장음표시 사용
131쪽
Fluviorum quoque ortus non dissimilis este quibusdam uidetur. Aquam N
nim quae a Sole sublata est, rursus cum pluit, subterra collectam, tanquat CX pmagno uentre fluere, aut omnes CX uno, aut alium eX alio, nullamque aquam generari, sed ex ea, quae hyeme in haec principia collecta est, fluuiorum multitudinem e fici . Ideo maiores semper hyeme quam aestate fluere,& alios quidem perennes esse, alios non perennes. Quorum enim ob aluei magnitudinem aqua collecta multa est, ut sussiciat, nec antea consumatur quam hye in imber redeat, eos perennes semper esse. Quorum uero minora sunt receptacula, eos ob aquae paucitatem eXiccari prius uase eX inanito, quam ea, quae eccet defluit, superueniat. At constat; si quis ei aquae, qu e quotidie fluit, facto ante oculos susceptactato, multitudinem eius considerare uoluerit, fore, ut quod 'quam anno fluentem recipit, terrae molem magnitudine exuperet, aut certe parum uincatur. 7 Defluuiorum ortu,&quomodo ad continuandos corii cursus terra sufficiat, uariae leguntur fuisse sententicae. Quidam uoluerimi terram, quicquid aquarum emiserit, rursu accipe- Gre,&ob hoc maria non crescere, quia, quod in ea influxit, non in hium uertunt, sed protinus reddunt occulto enim itinere subire terra ς, 6c secreto reuerti , colarique transitu mare, quod per multiplices anfractus terrarum uerberatum amaritudinem ponat, re in synceram aquam trastat: quorum sententia in principio libri, qui sequitur, commemoratur. Alii exi stirnarunt, quemadmodum in exteriori parte terrarum uastae paludes iacent, magnique de nauigabiles lacus, quemadni odia1n in enti spatio terrae maria porrceta sunt, infusa vallibus, sic interiora te rarum aquis dulcibus abundare, nec minus illas staginare, quam aluid nos Oceanum, & sirrus eius: imo eo latius, quo plus terra in altum patet. Itaque ex illa pro filiada copia amnes effluere, quos mirandum non sit, si terra detractos non sentiat, chim adiectos maria non sentiant. Atquo hae duae opiniones, fluuiorum aquam nec ex imbri biis eise, nec quotidie oriri, sed terra: velliti coaruam statuunt. Alii, quorum opinio in his uetbis necensetur, uoluerunt, quicquid ex imbri bus terra concipit, in flumina rursus emitti . Alueos enim &cauitates intra illam contineri , ita quas imbres recipiantur. Ideo hyeme, qua imbres frequentiores& ampliores cse solent, maiores fluuios quam aestate, exire, & quod alii aliis aluei maiores sunt& patentiores, sicri, ut alii perenniteriluant, alii deficiant. Perenniter quidem eos fluere, quorum aqua ob aluci magni- Hiiidinem adeb multa est, ut ad hyemem sequentem usque sufficiat, nec antea exiccetur, qtiam illa redierit. Eos uero siccari, qui ex alucis minori His egrediuntur, in quibus uidelicet non tanta aqua inest, quae ad hyemem usque serturam sussicere ii aleat. Alii fontanam omnem aquam,& pluviatilem ex limbribtis,quos tcrra combibit, os ini simpliciter statuunt,nullis alticis aut coiicauitatibus, in quas illa recipiatur, ac recepta conseruetur: positis: hocq; argumcnti loco ad
sentemiam suam confirmandam ponunt, quod paticissi tria flumina in his locis sunt, in quibus rarus est imber. Ob eamque causam siccas cise Aethiopiae solithidities, paucosque inueniri in interiore Africa sontes, quia raro pluuiae in ea loca decidanti & , si quae decidunt, squallidis arenis, sine arbore ac cultu iacentibus, statini combibantur. Contra uerli Germaniam, Galliam, S pro ime ab his Italiam abundare riuis& fluminibus, quia coelo humido utantur,&ne aestas quidem imbribus careat. Dirae ergo opinioncs, suuiorum aquam ad imbres reserant,duae ueluti perpetuam intra terram, aut ex mari affluentem itatuunt. harum opinionum unam tantum
132쪽
R Aristoteles hoc in loco recensuit, eamqtie ratione hac refutauit, qu bd si quis aquae quotidie si aeti, faeto receptaculo magnam illius copiam ac millii tudinem, ac reccptaculi magnitudinem c 5- sideret, fore, ut receptaculiun illud , quod aquam in annum fluentem recipit, terrae molem magaitudine exuperet, aut certe parum uincat irr Quod certe esse non potes h : si quidem oporte rei totam terram cauam ese, ac nil nisi unum aquae conceptaculum. Adiicit,nt quidam hanc rationem, quod uas istud, aut aquarum receptaculum, si cit infra fontes, aquas in eos infundere nequeat, iit quae propter suum pondus in sublime nore serantur: si ii supra fontes, tunc aquas ex
sese tanquam castellium emittere possit. Sed id ipsum a metallorum foliorib us, qui quosdam moles penitus euerterrunt, reperiri debuisse: nullum autem esse repertum. Quibus duabus rationibus ea quoq; opinio refellitur, quae fluuio tum aquam e subterraneis lactibus zFundi existimat. Quibus ad eam refellendam, illud etiam potest adiici, quod etsi cauernae quaedam in terra reperiuntur manu hominum, S opera factae, aut ui aquarum , uentorum, ignium, illae tamen perennes aquas ex se noli fundant, sed aquis interdum completae, cum primam perforatae fuerint eas breui tempore emittunt. Ea uerb opinio, quae imbres terra conceptos fluuioram causam esse ponit, Senecae rationibus potest redargui: quarum una est, quod nulla pili uia tantast, quae terram ultra decem pedes in altitudinem madefaciat, imis hiero omnis humor intra primam crustam conB sumatur, nee in in eriora descendat. Cum igitur isti minam humum duntaxat tangat, non posse amnibus aquam perennem suppeditare . Partem eius maiorem per suminum alueos in terram efferri, exiguum luce ise, quod ibrbet terra, nec id sieritare: autoni in aridam est e,3 absumere quicquid in se fusum est: aut satiatam, si quid supra desideritim cecidit, excludere. Ideo primis imbribus non augeri amnes, quia totos in se sitiens terra trahit. Altera ratio est, quod montes quidam millo terrae corio tecti, sed nuda habentes saxa, magnam uim aquarum ex te emittunt, quae ex imbribus, quos solida saxa non admittunt, colleetacile non potest. Illud adiicit hir, quod in siccissimis locis putei in altum acti, per ducenum, aut tricenum pedum spatia, aquarum uberes uenas in ea altitudine inueniunt, in quam aqua pituitatilis non penetrat. Quin& illud argumetum affertur, quod in summo montis cacumine, quidam fontes redundant, ut appareat illos sirr- sum agi, aut ibi concipi, cum omnis aqua pluuialis decurrat. At uerb opinio, quae fistulorum originem, ad maris aquam reducit, ita refellitur, quod mare aqua sua terram quidem madefaciat, propterea quod alicubi in cavernas subterraneas ingrediatur, alicubi per uenas& fibras penetret stib terras: sed tamen in montes ipso altiores non infundatur, aqua suo pondete ia in proclitie 11atu aliter delabente . Sed de hac sententia in secundo libro disputabitur. His igi C tar modis, quae iam commemoratae sunt opiniones, postant refelli . Sunt& aliae quaedam denae eadem re se Intentiae, ut Senecae & Agricolae, quas, Aristotelis opinione commemorata & explicata, recensebimus. Nunc quid ille statuat, uideamus: si tamen illud prius monuerimus, eam
tantum opinionem, quae cauitates intra terram ponit, recitatam fuisse, quod cum opinione deuentissimilitudinem haberet. συμβMνει πλοια τοι ἀταπομ- γῆς. ωμί--α πιν,
Atqui perspicuum est multa etiam eiusmodi, multis in terrae loci S accidere. Sed illud ablurdum est, sit quis non putet ob eandem causam aquam ex aere etiam intra terram oriri, ob quam supra terram oriatur. Quare, si illic aer, qui uaporis nati iram obtiner, in aquam frigoris ui concrescit, ab eo etia frigore quod intra terram est, idem fieri putandum est, nec aquam tantum in ea secerni &1nὶ re,sed continenter quoque oriri . Praeterea, sit aqua in dies non gignatur sed
iam sis, non tale esse ii uuiorum principium, quales lacus quidam subterranei
133쪽
creti sunt, quemadmodum aliqui inquiunt, sed ut supra terram exiguae gut- tar concrescunt, de illae rursus cum aliis coeunt, demum ingens aquae pluuiae copia decidit, sic in terra ex paruis primum colligi, ac fluuiorum elle principia, terra in unum ueluti stillante . Res autem ipsis hoc indicat. Qui enim aqua 'ductus faciunt, cuniculis & suffossionibus congregant, tanquam ab excelsis terra sudo
rem mittente. R Propriam defluuiorum ortii sente iri iam expositurus, accidere primum concedit, ut multae conca itates, quae aquam excipiant, subterraneae multis iii terrae locis inueniantiu quae uide
licet materiam aliquam aliquibus fimilis suppeditent: tum illud absurdum este ait,siquis non putet aquam ex aere intra terram ob eandem causam generari, ob quam supra terram generatur, nempe aere, qui uaporis naturam liabet, frigoris efflictentia coacto, & in aquam densato. Aqua igitur intra terram, non sollimactu ex pluuia segregari , dc in locis quibusdam conseruarit sed etiam continenter ex aere ac uapore refrigerato oriri: imo uerb, si1 aqua intra terram non in dies oriatur, sed iam in ea habeatur, qualis ea et , quae aliquorum sentcntia iii locis eius cauis colligitur, magnisque lacubus subterraneis seruatur, non propterea ex ea, ut ex principio, fluuios ciner Fgere: sed, quemadmodum supra terram exiguae guttae concrescunt,& illis rursus cum aliis coeu-tibus ingens aquae pluuiae copia decidit: ita pluviam a terra ueluti spongia absorptam, exiguis primum guttis stillare, tum in unum quendam locum colligi, in quo fluminis est ortus. Hoc uerbe xiis, qui aquae ductus faciunt, comprobari, quippe qui cuniculis, seu scrobibus& sui stasionibus aquam congregant,ueluti ab excelsis terra sudorem excernente, & in unum Ioeum stillante. Sed quaesierit aliquis, quae cauorum terrae locorum seu cauernarum, in quas terra excipitur', subterranearum, causa sit. Quomosto item aqua intra terram genita ad font es suuiorum origines ascendat, quae suapte natura, quandoquidem grauis est, deorsum descendit. Nec enim fontes omnes in locis humilibus, ad quae aqua naturaliter feratur, imo uerb pauci habentur, multis in locis altissimis quemadmodum dicetur extantibus. An ue1o Solis calor, quo terrae halitus una cum uapore humido zib tollitur, terne catiorum locorum ac specu vim causa eli, terram
interius, qua part c lium cci a tur , imminuens, duriores siccioresque eius partes inter 1c dirimendo quin& Halitus ille. cum amplior Lecet ni tur, exitum quaerens, nec inuerat eas, teriae supersi ciem interdum attollit, molitesque extrinsecus generans, caua illa loca, specusque intra illam maximos, rulinquit Terraemotibus quoque, quos halitus conclusi1 eκcitant, terra non mi quam Gdiuiditur, fiuntque intra eam uoragines& hiatus, interdum quidem manifesti, interdum uerbocculti. Aquxueris ad fontes ascendit, non naturaliter quidem, aut ex ordine uniuersi, sed ut quadam ab ea, quae subinde generatur, & accedit, pulset quomodo &instrumentis quibusdam candem ascendere cogimus, aliam subinde adiicientes, quae priorem impet Iat. Atque hic caetcris, quia plitio phis traditi sunt, probabiliora quae ascensus modus uidetur. Quo huic modo& oleum, cum graue sit, super aquam ascend It, phil Cum ut elicet ab ea, qtue maiori grauitate praedita est. Nec aliter aqua dulcis per falsi in emergit, salsa, quae grauior est, sursum eam pel lente: sed in bix exemplis, id, quod pellit, diuersum est,& quia magis porrilerosum, inferiori loco occupato, id, quod eum obtinebat, stir sitim impellit Aqua alite ira ad fontes ascende iis a te diuersa non pellitur, sed ab alia eius de In generis aqua, quae subindeo ira, locum in quo quiescat, requirit . Cumque alium non habeat, quam cum, quom prior occupabat , prae sui multitudine in eam partem, qua potest, illam pellit: Cumque meatus in super i locum pateat, in cum im pelli rur. Qui autem ab aliis allati sunt, de aquae ascensu modi, alias e scutient hir. Quod ad cuniculos&suffossiones attinet, quibus aquae ductuum fabricatores aquam ait colligere, quod
Latini cuniculum dicunt, Graeciύπονοι , ii appellant, unde cuniculos cst faccre, quod Huulgh minas vocamus. Quod uephdix Irmis sit stosiones, Graece eth . Vnde apud Vitru uiu, qtiae ad fodiendum comparantur icitii lines, o ρυγε e dicuntur De aquaeductibus de illorum faciendorum ratione S tuta apud cunde in libro oetauo.
134쪽
Quapropter fluminum fluxus e montibus labi cernuntur, plurima citae &maxima stlumina e maximis montibus fluunt. Fontes similiter plurimi montibus
&locis altis propinqui sunt: in planis autem pauci admodum. & illi quidem sine fluuiis existunt. Nam motos a & edita loca, quali spongia stupensa, paulatim quidem, sed multis in locis stillant, colliguntque aquam. Aquae enim descendentis ingentem copiam excipiunt, Quid enim refert, cautis te sit& Lupinus,
an pronus&deuexus ambitus sit quidem aequalem corporis molem utroque modo ob densitatem excipiet. &uaporem ascendente in refrigeran P, ac in aquam rursus conuertunt. Ideo maxima flumina ex ma&imis ut diximus) montibus
0 Duplice in aquae filiuiorum causam, praeter specus stubterra ne os aqua resertos, qui in nonnullis locis illaieni uatur, proxime expositit, nempe aeris ac uaporum, qui in terra concluduntur, in aquam frigoris ui&eficientia conuersionem,&aquam plasti iam , quam terra, ut spongia qfiaeciam, excipiens, multis in locis stillat , hoc modo, ut guttae paruae ab ex prim dim stillentiit, tum illis inter se coeuntibus fluuiorum fontes emergant. b lianc duo licem cali farn ait, set a mina e montibus fuere,& illorum plurima ac maxima a maximis altissim sq: montibus: foratus it zm magna ex parte excelsis locis propinquos esse, in planis paucos admodum, & illos quidem
sine fluuiis, qui ab illis fluant, inueniri. Molato a enim & alta loca in i pongiae morem sui pensa, paulatim quidem, sed multis in locis stillare,& aquam colligere, tum quod aqvic seu pluuiae
descendentis ingentem copiam excipiant, tum quo uaporem asccndentem refrigerent, ac in aquam rursus conuertant. Nec pronam&devexam montium superficiem impedimento esse, quo minus pluviam excipiant. Cirmenim densi sint, idque quod excipiunt, ob densistatem con tinere ualeant, nihil ad eam excipiendam liueresse, utrum cauo& supino ambitu ambiantur, an
prono & deuexo. Atque haec Aristotelis est de fluminum ortu sententia, perspicua i IIa quidem
re plana. Qu'm, cum Georgius Agricola assequutus plane, quantum uidetur, non esset, in pri mo de subterraneorum ortu & caulis, quia i quam modeste, reprehendit. Credidit enim, Aristo telem uelle, ex eo tantum halitu seu uapore, qui a multo de copioso humore ex pluuiis a terra c5c cepto&calefacto redditur, aquam fluviorum exoriri: ideo non leuiorem plagam ipsum accipere, quam ipse aliis inflixerit, qui aquam illorum ex receptaculis manare dicant. Tantas enim pluuias a montibus concipi non posse, quantae ad eum omnem uaporem mittendum, ex quo fiuminum omnis aqua oriatur, sufficiant, nisi multo plures aquae ex uapore sublato gigni possint, quam fuerit humor, ex quo uapon est ortus: quod dici non potest. Porro pluti tartim, quae a montibus excipiuntur, paucitatem inde proficisci, quod non totum montium corpus, nec omnium
constet ex raris terris le saxis, qriae aquam combibant, ideoq; etiam non satis, qaae nam montium sit raritas, ut cum spongia possint comparari, Aristotelem explicauisse. A qua ii quam in montibus saxorum sunt commissurae, fibrae, uenae, aliquibus etiam cauernae, per quas manare hali tas potest, ibique concretus frigore in aquam rursum cogi, attamen canales, quos habent montes calidarum regionum, quibus imbres uix tribus mensibus quoquo anno coguntur, non uide ri tantam imbrium uim ac ei pere, quanti sufficiant in nollem menses continuos, quibus terra uicissim siccitate exarescit Solida enim saxa, qtrae multo maximaminondi 11 in partem occupant, nullas combibere pluuias: uenas etiam, quae ex solidis lapidibus constant totae, omnem omni
no humorem ex eludere. Sed de fibras, quarum soliditatem lapides similiter habent, nullas aquas capere. Commissuras saxorum, quod plerunque uix octava digiti parte latae sint, pluuias sorbere admodum paucas. Atque at terrae, lapides, saxa aliqua extrinsecus madida fiant, & ex eis ia5- nullaeciam intus, non tamen decimam montium partem capacem esse aquarum,& qilia fibrae rariore, SI quia uena distata uena saepenumero pedes centum & amplius, & quia denique montes pleriqtie nullas habent cauerna ita Agricola Aristotelis defluuiorum ortu sententiam l.ibe tactare conatus est. Sed non satis animaduertit Ph6ii euin solium halitum, qui ex pluitia calefacta redditur, aquae fluuiorum materiam Aristotelem statuere : sed omnino omnem , qui in montibus S terrae meatibus continetur, seu ex pluuia collecta, seu ex alia, quae in cauernis terrae de tineatur, aqua expirat irin: quin di aerem ipsum intra terram conclusum, cum e palso calore refrigeratur, quomodo dc in si iblimi tum ex uapore tum ex aere densat opiti uia oritur. Quare nec Aristoteles pluviani terra conceptam tanta in esse, quae ita pori omni, qui aquae fluuiorum materia futurus est, generando sufficiat, tradit, nec omnino ex scriptis et his colligitur. Quod enim ait, montes,seu locos editos&inoniosos tanquam sipongiam suspenso ς, paulatim quidem, se undique,
135쪽
undique,&stillare aquam,&eam concipere, quod multam pluviam combibant, I halitum se E
blatum refrigerent, SI i in aquam conuertarit: de eo solo halitu accipiendum no est, qui a pluuia, ouae de ei dit, redditur, sed de omni, ut dictum est, atque etiam de aere in ipsis montibus concitiisso: non etiam phari iam illam omnem in uaporem utrit abire, sed a montibus conceptam undiq; stillare, ut unὰ cum ea, quae ex uapore generatur, muteriam fluminibus suppedit et , illa, quae iaciuibusdam locis cauis continetur, adiuuante . Videtur ergo uir ille, quod ad pauca respexerit, promptius quam par esset, de Aristotelis sententia pronunciasse. Quae autem ipse de aquis subterraneis distinxit, illa quidem docte uident ut tradita. Sed Aristoteli, quanquam non ita distin xerit, omnia fere debentur. Itaque ait, aquarum eiusmodi aliquam ex imbribus colligi, aliam o riti ex halitu, fle mari uel fluminibus manare aliam: halitum autem intra terram gigni, partim ex aqua pluuia, partim ex marina, partim ex finitati. Proinde aquam fontanam, hoc est , sua sponte e terra erumpentem, frequenter oriri, non raro colligi ex pluuiis, raristi me manare de mari uel suminibus proximis. At putealem, quae sua sponte non effulte terra, sed de ea hauritur, frequenter manare de mari uel fluminibus profundis, non raro ex imbribus colligi, rarissime oriri. Quod postremo de putealium aquarum raro ortu dictum dubitationem habet, cum in locis, qu ae a mari & fluminibus distaint, putei multi inueniantur. Sed aquas puteales, atque Agri- Fcolam mittamus, & ad fluitiorum ortus reuertentes, qua re in eo statuendo Seneca, qui post scripsti, ab Aristotele disiensierit. uideamus. Ille igitur aquarum sub terra nascentium carisas primas duas statuit: unam, quod quicquid illuc efflauit, quia non aere libero concipiatur, crasse cat, & protinus in humorem conuertatur: quam causam Aristoteles quoque assigna triti altera, terrae mutationes, quae si in alia mutabilis est, quandoquidem omnia ex omnibus fiunt,in aquam etiam mutari debeat, imo maxime in hanc, quippe cum cognatae sint, utraque grauis, iuraque densa, utraque in extremum mundi compulsa. Ex hisce duobus sub terranea aqua cum gignatur, materiam stuminibus nunquam ait descere. Nam si magna sunt, ex magno etiam prodire. Nec
mirandum e. , cum labantur assidue, quaedam uero etiam coincitata rapiantur, aquam semperaro tram illis praest besse, nam & uentos totum aerem impellerc, nec tamen spatio spiritum deiicere. Sed per dies noctesq; aequaliter fluere, nec ut flumina certo alveo ferri: sed per ualium coeli spatium lato impetu uadere. Causam igitur cur aqua non deficiar, non itidzm aer de terra, ex quibus oritur, esse, quod nihil deficiat, quod in se redit, omniumq; elementorum alterni sint recti sex, ecquicquid alteri perit, in alicrum transcat. Ita naturam partes sitas, ueluti in ponderibus constitutas, examinare, ire protinus aequitate turbata mundus praeponderet. Haec te in Sene- Gcae de terrae in aquam mutatione sententia, quanquam uera est, siquidem elementa omnia uicis sim inter se mutantur, alia facilius, alia maiori difficultate, quoniam tamen elementorum eiu modi mutationes non citdsunt, crassitie ac densitate terrae celerem in aquam transitum impe diente, ad tantae, tamq; affluentis aquae ortum tradendum, eiusq; causam reddendam , sufficere non uidetur. Quamobrem altera causa praestat, nempe aeris spiritusq; intra terram concili si de Latio: quod enim frigeseat, umbra graui pressis, piger & immotus crassescit, & in aquam conuertitur. Moniam igitur in montibus ingens actis ac uaporis copia concluditur, magnaque etiam pluuiae uis ab ij iis, ut a spongia excipitur, sumina ex eis, & maxima ex maximis me- . ritb effluunt. Id uerb ita liabere multorum flumi mim exemplo in uerbis quae sequuntur, ostendit. cγοῖς λολυς. τρωτα, - πυνωνεο α - ρεσπμεὶν E-ς-O-ν--μίεβη; πν -πῆας ditia τη A mα χ η ι τε Γλκ του Παρνασου φαίνοντα ρέον ς ορο ,-π άμοι. G δ
Hoc autem his peti picuum est , Qui terrae circuitus i ntirent tur. Quoscunque enim iis, qui narrant, cernere non contigit, eos a singillis interrogando, hunc in modum descripserunt. In Asa igitur ex monte, qtii uocatur Paropam ista S, plurima &maxima flumina fluere cernuntur. Hic uero omnium consensu, montium omnium, qui ad ortum brumalem sun maximus est. Si quis enim eius uerticem stuperauerit, ei mare exterum inde apparet, cuius terminus conspi
cuus non est iis, qui sunt citra. Ex eo ergo defluunt tum alii fluuii tum Bactros,
136쪽
In I. Meteor. Arist. 6 IA &Choaspis,& Araxes. Cuius Tanais pars in Maeotidem paludem effunditur.
Indus quoq; , cuius inter omnes fluuios flu&io maxima est, ex eodem decurrit
so Flumina ex montibus, & maxima ex maximis, quemadmodum tradidit, oriri, Geographorum testimonio comprobat. Quos Geographos ait terrae circuitus ita descripssisse, ut qliae ipsi uidere non potuerunt,ab alijs, qui hi iterum, perquisiverint, & quae ab illis acceperunt, descripserint. 49e qua re nos fortasse Arithoteles commonefacit, ne adnui emur, si quid ab eis fuerit erratu, quandoquidem aliorum testimonio,qui falsa potuerut refer e,sta 1 e eos oportuerit, cum ipsi pzrse ea, quae describebant, nori uidissent. Eos igitur, seu ipsi spectaueritu, se ii ab alijs sei se tati su rint, plurima & ingentia flumina ex maximis &altissimis montibus oriri tradidit se Multos autecommemorat montes, militaq; ingentia flumina ortum ab illis diu eivia. Ac primum quidem Paropami sum montem, & quae ab illo flumina oriuntur Dico autem Paropam is una, no Parnasum, ut in omnibus Graecis exemplaribus communiter legitur. QSoniam Parnasus in Asia non est, sed in Europa, in ea parte, quae Achaia dicitur, atqtie ad septentrio ires habet Locros, ad meridie Phocida& Boeotiam,& a Pelopolaeso, quae ad meri cliena eius positaeta, parum dista', lusis dicas tus. Quem montem scribit Placidus grammaticus aliquando umbilicum terrae creditum esse. Cum quo Strabo libro nono consentit, qui fabellam quandam ex Pindaro recens tr Ioue quondam duas simul aquilas emisisse, unam ab ortu, alteram ab occasu, quae in Parnaso contre lactant. Sed hoc ad praesens nihil attinet. Illud uero uobis sat est in Asia Parnasium non est eriit intellizamus, eum montem,cuius nunc Aristoteles meminit, Parnasum non esse, sed potius Paropamis iuri qui in Asia situs est, eum praesertim nec ad ortii brumalem Parnasus habeatur, sed in eadem prope parte, in qua Aristotele si sic rib Chat, nec flumina illa, quae comine morantur, ex eo fluant '. quin potius Baetrus ex Paropam is oriatur Facilis autem Iapsus fuit ex Paropam isse in Parnasum. Nisi Aristoteles Paropami sum Parnasum nominauerit, quomodo de Dionrsius in libello dei risorbis, Eunc in modum:
loquebatur autem de Bactris. Mod forte uoluit Olympiodorus, cum alium esse Parnasum in Alia tradidit. Na S de Paropamito dubitationes existunt. Etenim etsi in Asia situs est, Bactrii in flumen ex se mittit, ad ortum tamen brumalem uix esse dici potest, quando ad Graeciae ortum essi in eodem prope parallelo. Praeterea Choaspen ex eo erumpere nulli bi legitur: quanquam nonnulli putant Coam esse, quem Ptolemaeus in alium Coam ex Calicaso fluentem influere tradidit: siquidem Strabo Choaspen in am seselivinittere meminit. Araxes etiam ex monte Periandae, qui in Rrmenia est maiori, fluit, non ex Paropamiso . Multo minus Tanais fluuius ex eo oritur, quippe qui ex Ripheis montibus in Sarmatia descendere traditur, Europamq; ab Asia diuidit me mirandum etiam uideatur, quemadmodum dixerit Tanaim in Maeotidem p a Iudem influere, ab Araxe diuisum, cum Araxes, ut diximus, ex Puri arde in Armenia maiori, oriatur, qirae longe in gis ad meridiem est quim montes Riphei. Indus praeterea ex Imao monte ortum habet. rarecisi, quod ad Parnasum attinet,possint Geographi, quorum descriptionem Aristoteles recenset, defendi, Paropami sum non Parnasum ab eo scriptii ineste affirmando, in fluui Ortim tamen origine tradenda lapsos esse perspicuum uidetur. 4od mirandum sane nou est: cum nec leti, Et tradit, quae deseripserunt, uidissent, sed ab alias accepissent, riec adhuc Geograpbia esset satis exculta ,sed rudis Simperfecta, ut scientiarum omnium & artium initia esse consuenerunt. Quanquade Indo dici potest, ex Paropam iso fluere dictum esse, quoniam Imaus, equo fluit, illi sit annexus. Plinius ait, illum in tu eo Caucasi montis, quod tiocatur Paropamisus, aduersus Solis ortum est undi. Sed ecipi uidetur muidem Caucasus ad occasum magis situs est atque ab Imao Indus, ut ictum est, fluit. IudDuitem magnitudo maxima est, quippe qui undeviginti amnes, qui alios complures secum afferuiit, ut ille testatur, recipit. Eius latitudo adso interdum stadia, altitudo ad 11 pastus extenditur. Cursusq; eius longissimi is esse compertus est, ut rectὰ Aristoteles dixerit, fit nitorum maximum esse. Q od si nimis communiter dictum uideatur: cum fortas ne alia etiasint flumina non minoris magiritudinis, de iis, qui in Asia sunt, fluminibus, de quibus nunc l quitur, pronuntiatum intelligatur. Nam de Strabo docet, Indum 8e Gangem maxima esse Indiae sumina. Quod ad Paropam itum spe fiat, montem altissimurn esse de maximum,ex eo potest corati ei, qubdiuxta eum hyeme niues adeo altas, id perpetuo pene rigore constrictas, terram premere in quiant, ut ne hominum quidem, ferae ue ullius uestigium extet. Quo tiam in loco, Riexa 13 dri exercitum aliquando periclitatum esse, Strabo commemorat. Eius autem altitudinem Aristoteles inde probat, qubdiis, qui eius cacumen ac uerticem superant, marc exterum, cuius terminus, his qui sunt citra, conspicuus non est, apparet. Quibus in uerbis per mare exterum, Oceanum, qui Indiam de omnino Asiam alluit, intelligere tridetur, ut a mediterraneo, qu bd intra ter-L ras
137쪽
r1s sese immisit, distinguatur. Huius igitur Oceani terminus this, qrii citra Paropaniistim ii 'tae E
ad eum locum, in quo Aristoteles scribebat, habitant,apparere non dicitur, sed ei qui Paropami sum conscenderit, apparet. Olympiodorus mare rubrum interpretatur,qui Oceani sinus est at que ad ortum brumalem,quemadmodum 8 mons,positus. Adortum autem brunaalem, Legio
nis,in qua Aristoteles erat, ratione, non simpliciter, S ad uniuersum .Siqi iidem ad ortum btili nalem simpliciter altera terrae habitabilis tona inter Tropi eum C,pricorni & circulum Antarciti- eum posita est. Cum enim triplex sit Solis ortus,aestiuus,brumalis,& aequilioetiaIis, tum aestitius est,cium Cancrum & proximum signum Sol occupar: Aequinoctialis, cum Libram Arietem :Brumalis uer cum Capricorii lim,qui ultra aequinoctialein positus a nobis longissime distat,&his qui terram,quam nunc commemorauimus,habitant, fere superstat . De Palude M:eotide nitaliud dicendum nunc est, nisi si pra Euxinum este,&1n eum influere, sumitiumq; in eum locum influentium opus initio fuisse: de qua in progressu aliqua dicentur.
Ex Caucaso uero cum plerique alii,& numero permulti, & magnitudine e cellentes,defluunt, tum Phasis Caucasus autem mos est,eorum, qui ad aestiuum
Solis exortu siti sunt amplissim iis pariter &altissimus. Cuius celsitudinis argumentu est,quod & ab eo loco, que Bathea, hoc est profunda Ponti uocant, & ab
his qui in Paludem nauigant, cernitur,& praeterea eius cacumen noetu, ta man
qua uesperi, ad tertia us', partem a Sole ili timi natur. Amplitudinis uero, quod cu multas sedes habeat, in quibus&populi multi inhabitat,& multos lacus esse
serunt, eas tamen omnes ad summtim usq; cacumen conspicuas esse affirmant.
Caucasus mons,e quo Pliasis defest, Albaniam, iberiam,&Colchidem a1 meridie habet, Phasimq; ex una eius parte per Colebi dem in Pontum mittit. Eius iuga sit pra Pontum uidentur inci Gpere,&in mare usq; Hyrcanii ad ortum uersus protendi,brachias ad meridiem porrectis, quibus Iberiam,Albaniam,&Colchidem inter se diuidit: quem situm cum habeat, maximaq; altitudine praeditus sit,uideri facile possunt eius silmma ab his,qui in ponto sunt, S in meridie nauigant.
uod in altitudinis eius argumentum ab Aristoteles adducituriqua altitudinem alio quoq; a gumento comprobat,qtiod Solis radiis illustrari tertia parte nostis, quae ortum antecedit, incipiat oriente Sole: qui ctiam occidente alia tertia pars,quae occasium proxime sequitiu,similiter illii stretur ita ut si nox in duodecim horas diuisa sit,quatuor tantii inediis Sol monti non colluceat. Aut si non de tertia noctis parte loquitur, ad tertiam partem ipsius montis, ut Alexandet monet,est referendum:quae tertia pars S oriente & occidente Sole radios eius noctu,hoc est antequam alibi ortus sit, &postquam alibi occidit, excipiat.Sed de tertia noctis parte potius est aceipiendum. Hoc enim ipsum Plinius Zo Soliniis de Calio monte, qui super Antiochiam Syriae est,
scripserunt. nempe eius excelsam altitudinem, quarta ii igiIia orientum per tenebras Solem aspicere,& breui circumactu corporis diem,noctemq; pariter ostendere. Ac fortaste fieri potuit, ut,
quod de Caucaso Aristoteles scribit, Casio ob uocabulorum similitudinem tribuerint. Inquit
autem Aristoteles eorum montium,qui ad ortum aestiuum positi sun t, maximum esse,non solum H altitudine, sed etiam amplitudine, quam eo comprobat,quod cum multas sedes habeat, in quibus populi multi inhabitant,&multi etiam sint lacus,attamen omnes ad summum usque cacumen conspiciasatur: quod certe esse non posset, si angusto quodam ambitu contineretur. Unde& hane eius amplitudinem,& multas sedes ac iuga uocabulo πληθσe,quod multitudinem proprie significat,indicauit.Sed hoc,quod de populorum multitudinc dicitur,de eo Caucaso, qtu Tauri montis pars est celsissima,&ea, qua ut Plinius ait Tauriis se exuperat, uerius uidetur,quam de eo, cuius hactenus mentio faeta est. Nam Tauro banc magnitudinem tribui, uariosque populos in eo habitare, apud Plinium & alios scriptores legimus. Quoniam tamen Phasis ex eo non fluit , locus hic ad illum referri non potest: cum praesertim a Ponto nimis distet, quam ut in Ioco eo, qui a profunditate, Bathea, nominatur, conspici ualeat. Quod autem ad eum locum attinet, cum, profunditatem sigili ficet , ita nominatus putatur, quod ita pro fundita sit, ut eius profunditas nequeat inuestigari. Olympiodorus autem censet, non quod illa
138쪽
Illa, ut post habetur,iminensa sit,comperiri non posse, sed quod dulcis aqua, ut in progresia iaci tum fiet, eo in loco manet, cum qtia dulci aqua multum spi ritus ascondit, qui pondera at dic funditatem inhielligandam demissa deorsum ferri non patitur,imo ire id ad latera compe, l1 ῖ, ii aut multis quanquam funibus in aquam demissis,ad eius fundum nunquam ueniatur. Cum autem δί alio argumento loci illius profunditatem, incolae maximam ese dicet ent,qithd uidelicet arena nulla, his quae in eum demitterentur,ut alibi fieri solet , adhaereret , inde id prouenire ait, quod aut arena nulla ibi subsidat,sed, quemadmodiun in puteis, scat tiriat,aut, si arena aliqhia ascedat,ob agitationem & motum dispergatur. Atque ita ut Olvmpiodortis censet senti edum fortasse uidetur, quanquam ne ab urinatoribus quidem ipsis ima maris pervestigantibus,uadum inuentum Rus se inferius Aristoteles tradat. Εκδε ς ρος ορος αντη Κελ ι;i i ρεως ν δ, τε acri OTαρπη ς. ob πς o εξω ς 1 ν,ό δε TU ζὼ 'δλης- ανς ι ξεινον ποντον. ὁ χχ τι g 'οι in nΠυ---ορε- σE γι- αγν ατα- πονῶ ν υ ταυτηνδε τη- αρκτον, ae cτης Σκυ ας, vi 2 6 α ριπω. GD ων G ρμγ. υς,λ- εἰαν οι v o, Eoi - λων πιτα μ', τὼ Θεν ως φαειν.
Ex Pyre inaeo autem qui mons est in Celtica ad aequinoctialem occasium ) Da
nubius &Tartesius defluunt,quorum hic quidem ultra columnas, Danubins uero per totam Europam in Pontum Euxinum. aeterorum fluminum plurima ad septentriones ex Horcymiis montibus descendu nt: qui montes eo in loco,&altissmi sunt,& amplissimi. Sub ipsis autem septentrionibus ultra extremam Scythiam hi sunt,qui Riphei nuncupantur.De quorum magnitudine fabulosa adia modum sunt ea quae traduntur.Inde igitur plurima &aliorum post Danubium fumina maxima fluere inquiunt.
81 Duobus Asiae montibus maximis,achis,quae ex illis defluunt, si uninibus commemoratis, ad eos,qui in Europa sunt,se confert: postremδ eos traditurus qui in Africa habentur, ut de omni terrae habitabilis parte exemplum aliquot afferat. Sed quemadmodum antea in Partias seu - Paropamiso,& stuminibus ab eo defluentibus, ita nunc in iis, quos ex Pyreneis ait defluere, lu quorum descriptioncs commemorat, Geographi lapsi sunt. Nam chim ad Celticae occasum quinoctialim,ut ipse ait,siti sint, nec Ister,qui etiam Danubius dicitur,nec Tartesius ab eis originem sumunt. in potius Tartesus ex montibus quibusdam oritur, qui Hispaniam Beticam, quae nunc Granata est,attingunt. Is enim, auctore Strabone libro tertio, existimatur este, quem Betim nominat,unde Hispania Betica,in mare ultra Herculis collinas, ut de Tartese hic dicitur, sese immittetem.Is er autem e montibus Rhetiae defluit, qui haud procul absunt a Rauracis seu Basilicsibus,uocanturq; hodie Nigrasylua.Plinius monte, unde oritur Arnoba:Ptolamaeus Abnoba,S: Cornelius Tacitus Arbona nominat.Sed hi moles, quos hodie putant esse Bor, aut Bar, duarum Eorarii itinere absunt. Illorum aut e Geographorum de huius fluminis ortu lapsus inde
fortasse prodiit, vilist Herodotus equuti sint,qui Istrum ex Celtis initium sumere tradidit. Sed
Strabo libro primo comemorat Ephorum authorem esse,to tu occidentem olim Celticae nomine appellatum esse. Alij non totum occidentem hoc nomen habuisse uolunt, sed occidentales scillim ad septentriones vergentes populos , qui postea sunt a Romanis Galli & Germani appellati . Quanquam igitur ex Celtis initium sumere Ister diceretur, non ob eam causam ex Pyrenaeo, qui ad Celticae , hoe est, Galliae occasum positus e deflueret. Labitur autem hic fluuius perin-V numeras ut ait Plinius) gentes, immenso aquarum auetu,& unde primum Illyricum alluit,Ister appellatur, ac sexaginta amnibus receptis, medio ferme eorum numero nauigabili,in Pontum uastis sex fluminibus euoluitur Fons eius, ut Germani etiam scriptores tradunt, insignis est,& perpctuus, quatuor parviis muris in lusus, Iongitudine circiter 1 6 pedum, latitudine I 8: cuius fontis situs intra uillam est,quae Germanice Doneschingen, id est, Daiinbij Eschingenuocatur. Estq; in loco plano S: ab omni monte longe semoto, nisi quod ad septentrionem terram habet paulo editiorem, altitudine septem,aut octo cubitorum, ad cuius basim fons ipse ebullit. Atque haec satis de Danubio. Cuius,ob excellentiam,ortium,S fontem, particulatim hoc in lo co deseribendum estς existimavi. Pyrenaeis montibus Galliam ab Hispania diuidi, eosq; ad occasum aequinoctialein Graeciae esse perspectum est. Hercynij montes in Germania sunt, ut etiam Plinius libro quarto testatur, ub1 de Germania loquens, ait, Hercynium iugam, nulli inferius nobilitate, introrsus protendi. Ad hos montes Hercynia sylva sita est, omnium syluarii inma
139쪽
xima , cum authore Mela dierum εο iter occupet , claraq; latitudii: cm citerium sesse Caesi rim- E diderit. Ab Helvetiorum de Rama cortim finibus, usq; ad Ril li. eos 1llo luesta Maeot: n,ips i lite Asiae coii finia protenditur in quo toto spatio multi sunt,iiq; maximi, montes, a quibus plurimaci in axima flumina, ut Aristoteles ait, oriuntur. De Riphaecipulia, qticis Aristotclas Iuste nominat, montium magnitudine, nihil hactenus ab his qtii de rebus hisce disteriint,siciis tuti, imienti nisi quod Plinii is ait, nivibus multis eos abundare,& assiduo niuis eas inpin 111rtim similitii line, Pterophoros appellatam regionem,partem mundi a rerum natura damnatam,& dens inacriam cali sine. Quae aut cinea sint fabulos:r, quae Aristoteles ait, de illor viri magnitudine prodita esse, non satis apertii mei . Nec enim de rebus hi celabi solis loquitur, quae a selinio Hyperboleorum ontium, quisviat ultra Riphaeos, incolis tribui commemorantur Sunt uerbia ostra aetate is urenti,
qui, cum omnia ea loca perlui rassent, nullos omnino montes, tantum abest, ut asti primos, in eis compererint. Ex quo ucterum Ceographorum error innotuit.
Eodem autem modo& in Africa, alij quidem, ut Aegon, Nyses, ex Aethiopum montibus defluimi: alii qui inter celebres maximi sunt, Chremete S, qui in Exterum mare influit,&Nili principi uin, e monte qui Argyrus nomi
. Aegonis, Nisis,& Ckremetis, quos A fricae fluuios ponit,11 ulla apud Ptolenaxum, Strabonem& Plinium mentio est Nilum, quem e monte, cui nomen Argyrus sit, ait descendere, Pt leniae ii Scen et e paludibus interioribus Africae effluere, quae Paludes ex montibus Lunae, nivibus lique istis, aquam recipiant. Soci forta sic, ut Olympiodorus ait, idem es h mons qui & Argyrus,& Lanx uocatur, propterea 'tio largentu 13 tibi fodiatur: quod Lunae ob colorem tribui consueuit equemadmodum in Hispania I etica mons Argentum, Ob argenti fodinas, quae in eo sui it, uomi natiis, a Strabone conunc moratii p. Ita nulla inter Ptolemaeum&Gcographos ab Aristotele co-
memoratos de Nili ortu erit distensio. Sed clim hi montes ad meridie ultra Nili paludes illi sint, inuenti sunt plurimi, qui ab occasu in Mauritania prope Oceanu in illi fluere censuerint. Quorum opinionis author Iuba Maii rhaniae rex uidetur ni ille. Is enim cum de Lybicis rebus, tit com G perire eas potuit, scripta reliquerit, tradidit, linia ad montem interioris Mauritaniae haud procul ab Oceano, e lacu protinus stagnante, quem Nil idem uocant, oriri, eo ductus argumento, quod Crocodili, & pleraque piscium genera Nili peculiaria in eo speetarcntiir. Vnde de ortum eius cum his, quae in eo spectantur, ab eo Caesareae in Isto dicatum conspici inquiunt, tanqtia in ut ait Plinius in itis piae suae congratulari uoluerit, & de Nili fonte reperto gloriari. Hanc sententiam Pomponius Mela, Plinius, Solinus, S Uitruvius uidentair habuistis: quorum omnium uerba praetermittiariis, qtiod & in eorum libris facile a quoquc legi possint. ad Aristotelis pro possitum confirmandum, aut explicandum, risi multum conducant. Siquidem quacunque et mundi parte Nilus oriatur, nihil interest, modo e monte aliquo origin m ducat. illud autem perspi cuum est, e paludibus illis, quas Nili appellant, in interiori Aethiopia effluere . Vnde Soncca libro sexto aes . Nat. audisse se Centuriones duos, quos ad imi estigandum Nili caput Nero mi serat,testariir, qui se auxi Iiaribus Aethiopiae regibus ad ulteriora Aethiopiae progressos , ad ina mensas paludes peruenisse dixerunt, quarum exitum n incolae quidem norint , nec spes ulla sit noscendi, quod implicitae sint herbis aquae, unde fiat, ut nec pediti luctabiles sint, nec nauigio, quod nisii paruum,& unius hominis capax, l1mo a palus non ferat Inibi uidisse sp duas petras a D Hsirmariint,ex quibus ingens uis fluminis excidistet. Cum autem illud perspectum sit, ab eiusmodi pallidibus Nilum si ciere, eaeq: ad meridiem sitae sint, rcete & Strabo & Diodorus, & alij et latii multi a meridie ad Leptentriola es ab ultimis Aethiopiae timibus mitti uoluerunt. Quoniam Licio paludes illa: nauigabiles non sunt,carumq; exitus ne ab incolis quid in noscitu r, dissicile de eius primo ortu statui potest: ac qtiae a Iuba tradita sunt, conicis hirta tantum ob Cro eo dilos & a- lia eiusmodi animalia nituntur. Qtram ob rem rcet E Lucanus:
Arcanum Natura captit u prodidit ulti, Nec licuit'pulis aruum te Nileuiderer g nou is suus, estgenici maduit ortus, strari,quam seruos .cto. Q eram Clatidianus imitatus,ait:
140쪽
A Trumbis ignotis nostrumpercurrit is orbem ,
Secreto defute cadens qui semper inanisi rendus ratione latet,nec contingit ulli Hoc uidisse caput. Et Tibullust is pater qua nam possem te dicere causa, qui quibus interris occuluisse caput 'Sed eius ortum ueluti occultum mittamus, ct de eius magnitudine quandoquidem Aristoteles ait,inter celebres maximum esseo id dicamus,quod Diodorus monimentis tradidit. Is igitur maximam omnium flumen esse ait, & cum per uarias, pluresq: seratu r regiones, magnos hexus facere quandoque ad Orientem,& A rabiam, quandoque ad Occidentem & Lybiam. Eius decumsum ab Aethiopiae montibus usque ad mare, stadia duodecim ferme millia, cum eius flexibus coplesti insulas multas in Aethiopia, elim plures alias,tum maxime unam insignem, nomine Meroen,ubi duorum & uiginti stadiorum latitudinem habet, & praeter eum locum, quem a forma loci, appellant Deltam, insulas in eo circiter septingentas esse,ac tandem per Aegyptum septem ostiis in mare deserti. Atque live satis de Nilo: nam de eius inundatione& ostiis,in progrcssu aliqua dicentur Sed eius etiam cursus ex gradibus coeli,qui inter paludes, e quibus fiuit, & eiu B ostia intercedunt longior duplo esse colligitur. Tων δε ethe τον εμουικον τοπιν,ο-άχλωος - Π estu, vi orναχς υτευλνιο Σετ
Eorum autem, qui sunt in Graecia, Achelous e Pindo oritur, indeq; Inachus Strymonuerb, Nestus &Hebrus, omnes tres, e Scombro.Multae item aquarum suxiones e Rhodope existunt. Nec aliter caeteros amnes fluere quispiam deprehendet. Sed testimonij gratia hosce attulimus. Nam quicunque e paludibus suunt,ex illis stu t,quas fere omnes sub montibus, aut locis, quae sensim assu gunt, stas esse accidit.
8 Ad Europae fluuios reuertitur,&aliquos,qui Graeciam interlabuntiir, commemorat: ac inprimis Acheloum, quem ait ex Pindo monte defluere. Maeedoniam autem ab Epiro de Achaia Pindus diuidit. Ex quo Inachus fluere non uidetur: sed ex Cronio in Peloponneso. De Scombro monte nihil traditum inuenitui, nisi is sit, quem Ptolemaeus tabula Europae non a Scardum nominat,quo Dalmatia a Mysia superiore distinguithit. A montibus enim propinquis, Macedonia a Thracia diuidentibus, Strymon,Ptolemaeo eodem ait flore, defluit,qui idem Hebrum & Nestu ex Rhodope,qui in Thracia est, descendere statuit. Q madmodum autem cum Strymone eos defluere Aristoteles tradat, nisi ob montium uicinitatem, non itideo. Ita multorum fluminum exemplo oriri ea in motibus,aut ex illis defluere,probatum est. Nec aliter inquit caeteros amncs nasci, si illorum ortum quis inuestiget.Etenim eos, qui ex paludibus aut stagnis, ortum dueere uidetrivr.ex illis tantum paludibus fluere,quae monti alicui, ex quo aquae fluxum aliquem excipiunt,subiectae sunt quod de his lacubus,qui in Alpibus collecti sit int,facile perspicitur. Ac in
ter caeteros sunt Uerbanus,Larius,& Benacus,maximi ac ualde patentes, ex quorum uno,uideli
cet Verbano, Abdua, ex Lario Ticinus, ex Benaco Mincius effluunt,cum in illos prius e monti bus multa aqua defluat,atquc etiam eiusdem nominis fluit ius, quanquam longe minor quam ca ex illis effluit.Quin & scaturigines aliquae in paludibus habentur, quae reconditos habent ema-xus, ta in capacitate illa aquarum e montibus descendentium in illis collectarum cerni non