, sensuum infirmitas quaedam intellectus eri. er de toto aliquo, is non de parte,ambiguitas eri: nes fouim ad Phγscunt, sed ad omnes scientius, vi eri dicere Er ad omnes opiniones propter id quod motu
- uod si omnes scientiae utuntur motu,no est motus tantum philosophi naturalis,sed reliquaru etiam scientiam,& opinionum. Id praetcrea ratio ipsa coprobat in hunc modum. Motus est una ex speciebus entis, accipiendo hic speciem eo sensu, quo accipit Alistoteles, cum appellat praedicamenta species entis: ergo pertinet ad primum philolbphum. Hoc autem cosequi patet ex quarto Primae philosophiae libro,text. V I. qui quidem lacus saepius iam a nobis citatus est, sed ut alia ostenderemus.Ibi igitur Aristoteles,
δε - Qu Wropter,inqui eius quod eri,ut ens eri, quaecunque fiunt species,unius eriscienti genere, decierum pecies cotemplari.
uae uerba exponens Alexander Aphrod. ut in Commenta riolo nostro diximus sic ait: Quibus uerbis aperitur, partitionementis in genera ad Primam M philosophiam pertinere,quam ipse fecit in Praedicamentis ad prose Pterea, quod decem genera entis sunt species. Quod si motus est species entis, pertinet ad primum philosophu, Antecedens comprobant illa Aristotelis uerba septimo Primae philosophiae libro, textu oetauo: Cum autem sine cieteris in praedicamentis composta, eri enimis aliquid ipsiubiectum,ut quiditati, er quanti re,σ ubi, ac motui. Sentit igitur Aristoteles,motum esse unum ex re dicamentis, substantia, quantitas,&reliqua,atq; ita esse species ipsius entis. Praeterea actias,& potentia, pertinent ad primum philosophum:
ergo & motus. Probatur id, quod cosequitur ex eo quod ad quam facultatem spectant partes definitionis, & definitio ad eandem spe citat,& ipsum definitum. Motus autem est actus eius quod est in potenria,quatenus est in potentia. Antecedens ostendit Aristotcles nono Primae philosophiae libro,textu primo:
Cum autem id inguit,quod es partim pubstantia, aut quantitas
172쪽
avi qualitas, pretim potentia atque actu dicatur, de potentia etiam, tamque actu,determinemus oportet. ιε
Praeterea potentia definitur permotum,&spectat uti dictu est ad primum philosophum,ergo & motus. Consequens patet ex eis quae scribit Aristoteles v. Primae philosophiae lib. text.XXI. Potentia dicitur, alia quidem principium motus, mutationis uri i quod eri in alto,aut quippiam aliud en olfi textu uigesimo secundo: ι Cum potentia tot modis dicatur,posibile quidem,ac potens,uno cequidem modo dicetur id quod motus,aut mutationis principia haberi
aetenim id Equo status, quies ueprificisci potest,possibile quippia eri
in alto,ave aliud quippiam eri. Et textu uigesimo tertio: Ea vero quae per potentiam dirasolent, omnia adpotentiam una i rimam dicuntur. Haec autem in mutationis principium in alto,aut
ire aliud quippiam est, post nonnulla subsecutus est. Quare propria
infinitio potentiae primae haec erit, principium inquam mutandi in a, Ilo,aut in aliud quippiam. ce Necessario igitur motus pertinet ad primum philosophum. aliter enim ignorato motu, ignorabitur & potentia. Item eodem libro, textu sexto: Mus autem nomen, er adpersectionem ipsam, o ad caetera ex .emotibus maxime ipsis accessit. motus enim actus maxime esse videtur: ea quapropter ince γα nonsunt,non morum, sed alias quodam prae is dicationes tribuere solent. Intelligibilia autem illa, desderabilia ..dione es moueri autem non dicunt: s 3 propterea, quod actu quo ..gem non sunt,esse autem actu possunt. Qv dam enim eorum quae non desunt,potentiabunti. non sunt autem ex eo, via non actusunt. e. Hic ergo declarat Aristoteles,motum esse actum. at haec qui Hedeclaratio cui palat) est primi philosophi:ergo & motus. Qui uero sat,ut in motus definitionem cadat potentia, & in definitionem potentiae motus,non est hic docendi locus.
Onfirmatur autem, quod proximΦ diebam est,ad hune 'modum. Quicquid consideratur a philosopho naturali particulariter,c5sideratur etiam a primo philosepho ra/riorio uiriuersali. At motus cosideratur a philosopho naturali: ergo consideratur etiam a primo philosepho ratione uniuer fili. Verum motus estens,ens autem est uel actus, uel potentia: ita consideratur ab ipso secundum id quod est. Quod ita confirmatur. substantiae abstractae sunt causae essectivae entis, quatenus cstens: ergo a primo philosepho cognosti debent eo modo,quo sent causae, aliter enim deciperetur. At sunt causae per ipsum motum,ergo ita con gnotu
173쪽
gnosci debent: motus igitur debet a primo philosopho cognosci.
item omnes termini, qui quarto Primae philosophiae libro disti guunξ ab Aristotele,ut sentit Averroes, caeterit interpretes, quem admodum a nobis in libro nostro dissitu est, spe stant ad primu philosophum: ergo & causa, quae ibi distinguit. ital causa essiciens,at eius definitio, & partes definitionis: aliter enim non posset primus philosophus illius causas cognoscere. ergo motus etia ad ipsum primum philosophum spectat, propterea quia causa efficiens est, unde
motus. Item natura pertinet ad primum philosophum, ergo motus. Qua item ratione probauit Aristotcles III. Phys lib. motum pertianere ad naturalem. ostenditur autem antecedens ex secundo Primae
philosophiae libro, ubi ait Aristoteles, Idcirco eruditum esse quemque oporter, quo nam pacto quaesueri sint acceptanda: quoniam absurdum eri cientiam simuL Cr scientiae
H quaerere modum, ubi ne alterum quidem consequi facile erit. Mathe ,, malicorum autem exacta discusso non in uniuersis eri efflat standa, ,, fedin i ce duntaxat, quae materia uacant, quapropter modus ille nois naturalis esse videtur. universa nanque natura Νrtasse materiam ha H bet. Quamobrem primum quid sit natura constrinare oportet. hoc e
M nim pacto, quibus de rebus est Icientia naturalis,etsi unius scultari ris,an plurium sit, cavsas, principia contemplari, pro ficto patebit.
Quibus quidem uerbis luce clarius ostendit Aristoteles, sentire se, naturam ad Primam philosophiam spe stare. Neque enim dissicile est intelligere expositionem D. Thomae, illorum uerborum, Nihil ad rem facere. non enim in prima philosophia illud dicendum suit.
ἀκριβ λογιαν Mathematicam non esse in omnibus expetendam : 8c
postmodum, hanc non esse expetendam in philosophia naturali. id enim quod uniuersaliter prolatum est,ut ad rem faciat,necesse est ita accipi, ut intelligatur de ipsa Prima philosophia,quemadmodu hoe idem repetitum primo Et hic. libro,capite secundo intelligitur de ipsa morali philosophia. Praeterea quam similitudine in demonstranis do habet philosophia naturalis cum Mathematica, eandem habet diuina philosophia eum Mathematica. hoc enim ex eo patet, quod
utrassi ex notioribus tantummodo nobis demonstrat. Ut igitur conuenit illud philosophiae naturali, si conseratur cum Mathematica,ita eouenit Primae philosophiae ob eandem rationem. Hoc idem ergo dicendum uidetur de Prima philosophia. Item ex eo quod ait Alistoteles, perscrutandum esse quid sit natura, ins rLhoc pactio constare etiam, quibus de rebus sit scientia naturalis,atque utrum unius sit sicultatis, an plurium, causas, principiat contemplari. At conside rare, utrum sit unius facultatis, an plurium, causas, principia* contemplari , pertinet ad Primam philosophiam: ergo loquitur de ipse Prima philosophia. Hoc autem ita esse, ostendit ipse tertio Primae philosophiae libro, textu trigesimo.his uerbis,
174쪽
Eri itus dubitatio prima de Vsce, quae in exordi dubitavimus, is
utrum unius,,an plurium scientiarum sit cavsas contemplari.
Constat igit, huiusmodi quaestionc pertinere ad Prima philosophiam, ipsum Aristotele citare locu hunc II. libri, quem librii col
locat inter exordia,ut infra magis etiaostcdemus. sunt enim omnia
ab initio M. lib. ad U. lib. tradita, ubcrioris, persectioris doethinae causa. Ne mea quide sententia)quod ait Alexander, uerba illa ex Ponens, probandu est. Nam illandesse praefati one philosephiae c5 templa tricis, cuius prima pars, cid ad nos attinet, sit naturalis,propterea quod qualis illa sit, et quibus de rebus disserat, inuestigari nopotest, nisi prius quid sit natura consideratu sit, ex co colligi potest, quod huic lib. nullus esset locus. Aliter enim ante philosophia nat rate collocadus esset: quod tame fieri no potest, uel quia illa est perfecta, uel quia liber hic nihil ad rem laceret. supponit enim mentioncm ante iaeta esse de quatuor eausis. no enim illud quaeri potest, an causae Sc principia in infinitu progrediant: nisi prius costiterit, & quot sint,ia quar. Eo accedit, quod hoc quicqd attigit Aristoteles secit,qimaaadnioddi apparet in I II. Primae philosophiae lib. ut dissolueret obiectioncs. Non crgo potest ab eo lib. philosophia naturalis initiuducere,cu uideat aliquid supponere. Ne p illud obstat,qd opponit Alexader initio ii l. lib. que secundu ipse uocat, nihil agi de natura: hoc enim fit U. lib. 8c II II. tex. XXI.&XI. tex. NH. Ibi enina tollit dis ficultas illa, quam ait ipse nulla sere tum, cu ostensum sucrit, quid sit natura. necesse enim Lit,alia praeccdere. Ne ut ego quidcin arbitror cohaeret initium III. lib. cum fine primimccpcohaerent ea quae secundo libro tractantur. Cum enim dicit Aristoteles in calce primi, De talibus igitur ostensum eri, r prius. quaecunque aurem de s resi, dubitaret aliqui resumamus iterum Suesse enim ex ipsis suppe reditabimus aliquid adposteriores dubitationes: ιι Illud significat,uelle se de eis te agercide quibus ante egerat,hoccst de causis. ita significat, dicituru se de causis, ea diei urum, de qui hus aliquis dubitare potuit. In his autem erat, an cauta essent infinita . Vult ergo loqui de causis,an sint infinitae. huius. rei illam rationem assert, quod cxiis ita declaratis, subaudi Suppeditabimus aliquid ad posteriores dubitationes, quae subaudi asseruntur in tertio libro . Poterimus enim multas de huiuscemodi causis proserre dubitationes,cum intelligemus eas esse finitas, non infinitas: ut unius ne,
an plurium scientiarum sit, causas contemplari. Quod si essent in si nitae, nullam haberet huiusmodi quaestio ratione, propterea quod in finitum, cum percipi nullo modo possit,non potest etiam stiri. Ac ita quidem recita mihi uidetur huiusccloci intcrpretatio, ut si aliter exponatur,totius illius libri sensus maxime perturbetur. Adde, quod mirifice quadrat uerbis Aristotelis.
Quod si ab hoc libro initium n5 ducit philosophia na turalis,qui
potest Alcxander altera interpretatione ita exponere, ut sensus siti
175쪽
non hoc quidem loco, quid sit natura,disserendu csse, sed ante hanc doctrina, de rebus naturalibus disputari oportere, quod qui fuerit in pertractatione reris natural tu mercitatus, is lacile askqui poterit, quae ad diuina disciplina pertinent: Existit enim hscco cluso, quam ait manifesta sore ex illa cognitione, quid sit natura. Praeterea limiusmodi sensus nihil quadrat huic loco, ubi quidem Aristoteles hu,
ius cosuetudinis mentionem facit,ut ostendat, homines non debere ab ipso expostare demostrationes Mathematicas, propaerea quod Mathematicorum cotemplandi ratio uersatur in eis quae carent ma teria: quae enim cosiderant, haec ipsa considerant, ut abstraeia sunt a materia. ac ita quidem fit,ut non sit naturalis eorum cotemplandi ratio, quod omnis fortasse natura praedita est materia. Quod nisi ita acciperet Aristoteles naturalem considerandi rationem, ut ipsam diuinam philosophiam intelligeret, aliena item ab hoc loco forent ea quae de consuetudine illa disseruit: quare altera etiam Alexandri ex politio uidetur improbanda. At cum liber ille nullo alio constitui possit loco, si quis diligenter attendat ea quae ducta sunt, necesse est, Aristotelem ita sentire, naturam pertinere ad Prima phalosophiam. Quod quidem si ita est,motus etiam pertinebit ad eandem Primam philosophiam: natura enim est principium motus. eoq3 ignorato, ipsa quo I ignoretur necessc est
Vod autem hic ipse liber praeponino debeat I I. Physicipem si lib. ut quidam existimare uidentur, ex eo satis constat, quod pei tractatio illa ut di stum est supponit, mentionem Lictam esse de quatuor causis, quas i I. Physic. lib. enumerauit. Vel quia primo Physic. libro tradiderat disciplina deueris principiis reru generabilium & corruptibilium, quae sunt materia forma,priuatio. Uel quia ut ostendetur natura spectat ad primum philosophu, ut est principium motus. Neir illud, quod in eratremo secundo Phys. lib. ita scriptum reliquit: is Prursus aliud principium incipientes dicamus. Quod idcirco dixit Aristoteles,ut existimant qui hanc sequutur
opinionem, quod ueterum allatis-cosutatis de principiis tam mobilium quam immobilium reru opinionibus, quae nec uerae essent, Sc admodu imperfectae r ueram ipse, at persectam traditurus esset corum principioru noticiam. quod quidem i. Phys lib. ita prs stitit,
ut nullo alio philosophiae lib. illa ipsa principia copiosius tractarit.
ostendit enim tria esse reru naturalium principia, materiam,sorma,
priuationem: quorum duil illa. materiam & rmam, dixit esse perse,tertium uero per accidens. Verum hoc mea quidem sententia ideo fecit Aristoteles,quod cum initio primi Phyclibri demonstras
set, philosophi naturalis esse inuestigare causas rcrum naturalium, docuis Ietq; huiusce rei uiam Nordinem consentaneum rationi fuit,
ut ipse prius de causa esticiente ageret, qu am de causa materiali: est
176쪽
enim illa natura prior. Quoniam tame iacilior esset materiae cogni. tio,eius* pertractatio breuius absolui posset, uisum est Aristoteli iaciendum e te, ut prius de causa materiali dissereret, quam deesticiente. Quod cum secisset, tan quam obiter eo loco non enim suus ille, secundum naturam erat locus P atq; alteram causam pertractaturusessit, essicientem scilicet, & perpetuam, Rursus,inquit, incipientes dicamus aliud principium: cognostendi scilicet. quod idem est,ac si dixit Jet, Ponamus aliud principium cognoscendi, perinde ae si ad
philosophiam naturalem aggrederemur. Hactenus enim tanquam pririer ordinem locuti sumus de principiis illis, materia, rina, priuuatione, ob facilem eorum cognitionem. Ponamus igitur aliud co gnoscendi principium,quod quidem principium est definitio natu rae. Nam cum natura sit principium motus 5c quietis, motus autemst aeternus. natura, quae est huiusinodi principium,erit a terna: itam motores c estes erunt aeterni. Atque ita quidem perinde facit,ac si philosophiam naturalem auspicaretur. auod idcin secissein extro mo primo cap. I. Rhet. lib.apparet,ubi ait: Sed iam de ipsa methodo conabimur dicere, quomodo, π ex qui- 44bus poterimus assequi propositum. Rursus igitur, tanquam ex prino iecipio desinientes ipsam,quid sit: μEtres iqua. Cum multa ergo ante dixisset, innuit, uelle se definire Rhetoricam, quasi hoc esset illius libri initium, propterea quod ea quae dixcrat, crant tanquam obiter dieta. Ncwl. Phys liber, ius initium est, Eoruni quae fiunt,alia quidem sunt natura,alia uero propter alias causas, Euc. mancus est, ac dempto capite mutilatus, ut isti iaex stiman. t. Nam cum illaturus esset Aristoteles eo modo quo fieri potuit, definit onem illam: Est igitur natura principium alicuius, S ..cat. se movcndi in eo, iii quo est primum per se,& non secundum ac cidens mccellar o praeponenda fuit diuisio illa, ut liquet, quod ex ea illam ip am definitionem intulit. Eo accedit,quod primus item liber ab hac diuisione initium ducit :Nccesse est autem, aut unum esse prin recipium aut plura. Nec obstat, quod illius libri hoc sit initium: uoniam autem scire, & intelligere, &c. Nam hoc prooemium c5mune re est,acita se habet prooemium secundi libri, quemadmodum primi. Vt igitur primus liber ab illa diuisione exordium sumit, sic item se cundus a simili diuisione initium sum cre potest. Ne ideo praepo stere post primum Primae philosophiae libru collocatur, quod di D luatur Aristotclis contextus: maxime enim conlacetitur. Iam ad illud primi extremi libri resposum est.Uerum,ut huiusmodi conexionem seruari maxime appareat,utetia multa, quae sunt in Prima philosephia perobscura, declaremus, non grauabimur altius repetere.
Una Aristoteli propositum essct in Prima philosophia,
entis. quatenus est ens, causas indagare, ut eius cognitionem alloqueretur, uideretur*hoc a regulis artis abhor-
re,quibus praecipitur, in scient ijs probandas esse affon 3 Aiones
177쪽
ctiones de subiectis per eoru destnitiones, quae sunt ex causis,& supponuntur,statuit, has ipsas dubitationes tollendas esse, nequis forare existimaret, conari eum quae nullo modo fieri possent. Quare primo Primae philosophiae libro ostendit has causas esse inuestigadas . huiusq; rei illa causam attulit,quod omnes homines natura scire desiderant. ac scimus tum, cum causas cognitas habemus. Quano uero de his ipse in naturali philosophia egerat, tamen quo facilius ueritas inueniri posset,dixit,Vetem opiniones, qui sese causarum cot plationi dedissent,asterri oportere: ita enim futurum, ut constaret, eos sensisse,principia quaedam 8c causas esse: ac ita quidem illorum senotentiis in medium allatis,aliquid reperiri posse, quod ad hoc doctrinae genus accommodatu esset. Nam aut aliud aliquod inuentum iri caulae genus, aut sore ut haec quae magis esse opinarentur homines, crederemus. Ac denique ostendit, non reperiri aliud causae genus, sed tantum quatuor illa, quae ipse connumerauerat. Itaque Epilo. gum intulit, in quo uti supra breuiter perstrinximus dixit, fele allaturum quae de eisdem, subaudi causis, dubitaret aliquis, quod ex his suppeditaretur aliquid ad dubitationes, quas allaturus erat. Quae autem de huiusmodi causis potuit aliquis dubitare, erant haec,
uti supra dictum est. Uerum in huiusmodi causis, oc princip's, in infinitum progredi liceret. ita enim si esset, fieri non posset ut sci, remus. id* sibi in primis esse propositum, ostendit eodem libro,
ri ' 'At ussiolasti etia essent multitudinespecies cauilara, nes hoc
is pacto reril prosicto cognitionFconsequi posemus. I sic enim stire aris bitramur,cu causas cognoverimus. feri enim nequit sinito in tempo ore,id quod infinitum erit, additione pertranseam s. . Consequens ergo fuit,ut ad id praestandu amederetur. Verum quoniam in calce primi libri ita dixerat, is Ex his igitur quae dicta sunt, pater,iniversos uideri cauas qui si rere,quamvis obscurό, quas in naturalibus diximus , nullami nos a is stam, .eter illas,dicere posse,atque prius partim omnes,partim nuID A modo dictas se. Ac de isdem causis allaturus erat, quae potuit aliquis dubitare. illud* opponi licebat, inane ac superuacaneum esse id negotia, si
quidem perarduum esset, nimis dissicile, rerum ueritatem assequi, ut ad eam fortasse neminem unquam aspirare liceret, cum ex cominpluribus antiquis,& his quidem praestantissimis philosophis, neminem constaret, ipsam rerum ueritatem assecutum esse, ut in eis
quae dixerat ipse, perspicuum erat. Hane dubitationem initio fecundi libri tollit Aristoteles, ait p. contemplationem ueritatis non esse admodum dissicilem,sed partim facilem,partim dissicilem: h lius* rei illo usus est argumento, quod nec plane quisquam eam a s
secutus esset,nec tamen longius aberrassent omnes. Hic autem cum
nosset aliquis inferre, uideri antiquos philosophos, qui ueritatem penitus
178쪽
penitus non ima enissent esse reiiciendos: subiunxit Aristoteles, his etiam habendam esse gratiam, quippe qui aliquid adiumenti attuolislant. Quoniam autem de ueritatis contemplatione disseruerat,&quaeri potuit, Prima ne philosophia esset scientia, quae ipsam ueritiiserem contemplaretur, respondet, ita esse, propterea quod finis mi templativae est ueritas: ipsa autem Prima philosophia est contempla tiua,ut ex primo libro patet: ita* Primam philosophiam esse scientiam cotemplativam ueritatis. Cum uero dixisset, ipsam Primam philosophiam esse Hentiam cotemplatricem ueritatis,& quam poLset,quae nam fit ueritat ora contemplandi, assequendiq3 ratio, osten dit, ueritatem haberi per causam, docuit illam causam esse magis ueram eo modo,quo supra Sectione duodecima didium est. Quae simul absoluillet. sese conuertit ad id quod sibi in primis erat propositum, ut scilicet ostenderet, in quatuor causiarum generibus non ecse processum in infinitum. Ex quo sequebatur, ut his inuentis,quae percipi possent, causis, tum demum scire liceret, ital demonstrare. Quia uero potuit aliquis expectare ab eo exactam Mathematico rum demonstrationem, quae tamen ab illa facultate petenda non eL sesiostendit, exactam illam demonstrationem non esse in omnibus scienti js postulandam, sed in his duntaxat quae carent materia. At ne uideretur hoc seustra ostendisse,prius ostendit, ex usu quemque,& consuetudine,ad audiendum astectum esse. ut enim in more positum esset, sic dicendum censere homines.
Et quae praeter hinc, inquit, non simili fedpropter insolentiam , fgnotiora,bed er extrema: quod enim copuetvm eri, notius est. Quantam enim consuetudo vim habeat, declarant leges, in quibus Abulose quaedam, puerilia plus valent ob ipsam consuetudinem, quam si ea nobis cognita forent. Quidam tame dicat aliquis neminem avsiendum putant,nisi qui Mathematice loquatur, alij exemplis utendu censentialij laudandum esse testem Poetam, alij exacte omnia exponi vo etiant . quosdam rursus molestia aficit exacta illa rerum exposcio,vel quia os qui ipsinon possunt, velρropter πικρολο Ung. habent enim era Elam aliquid tale. Quare quemadmodum er in contractibus, er in sermonibus. illiberale enim quibusdam videtur. Quocirca praeclare tenendum eri, quemadmodum quicquam Iuturum sit, vi accipiatur. Aburdum enim eri mulquaerere cientiam,σ modum scientiae: quorum quidem neutra Mile eri accipere. Ex quibus constat fieri potuisse, ut ab Lac sicultate exasta aliquis
Mathematicoru demonstrationem requireret,propterea quod hoc unum quida propter cosuetudine postularent. At talis inquit Arustoteles) demonstratio no in omnibus efflagitanda est,sed in no ha, bentibus materiam. Ex quo infert, huiusmodi contemplandirationem non esse Physicam, propterea quia omnis fortasse natura
materiam habet. Itaque priusqtud sit ipsa natura, perscrutandum n esse,
179쪽
elsse, at* illam huiusce rei ratione affert,quod sic,& de quo naturalissi erit manifestu. Constabit enim natura dici de materia, & sermarat ita philosophiae naturalis esse,pertra stare materiam. ne abilis larea fiam Mathematicorum perscrutationem esse requirendam: hanc enim ex ipsa re dissicultatem existere. Ex quibus item perspicuum erit, utrum unius sesentiae, an plurium sit, causas N principia considerare. Haec autem cum ostendisset Aristoteles,consequens fuir ut quod in calce secundi libri pollicitus erat, id iam praestaret. Sed quoniam intelligebat, ad hanc tradendam doemnam illud maxime necessarium esse, ea proponere de quibus dubitari oporteret, ne quis eum putaret aliter facere, atque ipsi propositum esset, cum dubitatio nes illas poneret,statura post finem secundi libri intulit inutio terti j,necessarium esse ad eam scientiam quae quaereretur, capimmum persequi, de quibus dubitari primum oporteret. Ea autem in quit esse,de quibus allicr quidam existimassent,&siquid praeterea omissi intellet,atque neglectam. Deinde rationem assert, quare hoc faciendum sucrit S ait: ,, Eri autem ope precium bene eos dubitare, qui consequipercu
,, piune fucultatem. Posterior enim Fcultas,solutio est eorum quae prori us dubitantur. que fieri non poterit, ut vinculum soluatvrsigno
,, retur sed dubitatio mentis idipsum de re declarari quo enim mens dui, bitat,eo similis est liceatis. Quapropter dificultates omnes antea γ, conte Lari vorret,Er horumgratia, quia homines,qui quae rus,
, si mimo dubitauerint, persimiles lucebunt qui ignorunt, quorsum per i gere oportet. Et insuper neque si id quod quaeritur indienerint, GD Icernere non possunt sinis enim i De non patet: at ei qui antea dubita γ, vi eri man fistus. Printerea melius ad iudicandum, reffectum eum D esse,necesse est,qui rationes etiam contendentes omnes perinde atque
Quibus ostendit, quod fecerat, id omnino sibi saciendum fuisse.
Mox coepit proferre dubitationes eas,quibus querebat, an quaedaad primum philosophu pertinerent: deinde eas, quas ipse no a limas esse arbitratus est. His autem dubitationibus positis, rationes iniat ramo partem probabiles asserre coepit. In Im.lib. aggressus est ad dissoluendas quaestiones illas, quibus quaerebatur,utrum quaedaad hanc scientiam pertinerent. de multis enim in dubio id positum erat, ut nunquid unius sit sbentiae, an plurium, considerare sas. Item utrum sit eiusdem scientiae tantum considerare prima principia substantiae,&de principηsi js quae omnibus in demon strando communia sunt, ut contingat ne aliquid simul&assirma re Sc negare, itemq: de caeteris huiusmodi: R de substantia, utrum Dina sit seientia de omnibus substantiis, an plures. Item utrum scien tia tantummodo sit de substantiis, an etiam de accidentibus, de eodem & diuerso, de simili & dissimili, de identitate & contrarietate,
180쪽
de priori & posteriori,& reliquis eiusdem generis. Has igitur quaestiones omnes quarto libro dis Ioluit Aristoteles. .
Voniam autem ostenderat, principia illa, ex quibus i. mnes itidem demonstrant, pertinere ad hanc scientiam, ut non contingit idem simul assirmare & negare, cum tamen quidam secus arbitrarentur, qui dicerent fieri posse ut idem sit &non sit, ita existimetur: mox ipse ostendit rodarguendo, fieri nullo modo posse, ut idem eodem tempore & sit,&non sit . aitq; aliud esse demonstrare redarguendo, aliud demonstrare simpliciter. Haec autem cum ostendistet, reliquum esse uide batur,ut quas ipse dubitationes attulisset, has iam dis lueret: quas quidem constabat ad Primam pertinere philosophiam. allatae enim in tertio libro fuerant dubitationes quaedam, quibus ut dicitu est quaerebatur, utrum quaedam ad primum philosophu pertinereia t. aliae uero de nonnullis,quae dubium non erat quin ad ipsum primu philosophum pertinerent. De his autem quaerebatur, utrum ita te
haberent, an secus: ut utrum genera, aut species essent prin cipia, Mesementa entium. Item utrum esset aliqua causa per se, praeter male riam,nec ne. at haec ipse causa utrum esset separabilis,an no,utrum numero una,an plures,& alia his consimilia. Reliquum igitur erat,
ut has, quas diximus, dissicultates dissolueret,eagi de quibus primo libro dicitum est,huius scientiae esse agere. Sed quoniam ostensurus crat, enera non esse principia, ne causas, ac ita de reliquis, quae in hac ipsa scicntia concludenda essent: docuit autem primo Posterio rum libro, omnem doctrinam & omnem disciplinam seri ex prin
istenti cognitione, quid sit praedicati & subiec ti: in quinto libro
posuit omnes serἐhuiusmodi definitiones. multae enim omitti comis mode potuerunt. Quia uero omnia fisc multa significabant,ire con tingeret aequivocatio,ea distinxit, simul corum definitiones tradi
dit quibus absolutis, antequam ad id quod sibi in primis propositum esset,aggrederetur. uoluit tacitis quibusdam dubitationibus occurrere . quarum una est, quot sint philosophiae contemplatrices: altera, cuius entis principaliter uelit in hac scientia quaerere causas.cum enim latius pateret significatio enus, hoc facile in dubium uenure potuit. Quare initio sActi libri illud posuit, principia 8c causas elirium quaeri, quatenus entia sunt: quod etiam initio quarti libri do
cuerat, ut ostenderet, uelle se in hac scien tia en iis per se quaerere cavisas, non cn iis per accidens. Id autem cum ostendissset, dociarauit, philosophiam naturalem esse contemplativam, non prassiticam, no . que effectivam: Contemplativam autem eius entis, quod moueri
Posset, atque ideo sese definire illud per materiam. Itaque philoso phiam naturalem es Ie sipeculativam: cum enim ens illud quod phialosophia naturalis pertracstat, habeat principium motus in se, apparet, non esse ex eis quae fiunt Propter aliquod opus. quae enim