장음표시 사용
321쪽
ita plani se ii supersi eici motione innumerabiles fiunt si perse es: semicirculium igitur illum cir- Ecunducendo, semicirculi innumerabiles fiunt. Vtelaim in linea innumerabilia liliat pulicta,&in superlicie innumerabiles lineae, ita in corpore in numerabilia plana Atmie cum sphaera corpii Ssu innumerabilia sint plana in ex nece se est. Ea uerb ad diametrum utque semicirculi sit ni, cruc- admodum circuli, qui per totam sphaeram simi exterali, per quos illius h t sectio. In omnibus igitur hisce planis, steti semicirculis, lineas ae ad n ductas,&co in punisho ad s reflexas similiter sit sellabi; vir: is ait, quoniam eadem ratione resteistent vir, aequalemq; angulum in puncto reflexionis efficiei it: neque enim anguli illi omnes circuIum illum p polo,&interuallo pii deseripi iattingerent, nisi eadem ratione refice terentur, angulosq; illos aeqtiales facerent. Non solum autem illi anguli inter se aequales erunt, uerum etiam angulus, qui ad p a lineis c p,& pia efficitur, semper aequalis erit. Semicirculum enim circunducendo, triangula quoque duo circina ducuntur,itempe snp δ: c np, quorum triangulorum communis angulus est aὸ p, qui una circini ducituri de incivcim ductu aequalis seinpermanet: quinis aequalis maneret, ne illi quidem, qui sunt al n, aeqtiales essent Illorum autem circunductu triangula fiunt innumerabilia, ut de semicireulis dictum est, quae triangula illis duobus sitiat aequalia, atq; etia perpendiculares Iliaeae, quae utrius lite generis triangulorum sint, eaedem ad idem punctum Omnes ut ait incidunt, aequa- slesq; intersessent: quod punctum exempli gratia o statuit, indeq; circuli centrum ipsiim o esse colligit, idq; recte circuli definitione. Aeqiuales autem inter se sit ni perpendiculares illae, quo niam ad idem punctum incidunt, & triangulorum sunt aequalium, eandem basim habentium, aliaq; latera proportione respondentia aequalia. Quam etiam ob carisam in descriptione coronae, Seius ortus perpendiculares a triangulis tribus in ea constitutis,aequales inter se, in eademq; sit perficie esse ostendebatiir, quoniam uideli octinaequalibus essent triangulis,& ad idem puta et uindiustae. Porro ad idem punetum duci has omnes perpendiculares tum res ipsa os te mlit, tu mea etiam demonstratione doceri potest, quae eo in loco allata est. Quoniam igitur o circuli ex semi circuli a circunductu orti centrum est, ipsumq; in horigontis diametro collocatum est, effici conel iidit, ut ab horigonte dimidia pars circuli auferatur, ea uidelicet, citiae stipra terram eminet,n m. Itaque perspicuit m cst, quemadmodum Sole in ortu posito Iris ambitu circuli appareat, cuius semicirculus duntaxat itideatur. Horizontis enim & Iridis stelio communis, diameter Iridis est, ut alteram Iridis medietatem infra horigontem cadere oporteat. Quanquam, chira ex reflexione Iris oriathir, aspectusq; noster ad nubem infra horizontem positam duci non possit, alter eius semicirculus infra horigontemi iraqtiam fit, nec fieri ullo modo potest. Eodemq; modo di- cxcendum est, si non ex aspecti us,ssed ex luminis Solis ad aspectum reflexu oriatur, quippe cdm nec lumen Solis, cum ille oritur aut occidit, labius horizontem e regione fundatur. Qui igitur pu- tant integram Iridem re uera fieri, sed nobis dimidiatam apparere, is a uero prorsus aberrant. istia iis anas quis altissimum montem conscenderet,sortasse illi malon semicirculo uideretur: si quidem horigon illi esset demissior. Quaerunt autem inquit Olympiodoriis) interpretes, ἰtur denam constet p semicirculi it m polum esse, cum demonstratum non sit intra hori honte ipsi imcadere. Nam sit extra cadat, illius polum non est e. Illud igitur ostendere eos ex Aristotelis scia tentia aggresso se sic, sed ita, ut eum multis absit pilis di incommodis iiiii olua iri, si iii deni in demonstratione ponunt lineam cn lineae fc aequalem esse: quod est impossibile, cum multo maius spatitu 1nst, quo Sol a nobis distat, quzin id quo nubcs, in qua Iris apparet. Sed iam docuimus, quemadmodum illae lineae, etsi re uera aequales non stini, oculo tamen aequales uidelitur: quod ad demonstrationcm faciendam satis est. Itaq; nullo incommodo Aristoteles inuo hi itur, 'itanquam id in demonstratione constituatur. Est autem demonstratiociusmodi. Quoniam linea sc, linea: cn aestitatis est,& quadratum, quod a linea sc describitur, quadrato dc scripto a linea cn, aequale est, quadrata, quae ab utraque linea separatim describur tur, duplum simi qua- Hdrati, quod est a linea cn. obtusus autem angulus est scia, ut antea traditum est, eiq; sith tenditur linea sn: quod igitur a linea fia describit hir, maius cst utroque eorum, quae ab se & c n describi initia . Ita triangulis enim angultim obtusiim habentibus, quod a latere, quod a1ngulo obtuso subtenditiit, descriptu est, maius est his, itiae a reliquis lateribus describtint tir siquide in tria ligulis rectangulis, qliod describitur a latere, itiod angulo recto sibi cnditur, aequale est utriq; cronim, quae a re Ii quis latcribi is descii bitiatur. Quonia autem quae a lineis sc cn describiliatur, dii pis simi eius, quod a linea cn describit tir, erit quod a linea sta describetur, maius quam duplum illius. At quam rationem sn ad n e habet, eande d ad b habebat: quod ergo a linea ddescribitur, maius quam duplu,est eius, qlio da b. Atqui quod est d ad b, id etiam ei at fl, ad di igitur quod ab fl, describitur, maius est quum quadruplum eius, quod a b. Linea igitur fb, uinior est quam dupla I ineae h. Na si quadratu quadrati qii ad rupiti fuerit, latus unii ipsius duplum
erit lateris alterius. Ergo si maius quam quadruplum, lattis etiam cius maius erit quam duplii tr. Curii
322쪽
A Cum ergo linea b maior lit, quam dupla lineae b, si linea fb diuidatur in lineam s, & lineam b, maior profecitd erit linea L quam b. Sed ferat Iliaea se: b autem linea epi maior igitur est linea
, quam linea ep. Linea itero fe semidiameter circuli est Horizontena attingens: reliqua igitur, iii delicet cp, quae a centro est, minor erit semidiametro , nec horizor Item attinget: quare intrahorizontem terminabitur in ipsius diametro . Ita igitur ν, qui semieirculi est poliis, intra hori Eoariem cadit. Haec demora iratio est nullo, ut dixi, incommodo, Aristotelem obeam, quae dictaei , causein assciens. Quae autem Ammonii ab Olympiodoro refertur, illa quidem ingenio
Rursus sit horizon ABG, supra quem puninum S subvehatur, nunc que axi Sst S P, reliqua sane omnia non secus ac prius ostendentur, circuli autem polus P sub horizonte A G, sublato puncto S erit. In eadem uero linea polus sunt, ¢rum circuli ,& eius qui ortum rumc terminat: is enim est S P. Qu oniam uero supra diametrum A G, linea SC sublata est, circuli centrum o in linea CP infra horizontem A G priorem erit. Quare portio, quae supra est, uidelicet N iEmicirculo erit minor. Si quidem N M semicirculus erat,nunc autem ab hori'zonte AG interfectus est. Igitur in , Sole sublato minime apparebit, quota ia
& minima apparet, cum in meridie fuerit. ino enim punctum S sia perius est,ebe circuli centrum & polus inserius erunt.
Verbis stiperioribus, quae a nobis proxime exposita fuerimi, in commentariis Olympiodori quaedam adiiciuntur, qLiae etiam in uersione antiqua lcguntur. iniae quoniam nec ab Alexandro uetustissimo Omnium interprete referuntur, aut exponuntiar, nec omnino ad locum hune faciunt, inserenda non esita iudietati . Ea uerb propria huius loci non esse perspicuuin est, quandoquidem primum rationem reddunt, cur tota semicirculi superficies colorata non appareat, sed soliis ambitus, pars uidelicet ea quae magis a terra sublata est,deinde quamobrem arcus Lasp nae rard appareat. Quae duo antea explicata fuerunt : posterius quidem, cum accidentia omnia arcus commemorarentur, ubi dichum est arcum Lunae ab Aristotele, sciannis bis tantum obseruatum fuisse, raroque euenire, quod multa ad illius ortum concurrere, quae tamen raro concurrunt, oporteat . Alterum uero expositum est, cum de coloribus ageretur. Nimc de neutro horum agitur, sed de Iridis solum figura. Ita uero etiam uerba eiusmodi scribitiatur. ut manca el- se uideantur. Nam hunc in modum habent, τωνιὼν-των
D Mλikυσλιγακις. Haec apud Olympiodorii leguntur. Quibus inuetcri vcrsione additum legitur, neque enim semper plana & debilior natura, ut acrem obtineat. Maxime autem stare Iridem, ubi maxime obtinet Sol: plurimus enim in ipsa humor immansit. Est autem sententia, Iridem ita superiore semicirculi parte apparete,non in inferiori,quoniam Sol superiorem illam inibis partem non uincat , inferiorem autem uincat. Quod quidem ob eam c usim dicatur, quia Sole oriente, radius eius perpendicularis, di qui illi proximi sunt, ad nubis partem terrae proximam ferantur,cumque ualidi sint, eam ii incant,fundant & transeant, non reflexi ad aspectum qui autem magis abductititur, ij a nube uincantur,&ad aspecti im reflectantur: quod idem uenit radiis aspectus, si per illos aspectiis fieri statuatur. Rursus fieri raro stidem Lunae, quia illa non semper plena sit, debiliorique constet natura, quam iit aerein obtineat, radiosi iidelicet suos ad nubem mittendo. Quanquam Olympiodorus id, quod de Luna dicitur, aliter exposit, censens allatum esse, ut confirmetur, Iridem Solis fieri, cum a nubibus Sol uincitur, quando quidem&Iris Lunae efficiatur, quia Luina frigidior sit Sole, nec nubes possiit dissoluere, chim
praesertim nox impediat quominus dis luantur. Cum igitur Luna nubes non solitat, aspectum
323쪽
ab illis ad eam reflecti: itique Iridem conque i. Ac quoniam hinc consequi uidebatur, Iridem ELunae saepe debere fieri, quando saepe a nubibus illa uincatur, dicendum, inquitis Ie, quod ad hoe attinet, Iride in huiusmodi sequente inesse debuisse, sed multa alia impedire, quominus appareat, ii eluti colores, qui, cum nigriores sitit, in nocte nigra minus cernantur. Ac de his qui dem satis. Iam ad uerba proposita reuertamur. In iis igitur Aristoteles docet, Sole stupra horizontem sciblato, Iridem apparere minori figura, quam semicire illi, ac quo magis sublatus is rit, co minorem circuli portionem uideri, minis namque, chim ad meridianum circulum asce derit. Quae ita ab eo demonstrantur. Sit, inquit, ruruis hori Zon ab g, supra quem punctum si quod Solem indicat, subuebatur, axisque sit sp: axis inquam linearum a centro c ad ia, in tu binis morem duetarum, atque ab eodem ad s r stegarum, itemque circuli, quem lineae reflexae angulis sitis undique attingunt, reliqua, inquit,
omnia non se eus, ac prius, ostendentur: illa, in quam, angulos linearum rest exarum circuli ambitum attingere, atquc p citis circuli po hunesse, o centrum. Hoc taei 5 discriminis erit, quod polus p, non ultra in horizontis diametrum cadet monite mccntrum O, sed utri inque infra horigontemseu diametrum eius, uidelicet a g, quan
loqhii dein sunt in turbinis & circuli axe, uideli cet in linea Q. In eadem enim linea esse circuli illius centiam & polum, item horizontis, qui ortum nunc terminat, centrum, quin etiam S So-
.lem. Et quoniam circuli centrum infra horizontemne eessarid cadit, Sole supra horizontem sublato, esset inquit, ut circuli portio, quae supr1horigontem apparet, semicirculo neccssarid sit minor. Cum enim centrium circilli in diametroc flet horigontis, semicircuituri tantum fuisse, toto circulo in duas aeqlias partes ab horigonte dii ii so: niuacigit tir, cum portio a semicirculo ablata sit, quia uidelicet centrum horizontem sit-bierit, minorem semicircillo esse. Itaque, quo magis supra horizontem Sol tollitur, eo mino rem semicirculo uideri, ut tandem illo ad ineridianum circulum, qui medium coeli tenet, sublato, minima portio appareat. Ita Aristotes es demonstrationem suam concludit, in qua nihil dis sicultatis inest, nisi quod semicirculum, quem antea nominauit rim, nunc nominat, quae senos mutauimus in ii qm, duabus prioribus literis retentis. Dubium autem esse ait Olympiodorus, quoniam horizontem ab g statuit, in eodemqtie Solem collocat: quomodo igitur Sole supra horizontem eleuato, demonstrationem concludit Θ Aut enim supra horigontem sublatus Sol non est, aut punctum L, in horizonte non est. An dicendum est, inquit, ab g, horizontem immobilem non esie, sed una cum imitterso moueri ρ siquidem etiam horigon est, qui in sphaera mouetur. Hoc uero ait Plo Iemaeum etiam uidisse, qlii eiusmodi horigontem sex partium nominat, propterea quod sex simis diei accipiat, ac primum quidem esse duodecim horarum, alterum uir decim, S: ita deinceps. Ad eiusmodi igitur horigontem A pistotelem resipetiisse, euin Solem in eo collocauit. An quoniam huius horigontis nullam facere mentionem uidetur, dicendum potius est, piinctum L etsi in horigonte positius uidetur, inco tamen reuera non esse, edin semicircu- Io seu hemisphaerio, quod supra borigontem eredui mel P Iii hori ponte autem trideriar, quoniam
in plano describi aliter non potest . In eiusmodi igitur hemisphaerio, seu eius semicirculo supra
horizontem Sol tantum tollitur, quanta est phanehi a a puncto sili stantia. Quoniam autem ad meridianti in sublato Sole minimam Iridis portionem ait uideri, utrum hoe ita sie habeat, an hy- tiberno tantum tempore seri id queat, iacilla caeteris temporibitis, cum Sol ad iocridianii in cor 1-scendit, Iride conspecti, in uerbis qtiae sequitiatur, tradezur. δὶ cis τας ἐωττο--τως μετ-m m e 1 Iis, J Im άει γ
324쪽
Cur autem post aequinoctium autumnale diebus breuioribus quacunque hora fieri arcus posisit, longioribus uero diebus ab altero aequinoctio usque ad alterum in meridie non fiat, causa est, quod omnes, quae ad septentriones pertinent, se stiones, semicirculo maiores sunt, dis ubinde maiores semper fiunt: quod uero non cernitur, exiguum est. Qia ae autem ad meridiem ultra aequino-
Aialem sunt, supra terram quidem exiguae sunt: quod uero sub terra est magno, atque Perpetuo, quo remotiores sunt, eb maiores. In diebus igitur ad aestiuum solstitium pertinentibus ea est sectionis magnitudo, ut antequam pumstum S ad
medium eius, circulumque meridianum perueneris, punctum P omnino deor
sum descenderit, quia uidelicet meridies ob sectionis magnitudinem procul a terra absit. In diebus autem, qui ast solstitium hybernum sunt quia circulorum
y sectiones non multum supra terram emineant, contrarium fiat necesse est. Paululum enim sublato puncto S, Sol in meridie consistit
33 Ηcie quoque inter accidentia Iridis initio litii iis disputationis fuit numeratum . Eius isti
tur caui m reddit, quael spliaetae,&eiux circulorum peritis nulla difficultate intelligitur . si enim norunt, quemadmodum Sol lingulis diebus motu suo circulos quosdam describat, quo rum tres prodieipui in spliaerx sunt collocati, duo tropici & aequinoctialis. Et hie quidem 1 Sole describitur, eum diebus aequales sunt noctes,illi uero cum ast Austrum aut septentriones digressus, nec ultra progrediens, uersiis aequinoctialem rursus conuertitur: linde de nominatam hi Iam ille Meeperunt. Inter hos circulos,alii permulti ab eo describuntur, nempe tot, quot dies, uno solstitio adathid intercidunt, qstorum singulos bis singulis annis destribit, accedendo uidelictiNteuertento .u rum sine cireulorum multitudinis, ei reali Zodiati, perquem Solstitur, obliquitas causa est: quanto enim ineomota suo, quem annuosipatio conscit, semper mouetur, simulque prima conuersione cietur, eos circulos omnes destrit,at, per aliam& aliam coeli partem subinde e Bersus, necesse est. Ita uerb se habetit eiusmodi circuli, ut cum aequinoo ctialis omnium maximus sit, quo illi propiores alii fuerint, ebmaiores itineantur: qub remotiores, minores, ita ut Tropici omnium sint minimi. Praeterea omnibus, nisi sub polo recta habitantibus, in duas portiones ab horigonte singuli secantur, quartim portionum vita supra horia zontem eminet, altera infra illum occultatur siquidem Sol circa textam mouetue. Ac portiones eiusmodi magis aut minus aequales&inaequales inter se sunt, prout polus magis aut minuusupra horizontem sublatus est. Vnde iis, quibus potas in horizonte est, quique sub aequinocti 1i circulo incolunt, circuli illi in portiones aequalos omnes sedantur, quemadmoὰum aequinoctialis. Quibus uero polus arcticus eleuarur, qud magis ab horiron in tollitur, eb portiones se
prahorizontem ad aequinoctialem usque circulum, iis, quae infra horizontem cadunt, sunt maiores, ultra autem aequinoctialem minores: &maiores quidem aut minores sunt, prout magix aut minus aequinoctiali, cuius semper aequales sunt poritones, recedunt: maiores sane supra hori 15tem circulorum ab illo magis uersus Septentriones recedetiam, minores, minus,contrarioque modo ultra aequinoctialem, maiores uidelicet, quae ce Finoctiali propinquiores sunt, minores quae magis recedunt. Qeo fit ut solstitit aestiui maxima fit supra horigontein portio, berniuerti minima. ad c causa euenit, ut in solistitio aestiuo, diebusque illi utrinque proximis, dies longiores totius anni, Hyberato breuiores habeantur. Cumque hae solstitit aestiui&213 liorum illi proximorum circulorum supra horizontem portiones, medio sui puncto ualde 1 te ra tollantur, efficitur, ut per meridiem sol a terra plurimum distare, atque in sublime longe e uectus uideatur. Contra autem in solstitio hyberno, in quo Soleirca meridiem adeo parum e- tuebi apparet, ut terrae quodammodo insidere uideatur. Ad quod etiam circulorum illorum parilitas multum facit e siqvidem Tropici,&circuli adiacente , longe minores sunt aequinoctiali,&his qui illi proximi sunt. Q omnia eum ita se habeant, causam esse inquit A1istoteles, eurdiebus anni breuioribus, quales sunt in solstitio Lyberno, Iris omni hora, etiam meridie apia
pareat I longioribus non item, sed in ortu solum aut occasii Solis, aut Parii in admodum suprx horigontem eo sublato. Ira breuioribus enim etiam meridie, ob eam quar dicta est causiam parum a terra seu ab horirante tolli. Itaque Iridis centrum de polunx non adco infici horizontem, demitti, ut non aliqua totius Iridis portio supra illum appareat. In longioribus uerb, aequales sunt ab aequinoctio uerno usque ad autumnale, ob portionum circulorum,quae supra horizon
325쪽
tem sunt, magnitudine iri, Solem supra illum circa meridiem maxime euehi, ita ut Iridis centru a.&polus omnino &eo situ infra terram recedant, ut nulla prorsus Iridis portio sit pra holigon tempossit spectari. Nam qua distantia Sol ab horizonte eleuatur, eadem Iridis polus ac centi ii, cum in eadem sint recta linea, infra illum demittuntur, ut ex hac descriptione manifestusne uadit, in qua Sol puncto s designatus, in linea meridionali ponitur: unde fit, ut polus ac centrum Iridis me dium e celi infra horizontem habeant, ratione tamen ad circulum meridianum,in quo est So habita. In quae deseriptione illud notandum est, quod, etsi arcus in fra horizontem describatur, non tamen eum fieri, quoniam noster ad eum locum aspectus non pertingat. Ita uerb describitur, ut oste in datur, nihil eius supra horizontem esse tum posse, atque si fieret, omnino infra illum futurum . Quae igitur a J Iridis figuram & tem- Areptis, quo uiator aut minor, aut etiam nullo modo apparet, attinent, omnia sunt exposita uno excepto, cuius
causam Aristoteles praetermisit, cum tame se illam redditurum esset pollicitus: uidelicet quare, cum semicirculi forma apparet, minoris circuli esse uideatur: cum itero figura & portione minori quam semicirculus, maioris. Haec igitur causa reddenda est, simulque etiam dubitatio diluenda, qua obiiciunt quidam , Iridem maiorem semicircu Io, & in terdum etiam integram apparuis sie, ideoque falsi esse, quae de eius fgura hoc in loco sunt demonstrata. Averrois enim testatur se a quodam, cuius testimonio crederet, audiuisse, Iridem perfectam, seu quasi per foetam ab eo uisam fuisse. Sunt & alii, qui idem testimonium pec bibet. An uerb ut a dubitationis huius solutione exordia muro cum Averro P dicendum est, quod Aristoteles tradidit, ut plurimum ita se habere, posse tamen & aliter, quanquam rat b, ehrenire PAn, si quae Aristoteles ponit, itera sunt, in eaden, id elicet linea recta, quae diameter sit mundi, Solis, aspectus,& Iridis centrunt haberi, nullo modo fieri potest, ut maior quam semicirchiliis appa reat. Illud autem uerum esse, si re alia nulla , certὸ hac deprehendi potest, quod omnes, quae ab aliis obseruatae Irides fuerunt, eum situm ad Solem habuerunt. Cumque haec fiant ratione spe Gculari & ner spestiua , quae perpetuo eadem est, nemini dubium esse debet, quin eodem semper modo emciantur. Illorum ueris testimonium potius quina hanc certam S perpetuam rationem negare malo, chim praesertim decipi potuerint, illudque obseruationi tam uetustae aduersetur. Q. 1 bd si Iris et iis modi integra circa Solem apparuit, non iam Iridem, sed eoronam fuisse dicen
dum est, quae corona, quanquam frequenter splendida, aut candida, nec coloribus disti licta uideatur, potest tame obnubis qualitate, de coloribus distincta, ut antea diximus, apparere. Plia quaestio iam diluenda est, illudque priore loco commonefaciendum, uideri potius contrarium esse debuisse, uidelicet I dem, cum semicirculus apparet, maioris circuli esset tum enim talis apparet, cum Sosin ortu est, aut in occasu: quo tempore ob uapores maioris circuli portio iii deri deberet, ouomodo & Sol maior in ortu apparet, quam ab horizonte sublatus. An uero hanc ipsam ob causam, uidelicet ob uapores, cum portio est semicirculo minor, maioris circuli apparet 3 Etenim quo minor semicirculo portio est, eb propius terram uidetur: quem totum locum magis quam superiorem uapores occupat, indeq; eis citur, ut maior quam sit portio illa appareat. Quod in superio i& eminentiori loco, quem Iris , cum semicirculus est, attingit, non euenit, utpote puriori & a uaporibus magis libero. Itaque, quod in Iride semicirculi figuram Hhabente, temporis, quo apparet, ratione accidere deberet, in ea, quae semicirculo minor eis, loci accidit ratione. Hanc causam Olympiodoriis attulit, cui& ait cram adiecit, nempe portionem semicirculo minorem, maioris circuli uideri, quia citria' prope terram appareat, ab aspectu no
stro minus distet: semicirculus autem, quia in loco stibiimiori uidetur, longius abest: traditu
autem esse, qtiae longius cernuntur, ea minora, quae pro Pius, maiora, aut ea mole, qua sunt, ui
deri. An harum causarum neutra irera est, do firma, falsumqtie est, portionem semicirculo minorem, propius a nobis quam semicirculum uideri. Nam etsi ad terram propius accedere uideatur, quoniam tamen Itidis centro sub terram subeunte in alteram partem inclinat, tanto fortassis a nobis, aut maiori etiam interuallo, quanto semicirculus, distat. Ac quanquam arcus, cum
est seini circuliis, summitas a nobis magis distat, quam cum est minor semicirculo, siqii idem li- . nea ad illam a nobis protracta longior uidetur, non ob id tamen minoris circuli uideri debet: alioqui pars illius inferior, quae horitontem attingit, maioris circuli uideri deberet, quandoquidem
326쪽
A de aeque propinqua sit, atq; est, cum minor portio, quam semicirculus, uidetur. Cit igitur minimi circuli pars illa horizonte in attingens uideatur, in dista 11tiam cati a non est refere da. Est etiaeo tempore, uidelicet, mane. e uesperi , aer densior, quam cum Sol supra horitontem sublatus est: e propinquiori igitur loco reflexio existit. itaque, quod ad Koc attinet, maioris potius ci culi semicirculus uideri deberet, quam minoris. Altera autem causa si ueralit, consequitur, Iridem, cian semicirculus apparet, parti minxere uaporibtis pleno tuideri, partini liaco, liti a uaporibus sit liber. Quam ob rein eius pars sublimior, qhiae in aere libero cernitur, minoris circuli esse uidebitur : aliae, quae in aere crasitori cerniantur, maioris. Inaequalis igitur se inicircultis erit, quod nobis non uidetur. Nec enim eorum sententiam probamus, qui aiunt semicirculum inae- qitalem esse, sed illam inaequalitatem ob distantiam non percipi. Quid nanque exquisite magis quam semicirculus ille queat describi, ut hoc unum sit argumentum, quo probatur, Iridem ratione speculati apparere. Praeterea si densitatis ratione maioris circuli arcus apparet, oportere detiam, cum semicirculus uidetur, maioris circuli apparere. Tum enim aer est densus: si quidem mane aut uesperi, Solis exortu alit occasu uidetur. An uero dicendum est, ut Vitellio qtiem doctissimus Alexander Picolomitius in suo de Iride tractatu sequutus est, tradidit, nempe cum se-B micirctilus uidetur, minoris circuli uideri, quia, cum radiorum pertractione, non item rcflexione id fiat, minor tum a perpendiculari radiorum perfraetio efficiatur , iliique ita perfracti propius ad perpendicularem accedant. Aerem enim tum densum esse, propterea quod Sole nondusii blato ita uideatur, aereque densiori minorem sempera perpendiculari radiorum fieri perfractionem. An ne hoc quidem modo dicendunt uidetur p liquidem in aere crasso & denso radio rum perfractiones a perpendiculari magis fiunt, quam in eodem tenuiori: quod etiam Picolo- mimis altera sua responsione, quae Olympiodori est, & huic, quam resellimus, contra pia uide tur, confessus est. Hinc autem fit, ut in aere densiori omnia maiora appareant , ut Sol & sydera orientia & occidentia, & quae in aqua cernuntur: sed ne hanc quoque ob causam maioris circuli arcus apparet, quemadmodum antea docuimus . Sed dixerit fortasse aliquis, quomodocunq; areus seu semicirculi figura seu minori appareat, illius chordam eandem eue,ac semper aequale, ambitum sutem ipsum seu arcum deprimi & in se recedere, aut attolli,& dilatari, prout Solina gis & minus in sublime se tollit. Semicirculum autem fieri, cum in hori Eonte Sol est: ac quo magis ascendit, arcum stib sidere,& maioris circuli ambiriim fieri, ehorda illius in bori fonte eadessem permanente. Eum enim arcum maioris circuli necesserib esse, cuius chorda diameter est mi C noris, quandoquidem diameter omnium, quae in circulo ducuntur, linearum maxima est. Por-rb hoc ita accidere, etsi incommodum esset, si Solis non sollim color, sed etiam figura in nube appareret, quippe cum oporteret sublato magis Sole uias figuram aequali in omnibus dimetisio nibus pio portione infra recedere: quoniam tamen eius duntaxat color uidetur, innumeraque illa sunt exigua specula, colorem eum repraesentantia, fieri sortassis poste, ut radii ita ad Solem reflectantur, ut Sole ascendente arcus tantum uerisiis chordam considat,& circuli maioris arcus factus in se recedat, eadem ipsa chorda manente. At hoc quanquam pro abilitatem aliquam habet, c. iusam tamen no in reddit, cur fiat: quae causa nunc in uestigatur, nempe cur semicirculi chorda, sublato Sole .portionis minoris chorda efficiatur: quod esse non potest, nisi maioris circuli illa sit portio. Cum enim radii intuitiinem procidant, eadem turbinis basis, quae Iridis circulus
est, uidetur manere, eaque attolli aut subsidere, prout Sol magis aut minuς attollitur, nec quantitate uariari, ut nunc maior fiat, nunc minor. Sunt etiarn, qtii maioris circuli portionem, lemi
circulo minorem uideri ideo existiment, quia oculus magis distare Iridem, quo humilior uide tur, iudicat, quoniam dis alitiam iii telligat ob terrae magnitudinem intermediam, quam distantiam Iride sub Iato intelligere non possit: ob quam etiam causim Astra oriet tia& occidentia maiora uideantur quam in medio coelo. Sed hoc non est, Iridem maioris circuli uideri, imo uero D sol sim ex distratia, quae eomprehenditur, maiorem essh diiudicare: quod oculi munus non est ,
sed cogitationis dementis. Nunc autem maior uidetur,& causa, quare ita uideatur, inuestiga tur. An, quoniam haec, quae attulimus, partini a uero absunt, partim causim non reddunt,po tius dicendum est, portionem, quae Sole supra horizontem sublato apparet, maioris circuli uideri, quoniam in aere nubibiisque longinquioribus cernatur Θ Eas enim, quae propiores limi, Solis calore solutas esse, aeremque propiorem si1 militer attenuatum ,& rariorem redditum. Aspectus igitur se a Solis radios e longinquo magis reflecti: itaque turbinem, qui ex illis existit, longius pro tetuli, ob eamque causam basim, quae Iridis superficies cst, ampliorem habere: siquidem radii, cum recta in turbinem protendantur, quo lonSius protenduntur, eo magis inter se diducuntur. Ad hanc uel b radiorum Ionginquam protensionem aeris totius attenuatio conducit: quippe clim tua lentiores protendantur, tripote acre, cum sit rarus de tenuis, illos non debilitante, quomodo densitore debiliores redduntur, ita ut procul produci non possint. Fortasse
327쪽
Pares ii autem & uirgaru in eas ipsas, quae dictae sunt , cati fas esse censeti dum est . Paretium enim oritur, cum aspectu Sare aliqua ad Solem reflectitur. Virgae
uero, propterea quod in nubem aspectus talis incidit . qualem diximus semperesse, quoties nubibus Soli propinquis ab aliquo humido ad nubem refertur.
Nubes nanque per directum spectantibus coloris eY pertes uidentur, in aqua uero uirgarii in plenae. Quanquam cum in aqua spectantii color nubis in aqua uidetur esse. In ii irgis autem in ipsa nube. Id uelo contingit, cum nubis concretio inaequalis fuerit, &partim densia, partim rara, & una parte aquosam agis, altera minus. Aspectu enim ad Solem reflexo, Solis quidem figura ob speculorum paruitatem non cernitur, color uero, quia Sol splendidus&candidus , ad quem fit reflexio, in re inaequabili appareat, alius puniceus, alius uiri dis alius nauus uidetur. Nihil enim refert, utrum per talia cernam US,an a
spectus a rebus eiusmodi reflectatur, quippe clim utroque modo simili colore appareat . Quare si illo modo puniceus, hoc quoque. Virgae igitur propter speculi in aequabilitatem non figura, sed colore eis ciuntur.39 Quid paretia sitat, quid item uirgae, icirrita appelleiatiar, initio huius disputationis explicauimus. Eorum causas Aristoteles nunc reddit. Ac primit in quidem communiter docet ab iisdem causis, a quibus Iris & Area sicli corona, ortum haberct ii quidem fiant ex aspectus a nube aut aere ad Solem reflexione: quod de paret iis mox parebit . Virgas autem ait fieri, quia aspectius talis a nube ad Solem resectatur, qualem antea dictum est, ctum nubes proximae stiri Soli, ab a qua in eam nobis intuentibus resecti : quo quidem tempore mi bes in aqua colore tinctae , &uirgarum plenae apparent, cum cas per se spectantibus coloris expertos uideantur. Hoc uero disterre, qu bd intuentibus nubes in aqua, colorem earum iii aqua cernimus. cum iaci bilirgae uidetur, in ipsa mibe color cernitur. Quaesierit autem aliquis, cur colorum illa uarietas nobi S nubes in tuentibus non cernatur, in aqua eas intuentibus cernatur. Cur item, si in se cas in tuciates colorem non cernimus, uirgae tamen in cis appareant. Alexander ait colorcs illos etiam in nube intuentibus, quod ad aspectu in attinet, polle apparere, sed tamen Solis splendore occilitari: quod in aqtia non euenit. Aliam ii ero causam si perius ex Aristotele attulimus, inempe quo 3 per longius interuallum in aqua nubes uidentur, quam ita se, quandoquidem reflexione in aqua cer-mmtur . Traditum autem est, quae a remotioribus cernuntur, ea nigriora semper uideri. Fit etiam duplex reflexio, una ab aqua ad nubes, altera a nubibus ad Solem: ex qlia duplici rcfiexio ne, aspectus debilitatus nigriores nubes, coloremque Solis obscuriorern in aqua cernit, qhiani in ipsis nubibus. Q1mdamem uirgae in nube Soli proxima hii deantur, id ex eius constitutioinee uenit, quam non perpetubsimilem obtinet. Virgas enim tum solii ait apparere, cum nubis constitutio inaequalis suerit, &partim quidem densa , partim uero rara, item ex parte aquosa,
. ex parte miniis aquosi. Quare clim nubes, quae Soli propinqna est, talis non fuerit, sud aequabilis, nullae in ea uirgae apparebunt, scd solus eandor, ob Solis splendorem. In cauero quae talis fuerit,
328쪽
Α silerit, ideo apparent, quia Solis color nubis densae nigrori admixtus in ea cernatur: itaque pii- niccus uideat hirritu in uiridis attis aulis, ut de Iride dictuin et . emadmoduin enim per elui modi nubes Sol coli speetus talis apparet, ita in eis ceriti tu G colorem etian ait uiderit nitrii enim interesse, utro modo eadem coloris imago existat. Porro figuram Solis in nube ea non itide xi, propter illius palliu ira parilitatem, qhiae e ficit, ut color solum, non item Fgura appareat. Vi gae igitur ex aspecthista ostii a nube in partes mi ilutas,& raritate ac densitate inaequabiles di ilia ad Solem reflexione apparent. Anmronius autem, non ex reflexione ad Solam, sed ad alia nubem candidiorem quam ob candorem a Sole sti mptum Solem Aristoteles nominauerit uirgas ait apparere. Si enim ex reflexione ad Solem apparercnt, non uirgarum, hoc est linearum longarum, sed circuli potius speciem habuisse. Nam & hanc potissimam, eaniq; physicam causam esse, cur Iris Scoronii, circulari specie appareant, qlioniam iri delicet ex reflexion ad Solem aut Lunam, quae rotunda sitnt, existiant. Atque hane Aristotelis e sie se 1itentiam duobus modis confirmat. Primum ex uirganim, quae in nubibus in aqua conspeetis apparent,exemplo, quo ipse Aristoteles it titur, quod accommodatum ait non fore, nisi, ut asipeetus ad nubem reflexione, uirgae illae orta habent,ntilla ad Solem facta reflexione, ita A ui 1 galliae, quae prope Solem in nube tridentur, exa reflexione ad nubem absq: Sole facta oriantu r. vide& s, peuirgas absq; Sole ui fas fuit se. Probae
deinde ex nubium concretione, quia minaequabilem Aristotclcs ponit. Ex Lac enim inaequabili tate, quam in colore, rion in s gura esse putat, effici, ut aspectius ab una nubis parte ad aliam reste ictatur,ac qui ex nigra ad candidam reflectitur, puniceum colorem repraesentet: qui hic id ex candida nigrum non uincente, flavum, rursiis qiii ex candida a nigro stiperata uiridem, demum purpureum ab eaqua: magis superatur. Atque liaec Ammonii de uirga ruinor tu sententia, quae etsi probabilis) Aristotelis uerbis uim afferci Nec enim Aristoteles nube in , quari quam candidam,
Solem appellare consueuit, quando nec Solis ueras imagines in nrrbe apparentes, Solem, scii ηλισιν nominat, uerum παμ, λιον. Exemplum autem non ideo allatum est, ut doceret uirgas ex reflexio
ne inibis ad aliam nubem oriri, quomodo in aqua ex reflexione ad nubem apparet, sed ut planum faceret, Solis splendorem seu colorem in nube illa in equalis constitutionis colores eos. referre, quomodo in aqua nubes intuentibus colore infecta apparet: quanqtia in si recta ea in cernamus, candida hii detur, quomodo &Sol, cuin recta aspicitur. Nubis item inaequabilitas colores eos itarios apparere facit, non quia ex una eius parte ad aliam aspectus reflectat hir, sed qu5dab omnibus ad Solem inaequabiliter refertur: Solisq; etiam splendor aliter in denso, aliter in raro, aliter in a quo , aliter in aereo appareat. Quam uariorum coIorum causam, cur non in tridis tractatio iteat tulerit, sed alit ambituum magnitudinem paruitatem ue, ut in inteliori Iride, aut situm, ut in C exteriori, si quis requirat: diei debet, quoniam illie aliae caiisae poterant afferri , atq; ad coloram illorum ordinem ostendendum erant accommodatiores , eas hi iste ali aetas: hanc praetermissam, quae nunc affertur, quod ill e accommodatae uirgis non sint: siquidem nubis partes omnes aequaliter fortasse ab aspectu distant, nec colorum ordo ille in uirgis,qiii in I ide apparet, ut ad malo res aut minores ambitus recurrere oporteat. d autem, ut Iris S corona, in orbis figuram uirgae non appareant ex nubis& 'uantitate&stu ortum habet Ο ναμ λιος, ozαν οπι υ λος η ο πυκνος ο υιως. ei Θ λευκός. vno μιαν ἐμφάσεως ' η δι πιακλασ1ς αθειας O , goye,
m ζαλλει - ηπος ἄρῶν. Pare litiam autem, cum aer quam maxime aequabilis, similiterque densus fuerit. Quocirca candidum apparet. Speculi enim aequabilitas, ut unus color appareat, efficit. Aspectus enim uniuersi ressexto, propterea quod a caligine, quae densa est,& nondum quidem aqua est, sed tamen prope est, ut aqua euadat, in Solem incidat, colorem , qui in Sole inest, apparere, perinde facit, ut cum ab aere leui ob eius densitatem reflectitur alipectus. Quare cum Sol co Ior est
candido Paretium quoque candidum apparet. Hac uero ipsa de causa Pare lium aquae magis signum est, quam uirgae . Aerem enim ad aquae Ortum prae
paratum esse magis indicat , & Australe quidem magis quam Aquilonare,
329쪽
Francisci Vico m. Comm.. quoniam aer Austrinus magis quam qui ad S epte triones positus est , in aquam E
4o Paretii ortus a uirgarum ortu materia diu taxat differt. Cum enim uirga iti nube partim rara, partim densa, parti in aquosa, partim non aquosa apparero tradidisset, Patet irim docet in aere similitet denso,& quam maxime ae litabili oriri. Ex ea natique aeqiuabilitate fieri, ut unus color, qhialis est paretiorum, appareat: si qui clem dictit in eli, parcit una Solis imaginem referre, candidoque, ut Sol, colore splendere. Reqitabilitatem autem eam id efficere, quoniam ab illa densitate aequabili aspectus uniuersus confertim ad Solem reflectatur, indequc fiat, ut Solis color, qui unus est, in ea nube, ueluti in speculo, maxime appareat, quomodo in aere leui, aut alio quovis speculo ea, ad quae aspeetus ab illi si eflectitur, apparent. Sed quaerct aliquis, quomodo non uarii in denso illo aere scia nube, iit in tride, colores appareant : si quidem nubes illa densa est, ob eamqtie causam nigrior, atque in nigro seu per nigrum, id quod splendidum est, conspectum, puniceum aliis ille coloribus cernitur. Edenim certe in nube illa apparere colores, quam in uirgis magis debebant, quo densior est, & m in aquam conuertatu rapti Ot, quando ait, aquam quidem nondum es e, sed tamen prope esse, ut aquae ita dat. Unde&mox subiicitur, paretium pluuiae nuncium magis esse quam uti Sas. An de iis or quidem est nubes, in qua paretium cornitur, quam ea, in qua uirgae, sed: equabilior, ae iii tibi lique magis densitate praedita. Ex qua den- statis aeqviabilitate efficitur, ut aspectu iunii terso ad Solem reflexo imus illius color, qualis est, apparcat. In nube uero, quae uirgas rc praetentat, non e a est ubique densitas, quanquam fortasse in qilibusdam particulis, ut in 1is, quae colores referunt, maior . ita aspectus non uitiue ruis, nec confertim aequabiliterq; ad Solem reflectitur, id coq; uarii, pro partium nubis qualitate, colores existunt. Ob eam uero nubis equabilitat cine uenit, ut in aquam citius ualeat mutari, eaq; de causa plii uiae paretium certius sit signum quam uirgae, tametii in lairgarum nube, aliquae iam particulae in aquam conuersae sint, aut parum absimi quin conuertantur, nempe illae, quae ua rios illos exprimunt colores, quae, quoniam paucae sunt Nexiguae,pliri iam futuram indicare certo non possunt: tota igitur causia in ae litabilitatem refertur. Cuius aequabilitatis utiam merito in corona seu area uarii colores non apparent: quoniam tamen aer ille seu nubes non aeque
densia est, ut haec, quae parcitum refert, nec tam splendida seu candida , iit paretium appares, aspectu ad Solem seu Lia 11am non ita consertim&aequabilit crres lexo, nec futurae pluuiae adeo cem tum est indicium. Inquit:iutem, Austrinum magis quam Septentrionale pluuia esse indicium, quoniam stet Austrinus magis in pluviam mutetur, quam Septentrionalis. Humidior enim est G, Auster uentus, quam Aquilo. Vnde Olympiodorus non adsitum retulit, sed ad uentum, ut pare lium Austrinum dictum sit, quod a vento Austro existit, cuiaul; Auster Septe trionem uersus spiret, in Septentrionibus pare lium Austri non censet generari. Siquidem ad Sept cntriones Auster pellit nubes, quae ibi refrigeratae&magis densatae, ad pluviam idoneae efficiuntur. Sed cum paretia ad latera Solis appareant, iit mox dicetur, Ahistrina ea intelligi par est, quae ad latus Ati
strato cernuntur. Cium enim coin loco nubcs ob calore in concrcscere non soleant,s interdum concreuerint, maximam frigoris &calori panti peristat in esse putandum est , ii ius e piti uia proba biliter consequatur. Aut Arestri mundixit Dostri habita ratione, quan 'tiam io ucia ultra Solem. uersiis partem Australem non appareat: nam 5 Austrum,inon ex altero polo spirare antea est traditum, sed a Tropico aestiuo.
- Fiunt autem, quemadmodum diximus,& uirgae& paretia in ortu& in occasu .&nec suos a Solem, nec infra, sed ex lateribus, nec prope admodum, nec
330쪽
A procul omnino. Propinquam enim concretionem Sol dissolii it: si autem procul
absit, aspectus non reflectetur. Nam si a paruo speculo procul protenditur, imbecillus redditur. Quamobrem& Coronae e regione Solis non fiunt. Si igitur supra fuerit,& proxima, eam Sol di luet: si uero procul, aspectus minor, quam utrefiessi possit in Solem non incidet. A latere autem fieri potest, ut speculum ita distet, ut a Sole non soluatur,&aspectus uniuersus ad eum perueniat, propterea quod ad terram dum fertur, quasi per immensum seratur , peruenire non queat. Sub Sole uero non fit, quia, ctim ad terram propius accesserit, a Sole dissoluatur, cum medium coeli locum tenuerit,aspeetus distrahatur. Omninb ne a latere quidem, Sole medium coeli tenente efficitur. Aspectus enim sub terra
non sertur. Quare exiguus ad speculum perducitur, & qui reflectitur, prorsus imbecillus redditur.
x 4i Coeli loca, in quibus paretia &uirgae apparent, & situm ad Solemi declarat. Itaq; ad ortum
Noccasum, id est Sole oriente & occidonte, uel, ut antea dicebat, ascendente&descendente, minime autem eo medium coeli locum tenente,fieri tradit. Nam ciuod iii Bosphoro abortii ad occasum paretia duo uisa fuisse antea docuerit, id rarum fuit, raroq; admodum euenire eo in loco testatus est.Cur autem Sole coeli umbilicum tenente non appareant, iii fine horum uerborsica it sam reddit, quae eiusmodi est: ad aeris densam illam concretionem a terra remotam, qualem esse oporteret, si Sole in medio coeli posito res eiusmodi apparerent, aspectum nostrum imbecillum perduci: quandoquidem de remota est, & exigua, longeq; imbecilliorem reflexionem ad Solem reddi, ita ut in nube illa seu aere denso Solis colorem cernere non posset. Dixi autem, a terra re motam esse oportere,quoniam SoIem consequitur,& conuenienti interii allo abeo, ut mox dicetur, distat. Cum igitur supra terram maxime sublatiis sit S I, eam quoque maxime sublatam es enecesse est. Dici uero etiam potest, Solem in medio coeli aeris densitatem se Iuere: quippe qui tu radiorum calore praepotens est, dum illi iterra ad angulos aeutos reflectunt ii r. inod maxime etiam eueniret, si non multum a terra aer ille densus disiungeretur. Quod ad si tum attinet, quem ad Solem paretia & uirgae habent, inquit, nec se pra, nec insa, sed a lateribus apparere: supra autem& infra,hoc est, ante&post solem,atque a latere, non qua uis di stantia, sed conuenienti, quae nec nimia sit, nec parua, quoniam si prope sit, aer densus a Sole dissoluetur: si uero procat, quan do etiam exigua ei Laspectus tum ob nimiam distantiam, tum ob speculi paruitatem non reflectitur. Ob quam causam ait,coronam seu aream e Solis regione non fieri, quia uidelicet aspectus e tanta distantia ab exigua nube, seti aeris concretione reflecti non possit. Sed de Iride quaesierit a liquis, quo modo e regione Solis fiat aspectu ad tantam distantiam reflexo . An Iridis alia est ratio, quoniam a nube ampla &magna aspectus ad Solem in eius ortu reflectitur λ Porro stupra seu ante Solem paretium non fieri eis docet, quod aut prope Solem, aut procul ab eo appareret: ac prope quidem, aeris concretio&densatio soluatur, procul uero aspectum minorem aer excipiat, quam ut ad Solem resectere eum ua Ieat. Sed conueniens inquiet aliquis, distantiaeelse poterit, ut illorum incommodoru neutrum sequatur. Haec uerbesse non potest, propterea quod Sol siem per progrediatur. Itaque si ante se concretio illa praeeat, ad eam Sol statim aeeedit: si uero sit bsequatur,ab ea longius recedit,illa Protinus conueniens distantia tollitur. Mod si a latere con cretio eiusmodi habeatur, fieri posse ait, ut ita a Sole distet, ut nec ab eo dissoluatur, nccob nimiam distantiam aspectus debilitetur, ita ut ad Solem, per immensiim uidelicci protentiis, non
perueniat, sed totus confertim ad eum perducatur. H. ec uerli distantia conseruari potest , clim Sol ad eiusmodi concretionem non accedat, nec ab ea recedat, utpote a latere posita in, hoc est Septentrionem uersias, aut Austrum: obscurius autem dictum uidetur, quod ait aspectum ad terra delatum, quasi per immensum feratur, peruenire non posse. Sed, inquit Alexander, idem ualer, ac si diceretur, nisi ea, qtiae dicta est, concretio conueniente interuallo a Sole distaret, atque a latere eius esset posita, sed ad terram ferretur, reflexionem aspectus ab ea ad Solem, quas per immensiam protensam, peruenire non posse. At uerb& per hyperbato legi posse,iit ad id pertineat, quod ante dictum est, si procul st, minorem aspectum esse,qtiam ut reflectatur, eumq; in Solem
non incidere. Sed prior explanatio uidetur praestare. Quoniam autem tradidit, cur nec ante, nec post Solem, sed a latere paretia aut uirgae appareant, subiicit, ct cur non sub Sole. Cum enim, inquit, concretio prope terram fuerit, a Sole dissoluetur, nempe radiis eius calore ualentibus,di aerem ob reflexionem maxime ex calefacientibus. Prope terram autem esset in ortu aut occasu, quibus temporibus Sol terram attingere uidetur. At si medium coeli Sole tenentu,