장음표시 사용
111쪽
eius copia secreta,in nubem univcrsus concrescat. An id quoque, & uerius sortasse diceretur, E cum ex aqua fit aer, calore fieri, uaporem, qui aqua ipsa tenuior est, A aere crassior, ex ea sece nente: nubem igitur, quae frigore cogitur, in Euiusna odi procreatione esse non posse. Eam autein malatione aeris in aquam primum fieri, propterea quod ea mutatio fris ore fit aerem densa 1
te, ita iri aer concretus nubes fiat, ex qua aqua exprimatur. Nec, ut acri cum ian aquam mutatur, in uaporeat primum, tum in nubem fortassis cogitur, ita cum aqua in aerem, nubem prius ex semittit, tum uaporem. Ex aqua enim uapore1n statim calore uocat, utpote aquae tenuiorem leuioremq; partem, qui uapor in nubem non concrescit,nisii cum in aquam ut frigoris rursus coit uertitur. Aer autem in uaporem, qui eo crassior est, frigore cogi fortassis potest, antequam in nubem concrescat, sorte etiam in nubcm statim concrescit In iis ergo mutationibus uariae erucientes causae, variiq; procreandi modi cum sint, intrum non est, si eadem prorsus media non ad inhibeantur. Praesertim clim illa media accidente solum quodam differant, ut uapor, & nubes, quae maiori tantum ac minori differunt densitate. An uero etiam aerem pro aere illo uaporum pleno, e quo plauta cadere solet, accepit put non de aeris in aquam, aut aquati in aerem mutatio De loquatur, sed id doceat, quomodo pluuia, non ex aqua solum oriatur, uaporibus ab ea in aere sublatis, tum illis frigore concretis, qui tandem in aquam mutentur. Veriun&ex aere, non O Fquidem modo, quo ex aqua, uaporibus ex eo eduistis, jed ipso in nubem coniuerso, qua nube pluuia exprimitur, ut quod ad aquam uapor est,ad aerem sit nubes. Quod attinet ad nebi Iam seu caliginem, quam excrementum mi bis, S ueluti sterilem nudem esse ait, dubium est, an nubis i nuior sit pars,an crassior. Animo enim concipiendum est, in nube duplicem partem, quemadmodum, & in cibis inesse, unam humidam& tenuiorem, alteram terream &crassiorem. Eam , quae humida est, in aquam solui alii censent, quae autem terrea, solai non posse, quo in odo nec cibi cxcrementa concoqui possunt, aut animalis corpus alere. Cumq; terrea sit & grauior, eam descendete, aeremti; terrae contiguum occupare, quam nos caliginem seu nebulam nominemus. Alii tenuiorem partem e se putant, utpote eam, quae calidiores ,δ ad naturam aeris propius a cedit , nec calore tam facit 2 piluatit r. Qigae causa sit, ut citius, quam nubes soluatur,& ad sui foliatione in modicum calorem requirat. Tenuitate etiam sua sieri, ut in aquam conuerti non queat, quandoqfridem crassiores nubis partes facilius in eam mutantur. Vtrinque ergo siunt rationes, paria fere habentes momenta, uixq;, quod ad crassitiem aut tenuitatem attinet, utra sententia uerior sit, iudicari potest. Quanquam illud probabile admodum est, nebulam sicciorem
nubis partem esse, eamque terream, quandoquidem in aquam non uertitur&deorsum fertur Ggrauitate ueluti sua Libsidens. Ac, quod citius quam nubes soluatur, non maioris tenuitatis merito fortasse euenit, sed quod Solis calorem uehementius, quam illa excipiat. Illud uerbe stadiuertendum, cum eius tantum nebulae, quae nube in pluviam iter se, ut excrementum remanet, Aristoteles meminerit, aliam Alexandrum posuisse, quae existit, cum uapor in nubem comi er- tittir, estq; uaporis ea pars, quae in nubem densari non potuit. OEod autem dicitur, nebulam serenitatis potius, quam pluuiae signum esse, declarat,pthmiae quoque aliquando famum esse. Atq; id est, elim ui Solis orientis nebula sursum trahitur. Vna enim cum ea uapores ascendunt, qui ad aerem frigidum euecti in pluviam uertuntur.
Orbis lautena hic fit, qui Solis orbem imitatur: simul enim, & ille ad latera,
& hic sursum, &deorsum conuertitur. atque hunc fluminis instar sursum deo sumq; in orbem fluentis, quod aeris & aquae commune sit, intelligere oportet. Nam cum sol propius adess, uaporis fluuius sursum fluit: cum autem abest, a quae fluuius descendit,& hoc quidem continenter atque ordine efficitur. Qu*re, Oceanum ueteres siquidem obscure loquebantur forte hunc ipsium fluuium, qui terram circumfluit, esse dicerent. Cum autem humor caloris ui sur sum semper euehatur &refrigeratione in terram rursus feratur, affectionibus
112쪽
A differentiisque eius nonnullis nomina proprie posita sunt. Cunilenim exiguis par
tibus fertur, gutta: clim plenioribus, imber uocatur.
63 Vaporis in sublime exhalationem,&aouae seu pluuiae ex eo genitar in terram descensum, Orbem quendam nominat, qui Solis orbem seu motionem obliquam, quae in orbem fit, nunc acinos accedendo,nunc recedendo, idq; perpetuo, & certis temporibus ordine quodam imitetur, ut 61t ueluti flumen quoddam uapore,& aqua constans, terram ambiens: quod fortasse ueteres, Oceanum cum csse dicerent,quo terram ambiri siquidem enigmate loquebantur tradiderunt. Sed mirabitur aliquis uaporis ascensum Solis praesentiae,pluuiae de elisum eiusdem absentiaeeutribuere, cum tamen etiam Sole praesente seu propinquo, nempe aestate,& uere,magnae pluuiae decidant. Quaeret etiam nunquidi aliam sit, Oceano terram cingi, ut aenigma solum quoddam e se a ueteribus traditum,dicere illud oporteat. An uero non ideo Sole propinquo uaporem ascendere, remore, pluviam delabi dictum est,quia tum solum delabatur, sed quod eo potissimum te pore, quomodo S aestate potissimum uapores ascendunt 8 Pluit igitur,cum aestate, tum uere,sed longe magis thyeme. Vapores etiam hyeme cleuantur, sed maxime :aestate, cum Solis calore bu-B mor, hoc est,aqua secernitur. Iod ad Oceanum alti et, ueteres quidem existimo terram illo uere ambiri credidisse,nec enigmatis instar illud tradidisse, nec in ex re deceptos fuisse: quod &Catullus ait, d olum,qui circuit orbem rct de Iairiantium etiam sententia plausibili confirma tur: Ita rerum natura est, post omnia Oceanus, post Oceanum nihil. Nam etsi magna terrae pars aquis tecta non sit, longe tamen maior ea est,quae illis tegitur, ut Oceanus, q tanquam in terrae
sinus, & loca caua reccptus, terram complecti non immerito dicatur: cum praesertim terra centrum obtineat, & cum semidiameter terrae circiter quinque millium sit passuum, nullibi tamen adhuc, uel trium,aut quatuor milliarium Oceani altitudo esse compertast. sed de hoc quandoquidem quoddam dictum est satis. Quanquam autem Oceanum uere terram circunfluere ueteres tradiderint,ab AristoteIe tamen ad hunc fluuium,de quo disserit, signifieanduconcinne admodum, id quod tradiderunt,tractum est. Sed ueteres oceanum fluuium quendam nominasse,apud Homerum legiriir Iliad. ξ.
C Subiicit uerbpluuiae disterentias duas, tertia praeterita,quam in progressu explicabit, nempe cupluuia guttis illis, raris quidem,sed magnis & impetuosis defertur. Huiusmodi aute pluuiae di
ferentiar, tum ex materia,e qua concrescit,thun ex agentis cauis,id cst,frigoris uarietate prodire existimaritur:de qua re in sequentibus agetur. ἀτμοντος, o νώμη - ολ --ανάγγνας -
Eius autem uaporis, qui interdiu educitur, quicquid ob caloris sursum seren
tis paucitatem aquae sublatae comparatione in sublime non tollitur,rursus, cum notiu refrigeratum fuerit,delatum,ros & pruina nuncupatur. Pruina quidem cum uapor ante conglacia uerit,quam rursus in aquam crescat .Fit autem hyeme,& magis in locis brumalibus RosueQ, cum in aquam uapor cocreuerit, nec tepor eiusmodi est ut id, quod in su blime elatum est exiccet: nec tale frigus, ut uaporem gelet propterea quo Laut locus calidior sit aut tempus.Ros enim i coeli temperie locisq; temperatis magis gignitur pruina contra, ut dictum est. Siqti idem constat aqua calidiorem uaporem esse, propterea quod ignem, a quo ed citur, adhuc retineat, ita ut maiori frigore congeletur.
64 De rore dc pruina disierit,eonina m materiam causam effectricem, ortus locum, tempus,&modum tradit,eam omnia perspicue, ut praeter qhrasdam, quae subofiuntur ibi bitationes, nuda I requirere
113쪽
requirere uideantur explanationem. Materiam utriusque,ait esse uaporem eum,qiai per diem a- scendit,& ob paucitatem caloris in subiis iorem locum,lia quo pluuia concrescit,effeta 1 nonp test. Caloris,inquam,paucitatem,humoris si ablati comparatione, non simpliciter Sc absolute. Intelligendum enim est, Solem, non eo tantum ad nos accessiti, qui singulis annis per obliquum fit circulum,uaporem,ut antea docuit,euocare,sed eo etiam, quo diebus singulis inferiore hemisphaerio relicto,a1 nos accedit, A supra terram conuertitur, seu in Circulo signorum nobis propinquus sit,seu remotus. Huius igitur uaporis,quicquid ob calopis, quo sursum ducitur,pauci tatem, in sublimen illam partem,in qua pluuia oritur,euehi non potest, materiam roris & prui nae stuppessitare Aristoteles statuit. Fieri autem utrimque ala, eo uapore, noctis frigore refrigerato&coacto: ita eorum causam efficietem noctis frigus,quod ex Solis absentia originem ducit, ponere uidetur. inanquam nonnulli interpretes uarias generantes causas, praetcr ullam necessitatem, inducant: alij disponentes degenerantcs: alij mouentes &iuuantes: & mouentes ali 3 ali ter distribuentes. Quod cum fecerint, non pruinae solum& roris, sed matellae quoque eorum, uidelicet uaporis, causas attulerunt. Sed materiae horum effectuum separatim causae tradendae erant, non cum causis eorum confundendae.Nec enim proprie dici potest, roris aut pruinae efficientem causam calorem esse,sed uaporis eius, qui materiam illi suppeditat. Potius igitur explanandum erat, unde id frigus nocturnum, quo uapor refrigerari ponitur, originem haberet, an ESolis tantum absentia, an uerbetiam a Luna, quae refrigerandi uim habet: an non ab iis duobus tantum,sed ab aliis etiam stellis seu errantibus seu inerrantibus, atq; etiam ab aeris loco, in quo concrescunt. Videntar enim haec omnia ad horum effectuum cocretionem momentum aliquod
habere. Ideo Auerrois, qui hoc in Ioeo de re hae nil it tradit,cum de pluitia loquitur,adiicit, Lunae efficientiam, quae eo tempore,quo Solis lumine destituitur, maxime refrigeret, ob eamque etiam causam tum pliuitae maximae decidant. Vagarum etiam stellarum tum inter te, tum cum
Sole configurationibus&a spe istibus aliquid tribuit, id quod Ptolemaeus etiam antea fecerat. Quin& libri de signis temporum Auctor,seu Aristoteles sit, seu Theophrastus,in Lunam&Solem pluuiae causam refert. Cum autem noctis frigore,quaecunque tandem illius sit causa,& pruina,&ros gignantur, pruinam ait fieri, cum uaporante conglaciauerit, quam rursus in aquam concrescat. Ideo acriori & omnino uehementi frigore, quale est bruma & in locis brumalibus, pruinam fieri: rorem uerli mitiori & temperato, cum uidelicet nec tepor eiusmodi est,aut calor, ut eos,qui in sublime elati sunt,uapores exiccet, nec tale frigus,ut eos gelet,antequam in aquam uertantur. Porrb pruinam uehementiori quoda frigore concrescere, eo argumento docet, quod uapor, equo concrescit, calidior sit aqua, propterea quod ignem seu calorem, a quo sublatus est, in se adhuc contineat, ut ad eum congelandum maior quaedam frigoris uis, quam ad congelandum aquam caloris expertem, requiratur . Quae ratio ex eo uim habet, quod congelandae a quae maior frigoris i iis, quam rori generando, requiri uideatur. Cum igitur ad uaporem con gelandum, & in pruinam conuertendum acrius frigus, quam ad aquam conglaciandam, ob ea, quae dicta est,causam, quod calor uapore adhuc contineatur necessiirium sit, efficitur ut acriori uehementioreq; frigore pruina concrescat, quam ros. LI ν autem temperiem significant, hic sumpsit, non ut serenum,siquidem&sereno aere frigus csse potest, quo tempore ros minime oritur. Ideo non recte erenum alij interpretantur,ctimp sertim subiiciatur, pruinam contrarijs temporibus & locis generati: quod des reno intelligi non potest, quandoqhi dem mox a scribitur, utrunque sereno&tranquilloc celo oriri. Nec uero Aristoteles solus in hae significatione,uocabulum. ἴδιον usurpauit, sed etiam aliquando Hippocrates,ut cum dixit, ain quanquam in his uerbis teporem proprie significet,quoniam tamen hyemis temperies, hoc est, hyems temperata est, ut teporem aliquem, eam temperantem habeat, temperiem etiam dicitur significare: quin &hoc
in loco temperies ad teporem, hoc est, ad frigoris remissionem refertur. Vtrum autem hoc ipsum uocabulum exta. Aphorism foetion 3. quod quidam disputant sit expungendum, non est praesentis instituti cxquirere. Si tamen retineatur, tempericm seu teporem, ut hoc in loco, significat.
114쪽
A Sereno autem & tranquillo coelo ambo oriuntur.Serenum enim nisi sit nihil euehetur, nec,uentus si flauerit, poterit concrescere. At uero haec fieri, quod non procul uapor efferatur,hinc perspici licet, quod in montibus pru ina non fiat Accausa quidem haec una est,quod ex locis cauis & humidis euehitur. Itaq; calor, qui euehit,tanquam maius onus ferens,quam uires eius serre polsint, in locum longe editum attollere no potest,sed in proximo rursus dimittit Altera est,quod
aer in locis excelsis di Qui qui eiusmodi concretionem dis luit.
63 Rorem coelo temperato,pruinam frigidiori fieri tradidit, nunc sereno S tranquiIlo utrimque oriri docet.Cumq; ex uapore, qui Ob caloris paucitatem in sublimen aeris inferi lociim tolli non potest,ambo fieri tradidisset,signis qui bii dam& argumentis id ipsum confirmat,loco, in
quo fiunt,explicato. Sereno igitur & tranquillo oriri ea inde comprobat, quod, nisi serenum sit, uapore uehi non potest,& nisi tranquillitas, is, qui elatus est, non concrescit. Serenum autem non omnino & perfecte accipiendum est. Quandoquidem etiam coelo non perfeci e sereno v v pores tolli non impedit modo Solis radiis terra utcunque incalescat. Sereno igi turiboc est, non turbato,&phiuiis infestato coelo, intelligendum est. Ita & tranquillo, hoc est, non uehementibus uentis agitato,quando Ac leuioribus uentis ut poli docebit uo concretio non luitur. Ae ris autem uehementi commotione impediri perspicuum est,quando S aqua, si1 uehementer commoueatur,difficile concrescit.Ideo sumina,nisi acerrimo frigore,non conglaciantur. uod ad locum aeris attine in quo,&ros,& pruina concrescunt, perspicuum est, Aristotelem uelle, in loco inferiori, quam iit locus pluuiae, ea oriri, eo argumento ductiim, quod in summitatibus montium, in quibus pluit de his enim loquituo pruina non fiat. Sunt uero & alij altiores montes,in quibus ne pluuia qaidem,aut uenti omnino oriuntur. Causam autem, cur nec pruina, nec ros in sublimioribus illis locis non concrescant, duplicem reddit: una est,quhd uapor, Equo oriuntur, ex Iocis cauis & humidis euehitur, itaque grauior est, & copiosior, quam ut in locum editiorem calore, a quo eductus est, tolli possit. Vt igitur onus,quod caloris uires superat, in inferiori loco non longe ab eo,qui eum exhalavit,dimitti. Altera est, quod eis uapor aliquis eo constendat, ut pote calore ualentiore praeditus,ob aeris tamen fluxum conerescere eum non
posse.Sed de haccausa posteriori dubitauerit aliquis. Cum enim pluuia & nix & grando ut pbst
C dicetur in montibus ac loco superiori,quam pruina& ros,oriantur,in illis non ita fluere uidetur,ut concretionem impediat. Cum praesertim non satis intelligatur, quis ille sit fluxus,& unde proficiscatur coeli ne motu, ut antea traditum est, an potius exuentis. Nec enim ex mota coeli fluere uide cirr,cum is tantum aer ut eius fluat, qui extra montes aiat circunferentiam terrae exclusus est in quo quidem aere non solum pruina deros non fiunt, sed nec pluvia, aut nix, aut grando. Sed nec ex motu uentorum,siquidem uenti aut eo non perueniunt, aut , si perueniunt, pluviae quoque concretionem turbare poterunt,& cur non turbent,nulla est ratio: Nisi dixeritamus de his montibus,quorum altitudo minor est, quam eius loci, in quo pluuia oritur, sermo cum sit, rosq;& pruina in eis oriri tradantur, fluxum aeris exuentis esse,qtii ad eos quidem per tingunt,non tamen ad sublimiorem illum pluuiae locum: aut, si ad eum quoque perueniant, u potis magnam adeo copi&m ac frigoris film ibi esse acrem, ut illius in pluviam concretio uentis impediri non qtieat: quod de loco inferiori,qui teperatior est,dici non potest. Sed hoc quoq; dabitatione habet.Hac enim ratione in aliis qhioq; inferioribas locis,in quibus ros&pruina concrescant,eoru concretio impediri deberet si quide in illis flant uenti. si flatus in humilioribus his locis tantus non sit,ut in altioribus, quemadmota experientia multis in locis comprobatur. D Γινετρυ-νοMοις,ου c ρέοις, - - ποντω ' μει-τουνυπον, ωρώοις δεδιυ μγγετια, ν Οις δὶ 'ουγγε Mτον-ω rip
Fit autem ros ubique Austrinis flatibus non Aquiloniis,praeterquam in Ponto. ubi contra Aquiloniis gignitur,Austrinis non item. Causa autem similis est,
115쪽
atque ea, cur coeli temperie gignatur, bruma minime . Auster enim temperiem facit, Aquilo autem, quandoquidem frigidus est, brumam. Ideo frigoris uia spirationis calorem extinguit. At in Ponto oon eam Au ster affert te periem, ut uapor gignatur: Aquilo uero frigore unde quaq; circunstans calorem colligit. ita ut amplior factus, magis uaporet. Quod in locis extra Pontum licet uidere,
Putei enim Aquiloniis magis quam Austrinis flatibus uaporant. Sed Aquiloni j ante restinguunt, quam multitudo aliqua concrescat. Austrinis autem aspiratio colligi permittitur.
66 aeret merito aliquis, quomodo Austrinis flatibus ubique, praeterquam in Ponto, in quo Aquiloniis gignitur,fieri xorem tradat, qui ante sereno& tranquillo coelo concrescere eum statuit. Q in& id difficultatem habet, quod Austrinis flatibus & temporibus nubes &pluuia ui
dentur generari, non ros. An dicendum est Austrum leuem intelligi, qui nec tot uapores, ut nubes fiant aut pluuia, colligat, nec ciorum, qui colliguntur, concretionem in rorem impediat. Fieri igitur rorem coelo tranquillo, aut etiam Austro leui spirante, praesertim si interdiu tantum, cum uapores calore eius attolluntur, spirauerit, noctii, cum uapores sublati in rorem eo guntur, quiescente. Aquilone autem spirante non seri, quoniam frigidus sit, & uaporem non tollatra uti calore aliquo euehitur, eum antea restinguat, quam concrescere ualeat. Ac de ho rum quidem uentorum qualitatibus in secundo libro agetur. Inquit autem in Ponto, Austro flante, rorem, ut iii alias locis non fieri, quoniam ibi temperiem non asserat, ut in illis. Cuius rei caiisa est, quod Pontus ad Septentriones maxime sit positus, ideo eam, quam in aliis locis magis Australibus, caloris uim Auster non habeat, ut pote a remotis spirans, vimque suam paulatim amittens. Loci igitur frigus, quo uapores extingi iuntur, temperare non potest , nec uapores euocare, e quibus ros fiat. Boreas autem eo in loco id potest, quanquam ex accidenti, calorem, quo uapores Iursum mittuntur, ad iniima terrae pellando, quomodo ex aqua, cui ignis subi uetus est, uapores edunt tir. Cuius rei exemplum affert de puteis, qui omnibus in locis o qui lo- ne magri quam Aultro flante uapores edunt, eortim aqua calore per Aquilonem ad inferna truso ex calfacca. Sed illud aduertendum, si Aquilone in Pontum flante, calor in ii aporibus, qLii ascedunt, exiguus fuerit, eum aeris frigore, antequam uapores coeant, facile restingui: sed simultus, qui ob multam anti peristasin ed uetus sit, ad locum, in quo ros generatur, ascendere. Quinetiam illud praetereundum non est, Cum in Ponto Aquilones uenti maxime ualeant, ob eamque ea illam, calorem peranti per ista in ad inferna trudendo, magnam uaporum copiam educant, uapores illos millio caloreptaeditos, non ita, ut in aliis locis, in quibus minus ualent, aeris ambietatis frigore extingui& dissipari. Itaque rorem ex eis concrescere, qui alibi non potest, uaporum copia non ita maga a sublata, ut aeris frigori, quod Aquiloniis flatibus dominatur, resistat. Diubium autem est, utrum, quemadmodum in Ponto, stante Borea, ros generatur, Austro autem non generatur, contra quam in ali; s locis, ita& pruina, quae alibi Aquiloniis statibus ti brumaeogitur, ibi Austro concrescat P Rn consentaneum rationi hoc uideturZ Si quidem Boreas uehementius in Ponto spirat, vimq; refrigerandi ite hementio reni obtinet, quam ad pruinae coe retionem requiratu . Vaporem enim, qui in pruina concrescere debet, extinguit: quod Auster no facit, ut pote calidior, loci illius summum frigus contempe laus. Neque tamen calidus adeo est, ut
pruinae concretionem impediat, quandoquidem e longinquo ut dictum est) spirat: uimq; suam quodammodo amisit. Vt igitur Boreas ob anti peris asin, roris in Ponto causa est, ita Auster frigas temperando, pruinae. Fortasse uero etiam Borea fiante pruina existit, nec ad eius concretionem uis magna frigoris ullum affert impedimentum: cum praesertim apud nos cernamus hyeme gelidissima pruinam generata. De austri autem & Aquilonis ui& natura, non Aristoteles solu, sed Hippocrates ante eum ita disseruit, Aquilonemq; frigidum esse uoluit, Austrum teperatum,&tepidam. δ enim, quam ait Austrum facere, non est serenitas, sed, ut antea dictum est, aeris tepor seu temperies, qtiae coelo etia non seleno existit. De quo uocabulo etia si quaedam tradita
sunt, illud quoq; adiiciatur, Aristotelem in Problematibus appellare Zephyrii LII, ehoc est,teinperatum,& maxime iucundum, quo in loco lapsus est Gaza, qui serenum conuertit, quod non magis de Zephyro quam de Borea poterat quaeri. Hesychius etia temperata 1 terpretatur ex uocabuli etymologia, quod talis ae cu est, sub dio non ineomo de degatur. Quod ad puteorum exemplum allatum attinet, caloris eorum in hyeme hinc sumere causam Iicet, nenipe frigoris antiperistasin. Hippocrates uero aliam causam in libro de natura scelus uidetur a tulisse. Infernam enim terrae partem hyeme calidam, aestate frigidam esse uoluit, propterea
116쪽
I, quod terra in hyeme humida est, prae aqua decce Io de Iabente,& comprimitur in seipsam, ut pote humore grauiore existente, densiorque ab hoc ipse sit, Z nullam habeat trah spirationem:
nam& fimum densius accumulatum intus calidiorem esse, quam qui rarior est, & alia humecta ac compressa a te ipsis concalescere, & breuia calore ualde exusta putrescere, nec enim spiritum per ipsa permeare, nimirum quum densa reddita sint. Si uero sicca fuerint S rara, multo minus concalescere& putrescere . Atque sic sine frumentum&hordeum humidum acina defactum intus calidius esse, quam si rarum si & secum. Quin & uestes pelliceas colligatas, & fortiter compactas a se ipsis comburi, uelut ab igne exustas. Ita omnia, quae a se ipsis comprimuntur, calidiora reperiri, quam quae sunt laxiora . non enim ea habere, unde frigus inspirent a uetis. Sic igitur L infernam terrae partem, quum plena sit,&ipsa a se ipsa comprimatur, nimirum gratiem ae densam ab humore in hyeme calescere, quandoquidem nullam caloris habet perspirationem. Itaque spiritus, qui prodire ex ea nititur, cum penetrare ob eius dens talem, non que , at, retro ad aquam abire, de propterea fontes ac marinas aquas hyeme calidiores esse,& audi sores etiam, quam aestate. Haec Hippocrates de aquae puteorum calore in hyeme, quae ab Aristotelis sententia diuersa sunt, quandoquidem ille in terrae densitatem, quae ab humore proficisca A tur, spiritum calidum exire, ac frigus exuentis ingredi non permittentem causim refert teles in frigus aeris, cuius praesentia calor intra terram compellitur, 3 illic u eluti obsidetur: nulla densationis terrae facta mentione. Epicurus, ut ex Lucretio licet discere, in terrae quidem densitatem,& concretionem quae hyeme fiat aquarum calorem refert, sed eam concretionem no ab humore esse tradit, uerum a frigore, quo terra concreta, si quem calorem in se habeat, ad puteos mittat. Ita ueri ait:
Erigore cum memitur porro omnis terra, ,
Et q-ico, crescit, is ilicet in coeundo.
Eurimat in puteos si quem gerit ipsi calorem. Quaedam igitur calidi & frigidi antiperistasis in hae sententia magis cernitur, quam in illa Hippocratis. Sed utraque probabilitatem habet,& defendi potest. Alij quorum sententiae Galenus
in tertio de simplicibus medicamentis accessit, censuerunt puteorum aut fontium aquam, non magis hyeme aut Aquiloniis temporibus, quam aestate&Austrinis, calidam ese,, uerum perpe tuo frigidam, quae,prout tactus noster affectus est, interdum calida, interdum frigida iudicetur: frigida quidem, si tactus calore affectus sit, ut aestate euenit, calida uerb, si frigore, ut hyeme C Quomodo euenire ait in urina, quae, cum calida semper emittatur,si in balneis metamus, frigida nobis uidetur, ut pote balneo concalefactis: si extra balneum, calida , tactu nostro minorem, quam illa, calorem habente. Hoc uerd experimento alio comprobari. Cum etenim quis in balneo lotus incaluerit, si petui aquae modice tepidae intro allata, in eam inamim & pedem immiseriti eam enim non tepidam, sed admodum frigidam uisum iri. quam tamen, si protinus balneum ingressus tetigerit, minus frigidam iudicabit. Mirum itaque non uideri, si puteales aquae, quae fontes profundos habent, tepidae hyeme uideantur. Sed haec sententia plane a uero abhorrete quandoquidem videmus puteos hyeme fumare, uaporesq; calidos edere, quod aestate non uide mus. Quae res argumento esse debet, calidiores hyeme est e fontium aquas, quam aestate. Ru emadmodum & corpora i1ostra, quia hyeme ob ambientis aeris frigus maiore calore praeditanni, maiores fumos, quum aestate exhalant. Urinae autem aut aquae tepidae similitudo accommodata non est. Neutra enim per se summe calida est, ut aqua per se summe frigida, tria h& urina di aqua tepida, partim frigida est, partim calida. iram obrem fieri potest, ut interdum calidae, interdum
frigidae sentiantur: calidae, si tactus frigidus sit: frigidae, sit calidus. Aqua uerd, si semper frigida
sit, eaq; sum me, ut eius est conditio, non aliquando calida, aliquando frigida iudicabitur, sed, D quomodocunque tactus fuerit affectus, frigidam eam iudicabit: nec enim calidam iudicare potest, cum nullo calore praedita sit, quo tactum ipsum asticiat. Cum igitur hyeme ea lidam iudi cet, non eam sum me, ut aestate est, frigidam, sed calidam ese oportet. Aristote Iis igitur senten tia huic praeferenda est,quae corporis nostri calore, quem hyeme uehementiorem quam aestate obtinet, ut ciborum ualidior concoctio d clarat, comprobatur. Nulla enim alia eius redditur probabilior ac magis necessaria causa, quam frigoris ambientis antiperistasis. Ob quam etiamanti peristasin media aeris regio, ea uidelicet, in qua grandines &pluuiae generantur, aestate quae hyeme frigidior esse existimatur.Cur autem,si ualidior calor intra terram hyeme habetur, quam aestate, fontes eo tempore pleniores sunt& uberiores, qui tamen in fiigus, ut in causam,quae uaporem cogit, referunt cuius quaestionis Hippocrates in loco commemorato causam reddit lias expendemus,cum de fontibus agetur.
117쪽
Ipsa autem aqua non concrcicit, ut in nubiu loco. Inde enim tria corpora fri
gore concreta proficiscuntur, aqua, nix,& grado. Quorum duo proportione his, quae in loco inferiori fiunt, respondent,&iasdem de catriis quibus ea gCI Cratur, sed intensione ac remission o multitudine item & paucitate differunt. Nix enim& pruina idem sunt. Item pluuia&ros sed aliud multum est,aliud paucum: pluuia enim ex multo refrigerato uapore generatur Cuius rei causta cit loci de temporis,in quo & ex quo colligitur, magnitudo. QAod autem paucum est , rosesi. F. Vnius enim diei concretio est, & locus paruus. v d etiam procreatione quce celeriter existit,& multitudine exigua indicatur.
67 Cuni rorem&pruinam tibin eo Ioco ii quo fit pluuia, sed in inferiori procreari docuisset, nunc tradit, pluviam in roris S pruinae ortus loco non fieri, sed in illo superiori, cubri locus est nubium.Ab eo amem, non pluviam solum, sed niuem quoque&grandinem pros isti. Q ora trium duo,uidet: cet nix,& pluuia, cum pruina & rore proportionem quandam Et beant, atque iisdem de cousis, quibus illa et istant, intensione solum de remissione, paucitate & multitudine disterentia: tertium, quod est grando, nihil habeat in loco inferiori genitum, cui proportione
respondeat. Ita pluuiam, Zc rorem idem proportione esse ait,sed hunc exigMi in esse, illam mutatam quod ex insulto quoque uapore illa concrescat, ros ex exiguo Cui S mu ltitudinis a it naucitatis caula, tum ex tempore sit, in quo ascendit, tum ex loco, in quo colligitur. QEod cliij deni ita habet: nam locus,in luci phiaria concrescit, cum superior sit eo,in quo ros maiorem eo obii net ambitum & capacitatem. Tempus autem longius eis, quandoquidem uapor ad pluui :n gi gnendam, toto eo tempore,quo Sol propinquus eii, ascendit:is autem, qui rori materiam sup- G peditat,per diem educitur, ut ephemera id est,unitis diei quemadmodum ait, sit uaporis concretio, quemadmodum sebris epit emera dicitur, quae die uno terminatur: S animalia quae dam ephemera nominantur, propterea quod nisi uno die non uiuunt Paucitatem ueto uaporis indicari ait, tum ex celeri roris ortu, tum ex eius paucitate: celerrime enim ros con crescit, di adeo exiguus est, ut herbas & arbores uix madefaciat , qtianquam nonnullis in locis maior eius copia, in aliis minor descendit. Praeteriit autem id, quod ad intensionem S re
missionem spectat, quomodo uidelicet ros & pruina intensione di iterant, de remissione: ni si ad i4 sottasse pertineat,quod dicitur, rotem celeriter generari. Ad eius enim concretioncm, minus,ut antea traditum est frigus, quam ad pluviam generandam, requiritur: siqiridem agens causa, quanquam remisseior, in exiguam materiam celerius agit, quam in multam. Sed de pluuiae ortus loco dubium est,quando non in nubiuinioli m loco iit ait pluu concrescit, sed in inseriori etiam quemadmodum eos & pruina. Grandincm enim in inferiori interdum generati ita det: quod seri non potest,nisi pluuia, antequam in terram deciderit, conglariata. Ac si pluuiam illam in loeo superi citi genitam esse quis dixerit,illud tamen admittat necesse est, quemadmodugrando, ta& pluuiam,in inferiori loco oriri posse: quod etiam Aristoteles in progressu perspi- licue docebit. An uerb dicendum est locum proprium,& per se,pluiri e seperiore illum esse,qua adoquide ira nubes,e quibus illa fit,in eo concrescunt. Ex accidenti autem etiam in inferiori pluviam oriri,si nubes ad eum uentorum ui depelli contigerit O mi υς' sq-oταν se παγῆ τυ νεφος, χων οταν--χη.ehc ηη ροροις σηριμον . Ουμαι επηγνυετο εM πυλλης σου ς Θερ c, εἰ
Similis pruinae&niuis ratio est. Nam cum nubes conglaciata fuerit, nix est: . cum Rutem uapor,pruina Ideo aut regionis,aut tempestatis frigidae signum est. Nisi enim frigus evicisset, non conglaciasset, cum multus etiam calor intus e
118쪽
In I. Meteor. Ari f. saA taret. Siquidem in nube multus calor adhuc inest, qui ignis reliqua pars est,
quo humor e terra secretus est.
68 Propol tionem, quae est pruinae ad niuem, declarat, quae in eo posita est, ut quemadmodum pruina, ita nix gelatione oriatur: illa quidem uaporis, haec uer o nubis, antequam aut nubes, atat uapor in aquἱ uertatur. Cumq; nubis conglaciatio, nisi a frigore lichementies e no possit, quandoquidem in nube multu in adlluc eius caloris, quo uap ta e quo illa concreuit in sublime eductus est, continetur conglaciationi resistens, nitiis ortiun ait eis ς, aut regionis aut tempestatis frigidae. Modita habet: siquidem in to eis tantum frigidissimis atque hyberno tempore nix cadit. In media etiam actis regione, quae inseri aeris circuit ferentia te conchisi supera est pars,& frigidissima concres cit. Ex eodem enim Ioco grando, nix, re pruina decidunt. Q in & in eo, qui1uperior paulo est, ob eamque causiam si igidior, nivem concrescere putandium est: quippe quae ex nube generatur, quae calidior est ea, quae in pluviani conuertitur. Cuius sane ualidior caloreb deprehenditur, qudd frigore uel ementiori nix, quam pituita, oritur. Sed quaeret aliquis, si ex eadem nube &pluuia& nix generantur, minusq; ad plukriar, quam ad niuis, ortum frigoris requiritur, cur, cum ad maius per id, quod minus est, ut per mediii in accedatur,& nubis in niuem conglaeciatio momentanea non 11 non pluuia perpetuo, nix autem niuiquam,cx nube gignatu P. An non eadem prorsus nubes est, ex qua plauia S nix oriuntur Z Sed siccior illa, quae in niue conglaciatur, ob eamque causam ad pluviam generandam minus idonea Θ Uehementius etiam frigus in niuis est ortu, quam tu ad pluviam procreandam requiratur. Id igitur frigus, cum materiam idoneam, id est, nubem sicciorem inuenerit, non ita pluuiam nubem soluit, sed inniuem conglaciat. Illud uero magis urget, quae causiast, cur nix, quam pruina, mollior est, quae tamen durior esse deberet, utpotὸ maiori frigore cogi actata, nempe mediae aeris regionis, quod longe ualentias est, quam infimae, in qua pruina oritur. d autem ualca1tius frigus est, eb Eumorem magis exprimit , eumque exprimendo duri ciem maiorem inducit. An frigoris quidem conglaciantis ratione niuem, quam pruinam, duriorem esse oporteret, pruina tamen durior est, atque asperior& rigidior, quod exhalationis siccae maiorem, quam nix, permixtam copiam ha beat. Vapor enim, qui in pruinam concrescit, tenuior est nube, quae in niuem cogitur: eamque ob causam siccior, ita tamen, ut ad mediani aeris regionem astendere non ualeat , sediti infima
statim noctis frigore conglacietur. inin & eius siccitatem inde licet coniectare, qudd continuata, 3c in morem lanae extensa, ut nix, pruina non sit, sed partibus disiuncta: quod aliunde non ut C detur proficisci, quam eae materiae siccae admixtione, quae frigoris efficientia in multas partes ueluti teritur atque disrumpitur. Atque haec etiam fortasse causa est, cur nix cadendo,& perae rem uolatata, rotunda, ut pruina, non fiat. Cum enim mollior humidiorque sit, quam pruina, aere, per quem descendit, non atteritur, sed leniter cadens, & ueluti stupet natans illi cedit, nulla ex uolutatione rotunditate acquisita. Pruina uepb durior & siccior, atque rigidior, ad aerem alliditur, atque allidendo rotunditatem nariciscitur: quod pluuiae etiam ac grandini, quemadmodum docebitur,euenit. Cum antem nix, dii decidit, mollis sit, si diu conseruetur, darescit, aeris ambientis frigore eam conglaciante. Albertus aliam mollitiei ni uir, & duritici pruinae causam affert. Ait enim, uaporem in pruinam conglaciari, calore, qui in uapore inerat, statim extrusO: nubes autem in niuem, calore ex nubibus sensim egrediente. Nubis igitur calore duritiem aegelationem in niue impediri: in pruina, e qua totus calor una extruditur, non impediri: itaque illam conglaciatione fieri , atque rigere. Sed dhibitatio contra Albertum existit, quoniam tam
nix, quam pruina, locis & temporibus frigidis gignitur, imb ueris frigidiori in loco, qtiam pruina, nempe in superiori, nix oritur. Praeterea ex nube, quae mimis, quam uapor, calida tui de
tur, quippe quae ex uapore frigoris evicientia coacta est. Nisi pro illo dicamus, uaporem te D n liorem esse, quam nubem, ideo, ciun frigori lichementi occurrit, calore toto extincto, conti ritico fiigidum reddit quod in nube non euenit . quae etsi uapore frigidior est, eum tamen, quem obtinetica Iorern, obstu crassiti ei n&densitatem diutius potest seritare, di frigori occurrenti re si stete . I lud etiam dici potest, ni Ibem, ex qua nixoritur, multum aeris in sie habere, quando qui demit apor, qui in nubem concrescit, aeris copiam magnam ad se trahit: qui, si frigori tuebementi, qtio calor extiriglia lux, non occurrat, supersus scandit,& in nubem mutatus, in niuem, ante
quam in pluu Iam nubes soluatur, concrescit. Cum igitur aer natura sua calidus sit, nubem quoiaque calidam esse nece se est Quin & calidi siccique halitus,terreaeque materiae cum uapore Donexigua copia a sepiadit: quod inde colligi potest, lubd niuis liquefactae aqua para non est, &manus, s ea lauentur, inficit. Praeter ca& terras reddit Decundas, Si ad seminum augmentum facit: quae omnia ex caloris plurimi admistione uidentur proficisci. Porro ex aeris &spiritus in niue copia candidus eius color oritur, quemadmodum euenit in spuma, atque etia in in permixtione
119쪽
ex taleo &aquar quam permixtionem, ad docendum & nitiem &spmnam ob aciem albas esse, A- EristotcIes in secundo de animalium ortu in exemplum attulit: quo in loco nitiem, spumam quandam csse uoluit, atque in spuina aeris multum, qui ex humidi attritu attrahatur, contineri. oniam autem temporis progressu spiritus ille, S aer e nil1e exhalatur, fortasse euenit, ut uetusta te rubescat, quemadmodum in quinto de animalium Listoria scribit tr. Quanquam Eusta illius Homeri interpres, in Armenia rubentes nives conspici ait,qubd loca illa sint μιλτω δ'ο,hoc est minio scateant,iinde exhalationum uinix inficiatur. Ex hac niuis, seti imbis c qua sit , cdncretione aerea 3eclara causam inteIligimus, cur duobus potissinium signis nix futura esse a uulgaribus coniiciatur. Unum est,cdm aerem turbidam clara quadam turbatione ad albedinem declinante intuentur. Alterirna, cuin ea nube apparente, aerem calefieri aliquantulum irratiunt, calore illius paulatim ab ea expulsio: ex his nitiem futuram esse, non pluviana, facile intelligunt,quando quidem nubes, o quibus sit plauia, ob viae sunt Et densiores, uriarnq; in partem magis contraetae, tui bes itero nitio a sit,arsa, de divaricata & clara. Sunt qui niuem candidam non esse, eo amgumento tueantur, quod color, mixti corporis, quale nix non est, afteetio sit quaedam. Videri
autem candidam Ob perspicuitatem, ut &chrystallo euenit . sed hi, quoniam rationem solam selisia contempto equuntur, non sunt audiendi Sensus igitur niuein candidam este docet, ne- F1noq; hoc fallitur: nec solum candida uidetur, sed revexa candida eth. Ratio autem, quae contraritim docet, falsum sumit, uidplicet niuem admixtam non esse. Etsi enim perfecte admixta non est, aliquam tamen admixtionem in se habet, utpotὸ multum spiritus L halitus terret, atque humoris intra se continens, ac frigoris ui terminata. Nec tamen illaid in iiciandum, quin perspicuitas ad eius candorem plurimum conserat, lumine perspicuitatem illam informante. Sed illi spiritui, qui in meatibus citis continetur, maxime eu tribuendus. Cum autem his, quae de nitie Aristoteles tradidit, haec adieceiimus,illud quoque de pruina adiiciendum est, eam quidem frigidam csse, & conglaciatione existere . Sed tamen herbas & fructus exiccare atque com-hurct c, quod aut halitus terrei &sicci, quo ut antea diximus) reserta est, ut euenit, aut qubde
rancio alitem l llic quidem gen tartur, sed in uapori im loco terrae proximo H loficit. , t cnim cli Linxti .: quem ad modum illic nix ita di liic pruina: &, ut illic pluvia, ita ilic ros citatur: tit irci 5 illic grando, ita luc simile non redditur. Cuia ius causa pCi ij icti a Us it chim dc gnandine di Xerimus. Sumcnda autem etiam eas imi quae in cius ortu Cueniunt, partim quae' non fallunt γartitia quae praeterra rionem uidentur. c rando enim glaci S c sh, aqua aut cm iij Cme gelatu fiuntque grandines haerect autumno maxime, ii inde &fiucilium prouentus tempore:
iri Cme uero, rarius, id lite cima minor est iiis frigoris. Vinninoque in locis rem-I cratior ibi is grandines, in frigidioribus niti cs generantur. Illud etiam absum di in cit, aquam in sit pero loco congelari, cum nec congelari ante possit quam oriatur, ii cc ullo igna porc subtili iis P nil re. At neque ut guttae, quae persuperum
120쪽
A per uni locum ob paruitatem uehuntur, in aere uersetae quemadmodum enim in aqua, terra & aurum ob partium exiguitatem tape innatant, sic & in aere aqua paruisque multis coeuntibus, magnae de runtur: ita in grandine fieri hoc potest Nam quae gelu concreta sunt, non coalescunt, ut humida, Perspicuuiri itaque est, tantum aquae in supero loco permansiste: non enim tanta fuisset
congelata. ες Gradinem in eodem loco, in quo nix& pluuia oriuntur, generari tradit, non tamen omnino nec exquisite in eodem. Etenim paulo post docebit, in loco calido generari, qualis certe Iocus non est, in quo nix&pluuia oriuntur. In eodem igitur, quoni S in loco sit blimi, qualis niuis&pluuiae locus est, non in infero, in quo pruina S ros gignuntur. Nec ita tamen sublimi, ut nivis S pluuiae loco inferior non siit,& inter illum,& pruinae rorisqtie locum medius. Quanqua&in eo loco, in quo nix&pluuia, generari ad hunc s enshura dici potest, quoniam nubes, e qua
grando proficiscitur, ex eo niuis&pruinae loco descendit, ac pluviae, quae in grandinem conglaciatur, in eo fortassis loco incipit generari. Mod autem eo in loco generetur, in roris m-- tem, pruinae loco,iu c ipsa nec aliquid ei proportione respondens oriatur, causam ait perils icua fore, cum degi andine dissieruerit. Ad quem locum pertientum clim fuerit, ea breuiter attingemus, ou edit ficuliatem facere uidentur, quae sane plurima sunt, atque omnes sere interpretes plurimum rorserunt. Nunc illud tantum dicetur, uideri quidem glaciem in loco hoc inscio, grandini in supero proportione respondere, quandoquidem utrunque aquae conglaciatione ς neratur, re uera tamen , ain non ei respondere, aut a grandine non differre: imo uerb grandinem, quandam ut Aristoteles aitὶ glaciem esse, multasq; glacies non aliter, ac grandinem, fieri , ut cluae ex te et is pluuiae decidentis conglaciatione in morem grandinis conerescit. Quod si
glacies a grandine differt, ne illi quidem in pruinae& roris loco proportione respondet, quippe
quae in eo non fiat, sed hic in terra, aut in aquis. Grandinis porro ortum, Iocum, atque etiam tempus traditurus, quaedam in primis sumenda arbitratur,nempe ea, quaere uera & absque controuersia ipsi grandini insunt, rataque sunt, ac nunquam fallunt, simulq; ea, quae in eius ortu ab surda, & a ratione aliena uidentur: quae omnia assiimit , ut ad ueram gradinis ortus rationem &I cum, quae ab aliis non recte tradita sunt, nos ducat , reiq; huius cognoscendae dissicultatemma imam aperiat. Grandinem itaque glaciem esse ait, & aquam hyeme gelari, uereque&aut uno maxime: deinde & fructuum colligendorum tempore μώρὰν uominat grandinem fieri: hye C me raro, idq; cum frigus minus ualuerit, di omnino in locis temperatioribus grandines gener ri, nives in frigidior bus: quae omnia in grandine mani feste in simi, & eorum quibusdam constitutis caetera quae remanent, a ratione rudentur aliena . Clim enim constitutu 1nest, grandinem glaciem esse,& hyeme aquam in glaciem concrescere, tum a ratione alienum tridetur, eam non hyeme cadere, sed uere & autumno &fruetuit in colligendorum tempore: a s hyeme interdum cadat, id fieri, cum frigus non ita saeuit, & omnino in locis temperatioribus, cum praesertim ni ues in frigidioribus fiant. Absurdum praeterea esse ait, aquam in supero loco congelari, quandoquidem nec congelari, antequam ex uapore seu nube genita sit, potest, nec ullo tempore, utgclari queat, postquam genita est, sublimis manere. Nec uerb in grandinis ortu & constitutio ne id euenire, quod guttis, quae exiles paruaeq; sursum ob paruitatem uchuntur, & in aere uerinsantur quomodo & puluis &auri ramenta, in aqua saepius ob paruitatem innatant paruisque multis coeuntibus, magnae in terram deseruntur. Guttas enim paruas in unum coire posse,grandinem,q iae exi Ilis paruis oritur, non pose, quandoquidem concreta, non ita, ut humida, co lescant. Quamobrem seri, ut partes illae grandiores aquae ex quibus grando genita est in supero illo loco, sublimes manserint, quod aquae naturae aduersitur. Quae omnia perspicua sunt, plaD nioraq; etiam ex seqtientibus fient . illud tantum monendum, uocabulum si e significare fradituum colligendorum tempus, quod lii idem incipit post canis ortum, atque est aestatis pars s cunda , tit in tertio lib Aphor.Gal. ex Hippocrate tradidit . Aestatem enim in duas partes diuiserunt, ut una ab ortu Pleiadum incipere,altera post canis ortum, essetq; λωρα. Autumni autem initium esse oriente a icturo, quemadmodum Pleiadibus occidentibus hyemis, quae usq; ad aequin ostium iternum duret, quo tempo euer incipit. Τοῖς Ουἀ δκς - ῶ παλυς ἀπον τωτου, οπιν α που Θη τυ νεφος