장음표시 사용
121쪽
Quibusdam itaque huius affectionis, & procreationis causa haec uidetur es- se, quod cum nubes in superum locum, qui, quod radiorum e terra reflexiones ibi desinant, paulo frigidior est, pellitur, ubi illuc peruenerit, aqua Seletur. FIdeo aestate magis &locis tepidis grandines fieri, quod calor longius a terra nubes repellat . At in locis admodum editis grandines gener ri minime cotingit: quod tamen oportebat, perinde ac niueIn in excelsis locis gigni conlpicimus. Nubes praeterea tam uehementi ibnitu prope terram ferri saepius ullum est, ut audientibus de uidentibus terror incuteretur, quasi maius quippiam futurum esset Interdum etiam absque sono eiusmodi conspectis nubibus multa glando,& magnitudine incredibili, & figura non rotunda eXistit, propterea quod inulto tempore non deferatur, quasi prope terram facta sit gelatio, non utilliinquiunt Atqui necessc est ab eo quod gelationis causa maxime est, magnas grandines esci. Grando enim glacies est. Atque hoc cuiuis constat. Magnae autem
sunt quae figura non constant rotunda. Quo declaratur, prope erram Coni P
scere . nam quae e longinquo seruntur, quod per longum spatium ferantur un
diq; corrata rotundae fiunt, & magnitudine minori. Perspicuum igitur est, pul- Giu in superum locum frigidum congelatione non fieri.
Io His, quae a ratione aliena in ortu grandinis uidentur inesse, expositis, quemadmodum illae ita se habeant, nec cum ratio e pugnent, scrutatur. Itaque Anaxagorae& aliorum quorundam sententiam receas et, qui grandinem glaciem esse, eamq; tamen temperatis temporibus, quibus glacies non fit, gigni coiispicientes, uoluerunt eam generari, quum nubes, ex qua, meXmate ria, ortum habet, in superum , & y terra remotiorem locum pulsa fuerit. In eum enim locum, qui ob eam causam, quod radiorum Solis reflexio ibi desinat, nec ullam calefaciendi uim ha beat,paulo frigidior est,delatam, frigore illo in aquam mutari, genitamq; aquam statim conglaciari . Ideo tepidioribus temporibus, atque etiam aestate magis grandinem fieri,quod illis calor, qui acrem terram proxime ambientem obtinet,nubes longius repellat: nullum igitur eorum sententia absurdum esse, grandinem, cum gliicies sic quaedam, aestate & lcmporibus calidis gener ri. Sed hanc sententiam duobus, aut sorte etiam tribus probationibus e sensu ductis refellit. Quarum una est, quod in altissimis montibus grandines non fiant: quas tamen, si loci frigore gignerciatur, fieri oportebat, non secus ac nives, quae thycme ut frigoris existitiar. Altera, quod Hnubibus prope terram Lepenumero delatis, di illis quidem interdum cum magno fragore ac sonitu, ita iit audientibus terror incutiatur: interdum sne sonitu, grando magna consequatur, non illa quidem rotunda, sed lata 3c ampla: quod certe, si in summis locis generaretur,non eueniret, quandoquidem descendendo attritu ad aerem fieret rotunda. Posticina probatio uidetur
esse, quod, si loci frigus grandinis sit causi, conireniebat in locis altior1bus grandinem magna,&spissam eo magis generari, quo maiori frigore eitcnt affecta, magnas autem grandines prope terram fieri, quemadmodum dictum est. Sed Laec probatio ad supeliores uidetur pertincre, nec multum ab illis differre. Perspicuum igitur ait esse, eam quae ing indilais ortu est, gclationem ex nubium in superum locum pulsu non fieri . Quemadmodum autem in summis montibus graedo non sat, nunc quidcin non monstrat: sed docebitur, cum tradet, cur in loco, qui prope ter ram est, gignatur . Ac quod ad sonitum attinet, cum quo nubes ad terram interdum ait deferri, ex uento ibrtasse, qui tum aciem pei uadit, proficiscitur: ille enim magna uiolentia delatus, ae
122쪽
A rem dr nubes percutit , sonitumq; illum, qtii terrorem incutit, ac rei cuiusdam magnae suturae ueluti signum est, aliquando efficit: de quo a uentis facto sonitu in seci nido libro disteretur. De grandinis autem seu magnitudine seu paruitate& i otunditate, in luitus dispiriationis proar L u. Ad quem uerb usque terminum Solis radii referantur, antea traditum est.
λον- τος ου ψυχρον υ δέ ποι, πιν, επηπε γίνετο αύοι Quoniam autem calorem & frigus sese undique uicissim coercere re compri- v mere conspicimus qua de causa subterranea loca tum calidis temporibus fri
gida sunt tum gelidis calido hoc ipsum fieri in si pero loco censendum est.
Temporibus itaque calidioribus frigus calore ambiente introi tum undique compulsum, interdum quidem aquam ex nube celeriter facit, interdum grandinem. Quocirca&guttae diebus tepidis quia in hyeme multo maior S,&aquae impetuo magis gignuntur. Magis autem impetuosis fiunt, cum magis coaceruatae: magis uero coaceruatae ob densiationis celeritatem. Atque hoc contra quam Anaxagoras inqui at, euenit. Ille enim ita affici ait, clim in frigidum
aerem ascenderit: nos autem, cum in calidum descenderit, & maxime, cum ma xime. Cum autem frigus a calore exteriore circunstante introrsum magis compressum fuerit, mox ubi aquam genuit, conglaciat, efficiturque grando.
1 Propi S cie grandinis ortu sententiam exponit, incommodis, quae in eo else uidentur, sit blatis. Simul docet queadmodum pluuia locis, & temporibus aestiuis generetur, & illa potissimu, C quae maiori impetu fertur, & guttis amplioribus constat. Quae autem de grandine explicat, haec sunt, Procreationis modus Sc ratio, materia, copia, quantitas, seu magnitudo, tempus di locus: quae etiam omnia de pluuia, quae eo tempore, quo grandines Maerantur, decidit, simul decla rat . Illud autem ante omnia i mit, calidi & frigidi antiperistasin mutuam seri, eaque de ea usi subterranea loca calidis temporibus frigida, frigidis calida esse, calore uidelicet, 3e frigore aduerso conatu uicissim circunstantibus, & sese pellentibus atque in unum cogentibus: Aestate quidem seu temporibus calidis calore aeris, frigus terrae circunstante, Λ illud ad interiora trudente: Hyeme uerb seu temporibus frigidis, frigcire calorem in ea ipsa loca undique pellente. ae antiperistasis calidi Si frigidi, hoc est, eorum mutuus undiq; compulsus de conflictus a
tea etiam, cum de pruina & rore ageretur, explicata est, causaque esse ditia est, cur fontium puteorumque fontes hyeme uaporarent, fumosque ederent, locis subterraneis ex calfactis. Aliorum item de caloris sentium qui temporibus frigidis est, causa, sententiae commemoratae sunt, eaque reiecta, quae non magis hyeme, quam aestate fontium aquas calidas re uera esse, ted ad sen
sum tantum statuebat. Nunc illud adiiciendum est,frigidi & ealidi antiperistasiin in corporibus
nostris praeter id, quod de uentre,qiu hyeme calidior est, qtiam aestate; ideoq; magis concoquit, D traditum est, aliter etiam agnosci: ueluti cum nive, aut frigida manus lavamus, quae paulo pbst calidiores reddantur, calore earum naturali, frigore aquae aut uiuis introrsum pulso, S in una coacto, ob eamque causiam maiores uires adepto. Sed pulsus iste non ita est accipiendus, quasi calor aut frigus ipsa per se subieetum mutent, alterumque alterum ut contrarium fugiat. Nec enim, cum qualitates sint quaedam, subiectum possunt mutare: sed perpetuo in subiecto suo i
sunt, aut, si ab eo dimoueantur, intereunt. Non igitur cum aestas accedit, calor, qui subterra area loca occupabat, emergit, frigore, quod aerem hyeme obtinuit, introrsum se recipiente, eiusque locum inuadente. Aliter uero omnino res babet. Cum enim frigus, aut terram aut corpus nostrum circunstat , spiritus qui caloris est sedes, intus se recipit,atque in unum colligitur, nec exire ob circunstans frigus potest, superficie praesertim seu terrae seu corporis, ut frigoris densata & compaci a,nullumque exitum praebente. Unde etiam haec & illac subter terram,aut in corpore nostro uagando, & partibus suis sese commouendo, atque ad corpus allidendo, cae
123쪽
idior redditur. Cium atatem calor aerem obtinet, terrae frigus natiuum in intimas illius par X. xes collectum resistit: cumque illa rarior calore ambiente reddatur , nihil impedit , quo munus spiritus qtiem intra se habebat, prodeat, nec contrario ullo insistente, nec superficiei dei state, quae nulla tum est, exitu impediente. Mare subterranea loca frigidiora remanent, ovi frigore collecto aeris ambientis calori, quominus illo assiciantur, resistunt. In corporibus uer, nostris calor, seu spiritus, quo continetur, distolii itur, ut pote per rariorem cutem ad exte-xiora edit ictus: ita frigidius, minusque ualidum corpus intus redditur. Mod etiam Epicurus ut apud Lucretium legimus) de aquae puteorum frigore, quo testate assiciuntur, quodammodo tradidit :Frigidior porro in pureis e late si humor, Areficit quia terra calore, O semina, si qua
Forte uaporis habet, propere dimittit in auras.
Aeris porro ambientis ca Ior, aut frigus, a Solis propinquitate, aut distantia oritur. Siquidem cum Sol propius adest, radiorum repercussu aerem ex calfacit, frigore, quod a terra & aqua in il Iuni se est undit extincto: cum Iongius abest, nec magna est, radiorum eius eiu cacitas, rigori dominationem relinquit. Ita igitur calor & frigus uicissim se pellere dicuntur, cum subterranea Floca & corpus nostrum aestate frigidiora, hyeme calidiora evadunt. Explicatum autem antea a nobis est, quemadmodum Hippocrates, in terrae densationem, quae hyeme accidit, caloris sub terraia ei causam retulisset. m Hippocratis sententiam cum Philoponiis ut puto legisset,
calidi & frigidi anti perista sin& pulsum ad ciusmodi densationem reduxit . Cum ergo haec calidi & frigidi anti peristasis, hoc est muti uis aduersus conatus, in his inferioribus, id es , locis sub
terraneis cernatur, censendum esse ait, eam ipsam in loco superiori accidere, eiusq; ut & efficie tia, tum pluuias magis impetuosas&uehemetitiores, tum grandines oriri. Nam, cum haec tiant temporibus calidis, aeris calorem nubium nigris circtinstare, illudque premere, ut in unum magis coactum uim accipiat, & nube magis densata, interdum imber solus, interdum etiam grando ex ea exprimatur. Imber quidem, si calor minor circunsteterit, nec ualentius presserit, gran do uerb si magis, pluitia, quae ex nube genita est antequam decidat, frigore illo uehementi con glaciata. Ob hanc causam, ait, diebus tepidioribus guttas multo pleniores,& aquarum nimbos uehementiores, quam hyeme generari: tum cnim ob densationis celeritatem, quae a calore frigus circunstante proficiscitur, magis coactos este, Itaque grandinem alia omnino de causa ori xi, quam Anaxagoras putasset: siquidem tum fieri docuis sci, cum nubes, e qua prodit, in supc- Grum frigiduinq; locum pelleretur, cum cotra potius fiat, nube ad inferum calidumq; locum depulsa. Atque haec est Aristotelis de grandinis ortus ratione, materia, loco,&tempore, sententia, quae insequentibus uerbis magis etiam distinguentur. Ac ortus quidem illius rationem, de
modum, calidi,& frigidi anti peristasin esse intelligimus: locum, non mediam aeris regionem frigida ut multi putarunt sed inferiorem calore affectit, in quo antiperistasiis fieri ualeat, quem roris S pruinae loco paulo sit periorem esse dicebamus.Tempus, temperatum,iituere& autumno, atque etiam interdum calidius, ut aestate. Materiam proximam, plauiam: remotior cita, nubem.
Horum quatuor duo perspicita simi, ac nullam liabent dissicultatem, nempe materia & tempus. sensu enim deprehendimus eiusmodi tempore grandinem fieri: cuinq; glacies, sit quaedam, &xx aqua glacies constet, pluviam in gram is aena conglaciari ratione colligimus. Lochis, & ortus ratio, nempe anti peristasis, non ita comperta sunt: ex loco amem, ortus ratio dependet, atque eo explorato, illa quoque cognita erit: siquidem, si in loco inferiori calido generetur, ut Aristoteles censet de probat, peL antiperistasin fieri 1iecesse est. nulla enim alia ratio excogitari potest, qua in loco calido aquam conglaciari animo concipiamus. Sin in super ori frigido, nulla anti petistasis ponendae necessitas ingruit, quando non aliter fieret, quam glacies apud nos Hhyeme concrescat. De loco igi tur in quo oritur, tota difficii ita s&controuerita est. Acquat quani probabile uidet hir, in loco illo supero frigidiori grandinem, ut Anaxagoras uoluit, g nerari, his tamen, quae paulo antc contra Cum ab Aristotele allatae simi, rationibus, non nisi in loco infero calidioris eri comi incitiir. Cur enim aestate potius, quina hyeme fieretp Nam, quod Anaxagoras uolebat, nubem aestatis calore longius rcpelli, moinciatii in non habet: siquidem S hyeme in superum ilium locum nubes coii siccndunt, iit quae triplimiam ac in niuem con re sciant: ac, quae gestate illic compelluntur, nullam maioris frigoris rationem habent, quam cur hyeme . nisi totam illam aeris partem frigidam aestate, ob calorem in seriorem per antiperi stasin qtiandam, frigidiorem fieri , uimq; conglaciandi phiuiam habere, quam hyeme non ob tin P, dixerit. Hoc ucro, qua qua 1aon omnino a ration abcst, cum praesertim milia grandinis causa seu materia, si u efficiens illic deesse uideatur, ita potest infirmari ut dicamus, pluuiae in gran dinem gelationem, non in solo frigore, aut nube humida positam ese, nec omnino omncs illius
124쪽
A causas illic ades e, quandam enim ad halitum siccum lcimum, cuius magna copia una requiritur, proportionem deesse, quae in infero aere calido non deest. In supero enim illo, qui frigidus est, detineri halitus ille non potest quippe qui loci frigore, aut sensu in ui exprimitur, aut deorsim, aut etiam extinguitur Ac eius quidem magna copia ad grandinis ortii requiri existimatur, quod uehemens illa, &qiissi momentanea gelatio sinc eo csse non possit. Sed quaquam admitteretur, grandinem aliquam supero eo in loco, tum ob frigoris incrementum, tum quod halitus ille fie-ciis non deesset, aestate neri, non tamen omnem dici potest, ii luti eam, quae de ampliori, latioriq; forma,& grandis admodum decidit, quae conglobata, nullisq; angulis,&Jonge minor decideret si in altiori loeo tibi nix fit&pluuia, concresceret. inin Silla, quae ex nubibus, ad terram solii iii interdum facto, interdum sine no delatis, exprimitur, fidem facit, in loco humiliori,& calido grandinem fieri. od autem antea dictum est, ex eodem loco nitiem, plantiam, S grandine de celadere, quemadmodum intelligendum sibi, exposuimus. Aut enim non ex eodem prorsus loco, sed, cum latitudinem habeat, ex inferiori eius parte, aut ex codem omnino, quoniam nubes, e qua grando exprimitur, in supero illo loco concreucrit, ac in pluviam etiam illic fortasse coeperit mutari, de iii cle ab eo in inferiorem calidurn locum fuerit depulsa . Quoniam uero cx Aristotelis sententia quicquid Latini interprete ad illius u cuba non satis animum aduertentes B commenti sunt, dici aliter non potest, quam in aere calido grandinem generari, quippe quam, nubis in locum calidum, contra quam Anaxagoras uoluisset, depulsu, per anti petist asin, hoc est, per caloris circunstantis in nubem frigidam, efficientiam, fieri aperte doceat illud. Illud quoque praetereundum non est, loci huius calidi, in quo grando generatur, latitudinem aliquam es se, atque interdum propius terram, interdum longius pluviam gelari, propius quidem, eam, quae& maior & minus voculi da decidit, longius, qu e minor,&in globum figurata, acre mulio , per quem descendit, ni agnitudinem eius immii 1uente,&angulis ire luti corrasis ad rotunditatem duces,te Sed quaestio cit, a quo nubes ex supero illo,ct frigido loco, in inferiorem Sc calidum depellatur, cuin nihil ibi esse uideatur, a quo depelli possit: quomodo item pluuia ex nube expresia in
grandinem per anti peristasin geletur, cum prope terram, ii bilios sumus, eo magis gelari deberet, quo ob maiorem ex re stetione calorem maior anti peristasis habetur. An, quoniam frigore nubes concreta, grauior reddita est, praesertim si in pluviam supero eo in loco, parte sui intima coepie mutari, grauitate illa in inferum locum detruditur, ubi per antiperistasin frigidior eu dit, it 1 ut plutata iam genita in grandinem conglacietur. Ita frigus descensus nubis causia crit,&illa amplioris frigoris. Pluuia autem ex nube genita, antequam ex illa omnino exprimat UT, C ac per aerem descendat, in grandine in concrescit, nubis ipsius frigore, quod peranti peristasina agescit,concretionem illam faciente. Neque en i m ui frigoris,quo pluuia astecta est, per calo ris, qui in aere ine It, pluviam, cum decidit, ambientis, antip cristasin ut quidam uoluerunt grando essicitur. I tam nanque prope terram, qua parte nos degimus, quod maiorem calorem obii oeat,ob uehementiorem antis cristasin, pluuia in grandinem uerteretur, quod tamen minime uenit: aestate etiam in agis, qiram uere & autumno,ob eandem ea unam grando gigneretur, cuius
contrarium Aristoteles statuit. Ac qii aquam multa alia, quae fortasse alibi excutiam, in Hac quaestione dici possint illaec tamen sunt praecipua,& quae Aristotelis sententiae magisco sentane acta se existi inamus. Sed, si ita res habet, ut pluuia nondum nubem egressa iri grandinem concrescat, quonam pacto ait Philopontis) ipsa pluitia, cum grauis sit, intra nubem continetur, ac non protinus, ex quo genita ost, decidit, quoi nodo item peracrem calidum decidens grando non liquatur, c sina praeserti in in terra liquari eam facile ac breui temporis spatio uideamus Z Quin etiam, si
per anti peristasia intra nubem generatur, quare nubes tot mutationibus non expectatis, non in
niurna statim mutaturΘAn, ut idem interpres docet, nubes illa latitudinem altitudinemq; habet, potestq; pluuia,antequam eam egrediatur, dum perimi Iciam spatium desertur, in grandine gela D ri uam lane nubium magnitudinem inde cognoscimus, qu bd Solis lumen saepenumero intercipiarit. Qironiam autem grando per exiguum interuallum, di illa quidem ob sui grauitatem cc- Ieriter defer tu r,etsi per acrem calidum descendat, non prorsus liquatiunEx parte autem liquescere, atque impia nili, nihil impedit, quod ex uaria illius, tum magnitudine, tum figura potestiniatelligi. Cum rei , in terram celata celeriter liquescat, cum tamen nix, tota etiam ritate epe conseruetur, nec acce uel calluissimo liquetur, imb uero in glaciem seu crystalliina, atque etiam lapidem interd im concrescat, causi esse potest, quod nix non ex pluuia concrcuit, quemadmodum grando, sed ex nube, ut antea traditum est. Non igitur tam facile an aquam, ut grando, mutatur. Philoponus autem c visam ait esse uelle in Entissimam congelationem, qua nix Joge magis quam grando genita est. QOd si ita habet, causam intelligimus, cur non protinus nix ex nube generatur, pluuia grandinis o P tu non expectato Id enim eo eueniet, quod non qua cun que gelatione, nec quocunquestigore concretio in niuem esse potest, seducticinenti, quale in
125쪽
pivitiae, alit prandinis ortu minime requiritur. Sed tum quaesierit aliquis, quare haec stigoris, aut S. gelationis uehementia, in niue maior, quam in grandine requiraturuic si reqxiiii tiar, cur non thycine insiti pero aere frigido pluui: & grando, priusquam nix, gignuntur : si quidem minor gelatio amatorem tempore antecedit, Se quaedam ad illam ueluti est uia. Colonum enim rationi uidetur,xit quod minori frigore concrescit, id prius concrescat, quam quod maiori. Itaqhie grando priusquam nix gignatur, ob eaniq; causam nulla in nivem hyeme concretio esse uidebitu r, sed grandinis generatio, nivis ortum perpetuo occupabit : cii praeserti in grandinis eo in loco omnes 1 int causae. Quan etiam qiis ritur, si ualido frigore&ualidiori, quam grando, nix gigni ut , cur non media aestate in media aeris regione, quae tum cibatui peristas in frigidior esse creditur, emadmodum media hyeme, gignitur λ Cur item durior frigidio 1 qtieni an locist, qua Innix, citi vi res
quaeque aquea, quo maiori frigore genita fuerit 3I concreta, eo durior solidiorque, S frigidi cirtae tu deprehendatur. Ac grandinis quidem italidius frigus inde colligitur, quod plantarum insitum calorem extingtrat, illasque ad interitum ducat, non illius solum anni, sed plurium etiam sequelatium sterilitate interdum illata, cum tamen nix frigore siro eundem calorem augeat, magnamque adducat fertilitatem. Hae igitur de eo, quod Philoponus tradit, ii et ementiori frigore niuem, quam grandinem gigni, uehementioremque in niue, quam in grandine ei: e gelationem Fquaestiones suboriuntur, arduae illa: qii idem,& ad explicandum difficiles, scd quae ta1Ten possint, dis iiii. Ac primum quidem dicitur, ii alidius frigus in nitiis, quam ita grandinis generatione requiri, quod nubes, quae in niuem concrescit, calidior sit ea, ex quo grando existimetur. Nam di Ea litus calidi &sicci, & aeris, qui natur calidus est, multum, tu antea traditum e se, intra se continet. Plus autem frigorix ad id, quod natura calidius est, refrigerandum S: gelandum, qua ad id, quod frigidi iis, requiri adeo perspicuum est, ut probationem non expetat: quanquam quod calidius est, interdum citius geletur, qu a quod frigidius, ut in ulterioribus patebit.
Piu uiam iret o& grandinem, cum nix media hyeme generanda est, ante illius ortum non est necesse generari. Nam quanquam per minorem gelationem, ad maiorem, ut per medium ac ccdatur, quoniam tamen non solo frigore, aut in grandinem, aut in niuem concretio sit, sed mate xiam certam ac definitam este oportet, quae alia est niuis, alia grandinis, non grando ante iri item, sed nix perpetuo, si materia accommodata adsit, gignctur. Aliam autem niuis, aliam
grandinis materiam dico, quod , etsi utraque nubes est, aliter tamen haec, aliter illa alia cha est, ciliaque halitus terret ad aqueum & humidum proportio in niuis, alia in grandinis materia S: ortu requiritur. Qu in etiam dici, &uerius fortassis, potest, uehementi loci illius frigore, nubem Gstatim in niuem concrescere, validiusque id frigus esse, quam ut nubem in pluviam conuertat, quanquam alioqui illa, natura sua in eam posset mutari. Vigente autem aestate, cum media illa cieris regio ob anti peristasin frigidior esse existimatur, in niuem nubes fortassis eo ne rescit: sed ca Iore nimio, qui aerem inferum obtinet, antequam in terram decidat, soluitur. Ideo mon tes, qui ad illam aeris frigidam regionem pertingunt,niue pleni, summa etiam & calicissi ina aestate, inueniuntur. Quod si nullam in eo loco niuem tum heri, dicero uelimus, concedendum est, frigus quidem ad eam gigitendana accommodatum ibi esse, sed materiam idoneam , quae illa , quam diximus, proportione praedita sit, deeste, quae hyeme multa suppeditatur. Quod ad grandinis soliditatem, duritiemque maiorem, ac frigus uehemeruitis, quam niuis, attinet, nc gari id quidem, ut quidam putant) non potest, cum tactus naturalii r anc tus, ita csse diiudicet: sed inde non fit, quin ualidiori, quam grando, frigore nix genita fuerit. Ni uis en 1m mat cria a
pia non erat, ut soliditatem illam, atque duritiem , ualidusn li e & uehemens illud frigus, quod in grandine cernitur, exciperet. Ac de durit Le antea diximus, chim causam redolercitus S, quare prilina maiorem, quam nix duritiem accepisset. Cum autem dura eslb nix, ut pruina, tantum abest, tu ueluti grando, non potuerit, ne frigore quidem tam uehemetrii afflici potuit. Nam quae duriora sunt, & magis solida atque coimpacta, calorem eia nigras velumentitis ea accipiunt, quemadmodum in ferrum uehemeiatior calor, quam in stupiam aut paleam excipitur: sed difficultas remanet, chirci, m solidior durior que grando sit, quam ni et, citius tamen quam illa dissol uitur, imo uero, ut ante traditum est, mox ubi in t rram deci lit, liquescit, cirm uix ad multum tempus conseruetur. Quam difficultatem uitare ui es possumus, nisi ad niuis materiam recurramus, qiuae, cum sit nubes nondum in aquam conuersa, causa est, ut i x non tam facile in aquam soluatur, ut grando, inquam pluuia concreuit. Quoniam autem grando & frigidior est, &durior nive, ideo,ut dubitabatur, calorem plantarum natiiralein extinguit, easque peidit, δέ ad in
teritum perducit: quod non tantii in frigore facit, sed eliu duritie pluntas ut Theophrastus ait ulcerando & confringendo: quod certe malum a nive, quae & minus frigida, mollisq; cst, mini
me stirpes accipiunt: quin potius calorem earum nati iralem scruat ,& intra terram ad radices
pellit,contianuatione sua exhalari illum non permittendo : quod grando, quia distaneta est, α
126쪽
A in globulos deducta, facere non potest. Sed haec de hisce dubitationibus&controuei sis satis.
Hoc autem accidit, cum gelatio celerior fuerit, qtiana aquae in inferum locum delatio Nain si tanto temporis spatio deorsum feratur, frigus autem uehemens
breuiori conglaciet nihil prohibet tum cium suspensa est gelari si gelatio minou ritempore efiiciatur, quam deorsium latio. Quo uero propior,& magis colle eta
gelatio P erit, eo impetu maiore aquae decidunt, & guttae grandi ne sq; maiores, propterea quod per breue spatium ferantur, nec delatae eae, quae magnae sunt, ob eandem causam guttae cadunt.Rarius autem fit aestate, quam uere di autumno: qua quam magis qui hyeme: aer enim aestate est siccior qui uere adhuc est humidus. autumno uero iam humescit. Quin etiam interdum fructuum prouen
tus tempore grandines ut dictum est) fiunt
τ1 Aquam e nube genitam in sublimi suspensam, quoad conglaciaretur,& in glandinem concresceret,permanere, ueluti absurdum,& a ratione alienum in orta grandinis obiiciebatur. Id nunc diluit,& quemadmodum aqua illa, antequam decidat, conglacietur, nullo tempore suspesa periri a13ens, docet. Itaque ait grandinem tum feri cum aquae gelatio celerior fuerit, quam e ius dem delatio: ita ut si tanto temporis spatio, uerbi gratia duabus horis, deferatur, una duntaxat ob frigoris uehementiam, gelatio esticiatur. Delationem autem non eam omnem, qua in ter C ram derer tur, ne cellaribilitelligit, sed qua per totum nubis interuallum, in quo grandinem gelari alite a docuimus. Hinc Philo pomis causarn colligi ait, cur in loco prope terram nihil cogatur, quod grandini proportione respondeat. neque enim rorem, qui pluuiae respondet, quia non proc late ira concrescat, celerius gelari posse, quam deorsum ferri, quemadmodum celerius plu- ilia gelatur, quam descendat. Sed non so Lim spatis bretiitas, uti Ile putauit , in causa est, uerum etiam, qubditulla nubes tam prope terram coeat, circa quam viatiperistasis gelationem facere ualeat. Quoniain autem in t rdum & uehementes impetriosaeq; aquae, & guttae ac grandines magnae,&illae quidem rarae, non frequentes, aut denis interdum fiunt, eius rei causam in collectam
S cumulatam gelationem, quae frigoris uehementia simul & collectim existat, ac breue etiam sputum, quo gelationis illius locus a terra distar, Aristotes es refert. benim terrae propior, magisq; eollecta&simul gelatio fuerit, ed uehenae tutores&magis impetuosis aquas, guttasq; S glanstines ait fieri, non illas quidem densis&frequentes, sed rarast quod sane ita habet. Nam ob refrigerationis uehementiam uaporis densiatio cumulatior & magis collecta efficitur. Vnde
guttae maiores gignuntur, talesq; in terram decidunt, quia, cum perexiguum spati fiam ferantur, non imminuuiuur, nec in minores multas guttas diuid titur, quod illis eueniret, si ex alto demit- D t reatur. Quoniam autem magnitudine ea guttae sunt praeditae, pluviae Debe mentes & impetuosae si uiri, guttarum grauitate impetum illuni excitante, ac motum celerem faesente: quae res by me non uenit: quo tempore cum guttae paruae fiant, leniter nec impetuose feruntur. Eiusmodi aquas i inpetito Sυδαταλαζρατερα nominauit. Ex ea uerb guttarum magnitudine grandines quoque magnae ortum habent, guttis illis magnis in glaciem, quantae sunt, conuersis.C Inq; perbreue interuallum descendant, magnitudinem sitam seruant, nec imminutilatur, neq; frangLitur. Sed raritas quoq; guttarum, tum ex earum magnitudine, turn ex breui spatio, per quod ferit1Hur o
tum babet. Ex magnitudine quidem, quia cum magnae 1int, multa uaporis, mi bisq; portio in si agalis absumitu r, ita ut de iis P δί iste quentes esse non possint: ex breui autem spatio, quoniam, citcrebrae de cens esse non possint, nisi quia subinde aliae gignuntur, antequam posteriores geni tae sint, priores in terram de cera erunt: quod minime eue11 iret, si per longum interuallu in deferre Inur, aliis multis genitis, antequam illae terram attigerint. Silbdit uerti etiam causam, cirrminus aestate, quam uere dc avidumno, quanquam magis quam hyeme grando gignatur, inter-
127쪽
dum et rana ructuum prouentus tempore. Caiisam ait esse aestatis siccitarem, qua efficitur, ut grandini gignendae materia, uidelicet uapor, irii bes,& pthmiacie sit: quae materia nec uere nec a a Stumno deest, quoniam uer hyemi humidae succedit: autumatis cum ea cohaeret, de ad eam accedit, nec calor tantus utroque tempore est, qui humorem seu materiam huius inodi absumere ualeat: qu anqtiam tantus est, qui ad aniti peristasin sufficiat: qui calor, cum hyeme omnino absit, etsim Pit materia suppeditatur, generari grando non potest. Atque hinc causam intelligitnus, cur, si per anti peristasin, eo modo, quo dictum est, grando existit, non magis aestate,qua ariti petist iij smaior fit, quam autumno S uere existat. Nam etsi calor anti peristas in efficiens non defit, raru-teria tamen deest, quam Calor ille circunstet,& ex ea grandinem cxptimat, quae, curritare caum colligendorum tempore, quod ,--κ, a graecis nominari diximus, interdum uippe ditetur, euenit, ut grando generari tum possit. Quoniam autem autumno aerem humescere iani ait, i ere Messe humidium, aestatis, quae sicca est, comparatione dii tum esse putati dum est . Ver enam ab solitte&si natura temperatum dicitur, nec magis calidum, quam frigidum, aut luna id frin, quam siccum, aut contra a Galeno statuitur: autumnus autem qitanquam te state humidior, alsiccum tamen magis, quemadmodum & ad frigidum magis, quam ad calidum, declinat. P i mescere autem autumno aerem patet, quoniam oriente Arcturo pluit fere, simulque i pria intuenti frigidi: quod quidem tempus, autumni principium est, ac finis aestatis. Qui 11 etiam an- Fle ortum Arcturi, post Canis ortum aliquantisper regnare solent Austri, quibus pluitiae suc
Ad gellationis autem celei itatem aqua ante ex calfacta aliquid confert. Celerius enim refrigeratur. ideo multi, cum refrigerare celeriter uoluerint, Soli primum eam exponunt. Ponti etiam accolae, cum in glacie domos extruuar, 2d piscium uenationem uenantur enim glacie perfracta) aqua calida arundines persundunt, propterea quod celerius geletur. Nam glacie pro plumbo utuntur, ut Gimmotae arundines consistant. Quae autem calidis temporibus, di locis concre scit aqua cito incalescit.
3 Ne quis miraretiit phiuiam tam uelociter in grandinem gelari, ut gelatio motionem, qua deorsu in tortur, occupet, docet huiusmodi gelationem celeriorem reddi eo, quod aqua illa se a pluuia prius fuerit ex calfacta. Ad gelationis enim celeritatem aliquid conferre, si aqua gelanda
prius calefiat , quippe quae celerius refrigeretur. Ob eam causam multos, cum refrigerare celeriter aquam cupiunt, eam Soli antea exponere . Ponti etiam accolas, qui, cum pisca imir, glacie utuntur pro plumbo, arundinibus, quibus pisces detinent hir, fit mandis, ad gelationem cel criter & uehementem faciendam aquam calidam a frundere. Cum igitur aqua ex calfacta cito de ue trementer geletur, fieri, ut pluuia illa ex nube expressa, uelociter, , antequam descendat, ingradinem concrescat: quippe quae&IO ci&temporis, in quibus concreuit, beneficio cito hic 1 tex callacta,utpote uere & autumno, atque etiam aestate in aere calido e nubibus progenita. bed quaestio existit, quomodo aqua illa, scit loci, seu lcmporis calore calida reddatur, quae, antequad nubibus in aerem calidum exprimatur, in grandinem ut antea dictum est concrescit. Quin H& illud dubium est, quod de aqua cxcalfachaei es igeratione diciti tr. A ratione enim alienum uidetur, ut quod magis aduersat tir, in contrarium suum hic loci his, quam quod minus, in utetur. Calidum autem rei gelidae, scii in gelu concretae naagis a duci sat hir, quam quod frigidiim est. Debile etiami frigus uehementi minus,quam calor, i csistit. Quare si cel crior aerio, motusq; cst, quae minorem patitur repugnantiam, aqua pro sedib frigida citius, quam calida gelabitur. An nihil impedit calorem aliquem, quo pluuia statim progenita calefiat, intra iuibem sic se insinuare, praesertim cum fieri possit, ut nubes non omni ex parte aequaliter densa sit, & continuata pQ ira igitur parte rarior erit, Seueluti disi hineta, aeris calorem accipere poterit, quo tamen nubis hi gore superato, pluuia illa ex calfacta, in glaciem concrescet. A qua autem prius cxcalfacta, pcr se quidem magis gelationi adiuersatur & resistit, quam frigida: ex accidenti uero minus. Cum enim
calore rarior reddita sit, frigoris actionem magis celeriusque excipit, quam frigida. Quo
128쪽
Α ut quanquam a glaciei natura magis distet, qtiam illa,ad eam tam e citius, quam illa perducatur. Calorem inaraque illum, quo affici coepit, ob raritatem celeriter amittit, uelle mentissimumq; frigiis facile admittit. Γ MIREN, A μβιαντην , οὐ ἀμώωgocii ταότα αγδ ρυα, eri τῆς τῆς η.-ως πιγμα κιc, iis ni ναί ν αετίαν. s. υ
Aestate etiani, no hyeme, tum in Arabia, tum in Aethiopia pluuiae oriuntur:& illae quidem uehementiores & eadem die saepius, ob eandem causam. Cito enim refrigeratur propter anti peristasin, quae obloci uehementem calorem ex iussit. De pluuia igitur&rore,&niue,& pruina,&grandine, qua ob causam fiant, & quae natura eorum sit, haec sint dicta
B 7 Existimant nonnulli tertium hoc argumentum esse, quo aquam ex calfactam citius gelari, quam frigidam, probetur. Mibi uidetur grandinis, qui per anti peristasta esse traditus optas est, confirmari eo, qu bd quemadmodum grandines, quia per anti peristasin gignuntur , calidis locis &tem popibus sibint, ita 8 in Arabia & Aethiopia uehementes aquae aestate,&ea deni die saepius decidant, cum tamen ibi calor maximus sit, qui nubium in aquam densationem impedire magis
aptus est quam adiuuare. Cuius effectus non alia causa sit, quam ea, quae de grandine reddita est, nempe a siti peristasis, quae ob uehementes locorum illorum calores maxima fit, ac nubium dei
fanda ruin,ae frigoris in illis au gendi uim habet. Olympiodorus dubitationem adiicit de humore, qui ob siccitatem Arabiae & Aethiopiae, nullus, aut exiguus esse uidetur, ut admirandum sit, pluritas illas uehementos aestate ibi decidere. Quam dubitatione in soluit , inquiens, ibi quidem uapores & nubes non ascendere, ex quibus pluuia exprimatur, sed uiuentorum aliunde illuc impelli. Aestate enim Etesios uetricis ab Aquilone spirare,& nubes illiue impellere. Haec Aristoteles de his quae ex uapore hirmido in sublime elato generantur, nempe pluuia, rore, Pruina, nitie, di grandine: quorum duo in aere longὰ frigido, in quo nubes concrescunt, generantur, uidelicet pluuia D nix: duo in inferiori aere, qui non procul a terra distat, ros & pruina duobus illis C correspondentia: reliquum,quot est grando, in medio. Quorum procreario non solum Ioco differens est, uerum etiam materia proxima,&modo, atque etiam causa efficiente: si quidem pluuia ex nube in aqhiam concreta,nix ex eadem, anteqhrum in aquam denset vir, ut sit quaedam nubes gelata, ros ex uapore in aquam soluto: pruina ex eodem gelato, antequam in aquam solu turr grando ex pluuia, antequam decidat, conglaciata. Ita tres horum quinque es diuum male riae proximae sunt, uapor, nubes,& plauia, quarum una ex altera oritur, pluuia ex nube, ae nubes ex uapore, ut, cum roris S pruinae materia proxima sit uapor, pluuiae&niuis nubes, grandinis P Iuuia, omniam materia communis uapor ualuatur. Eorum omnium ortus a frigore proficisciatur, sed alia maiori, alia minori, alia solo, alia calore adluitante, qui anti peristasin faciat. Pluuia minori frigore, quam grando, & haec quam nix, quemadmodum & ros minori, quam pruina. Cumq; reliqua solius frigoris efficientia oriantur, sola grando,atque etiam pluuiae quaedam aestiuae uehementes calore a Iuuante, atque anti peristassis beneficio frigus augentis, concrescunt. Camq; uapor materia communis omnium sit,aliter tamen & aliter. aliaq; de alia proportione halitui ncco admixtus est, ut ob eam etiam causam, alio & alio in loco, maiori uel minori frigoris D iii excitentur. Quae cum ita sint,videntur haec non accidente solum inter se, ut multi putarunt, sed etiam ratione deessentia differre, quanquam quia ex imperfecta elementoriim admixtione oriunt hir, ac quaedam sunt illorum ut initio dictum est aifeetiones, non plane substantia inter se
diuersia esie, quomodo ea, quae perfecte mixta sunt, possim t. Atque clim de eis omnibus praecla re admodum Aristoteles disieruerit, multa tamen ad eorum cognitionem attinentia uidetur pi termisiste. . rum quaedam inter explanandum attigimus,ut in niue mollitiem,& candorem,&continuationem: in pruina duritiem,&disiunctionem: quaedam etiam supersunt attingeda: quae omnia, cum separatim de rebus in sublimiortis, ad Aristotelis imitationem conscribemus explicabuntur. Rrii toteles autem illa praetermisit, uel ut non ita, ut cupiebat, sibi explorata, causamq; apertam,&quae satisfaceret, habentia, uel, ut ea, quae cuiq; obuia & cognita facilia, existimaret. De nube etiam & nebula non ita disseruit, ut tractatio praesens postulare uidebatur, qiuanquam utriusq; & materiam,& efficientem causam,& quemadmodum inter se differunt, exposuit. sunt
autem de nabium alia consideranda, ut color uarius, uaria figura, pi aenunciationes: quae cum ab
alijs considerata sunt, tum a nobis etiam alias expendentur. Ac de his quidem sistis.
129쪽
De uentis autem& omnibus flatibus, atq; etiam de stiminibus & mari dicatamus: de his quoque primum aduersus nos ipsos dubitantes. Vt enim & de alio quo uis, ita etiam de his nihil traditum accepimus, quod non hi es quiuis diceret.
Sunt autem quidam, qui aiunt id, quod nuncupatur aer, cum mouetur,& fluit, uentum esse: id ipsum uero cum rursus cogitur, nubem di aquam, perinde aca' pquae & flatus eadem natura sit, aerisque motionem uenitum ess . Quapropter nonnulli scite dicere uolentes, uentos omnes uentum unu esse inquiunt: quod accidit ut uniuersus aer, qui mouetur, unus& idem uideatur. Cumq; nihil differat, eum tamen differre ob loca, unde perpetu b effluit, uideri.
1 His pertractatis, quae in loco aeris insero, terrae circunserentia, quae montium altissimo rum summitatibus terminatur, conesuso, ex uapore humido generantur, de iis agere instititit, quae ex halitu sicco in eodem loco excitantur. In quibus, cum primum locum uenti teneant, de eis imprimis disserere aggreditur, coriimq; naturam,& rationem inquirit. Cumq; uenti & frumina consimilem inter se ortum habere, ipsor Lunq; fluminum conceptaculum,& fons mare esse 115 nullis uideretur, utrorumq; tradiatione in adiimgit: quam etiam, uento iudi siputatione ii1 te cinis se, interponit,qudit ad illorum ortum, ac naturam cognoscendam, momentum aliquod habeat. Olympiodorus hanc cum superiore tractationem eo connectit, quod clim ea tradiderit, quae ex uapore generantur, ad exhalationem fumidam reuertatur: cuinq; de iis, quae ex ea accensa fiunt, antea egisset,nunc de his, quae ex ea non accensa oriuntur, disserere. De uentis enim agere, qui G
liud nihil sunt, quam ex balatio fumida in loco, qui terrae propinquus est,agitata. Hoc autem solum de eis nunc doceri,eorum materiam nullo in loco actu coactam esse, quemadmodiun nec fluminum. Itaque ad disserendum de fluminibus digredi. Sed quaecunque tandem causa fuerit, cur hunc ordinem in his pertractandis Aristoteles seruauerit, commonefacit, se prius aduersus sie dabitaturum, quandoquidem de eis,quemadmodum&de alio quo uis, nihil traditum ab antiquis inuenerit: quod non qrii uis dicere ualeat, quasi diceret, se dubitationibus omnibus, quae exorititur, consideratis, diligentor lintelligatiunt ira, quae Larum rerum ortus ratio sit, quam ue habeant naturam. hoc enim ab aliis piae termis iam fuisse, qui milgaria tantii m qis dam attulistant, quae quiuis ex plebe dicere potuisset. QAod, quemadmodum uertim sit, docere incipit, quorundam
sententiam exponens, quos ait ilolius te, acrem motu percitum iaciatum esse, cundem pigrum &stantem, concretumque &densum, nubem di aquam, quasi flatus & aquae eadem prorsus es et natura. Ob hanc causam aliquos ex eis cum sapienter dicere se arbitrarentur, uentos omnes unae se prominciasse, quandoquidem Sc aer, qui mouetur, cst tmus. Cumque nihil re ucra differam, itideri tamen differre ob locorum, e quibus stuunt, differentiam. Hanc de uentis seruentiam Oia lympiodorus trifariam diuidit, clim tamen una tantum, aut certe eorundem esse uideatur. In Hquit itaque sententiam unam esse, quae uentum aerem esse motu percitum statuat: alteram, quae Omnes uentos uia unae se: tcrtiam, quae uentorum materiam adtri habCri. Sed qui uentum aerem inquiunt, iidem, cd in aer unus sit, unum quoque re ipsa, locis tantum differentem uentum po nunt, eiusq; materiam esse aetu constituunt. Hanc porro de aere agitato sententiam Hippocra
tes habuit, ut in libro eius de salibus legitur. Ea uero duplex fuit, cum alii per se, S natura sua agitatum aerem,quo modo per se animalia motibus suis cientur, alii pulsu & ut externa credide1int. Nec uexb solum Hippocrates ita ea fuit opillio ae,s ed Anaximandet quoque, qui fluxum ae 1 is, cuius subtilissimas maximeq; hirmidas partes Sol absumpserit, uentum esse piuauit. Stoici uetum Omnena, fluentis aeris impetum arbitrati sunt: qui ut Aristoteles hie tradit uarias appella tiones pro locorum diuersitate sortiatur, Fauoniusq:, ab occasii spiratas dicatur, Subsolanus,ab ortu,& ita in alijς. Sed de huius sentcntiae falsitate, quam nuc breuiter attingit,in secundo libro: copiose disseretur, ueraq; uentor tun materia & ortus ostendet r.Est autem animaduertendum,
130쪽
A duplici inomine uentos ab Aristotele appellari, uidelicet, ανειος ὐπν ίματα:qUorum Vocabulorum lianc differentiam statuunt, ut anemi proprie sint uenti, qua aliquo nomine nuncupantur, pneumata uero ij, qui nullum adhuc nomen acceperunt. Ideo cum de omnibus disserere institue
Qui perinde dicunt, ac si quis omnes fluuios, unum esse fluuium existimet. B inocirca multitudo absque perscrutatione rectius his dicit, qui adhibita pe
scrutatione sic loquuntur. Nam si ex uno principio omnes fluerent, itemq; flatus eodem modo,fortasse qui sic aiunt, aliquid dicerent. At si non aliter hic a que illic res habet, constat hoc illorum scitamentum falsum esse. Conse ntanea enim perscrutatio de hoc est, quid uentus sit, & quomodo generetur, qu idquest, quod eos moueat, & unde eorum principium, ducatur. Et utrum uentus, quasi ex uase fluere sumendus si, & cousque ex illo fluere, quoad uacuum reddatur, tanquam ex utribus emittatur, an quemadmodum etiam pictores pingunt, ex se initium emittant.
6 Eos qui uentos omnes unum uentum esse uoluerunt,similiter inquit dixisse, ae si quis suuios omnes linum esse existimaret, quandoquidem ex aqua omnes constant, & locis tantium, a quibus fluunt,dissident. Qua quidem in re aliquid dicerent,si & fluuiorum omnium unum esset principium , eodemque modo & omnium uentoriim, sed fluviorum omnium idem principium C non este, quemadmodum nec omnium uentorum. Itaque scita metitum, id est, id quod scire belle,& argirie dicere uidentur Hoc enim significat, ro quo Gellius & Maerobius scita-
metum dixerunt, omnes uentos unu esse, quia aer sit unus, a uero abesse,qubd ueritatem tamen,
ut dictum est, haberet,s ex uno principio fluuii omnes fluerent,&ex uno aenti omnes spiraret. Quamobrem multitudine, quae de uetuis absq; perscrutatione pronunciat, rectius his sentire, qui perscrutatione adhibita ita aiunt. od propterea uidetur dictu,quia multitudo uentum aerem motu percitum esse smpliciter inqui at, non inuestigando, utrum uenti omnes unus sint, nec ne: itaque uno tantum modo auero aberret. Qui autem scitὶ dicere uisi sunt, omnes uentos unum este,quandoquide aer sit unus, rei eius perscrutatione adiuncta, bifariam peccarui, Sequod uentu aerem esse,qui moueatur,cum multitudine dixerint,&quod unam omnes uentos esse statuerint. Ita perscrutando in maiorem errorem delapsi sunt. Quomodo Hippocrates inlibro de fracturis ait,eos medicos,qui nihil capiunt consilii, plerunque nihil errare, hoc est , me---lius curare, quam qui consulunt, & male ratiocinantur. Q.od de mulieribus plerunque usu uenit. Subii eit autem quaestiones de uentis disputandas, quas in libro sequenti examinabit, doc bit ille, uentum halitus fumidi motionem ecte, eumque fieri halitii illo in transuersum agitato, D ac motionis principium ex supero loco esse, non ex terra, aut ex insero, non item in loco ali quo, ut in vase, conclusum esse, nec ut a pictoribus fingitur, uentos ex se spirare, flatusque initium proferre. Sed e terra halitum perpetuo ascendere, qui uentorum spirationi materiam suppeditet, non actu quidem in terra conclusus, sed ut Solis & caloris, quem terra obtinet, subinde in sublime euocatus. De uentoriam pictura in libro etiam de animalium motu legimus , ubi dicitur, nauem moueri non posse, si is qui mouere enititur, intra nauem sit , inec re aliqua, quae extra sit, nitatur. Ideo uel si Boreas intra eam esset, qui eo modo, quo pictores pingunt, spira
ret, futurum esse, ut non moueretur. Finxerunt autem Poetae ut Homerus) uentam in quodauase magno in modum utris formato coinclusum cile, equo, Aeolo comprimente, spiret: Unde
Homerus de utre illo Ulyssi ab Aeolo tradito:
nquam Vergilius diuertis caueinas fingit, e quibus uentos pro arbitrio Aeolus solvat. '