장음표시 사용
101쪽
uocanda, quae de acre, Ciusq; parte altera coelo proxima, qtiae ignis ii im habet, motrici; coeli accen Ε ditur,dista surit. Ea ite, quae de cometae pio cieatione, et iisq; gen re illo, oliod sydus aliquod uidetur ambire, quandoqti idem &alienim est et in inferiori loco excitatum, quod ad millii sidus attineret. Rursus ea, quae de corona Solem aut Luna cingente, ad syderis illius criniti illiis rationem, in exemplum allata, de qua corona in tertio libro disputatur. In quo etiam exemplo illud quemadmodum eo in loco monuimus) est animaduertendum, secretionc ni illam, hoc est tia po- rem humidum, in quo ex resegione corona apparet, non eo modo Solem cosequi , quo exhalatio cometae sydus id, quod uidetur ambire Ncc enim, cum in loco uiuiis, liri in orbem una cum coelo non lapitur a feriori vapor ille concrescat, Solemae uera consequi potes , Lit adrille accensus, qui in superiori parte una cum coelo comi ei fa, accenditur. Conseqtii autem Solem iii detur: pro pterea quod concretio copiosa est,&lata,magnum 3: locum occupat, aliaq;& alia subinde reflexio ex ea efficitur, solemq; consequi corona uidetur: quemadmodum eius, qui in fluminis ripa ambulat, imago, quae t ri flumine cernitur, consequi illum uidetur, cu tamen alia si S alia imago, ex xlia & alia reflexione subinde exorta. Hoc uerb exhalationi accens e non euenit, quippe quae reuera accensa est, & motum syderis,ab acre, in quo est, rapta consequitur: quod etiam exhalationi, ex qua lacteus orbis est, congritit, si quidem coeli motu in orbe perpetuo raptatur. Illud p - sterea in hae lactei orbis explicatione praetereundu in non est, secretionis accensionem, non Solis tantum motui hoc in loco, ut antea huius sere libri initio, attribui, sed stellis etiam & omnino
coelesti toti motioni: eo tamen praesertim in loco ubi sydera frequentissima stini di amplissima. Quam sane ipsius A iistotelis eo in loco, etsi Solis tantum mentio fieret, sciat entiam elle dicebamus, quam in secundo de Coelo apertius edocuisset Totum autem coelii in pro pri1rao omnia ambiente, hoc in loco accepisse uidetur. Siquidem sydera, de quibus agit, in eo sunt fixa, citisq; pro
pria est motio, qua aer circu fertur. Nec obstat, qu bd stellariim ira garum etiam inem incri t: silui- dein illud ad cometas, no ad lacteii in circulum attinet Nec enim stellaeiragae in orbis lactei procreatione necessiarici aliquid efficiunt, nili in ea parte, i ut, qua ille cernitur, eas sic contigerit Non recte igitur c Diu in Pro toto coelo Philoponus accipi posse putauit, quemadmodum nec recte A ristotele arguit, quod stella ενδεδεμ i e deo uocaucrit, quia circa proprium centium non moueantur, sed una cum orbe, cui si in t alligatae, si quid cm & uagae, non alit Cr mouentur. Non enim ob hanc causam, quae &uagis re nera communis est, hoc in loco Arit tot lcs no minat, sed quia certam & ii et uti alligata ira, non hi agam, S ci ratu ni, quemadmodum aliae, motio nem habent. Certi seni in in locis, iisdem tepotibus& horis quotidic cernuntur, quod ii agis non c- euenit, quae ob polos aliter & aliter sitos, ua iamq; earum iniec sc uelocitatem hac atque illac uagari in coelo uident tur, nullam certam se item habentes.
Signorum quidem orbis ob bolis & ei pantium stellarum motionem , eiusmodi concretionem di sibi iit c qua in sane ob causam comota in plurimi cxtra solstitiales circulos fiunt. Praeterea nec circa Sol orta, nec circa Lunam spat gitur coina quod celerius discrutant, quam ut concretio hii tui modi possit cogi. At circulus in quo Laetis species conspicientibus appatet, ma&imus est, euinq; si tum habet, ut lolstitiales circulos multum excedat. Plenus it in stellarum est, tum maYima ruiti tum splendidissimarum: earum item quae curo , δες, id est, sparsae nominantur, quod Clla idem octilis intueri licet, ut ob haec ipsa continent cr de per
petuo omnis haec cogatur secretio. Cuius rei signum est, quod in ipsius orbis al
102쪽
A tero,qui duplicatur, semicirculo lumen maius inest. In hoc enim plura & denasiora,quam in altero,sunt sydera, quasi nulla alia causa sit cur splendor oriatur, quam lyderum motio. Nam si in hoc circulo orituri, in quo plurimae politae sunt stelis,&in ea ipsius circuli parte, in qua & magnitudine & multitudine bydena
magis densius apparet, uerisimile fuerit, huiusce affectio is hanc maxime proprie causiam esse existimare. Sed tam circulus, quam eaquae in illo sunt sydera, ex descriptione spectentur.
7 Quoniam in signorum orbe non minus quam in lai eo amplissima sunt, eadeinq; splendidissima ac frequentissima sydera,nec tamen sub eo syderum illorum motione exhalatio ulla ac cenditur,fimile quid lacteo circulo referetis,poterat quis lactei ipsius orbis caiisam traditana,veluti non necessariam refellere. Aristoteles igitur occurrens, causiam, cur sub orbe signorum id non eueniat,ait est e, quod exhalatio sub eo in sublinie euecta& concreta,Solis S stellarum eri antium,quae cursas sitos per eum perpetuo confici t,motione dissipetur, ita ut ad ignem conci-B piendum cogi non queat. Atque hanc etiam causam esse, cur pauci cometae intra solstitia Ieseirculos,plurimi extra eosdem, di nulli circa Solem, & Lunam excitentur. Exhalationem enim, quae cometarum materia est,Solis& Lunae, ac syderiim errantium ui ac motu disiici, nec ita cogi pose,ut accendatur. Cum autem Sol& sydera errantia per eam coeli partem, sub qua lacteus orbis conspicitur,non moueantur, ni bit impedire quo minus concretio sub illis syderibus posita, eorum ui di motione flammam concipiat.Illam enim coeli partem, seu orbis lactei sydera , site
collocata esse, ut orbis, qui ex eis conficitur, extra tropicos prodeat, extra quos nec Sol nec e
rantium syderum ullum iter suum inflectit,quippe cum omnia sub orbe lignorum qui Tropicis concluditur ut dictum est moueantur. Hunc in modum quaestioni quae de signorum orbe esse poterat,occurrit. Ac quod ad lactei orbis, seu sydcrum,sub quibus accenditur,litum attinet, antea docuimus, quem modum per Sagittarium & Geminos orbem lignorum secaret, ac uersus utrunque Polum inclinaret. Cuius sit tus,queadmodum nec aliorum orbium aut stellarum, causa nulla reddi potest: quanquam Possidonius,cum credidisset caloris synerei infusione lacteum orbem esse,ideo curvitate Zodiaco aduersa obliquatam esse tradidit, ut quoniam Sol nunquam Zodiaci terminos excedendo expertem caloris sui reliquam partem deserebat,Kic orbis uia Solis C in obliquum discedens uniuersitatem flexu calido temperaret. Sed cum Aristotele qui sydera ignea esse negat,haec pugnant. Praeterea nec ullum calorem ex orbe lacteo,aut eius syderiSus in aerem mitti nomines sentiunt. Ipse autem situs ex hac descriptione intelligatur.
Syderum uerbi magines omnes, quae eo conti resicin . neniar, commemorataimus ordine ac stu, quem Pr ter quae etia ea quae,quoniam certa ordinem non habent, nec certa imaginem constituimi,
103쪽
Sparades,lioc est, sydera sparsa nominantur, in eo ait esse, quem adrnodi1m intuenti licet uidere. B. Quibiis f:ιcile intelligitii r tot stiterum fulgontium motione exhalationem cogi posse, S coacta atque concretam accendi. Sed hanc circuli lactei caiisam esse, laocq; modo eum fiet i, argumento id esse docet, quod ea in parto duplicatus uideatur, in qua sydera frequentiora sunt maxima, quod quidem in toto semicirculo conspicitur, ut uerisimile iit, ea in parte plus exhalcationis c5
crescete, flammamq; concipe te, qua plura&fulgentiora fydera mouentur. Duplicatus autem hic circulus, non lumi 11 e solo, ut recentiores conuerterunt , locum hunc interpretantes, sed si
gura 3c conformatione, idq; ea part c, qua Cycnus est, & Aquila, atque ad Sagittarium inclinat, quibus certe locis frequentia sydera sulit, ac splendida, quanquam non exquisite totus semicireulus duple cui detur. Sed quaeret aliquis, quid permaximii in circulum in hisee uerbis Aristoteles intelligat, utrum maximum latitii dine, quoniam uidelicet latissimus sit, an maximum, qui 1 totum coelum aequaliter diuidat, quae est magnorum circulorum, qui in sphaera sunt, conditio. Ac si hoc secundo modo maximum intelligat, quaeret rursus, quid haec illius magnitudo ad id, quod demonstrare instituit, conducat λ Philoponus, qui secundo modo maximum interpretatur, quandoquide in Zodiacum per duo signa opposita lacteus orbis diuidit, ad id ait conducere, quod, quae in circulis sunt maioribus sydera, ea rapidius, quam qiue in minoribus moueantur: it Fquidem codem temporis spatio maiorem circuitum conficiant, e& ad id punctum, rutile discesse runt, reuertuntur. Hoc uerb Aratum de syderibus, quae sunt in Aequinoctiali, ut de Ariete, tradidisse, non tardius uidelicet ad eundem locum restitui, quam sedera in minoribus circulis posita,quanquam Ionge maius spatium conficiant. Cum igitur motus calorem cxcitet, celeriorique maior calor gignatur, maiori autem calore, atriplior exhalatio, id quod dicitur, maxili uim esse circulum, argumento esse, lacteum orbem ex concreta exhalatione acccnsa constiti c.S ccl hoc, quod de syderibus, quae in maioribus circulis mouentii ridicitur, hisce tantum lyderibus sigi uir, quae una cum ipsis maioribus circulis circundu uiuus , ut Arieti, qui cum aequinoctiali circumagitur: si quis autem circulus super polos suos non conuertatur, non mi aia, quae in O, quanquam maximo, sunt sydera, ea u loci tuo, quae ma&ima est, moueantur neces cst. Q hic madnutilii Can cri,de Capricorni sydecii, quae in Lodiaci maximo sunt circulo, tardis Simc omnium, quae in eo insiliat, mouentur. Nec enim una cum eo circii maguntiir, sed caui, in quo stant, motu, circulos paruos, nempe Tropicis similCs, describi int. Hoc ire id cum Philoponus Et iam anitia aduerterit: mirandum est, cur aon alium modum tradi dolit, quo id, quod dicitur, maximum circulum este,
ad sententiam de ex balatione accensa conducat. Lia igitu L potius dicendum, maximum circulii Glatitudine, non longitudine lacteum dici: quoniam uidelicet latissimus sit, di Zodiaco fortasse
Quae autem sporades, hoc est, sis' aisae in hinc si pantur, non adeo licet in sphaerra describere,qubd nulla earum usquequaque euidentem situm obtineat. Sed spectantibus coelum, manifestae lanitin hoc enim v no orbe huius generis syderum interualla sunt plena cum in alijs aperte destituantur.
38 Syderum innii merabi em mi illitudinem esse, eo confirinante, qui ait, Stellas cceli dimi ine- Hrare quis potest, omnibus perspestium est. Sed cum tanta eorum sit ianilii tudo, certum quendam eorum numerum Astrologi obseruat lint, utpote illorum, quae 3 magnitudinc insigni sic iit, &fulgore prae caeteris praestarent. etiam, ut magis agnoscerent, ,niritaq; c di loca nota compertaque haberent, in certas animalium effigies,ali iri inulti e etiam ierum in animatarum formas in sphaera manufa stadii iiixerunt, ueluti Tauri, Leonis, Coronae, Ni uis, s luminis, de aliarum litii usgeneris rerum. Ad quod etiam agendimi, uariasque illas imagines inducendas, tum diuersis syderum uiribus, ex proprietatibus ad animalium illorum aliarumque rerum irim &naturam accedentibus inducti sint, tum uerb a poetis, qui fabii Ias uari .is C tinxerunt, quibus P S e
iusta ocl i, & animalia uariis de causis a Ioue, & aliis coelicolis in cre t una translata est e commenti sunt. Quadraginta igitur & una imaginibus coelum totii in ditiiserimi, quarum nomina haec sunt: Duplex Arctos, hoc est, Ursa maior 3 minor, ex quibus Arcticus polus dictus est, Draco inter illas collocatus, Bootes siue Ainophylax, cuius manum sinistram, circulus Arcti-
104쪽
A eus includit, Corona, quam Bootes sinistro humero tangit: Hercules seri Engonasis inter Aroticum,cti aestiuum circulam positus: Lyra,cuius testudo ad Arcticii eirculum spectat: Olor iuxta Lyram, Caepheus a tergo minoris Arcti costitutus,nec pr cui Cassiopein, iuxtaqtiam Andromeda,deinde Perseus, Auriga, serpetarius, seu ophiclus Sagitta, Aquila, Delphin, Pegasus, Del toton, ea triangulum: Zodiaci duodecim signa, Aries,d auras,Gemini Cancer Leo,Virgo, Libra, Scorpius Sagittarius,Capricornus, Aquarius, Pisces: Tum Cetus siue pistriae, Eridanus,
Lepus, Orion, Canis, Procyon, Argo,Centaurus,Ara,Hydra, 8e Piscis, quarum imaginum hae, quae posterius commemoratae sunt,a libra i iacipiendo, Australem partem tenent, reliquae Septentrionalem,omnes toti,syderibus seu stellis,quae tantum ab Astrologis obseruata fuerunt,co stantes.Praeter has igitur innumerabiles aliae iunt stellae,quarum Dec numerum,nec situm Astrologi obseruarunt,ideoq; nec nomina ulla illis indiderunt,nisi quod communi uocabitio, cii ce tum situm non haberent,sed absque ullo ordine sparsae essent hac&illac , imo αδες, hoc est, stellas sparsas nominarunt: quomodo & insulae, quae mari Cretico &: Aegeo inclusae ob eam ipsam caulam idem nomen acceperunt. Mod nomen etiam ab Arato post Aristotelem stellis eiusmodi tributum legimus,siquidem ait:
Hisce ergo sporadibus ihelli stacteum orbem repletum esse Aristoteles tradit, ita ut interualla syderibus insignioribus,&fulgentioribus ab Astrologis obseruatis interiecta,carum sinat ple
na,quod aliis orbibus non eueniat ueluti Zodiaco,inquo. tanta sparsorum horum syderum multitudo non cernatur. Quanquamne illi quidem omnino eis destituuntur. Cumq; sporades hae manifestum in coelo situm non habeant,in sphaera ait non adeo licere eas ordinare atque deseri bere, ueluti alias imaginibus distinctas,sed spectare coelum oportere,& carum multitudinem, que in orbe lacteo maxime cernitur, cons derare.
Quare si causam, cur cometae appareant, ut mediocriter traditam amplectimur,de Laetis quoque specie. eodem modo rem habere putandum est. Quae enim ibi in uno affectio coma est, hanc eandem in circulo,aliquo fieri contingit,
estque Lac, ut illud ueluti definientes; ita dicamus, maximi circuli, quae ex se
cretione est, coma. Ideo ut diYimus nec multi, nec saepe fiunt cometae, propterea quod in hunc locum eiusmodi concretio secreta semper fuerit,& in quoque circuitu continenter secernatur. Ac de his quidem, quae in mundo, qui terram ambit, superisque motionibus continuatus est, oriuntur, uidelicet de
syderum discursu, de flamma succensa, de cometis, & eo quod γιλα , id est, D Lae nominatur, dictum est. Tot enim fere sunt affectiones, quae hoc in loco
apparent.1 st Si iam de lacteo orbe sententiam concludit, qua, ut perspicuum est, statuit, nisi magnitudine ac tempore,lacteum orbem a cometaeo, qui circa aliquod sydus apparet, non dimerre. Ia gnitudine, inquam, quod cometa unius syderis affectio sit, laepe coma circa aliquod bydus spar1a: lacteus autem orbis unius circuli maximi,in quo sydera frequentissima sunt,& fulgentissima,ut eius quaedam coma uideatur. Tempore uerb, quod cometa non diu durat: nec enim se mestre excelsisse unquam obseruatum est, cum tamen lacteus orbis perpetuus sit, ac perpetuo apparuerit, perpetuo item uisiendum se sit praebitaras. Quod ait in causa esse, ut nec inulti nec plerunque cometae appareant: siquidem materia, e qua cometae excitantur, in circulum lacteum absumpta semper sit ,& continenter absumatur. Quot autem,& quoties cometae appareant, cum de eis ageretur, dietum est. In eandem ergo causam, & cometen, S lacteum orbem re-
105쪽
ferit ac , si ea, quae de cometa tradita sunt, iit mediocriter , hoc est , non exquisite quidem, & E necessaria quadam ratione, sed quantum res subiecta patiebatur, tradita amplectit nur, probabiliaque uidentur, eodem modo inquit, &lhanc de lacteo orbe sentcntiam accipiendam esse: quandoquidem ut dictum est quod in imosydere euenit, nullum incommodum est, ut in uno 13 de rum circulo, quanquam maximo, eueniat. Atque haec est, non ea, quam Averrois finxit, de lacteo orbe Ariuo telis sententia, quam earum rerum,quae in superiori acris parte coelo continu ta,Or1untur,adieicto epilogo concludit. In quo epilogo particulam sere, seu χεδιν adiecit , qu bd non omnia omnino, quae illic procreantur, sed praecipua tantum, ut alias monuimus, commerii rauit. Moniam autem dis utationis huius initio. Aristotelis de orbe lacteo sententiam, proba bilem illam quidem, non satis considerantibus uideri, sed tanton cum multis difficultatibus c6- iunctam esse monuimus, non omnino alienum, etsi fortasse non ita interpretis cxplanatoris ueProprium, erit,si bre alter eas commemorauerimus,& quae nobis probabilior de orbe lacteo set tentia esse uideatur, exposuerimus Averrois autem error primo loco aperiendus est, qui cum ea, quae explicata est, sententiam, ueram non esse multis rationibus intelligeret, non Aristotelis fuisse, sed Aristoteli ab Alexandro, aut Alexandri interprete, qui eius mentem non fideliter exposuerit, attributam putauit. Aliud uerb Aristotelem sensisse, nempe lacteum orbem ex stellarii ira, pin quibus cernitur, Iuminis reflexione, quam ignis cinio continuaturiam exhalatio inter ignem&aerem media efficiat, existere. In ea enim re nexione lumina calumpermisceri, longiq; lumi nis speciem exhiberi,unius luminis circuitione eam, quae alterius est, ingrediente, atque ita uelati catenam conficientibus. Itaque partim ex stellarum lumine, partim ex igne propinquo lumeillud reflectente, circuli lactei imaginem reddi. Hane igitur Aristotelis de orbe lacteo sente tiam sitisse, eamq; fortasse Alexandrum quoque referre uoluisse, quan uis, uel quod breuiter locutus sit, luminis reflexione praeterita, uel quod ab interprete male conuersus fuerit, ex eius uerbis non colligatur, Averrois censet, quod ipsum etiam in media sua expositione nam duas quoque alias, ut omnibus notum est, in Aristotelem conscripsit testatur. Cumque uideat dubitationem de reflexione non paruam existere, eam proponit,& diluit, aliis duobus modis adiectis, quibus lacte viri orbem es sis, concipere animo possumus. Dubitatio est, quoniam stellariim lumen a corpore raro, S tenui, quale est ignis coelo continuatus, refecti non posse uideatur: quam dubitationem diluit, inquiens, ignem quidem illum, seu aerem rarum esse, sed lumen adeo imbecillum ob stellarum paruitatem ad illum mitti, ut ex eo possit facile resilire. Reflexionem enim non ob speculi solum, seu corporis, e quo fit, crassitiem fieri, sed ob eius quoque, quod reflecti- Gtur, imbecillitatem, ut in aspectu contingit. Alium deinde Iactei orbis modum subiicit, ac fieri
posse ait,ut coeli, in qua cernitur, pars illa a stellis per se, non per ullam reflexionem lumen accipiat, quomodo a Sole accipere Luna solita est. Ac stellarum quidem carum freque tiam, causam esse, ut Iumen illud multiplicatum consertietur, parilitate autem earundem fieri, ut illud ualde splendidiim non fit, sed colori potius, quam lumini simile esse uideatur. Illam etiam coeli parte, ob earum stellarum propinquitatem, fortassis spissiorem esie, eamq; spissitatem adiumento esse, ut lumen in ea appareat. Hanc igitur ait lactei orbis causam esse posse,aut eam, quae primo loco dicta est, aut ambas simul. Esse uerb& tertium modum, quo orbem illum fieri animo concipere possimus,nempe stellas plurimas in eo loco adeo exiguas esse, ut ob earum paruitatem non conspiciantur, earum tamen lumen uideri, quoniam admixtione inter se timensum, ita factum si, ut conspici ualeat. Haec Averrois de lacteo orbe, qriae apud eum longa, & illa quidem perobscurae oratione tradita leguntur. In quibus cum tres lactei orbis causas reddiderit, nulla Aristotelis sentensiae congruit, quanquam posteriores duae probabilitate magna praeditae uideantur, ut, licet cum Aristotelis mente non consentiant, ad ueritatem tamen ipsam quodammodo propius accedant. Prima enim causa easdem, quas ea, quam Aristoteles attulit, difficultates, quae com- Hplures sunt patitur. Eas uerbiam exponamus. Ac illa quidem primum occurrit, qtii fieri possit, ut, cum aer, seu ignis,sea exhalatio humida, tot tamque uarias accipiat mutationes, nihil quem
sublimi illo loco genitum, seu faces sint, seu stellae discurrentes, seu ipsi cometae, idem diu per maneat,imb uerb perpetuis subiiciatur mutationibus 1 qui inquam fieri possit,ut lacteus hie orbis, si exhalatione accensa constat, idem semper eodemq; modo habens conspiciatur, nec totus, nec parte aliqua sui mutatus, non longior, aut latior, non breuior, aut angustior factus, situm cunctem, di figuram perpetuis habens, nec, qua parte duplicatus est, si1mplex redditus, aut, qua
simplex, dii plicatus, in iisdem semper stellis apparens Cometae alij maiores, alij minores, alii rotundi, alij prolixi, a Ili splendidiores, alij minus spIendidi, alii imo tempore & loco, alij a
lio apparent. Quin & idem cometes has ipsas omnes mutationes subit, nunc maior, nunc minor, nunc splendidior, nunc obscurior, nunc uno in loco, nunc in alio cernitur, nullusque est, qui tandena non intercidat. Cur igitur lacteus orbis, si eadem, qua cometes, constat materia,
106쪽
ijsdemque de causis excitatur, ac magnus quidam ueluti cometa est, non iis ipsis mutationibu subiicitur Θ Nam si obstiterum multitudinem, quae in Sagittario sunt,&Geminis, quibus inlo eis Zodiacum secat, lacteus orbis, sub eis excitatur, exhalatione ab illis syderibus perpetuo at tracta, cur non, d sub Orione, aliisque imaginibus multis coelestibus, quae multis, iisque splendentibus,& magnis siyderibus constant, idem euenit, ut eadem perpetuo ab illis exhalatio attra hatur λ Quomodo item Sole & Luna, aliisque errantibus stellis locum semper mutantibus, aliudq;&aliud Zodiaci signu in occupantibus, nulla in Iael eo orbe mutatio existit,c sim tamen Solis ad Austrum, aut ad Septentriones transitus magnam in aere mutationem efficiat: quin Scipse Aristoteles sub signorum orbe lacteum nosi fieri tradidit, quoniam Sol& stellae errantes,
quae per eum circulum incedunt, exhalationem di luant. Quomodo igitur ad Sagittarium,&Geminos, aliasque etiam Zodiaci, quae a lacteo orbe secantur, partes Sol accedens, non eam exhalationem, e qua ille constat, dissipabit, magnamque in eo mutationem inducet Θ Q metiae fieri potest, at circulus aeternus, cuius nulla unquam obseruatum fuit initium, ex materia, quae oritur & interit, nempe ex halitu constet Θ Quod si hunc quoque orbem perpetuo & int xire, & oriri per partes quis dixerit, aliis eius partibus consumptis, aliis ita locum earum succedentibus, quemadmodum de cometa antea dicebatur, qui ob halitum perpetuo e terra ascendentem ad aliquot menses sieruaret O ,hic similiter intelligat, nihil sub Lunae orbe, quod ita per par tes gignatur di intereat, aliis in eorum, quae absumuntur, locum succedentibus, perpetuo idem manere, eodemque semper modo se habere: sed cum uarias alterationes, MCretiones, imminutione, q; patiatur, ad interitum tandem deduci. Quod ergo in omnibus eius generis rebus coaspicimus, cur non&lacteo orbi, si eiusmodi est tribuemus Θ Aut cur ipsum eiusmodi esse assi mabimus, si nihil aliud eius generis a mutatione, quae nulla in eo cernitur, expers est Θ An non Aristoteles, & recte quidem, nos docuit, nemini quidpiam concedere, quod non in omnibus, aut certe in plurimis ita se habere perspectum sit 3 Sed alia etiam difficultas existit, quoniam nec
tantum exhalationis, quanta orbi illi maximo generando, & semper conseruando requiritur, a terra perpetuo secerni, quin illa iampridem absumpta, S: in exhalationem tota conuersi fit, ut detur posse: nec, si terra huiusmodi exhalationem suppeditare possit, ut tamen stellarum illa- Tum, quae tantum a terra distant, aut euocari,aut cogi. Ac si utrunque possibile esse admittatur, tum admirandum uidetur, quomodo non totus aer, & aqua iamdiu consumpta sint, terraq; ipsa maximas siccitates , 8e squaliores non perpetuo patiatur: quandoqaidem unus tantum cometes longe minor orbe lacteo, si appareat, maximae &siccitates,& aes iis,& squaliores, ut an te a traditum est, consequuntur . Illud etiam absurdium uidetur, orbelai eo, si infra Lunam ex halitu accenso constet, sydera, quae ab aliquibus cernuntur, aliis non occultari: quemadmodum contingit, cum So atri Luna, aut omnino aliud sydas nube aliqua tegitur: quin etiam caLuna subiens Solem eius defectionis causa est. Nec enim omnibus sydera haec teguntur, sed quibusdam tantum, iis uidelicet, inter quos& sydas nubes est interiecta. in& illud oporte
ret, errantia sydera, quae Zod1aci,&lacitet orbis intersectiones subeunt, tum, cum subeunt, aut lacteum colorem is orbe illo accipere, aut certe occultari r nec errantia ibi Um sydera, sed Z inerrantia omnia, quae lacteo ipsi orbi ad perpendicu Ium superstant. Sunt & aliae ex Astrologiae principiis ductae rationes, quae omnino doceant, fieri non posse, ut lacteus orbis infra Lunam ex aspiratione concretus si, ut, quod & d relinqui eum ab inerrantibus syderibus, quomodo&totus ignis derelinqui existimatur,& syderum aspectus uarietatem inducere oporteret, quorum tamen neutrum euenit: siquidem sub iisdem perpetuo syderib iis conspectus est, nec, uel pilum quidem latum ut aiunt derelietus,&nulla omnino aspectus uarietas per eum contingit. His&huiusmodi aliis rationibus, quae solui uix possint, posteriores Peripatetici, Ammonius, Damascius, Philoponus, Olympiodorus, Averrois, Aristotelis de lacteo orbe sententiam improbarunt. Uidetur autem id Aristoteli quanquam summa in rerum naturalium causis inii eniendis perspicacitate praedito) accidissis, quod ipse de Pythagoricis in secundo de coelo testatur. Illi enim cum principia quaedam statuissent denario numero conclusa, atque omnia ad ea conarentur reducere, multa falsa,&uelutissimnia, ut id facerent, proferebant. Non secus Aristoteles, cum duplicem exhalationem, ueluti eorum omnium, quae in stublimi oriutur, principia, induxiliat,ad eam etiam ea, quae in sublimi re uera non fiunt, reduxit, probabiliusq; putauit, orbem lacteum ex eiusmodi exhalatione constare, quam aeternum illum,& aeterna materi constantem fateri. Hasce porro dissicultates, quae eius sentcntiam conssequuntur, ei etiam sententiae, qua in Averrois illi tribuit, praeter alias proprias accidere, si quis considerauerit, facile intelliget. Cum enim partim ex halitu,partim ex reflexione fieri orbem illii ininqviat, qua ex parte ex halitu fieri istatuit,ea omnia, quae dicta sunt, incommoda equantur nec sic est. Illo enim ua
riato, reflexionem quoque uariari oportet, quemadmodum nec id c semper, eodemq; modo semper
107쪽
per se Estens, lacteus orbis cerneretur Eundem autem uariari, nec sibi semper similem halitia, Enec tantum, quantus ei orbi procreando requiritur , esse posse, ac si esset , multa incommoda Guenire, antea ostensum est . Aliae duae, quas Averrois tradidit , lactei orbis cauis minores qui dem patiuntur difficultates, ac longe probabiliores itide imiri Aristoteli tamen,& sensui repugnant. Vterqae enim testatur freqtientissima eademque maxima,&splendidissimas eia eo in loco haberi aere, quod dicitur de syderum paruitate, admitti non potest. Nisi splendidatia Ia,& magna sydera, quanquam frequentia, ut ad splendorem, ita ad eo lorem illum lacteum iatota illa parte inducendam non sussicere diceretur, eorum interu:illis, quae etiam maxima sunt, syderum eiusmodi paruorum non plenis. In haec igitur sydera parua, quorum lumen remis sius est, atqae inter se ob maximam frequentiam admiscetur, ita ut totam illam coelestem partem illuminet, seu uerius colore candido ob luminis imbecillitatem afficiat , lactei orbis causam praecipuam referri. Ita causae illae defendi possent, ac Ptoleminis fortasse, qui eius circuli1tellis solum commemoratis, de lactei eius coloris causis nihil tradidit, alterutram concede det. Ideo Albertiis ait , lacteum circulum Ptolemaei sententia, aliud nihil esse quam stellas paruas, quasi contiguas, in quas Solis lumen funditur: ideo aIbescentem, quasi fumum uideri. Eius autem longitudinem existere, quAd inter paruas illas stellas magnae quae dant intermistae sint, quaru Flumen cum eo, quod in eas a Sole funditur, admiscetur, qiii modus a postremo Averrois parum differt: quae fortasse fuit cause, ut ipsius etiam Averrois esse Albertus dixerit. discrimen autena est, ut patet, quod lumen Solis hic adiicitur, cuius nullam Averrois fecit mentionem. Ita eo autem longe peccauit Albectus, quod Aristotelis hane fuisse de orbe lacteo sententiam pronunclauit . Sunt uer b,& aliae de hii iusmodi orbe opiniones, partim naturales, Partim fabulosae. Quidam aiunt Theophrastum dixisse, orbem hunc quandam duorum hemispnaeriorum compagem esse, quandoquidem ex duobus themisphaeriis coeli sphaera fuerit solidata. Qua igitur ii mispi aeria illa copulantur, & in unam sphaeram coagmentantur, claritatem uideri. Quam opinionem M. Manilius ita cecinit:
An coeat mundin, dupliciu extrema cauerna Conueniant,caehi oras, ct tydera tangant, Fers ipsos pungat nexin manyma cicatrix,
fissi ram 'ciens mundi, Ripatin'orbis
A riam in nebulam clara compagine uersiu
Diodorus uoluit ignem esse densiae, concretae nati irae, in unam eurui limitis semitam eonero Gium, discretione mundanae fabricae coaceruante, ideo in aspectum intuentis admittere, reliquo igne coelesti lucem suam nimia subtilitate diffusam abscondente. Nec dissimilis uidetur Possi doni iis sententiae fuisse: qui etiam causam, propter quam extra Lodiacum prodeat, nullam aliam , quam hanc ex igne seu calore sydereo constitutionem, ait uidelicet ea illam coeli partem frigidissimam ut antea traditum est temperaret, assignauit . Empedo timus ut ex Damasci Philoponus refert ait uiam esse, qua animae ex inferno ad coelum conscendunt,& per quam in ambulant: quam sententiam, ut fabulo sum & uanam, Damascius multis rationibus refutauit . De ea Ouid. ia 1. Metam.
En uia subumis ealom animia serenor
Lati ea nomen habet, eandor ι notabilis ipse: Hae iter est seu peris ad magni regna tonautis.
Alii non longe diuersium sentientes, aiunt, uirorum sortium, & magnanimorum iustorumque animas in orbe illo habitare, de quibus Manilius:
Altius a there qua candet circulin orbis.
Illa Peum si de hac illa proxima viuum, Hst uirtute sua smilω uestigia tan uti. rspicuti m autem est, has posteriores opiniones, quemadmodum, & quas initio A ristoteles recitauit,atque etiam ea, quae de Iunonis laete a nobis commemorata est, fabulosas esse,ac ueteres eiusmodi fabulis aliquid occuluisse,ex quibus nihil certi de lacteo orbe accipere possimus. F bulosum etiam quiddam,quae Theophrasto tribuitur de hemisphaeriorum coagmentatione, sententia continet. Quod quanquam concederetur, non tamen fieret, ut ea parte, qua coagmentata essent, lucidiora cernerentur. circuli etiam eius inaequalitas obstat; cum omni ex parte aequaliter eo inpactam ese sphaeram si compactae sit Oporteat. Diodori autem&Possidonii opinio sydera ignea contra Aristotelis sententiam, statuunt. Quin & rigor maximus, qui ad utrunq; Polum percipi turi Possidonii sentetiae aduersatur. Aut igitur eorum modo ru, qui posteriore loco ab Auerme traditi sunt, alter accipiendus est, aut quod Philopono magis placet dice dum est, partem illam cceli, quae eolore lactteo conspicitur, natura sua ita affectam esse, ne colo
108쪽
Nunc autem de loco, qui ab hoc quidem positione secundus e at circa terram primus hic enim &aquae,& aeris communis est locus) de his item, quae insupera eius generatione accidunt, dicamus. Horum autem omnium principia, &causis eodem modo sumenda sunt. Principium igitur ut mouens,&praecipuum, & primum urbis est in quo Solis motio, quae manifeste segregat,& cogi teo quod propius aut longius accedat,ortus & interitus est causa
B fio In mundo inferiori, qui terram ambit, quiq; ex quatuor elementis constat, duo sunt late patentia loca, uri usi Liperior coelo coluiguus, quo igneum corpus, de tota illa aeris pars, quae illi proxima extra sphaericam terrae Luperficiem montes etiam altissimos comprehcndentem posithest, continetur: alter inferior, qui terram prox1 me comple flens, ea, quam diximus, superficie clauditur, aeris de aquae communis. In utroq; horum locorum ex iis aspirationibus, quas calo
ris ut, terra,&aqua reddit, coelestium corporum motu nonnulla generantur, quae elementorum
affectiones sunt quaedam, quarum rerum omnium seu affectionum genitarum causas tum communes, tum proximas explicare in Eoc opere, ut antea dictum est, Aristoteles instituit. Atque cum eorum, quae in superiori loco oriuntur, ortum hactenus tradiderit, ad ea, quae in inferiori oriuntur, pertracitanda aggreditur, quae inter caetera sunt, pluuia, nix, grando, ros& pruina. Ciaq; locus hic inferior late pateat, partesq; babeat, stuperiorem, quae, cum loco superiori cohaeret, &in seriorem, quae ad ipsam terram sita est, prius de his agit, quae in superiori parte eduntur, tum de reliquis. Primum autem locum hunc describit, eorumq; omnium, quae in eo oriuntur, communiter efficientem causana, de materiam tradit. Locum ergo describens primum de secundum esse ait: primum quidem a terra, quam proxime ambit,incipiendo: secundum uero a superis mo-
C tionibus. Is enim qui illis proximus est, ignemq;&aeris iii periorem partem continet, ab illis principium sumendo, primus est. Alter autem, si a terra principium sumatur, quoniam ut ait aeris &aquae communis est, quae duo terram proxime continent . Cumq; hic locus ut Aictum est in duas partes diuisus sit,dicendum proponit Je his, quae in supera eius generatione accidui, hoc est, de his, quae in supera eius parte generantur. Quorum omnium ομα , hoc est communia ter, & eodem modo, causas S principia accipienda esse commonefacit, quo modo & initio Iibri
de ortu & interitu, omnis Ortus & interitus naturalis causas ομοι- distinguendas esse proposuit. Aut, σμοιως, dixit, hoc est, eodem modo, quo earum rerum, quas in supero loco procreari haetenus est traditum. Hariam communium causarum eam, quae mouet&agi praecipuam, δέ primam
ait orbem esse, in quo Solis motio ortus & interitus est causa. Qui locus ambiguus uidetur,cum non satis pateat, quid per orbem intellexerit, utrum totam coeli motionem, in qua Solis motio continetur, an circulum signorum, per quem Sol incedit: quod, ob id, quod ὸe Solis motione adiectum est, probabilius uidetur. Solis autem motionem cogere inquit, 3 disiicere, quoniam Sol propius accedat, aut longius recedat, quippe cum calore suo, quae illi subiectx sunt, disiiciat,& soluat, quae illo recedente, ob caloris priuationem coguntur. Potest uero & cum eo, quod si qui tur, id coniungi, ut dicatur, Solem aut eius motionem, accessu & recessu suo ortus & interitus caussam esse. Memadmodum autem ortus & interitus Solis motio causa sit, ortus quidem, Solis praestiuia, interitus, absentia, adsitq; & absit ex obliqua eius motione, in secundo de orta& interitu Lb deest explicatum . Quo etiam in loco dissicultates ex parte sublatae, simi, quae de his existere uidebantur, quae Solis absentia oriuntur potius, quam intereunt,& praeseruia i tereunt potius, quam oriantur. Videmus uerb in animalibus, & omnino in plantis, colorem uiutae,& motis frigus causam esse. Simplicia autem corpora, quae, cum rara sint & leuia,aliisq; stipe emineant, sormae Habent rationem, calore generantur: caetera, quae illorum sunt ueluti materia, intereunt . Cumq; in primo de ortu & interitu traditum sit, ortum simplicitet, rei nobilioris &perfectioris esse, eum autem, qui ex parte est, rei uilioris, essicitur, ut, quoniam Solis praesentia Elementa nobiliora procreantur, eiusdem absentiae intereunt,absolute dici possit, Solem praesentia sua, ortus, absentia, interitus causam esse. Inquit autem circulum, quo Solis motio ortus Scinteritus causa est, ut mouens pracipuum primumq; principium causam esse. Mod duobus modis
109쪽
dis accipi potest,aut,ut dicatur mouens primum&praeeipirum esse, quoniam stat &'aliae mouen E tes , non prunae nec praecipuae cause, aut primum&praecipuum principium, quoniam materia principium quidem est. sed minus praecipuum quam mouens, nec ita primum, ut illud, imo ue so adiuuans causa συιώτιον Graeci dicunt) appellari consueuit. Quomodo ligna L lapides primum de praecipuum domus principium non dicuntur,sed architectus,quii la,ut d mui extrueridae idonea sint, praeparat, quando non quaevis, nec quouis modo acteta, sed sic ab Architecto praeparata ad domum extruendam sumuntur . Ita igitur & materia, quae in pluviam& eius generis alia concrescit, primum, ac praecipulim princip1um non dicetur, sed causa mouens, quae illa praeparat& cogit, quae Solis motio. Quod si primum ac praecipuum ob alias mouentes causas non primas, neque praecipuas, dictum esse quis uelit, aliorum quoque sederum motionem, Suim, in bis rebus generandis efficientiam, quanquam non tantam, ut Solis, habere intelli gendum est. Nec aliorum tantum 6yderam motionem: sed calorem etiam, & frigus, quae sunt in aere, quae, cum Solis motione comparata, secundae, ac proximae essicientis causae rationem obtinent.
Stante autem terra, is, qui circa eam est, humor, radiorum, & reliqui supericaloris efficientia, in uaporem conuersius, sursum conscendit. Cum uero calor, quo effertur, eum deserit, partimque in superum locum dissipatur, partim extinguitur, propterea quod in acrem, qui supra terram est, sublimis remotius efferatur, uapor refrigeratus, tum ex caloris defectione, tum etiam ex loco, Turius concrescit,&ex aere aqua gignitur, quae mOX ubi genita est, rursus in
Eorum, quae insupera aeris seu loci inferi parte, procreantur,catissa essiciente exposita, materiam ac modum,quo procreantur,tradit. Ac primum quidem pluuiae,quae continenter ma G gis, &saepiusquam reliqua, decidit. Itaq; ait, terra stante, hoc est, nullam ex Lypotest mutatio-Dem subeunte, nec Solis calore secreta aut in sublime euecta, humorem, qui eam ambit, radio Tum Solis, ac reliqui superi caloris ui & efficientia secerni, atque in uaporem abire secretionem illam & uaporem sursum conscelidere, tum a calore,quo euenebatur, desti tutum, quod alia testis caloris pars ad ignis& aeris superi locum conscendat,alia aeris, & loci a terra remotioris frigore nimio extinguatur, refrigerari, refrigeratumq; rursus concrescere. Eoq; modo ex aere aquam oriri, ac mox ubi orta es , in terram rursus deferri . Quibus in uerbis stantem terram ponit,non quia re uera non mutetur, radiisq; Solis non continenter secernatur: mutatur enim per Petub,&secernitur, ut vetitorum S aliarum rerum , quae in sublimi illo loco, ex halitu calido disicco genitae, hactenus tractatae sunt, ortus continentes docent. Ob id autem ponit, quia cius mutatio Sc secretio ad rerum, quae nunc sunt explicandae, ortum nihil conducit. Sola nunc Eu mo is, qui illam ambit, mutatio necessaria est. Quandoquidem ex eo rerum, de quibus agen dum est,materia accipitur, ut ex terra, illarum, quae fuerunt pertractatae. Porro humorem caloris evicientia siecerni,& in uaporem abire,ac sursum conscendere,sensus docet in lebetibus igni superpositis,& in aquis,quae distillatione cui aiuno fieri solent. Rilemadmodum autem id fiat, rixatione diitidicante est opus . Caloris igitur proprium est diuidere,& quae crassa sunt, attenua re, rarioraq; efficere ac leuiora. Cum igitur quod rarum, leueq; est ,& calidum, suapte natura conscendat, si excalfacta aqua fuerit, attenuari illiam, & diuidi,teuemq; feri,ita ut in sublime feratur, necesse est. Radii autem id agunt reflexione,in qua is, qui radiis intercipitur,aer, illorum ui commouetur, &ueluti atteritur, eoque modo calidus redditur, clim potestate,& natura sit calidus . Aere ueris iam excalfacto, ea, quae illi contigua est, aqua incalescit, tum eius uirtute, alia,quae sequitur. od etiam aeri, si quis in aqua continetur, euenit. Nec enim aqua attritici ne, ita ut aeriincalescere uidetur, quando potestate, te natura frigida est,ut ex se solo atritii, quomodo aer, qui potestate calidus est,incalescere non ualeat,de qua re antea disputatuimus. Radii igitur hoc modo humorem secernunt, in uapore mutant. Alius autem superus calor, per quet
eius, in quo degimus, aeris a uae proximi calorem proprium intelligi arbitror, coiitactu id e ficit, qui modus ab alio diuertu non est, quanquam calor diuersus est, unus quidem aeris pro
110쪽
A priuς, alter ex attritione a radiis proficisce me. Philoponus per alium superarm calorem eumilitelligit, qui a Sole & aliis syderibus corporibus proximis saccessione quadam comunicat ir, quomodo ab igne lebeti primum, tum aquae, deinde his, quae incoquuntur, calor affertur. Sed nec sol, nec aliasydera ex Aristotelis sententia calida sunt, nec, si calida est ni, calor illo tum ad
aquam eo modo perduceretur, quando acris media regio, nempe se pera pars acris inferi, i vigida est, nullumq; aeri inferiori calorem communicat. Hoc ergo duplici calore humor seceri 1itur,& in uaporem mutatur. Qui uapor calore eo affectus, tum uerb etiam alio, calidae &liccae exhalationis, cultis exiguum cum eo perpetu battollitur, ad superum usq; locum acris infer , ursum conscendit, ad quem cum peruenit, utroque calore destituitur: eo quidem, qui est calidae siccae exhaIationis, quod illa sursum ad locum ignis conscendat, cest ante: alio uerd, qui ipsius ita poris proprius est, loci frigore extincto. Frigidus enim locus ille est, quemadmodum antea traditum est. Nam nec ex conuerisione celi, nec ex radiorum reflexione, quorsi neutra a dehi pertingit, incalescit. Ac quanquam aer totus sua natura ut Aristoteli placet) calidus est, ii aporum tamen ad eum locum ascensu frigidus redditur. Vapores enim exhalatione cui dictum ei in calida destituti rursus refrigerantur, & ad aqueam natur atri reuert itur. Nec uerb aer i JIe cal dus ad con est, ut uaporem exhalatione calida destitutum, calidum possit seruare, illo praeiectan ad frigus perpetuo inclinante. Myloniam ergo loco illi caloris aduentitii causae desunt, nempe coeli mo tus , fle radiorum reflexio, quorum utroq; partes aeris attritae incalescere cor sueuerunt, frigo risque causa perpetuo adest, uidelicet uapor, e citur, ut frigidus potius sit quam calidus. Radiorum autem res exionem eb non pertingere, inde intelligitur, qudd eius loci, de quo nuc agimus, initium ibi sumatur, ubi radii desinunt, procul uidelicet a terra, non amplius ut Vitellio docet quam quinq; millibus ducentis passibus. Vaporem ergo illum refrigeratum rursus ait concrescere, atq; ex aere aquam oriri, quae, mox ubi genita est, in terram feratur. Quo in loco per aerem, aut uaporem illum sursum delatum intelligit, utpote qualitat1bus cum aere coiisentiente, quando ut crq; calidus est, ct humidus, aut aerem, qui ex illo uapore ortus est, qui rursus in a- qi iam concrescit. Ac quemadmodum ui caloris aqua rarior fit, disiicitur, & attenuatur, itaui frigoris, quod rarum est & disiectum, cogitur, ut in quarto huius operis tradetur. Id uerb. quod coactum est, de aqueum, graue cum sit, deorsum feratur necesse est. Atq; haec est pluuiae ge
Quae autem exhalatio ex aqua ortum habet, uapor est : at quae eX aere in
quam mutatur, nubes : nubi Sque eius, quae in aquam concreuit, X cremen
tum, nebula. Ideo coeli sereni potius est signum, quam aquarum. Est enim nebula ueluti sterilis nubes.
sa Tria, quae in phiuiae ortu cernuntur, quid sint declarat, nempe uaporem, nubem, L nebulam, seu caliginem. Vaporem ait id esse, quod ex aqua ex balatur ἀναθυμι ιν aiuem, id est, ex- halationem, licio in loco, ut uaporis genus est, usurpat nut em esse, id in quod aer concrescit, cum in aquam conuertitur: ita ut aqua ex nube, in quam aer primum concieuit, oriatur . Huius nubi ς excrementum, quod in aquam uerti non potuit, Debulam seu cali 3 inem, ob eamque causam, quod ea sist nubis pars, quae in aquam mutari non potest, ueluti sterilis quaedam nubes pha uiae procreandae inepta, serenitatem potius, quam pluviam significare. In qua explicatione mutuae aeris 3c aquae procreationis ordo hic statui uidetur, ut cum ex aqua st aer, uapore medio OD riatur, illo uidelicet caloris ui & efficientia ex aqua sublato, de in aerem tandem conuerso: cum autem aer in aquam mutatur, per nubem mediam fiat, aere in nubem primum concreto, thim ex nube aqua ex Pi es a. De quo Ordine Philoponus dubitauit, quandoquidem idemc iurario cum
mutui transit iis medium uidetur, ut si ex frigido calidum , & ex calliso frigi um fiat, utraq: mutatio per tepidum efficitur, quemadmodum & in loco, asceiasus, & descensus, eadem rei pia est
uia . Videri ergo ait, ut unum quoque in aeris, de aquae mutationibus mutuis medium lit. Cui dubitationi respondet: ut, cum aqua in aerem mutatur, uapore medio, in quem primum abit, mutatur, ita citin aer in aquam conuertitur, uaporem primum e X aere neri, eo mediocriter densato: nubemq; aliud nil esse, quam multi uaporis concretionem. Cum 4: rogare quis post et, cur
non 8e uapor ex aqua secretiis, cum ex aqua fit aer, in nubem non duris tur, sed in acretia attenuatus statim mutatur, causani subiicit, inquiens, uaporem paulatim ex aqua euocari, ne , clam c.
lidus sit, &suapte naturatur Luciferatur, in loco in feto consistere eo usq; possie, quoad magna