장음표시 사용
351쪽
ilo . Atei te hoe ex Aristotelis sententia uerius dieitur, quam ambientis calore, naturalem auge- E ri, auctumque supra modum, alimentum suum consi iniere, itaque alimenti dei uioire absumi, Attabescere. Calorem enim naturalem ui ambientis exire, iton autem augeri, Aristoteles tradui. Praeterea in uiuentibus solum hoc fortassis concedi, possit, non in omnibus mixtis, quorum omnium interitum naturalem hoc in loco tradi, huius sententiae aciet ore, existimant. Sed ne in uiuentibus quidem tuto dici potest, quoniam senum interitus non eo accidit, quod calor eorum vi ambienti auctus alimentum suum consumat, imo uord imbecillus adeo corum est calor, ut concoquere nota queant, unde pituita pluri natim ab undant. Illud igit hir potius dicendum est, calorem ui ambientis exeuntem, dissolui, atque tabescere. Illud autem, quod ambit , aer cst, aut aqua, in quibus corporibus stirpes, & animantes uiuere consecuerunt, potissimum tamen aerest, qui etiam in aquam sese insinuat,& illam ex calfacit. Hic lainet si interdum, di nomi ullis in locis frigidus est, ita ut naturalem calorem ad se trahere non posse&soluere uideatur, in eo tamen & animalia, dei irpes naturaliter intereunt, quis in ec perpetuo frigidus si t, nec cum sti-gus uiget, ad cis frigeat, ut trabendi uim aliquam non habeat: in quibus autem locis maxime frigidus est, in illis aut non uiuitur, sed uiolentia frigoris omnia intereunt, nihilque etiam nasci potest, aut igne ad bibito loca, in quibus degunt, calida redduntur. Vbi autem animantes natu raliter intereunt, coeli temperies dominatur, qua fit, ut temporis processu, calor naturalis ambientis calore absumat vir. autem loca sit minὶ calida sunt, Zeseruent, ea calori naturali in teritum uiolentum perinde afferunt, ut frigida, ac longe minore tempore, quam naturaliter fieret, illum dissoluunt. Sed de his in libro de uitae longitudine R breuitate. Ita uidetur de ambiente corpore ex Aristotelis sententia dicendum in ec ullum, si ita dicatur, quae ab aliis contra hunc Iocum obiiciuntur, incommodum afferunt . Id autem, quod ambit, non aerern olume me, sed uapores etiam,&fuliginosia excrementa, quae in uiuentium corporibus ex caloris nutricatione remanent, nec excerni facile possunt, probabiIiter quidem de ingeniose dicitur: si quidem erat gnuntur, & natura Iem ambiunt calorem, eumque etiam augendo, defectione alimenti dissol- Dunt, ac putredinem plurimam in corporibus excitant , non id tamen, quod Aristoteles tradit, integrum sertiat, caIorem natiiralem, quia excat, interire δc solui: quod fieri non potest , nisi quod extrinsecus ambit, calore affectumst . QSod si res, quae ambit, intra corpus sit statuenda, naturalemqtie calorem augendo interimat. is aer aut humor, qui cordi in animantibus circun
fusus est, statui potius debet. Ille enim pulmonibus, aut branchiis in extrema senectute durioribus redditis, ita ire ultra moueri de attolli non queant, expirari non potest. QAare cum se ueat, naturalem calorem, qui exiguus ualde est, nec refrigeratur, absumit. De qua re in libro de Grespiratione. Ae simile etiam quiddam stirpibus exarescentibus euenit, cum &illae quandam ea
loris naturalis refrigerationem acceperint, quae paulatim imminuitur, donec omnino, tota deficiente, calor earum extinguatur. Hoc ergo probabilius uidetur, & Aristotelis doctrinae ma gis consentaneum, quam excrem eluitios uapores,& fuliginem ex nutricatione derelictam, id . quod ambit, esse statuere. Nisi tamen aerem illum cordi circunfusuin, qui exprimi non potest, hanc fuliginem esse intelligere in iis, quando&illa ex caloris nutricatione uidetur relinqui. sed utro modo dicamus, ad ambientem extrin secus aerem recurrendum est, cuius calore naturalis calor soluitur, unde nutricatio imminuitur ,& partes corporis alimenti humore deficiente se cescunt. Hae e igitur de interitu naturali dicta nunc sint, cuius rationem, de causas accuratius
discesserint. Idcirco &caetera omnia uno igne excepto pii trescunt. Naim& terra putrescit,& aqua aer quandoquidem materia ignis haec sunt omnia.
9 Locus iste, quem interpretum nemo considerauit, ambiguus ualde est, nec, quid Aristote-Ies doceat, satis percipitur. Hoc tamen uidetur docere, putredinem , quanquam naturalis Omnis interitus finem esse dictum est, ita ut omnia, quae naturaliter intereulit, putrescant, hocque ortui simplici commune eontrarium sit, proprie tamen iis congruere, quae ex parte intereunt, idque, clim a natura diseesserint. Atque haec sunt putredinis duo genera seu dissetentiae, ad quas omnia, quae putresciint, referuntur. Itaque non recte Aristoteles arguitur, quod putredinis di ferentias praetermiserit,eas uidelicet, quae Physico erant explicandae: medici enim in minores partes eam diducunt. Sed obscuru uidetur, quae uelit ex parte interire, quia te sit a natura recedere. ET
352쪽
A Ex parte tamen interire ea uidetiir intelligere, quae non omnino intereunt, sed st natura tantum sua&constitutione, recedunt atque alterantur, possiuntq; etiam interdum ad illam reduci, quo- modo & res ex parte gigni arbitratur, quae non absolute generantur, sied clam genita simi, taleSaut tales redduntur. Ita aer aut aqhi cum a naturali sua constitutione& natura recedunt, ex parte interire dici possunt: quod quidem coluingit, cum putrescunt. Nec enim omnino aut aqua, aut aer esse desinunt, cuni a natura ac qualitate aeris N aquae recedunt. Hoc igitur modo omnia, uno igne excepto, ait putrescere: si quidem omnia ex parte interire posi unt,atque1 natura si radisccd c, igne dempto, cuius calor, quae natura illius eji, a re nulla exteriori uinci potest, nisi tam ae extinguatur: quod cum fit, non ex parte interit, sed absolute & omnino. Non igitur a natura sua ignis discedit, quare nec potest putrescere. Caetera, quoniam ab igne uinci potiunt, quippe curricius materia sint, in quam arit, &ex qua gignitur& alitur, a natura sua recedunt, itaq; putresciat. Humores etiam animalis cum putrescere incipiunt iii terire ex parte dici possunt, quippe qui noomnino intereant, possintq; ab interitu illo ac putredine liberari, si cito remedia adlii beantur. Interire uero ex parte ea etiam fortasse possunt intelligi, quae non tota intereunt, sed eorum pars aliqua, quar a totius natura discedit, iueluti aeris aut aquae aut terrae pars aliqua, item in animalis 2 & stirpi tun corporibus partes quiaedam a natura recedunt, quae dicuntur putrescere: sed prior interpretatio uerior uidetur, quandoquidem aqua aliqua tota, nec tantum eius pars hac putredi nis ratione potest putrescere: quanquam durum uidetur aliquid putrescere, quod non omnino intereat, cum praesertim a natura sua recedat misi id omnino interire, quod naturaliter interit, di eatur: ex parte autem quod non naturaliter, quod quidem breui aliquo tempore plurescit . Est autem haec putredinis ratio a putredine, quae naturalis interitus finis est, quodammodo diuersia: ita lite elementis,quanquam ex humido&sicco non plane constantibus, nec calorem etiam na turalem in se, ueluti aqua & terra, habentibus, potest congruere: quanquam, quoniam simplex nullum elementum inuenitur, & omnia ueluti sunt in omnibus, quae putrescentium rerum propria iant, in illis quodammodo inueniuntur. Dico autem quodammodo, quoniam calor,etsi in aqua inest, non tamen eius proprius &nativus calor dici potest, quo ab ambientis calore eo sit mpto aqua putrescat. Ideo Alexander naturam in E is uerbis calorem cuiusq; naturalem,& recede-xe a natura, a naturali calore recedere, non rectὸ uidetur interpretari: si quidem nec aqua nec te ra natiuum calorem habent, cuius interitu putrescant. Potius igitur natura est cuiusq; rei temperamentum,ut diximus,& qualitas seu conditio,a qua unumquodq; recedit, cum putret.
Putredo autem est eius, qui rei cuiusque humidae proprius est,& naturalis calor, ab alieno calore interitus: hic uero eius est, quod ambit.
Io Hae definitione, putredinis natura &uis optimὸ explicatur, ac eorum, quae tum de Oa, tum de interitu naturali,cuius finis est, hactenus dicta sent, causae c.ntinentur. Putredo autem ea definitur, quae interitus naturalis est finis, non ea omnis, quae in his cernitu , quae ex parte intere ut. Quae autem ab aliis contra eam obiiciuntur, partim quia leuia sunt,& momentum non babent, dissolutione ni non requirunt, partim ex liis, quae in interitus naturalis definitione expIicanda attulimus, sicile diluuntur. Sunt etiam ab his, qui pro Aristotele scripserant, pleraque eorum ingeniose&subtiliter dissoluta. Non est ergo,qubd multis rem nunc agamus, cum praesertim dogma hoc cum caeteris separatim expendendum sit. Definitionem fiuntaxat ipsam paucis explicabimus,&quae existunt dubitationes, quemadmodum dilui possint, breuiter indicabimus. In omni ergo re, quae putrescit, duo Aristoteles statuit, calorem natiuum, S humorem in quo residet, tu in putrescere censet, cum natilius ille & proprius cuiusque calor in humor c residens, ab ambientis D calore corrumpitur & interit. Itaque ad putredinem iaciendam tria sunt necessaria, calor ambientis, calor natiuus rei quae putrescit,& humor eiusdem. Ac humorem quidem in ea inesse in de patet, quod, ut dictum est, & mox repetetur, atque sensit cernimus, quae putrescunt, primum humida reddantur: quod minime seret, nisi humore constarent. Unde nihil, quod plane siccum sit, uelut ignis & cinis, putrescit: & quo res quaeque siccior natura est, cominus potest putrescere. Ita terrae palustres magis quam aridae putrescunt,&aer humidus magis, quam siccus,&caro magis quam ossa,& sanguis magis, quam caro. Ita uerb putrescentium, humor est proprius, ut medici, cum putrefacere aliquid uolimi , cataplasmata humida adhibeant, ut rem, quae per se humidae naturae non est, humidam reddant. Aristoteles etiam in progressu id, quod concretum est, minus putrescere docebit. Id autem minus est humidum. Porspicuum igitur est, putredinem ad res, quae natura sunt humidae, spectare H umidas autem esse satis non est,nis etiam calidae
sint,proprium vi & natiuum calorem contineant, quo siccum, quod in ilIis inest, humore de te Ff minetur:
353쪽
minetur: quae enim illo destitium itur,&1, ros si is sunt frigidae, ueluti glacies, caeno putrent. Quo E
niam etiam oninia, quae naturaliter intereunt, phitrescere cernimus, naturalisq; interitus his tantum comi enit, quae natura sunt calida, hi eluti uiuentibus, calida profect dea, quae putrescii sat, sint nece se est. Itaque terrae &aqiuar, atque etiam pithiitae, quae natura frigidae sunt, nec naturalem calorem aliquem obtinent, putredinis haec ratio non congruit, quemadmodum antea tradidimus,
nec eorum ratione calor iraturalis, ad putredine ira nece harius esse, statui non debet, ut Aristoteli obiicitur. Esse autem p redinem, ci innati tuis ille calor interit in animalibus & arboribus perspicite cernitur. Tum enim sol iam iuit rescunt, chmeorum insitiis calor extinguitur, qui qua diuitiget, nulla putredo consequitur, ut eius caloris interitus putredo rectὰ statuatur. QEod autem obiicitur,cxplicatum non esse, cur putredo sit interitus, caloris item apud Aristotelem propria non est interitum pati, sed agere, eiusq; totius alterationem esse propriam, quam interitum, levissimarii dentiir,ed facillime tolluntur, cum perspicuum sit, nec definitionis causas cxplicaniadas est , quippe qii ipsa causi sit&principi uni eorum, quae de re demonstrantur, praeterea posse idem, &efficere Spati, alia & alia ratione, interitumq; his accommodari, quae alterantur, quanqua in rei cuiusque nati iratis calor cum sit, ueluti forma, non improprie dicitur interire. Sed haec mittamus, & explicemus quomodo calore ambientis,hic calor intereat. Hoc autem ex Fhis, quae de naturali interitu dicta sunt, patet. Eo enim in loco, quid ambiens est et , & quemad- admodtim calore suo in naturalem ageret, tradidimus. Acrem enim aut aquam esse id quod ambit, diximus, qii. e quanquam interdum frigida sint, saepe tamen,& aerem potissimum, calescere, auesole accedente,aut igite, aut etiam corporis, cui circunfunditur, calore. Eo igitur tempore, quo calidior est, in naturalem calorem uehementius agit, reliquo remissius: eumq; longo tem poris tractu tandem dis luit, quae putredo est naturalis. Hinc autem sit,ut locis de tempori tuis frigidis res minus putrescant. Quae tierd tum putrescunt, eorum putredo aut in aerem, qui in illorum meatibus e stanterceptus, potest referri, aut antea etiam calidioribus temporibus incepit. Calorem autem dissoluidi istum est, at ita ab exicii ore educat tur: uia de falsum est, quod Aristoteli
obiicit hir, modum ab eo praetermissum, quo ab alieno iam reat, quod mox patcbit. Humores autem in animalibus febrem accendentes putrescunt calore naturali ab eo, qui praeter naturam est,
Quam ob caiisam cum caloris penuria patiatur, idque omne, quod hac facultate destituitur, frigidum sit, escitur, ut utrunque sit catusa ,&communis affectio putredo sit, tum frigoris proprii, tum alieni caloris. Ob hanc enim causam, & scciora fiunt quaecunque putrescunt, & ad extremum terra & fimus. Humor enim naruralis una cum proprio calore exhalatur, nec iam quicqiuam adest quod humorem alliciat, cum naturalis calor sit, qui eum trahendo allicit.
II Quoniam explicatum cs , putredinem caloris natiui interitu existere, caloris autem penuria frigiis est, colligit non calorem solum alienum, qui naturalem perdit, putredinis causam esse, uertim de proprium frigus, quod caloris interitu consequit hir . Cumq; calor naturalis non aliter ab alieno, qui ambientis est, perdatur & intcreat, quam quod ab illo edticatur, atq; c cimexit, hu- Hano naturalis una cum eo exhaletur, hinc inquit accidere, ut, quae putrescunt,omnia sicccscant,& ad extremum in terram & sinum uertant hir, hutnore nimirum illorum i a me ducto, At in uaporem commutato, nec alio humore nouo in locum illius succedente: quippe clim calor iraturalis ultra non siit, quo una humor attrahebatur, resq; luimida seruabat tur. Hinc autem intelligere modum licet, quo naturalem calorem a calore ambientis interimi Aristoteles statuit, qu bd uidelicet a re, quae putrescit,eXcat,&scctun humorem c uocci, non quod augescat, &auctus alimen tum consumat, ut alii opinati sunt. Ex quo error corum perspicitur, qui modum, quo naturalis calor ab alieno intereat, ab Aris otele praeteritum obiici t. Rursiis perspicuum est, quam ob causam hirmidae primum res plurescentes redduntur,& ad extremum siccar: quoniam uidelicet humor ab eis educatur, utpote calore, qui imbeci Ilior redditus et , non ultra terminatus . Cato ris igitur naturalis, S alieni simul evicientia res siccae evadunt. Alientis nanque naturalem, ut
dictum est, educit, cum quo una humor egreditur. Itaque huius rerum putrescentium finis i
354쪽
A earum uidelicet exiccationis, causam efficientem Aristoteles minime praeteri; t. Ac duae quidem
attractiones hoc in loco intelliguntur, una naturalis caloris cum humore, in quo inest, a calore '. externo, altera humoris a calore naturali:&haec quidem duplex, alit cam calor in corpore conii stit, nec exit ab alieno attractus,quo tempore humorem, qrio alatur, trahit,a cum a corpor e
diicit tir, qu bd absque humore exire non possit. Qitonia autem caloris ambientis & frigoris p oprii efficientia putredo esse dicta est, intelligimus, non eodem modo calorem & frigus interitum
afferre, quo generant, sed, ut frigus calorem temperando generare dicebatur, ita interitu in acerre, ite lilii ex accidenti, nunc dicitur, calore uidelicet naturali ab alieno eκ tincto,itaci: sectindario interimit. Nec uero necesse est,si calor in ortu naturali principem locum tenet, frigus in interi tu contrario eundem locum habeat, imbuerb calor, sed diuersus & ire luti contrarius utrimque habet, naturalis quidem in ortu,alienus&praeter naturam in interitu. Interitum uero uiolentii,
iit calor alienus, ueluti ignis & solis aestus, ita & frigus per se afferre potest.
Ac frigidis quidem temporibus res minus putrent, quam calidis. Exiguus nanque per hyermem est calor in continente aere & aqua. Quare nihil pollet,
11 Quod Aristoteles tradit, argumentum est, ut Olympiodorus quoque testatur, putredinem fieri calore externo naturalem, qui intus est,pei dente: quindoquidem minus fiat, cum minor ille est, & minus potest, utpote ad naturalem calorem euincendum impotens. Quod licrb tempe state frigida ,ab externo internus superari facile inon possit, non tantum externi ipsius debilitas facit, sed interni maius robur, ut qui anti peristasis beneficio magis sit coactus, atq; eum perdere uolenti, efficacius queat resistere. QEm ob causam Hippocrates in aphorismis dicebat, uentres hyeme,& uere calidiores esse, quam aeliate. Est autem aduertendum, in putredine gignenda ean dem loci rationem esse, quae teporis. Idcirco in locis calidis magis, quam in frigidis, res putrent: quae eadem causa est, ut quae conclusa sunt,&respirationem non habent, magis putrefiant, quippe quae ab aere ambiuntur calidiori, quod potissimum his euenit, quae calidam habent naturam,& aerem ambientem calefacere sunt apta. Hinc humorum putredo in animalis corpore oritur, respiratione, aut perspiratione impedita. Vnde naturalis caloris immoderatio, & interitus acci-c dit. De qua re Galenus in se eundo libro Methodi. sed quod attinet ad calida tempora, aestate res magis putrere, quam hyeme, cernimus. Quod ipsum Problematii uigessima secanda sectione Aristoteles tradidit Quam etiam ob causim aestate magis, quam Hyeme sudores excitandos cesiuit.. 'Etenim aestate per raram solutanaq; carnem e corporibus nostris calorem euadere, humoresque ideo concoqui minus posse, utpote calore concoquente debilitato Exhauriendos itaque esse, ne si permanserint,temporis eius putrescant qualitate, morbosq; efficiant: nain quaeque externo caIore putrescere, ut suo quodque calore concoquitur. E qua explicatione, illud quoque intelligimus, calorem exteriorem,eum, qui intus est,ad se attrali ere, carne soluta&rarefacta: ideo quo rarefacere magis, soluerem iIlam potest,eo magis calorem naturalem educere. Id autem aestate euenire. propterea etiam peream plures morbos putridos generari Sed illud non praetereii dum est, ambientem aerem magis putrefacere, si non tantum calidus sit, sed admodum humidus. Quod secundo libro Methodi Galenus docet, eum calida humidaq; corpora ait putrescere, si neque per flata,neque uentilata in calido humidoq; maneant loco. Caius rei gratia cum pus mouere medici celeriter uolunt, ea adhibent cataplasmata, quae calefici uiri&lihi meetant, ut sunt ea , quae ex 'hordei farina, aqua, & oleo componuntur, ut idem alictor tradit libro qiuarto et u sdem operis. Haec causa est, cur Austro flante putredines multae excitentur, Borea minime, ut Hippocrates in
Nec id , quod conglaciauit: nam magis frigidum est, quam aer, calidus, id
circo non uincitur: id autem, quod in ovet, uincit. Nec id quod feruet, aut calet: minor enim calor est, qui ita aere, quam qui in re. Quapropter non uincit, nec ullam facit mutationem.
Ia Vt tempestate Digida res minus putrent, quam calida, se quod maxime frigidum est, sua Ff , natura
355쪽
natura putredinem contratiere aptum non est, potissi iniim si dii ni sit δὶ secum, culti eius, qui Ein Eumore inest,caloris interitus quidam, putredo esse dicta sit. Qiiod igitur gelu aih ictum est, ob utramque causam putredine astici non potest, quippe quod frigidum sitan me est, nec calorem ulli, habet, qui exteriore calore uinci possit, atque idem duritia rest&sicctim . Atque haec alia causa est, cur res gelatae non putrefiant, quam Ari stoteles hic piae termisit. Quam ob causam esscitur, ut ossa minus, quam caro putrescant, atque haec minus, quam Luigu is, qui omnium fele, qiue in animalis instant corpore, humidissimias, putrefieri maximὶ aptus est, ut tertio libro de nimalium historia Aristoteles tradit. Hoe ipsum de rebus concretis & solidis docuit Galenus libro uirilecimo de simplicium nre dicamentorium facultatibus. Quibus, inquit, corpus solidiun&c Ompaetum est, ea, ut putrescant, est i in possibile. Quod autem dicitur, rem, quae feriret,& calat, non putrere, de qua uis re calida accipiendum non est. Etenim sangtris natura est calidus, qui tamen fit dictum est facile putrescit. Galenus etiam in libris de causis morborum, atque undecimo Methodi, ea tantum corpora docet pulicre, quae suapte natura caIida sunt & humida. Quod Aristotelis doctrinae consonium est, qui caloris p toprii, qui in humore incit, interitum ess e putredinem docuit. Cum igitur caleant, quae putrent, non quo uisnaodo calida hoc in loco Aristoteles intelligit, sed ea qLiae feruent,& summo calore affisci uncii ci cuiusmodi ignis est, S: qtiae quo- Fdammodo sunt ignita.Nanq; haec duntaxat calida ab externo calore uinci non possunt , qui nullus esse potest igne potentior. Plurima etiam ex iis sunt sicca, ut ignis, & res solidae ignitae, iit lapides & serrum. Quamobrcm putre re non possum, humore deficiente, in quo putredo fieri est solita. Adit ei possunt ea, quae naturil sua & potestate non actu sent calida,ut piper, Z in Ziber, & eius generis a Ita, quae, quod excellenti calore sint praedita, difficile pii trescunt, de minus piper, quam Zinriber, quoniam hoc coniunctum habeat humorem .simhia. ἀκινητι οντος. ἡ ς αν πι' dips τητος κινησις, τῆς ciν ουειν - ἡ μώ
Eodem modo , quod mouetur& fluit , minia S putret, quam quod in motione non est. Nam caloris, qui est in aere, imbecillior fit motus, quam eius, qui in re prius inest, ideo nullam facit mutationem.
I Hoc quoque argumento declarat, putredincm csse, cum naturalis & internus calor ab eo, qui extra est, perditur. Quod autem dicitur, ita se habere compertii est, cum aquas stagnantes G& palustres, quia non moueantur, putre re uideamus: flumina autem, quod in perpetuo sint filixu, minime putrere. Quae eadem causa est, ut qui loca caua & palii stria incolunt, Ocyiis senescat, quam qui edita & aperta. Nam senectutem in putredinem uiam esse antea traditum est, ut quic quid adsienium clucit, id ipsum putredinem efficiat. At uero editis locis aerem undique spiritu afflante agitari, cauis,& humilibus immotum manere intuemur. Quapropter putridus ficile redditur, qui putredine aste tus, in cohabitantes facile putrefacit. De qua redisset itur Problema tum decima quarta festione. Ad Putredinem alite militandam nil propenio dum interest, utrum
aer fluat & moueatur, an corpus per aerem . Neutro enim modo calorem suum atque humorem
sic potest in corpus imprimere, ut si & ipse,&corpus maneant immota. api opter, inquit, caloris, qui est in aere, motionem, debiliorem fieri, quoniam si exiguo &breui tempore corpori ad hae icat,eandem calefaciendi virtvit eam non habeat, qiuam habet, si longiori. Exiguo autem ad hae xet tepole, qudd agitatum corpus ab alio atq; alio aere perpetuo ambiatur: qtiod ipsum euenit, chim quiescente corpore aer mouetur. Videtur ueris 3c alia estu causi, cur ambiciatis caloris motio infirmior fiat. Et errimis, qui in re ita est, calor motione interdum aligescit, ut in his conspici- Hmus,qui exercitio corporis incumbunt, quos fieri calidos constat, ut nimio aliquando assiciatur calore, ciliu exercitiusti Erla immoderatum, quemadmo lum Galcnus plerisq; in locis docuit, potissimu in libro de causis morborii. Intermisita'; calor motione cum crescit, exterioris motio
nem debiliorem esse necesse est. Verum haec causa ad animantes pertinet, non ad res alias. Nam calida aqua cum fuit, calidior non fit: Digida autem otio non calefacit, neq; ipsit maere, qui sua pte natura est calidus, i isi motio uehemeias& concitata admodum fuerit, qualis est ea, quae coeli rapitur conuersione. QMd sagittis etiam chionit, quarum, cum celerrime cientur, plumbum sic
calidum ess citur,ut in primo huius operis, & secundo de coelo liquari A ristoteles ita dat. Sed
haec aeris de sagittarum motio naturalem calorem non augeti, ut in animantibus, uerum ascitiutio afficit calorc. Quod cur & quemadmodum fiat,alias explicatum est. Est autem controuersa inter hunc locu de sed ionis uiges me secundae quartu Problema, in quo Aristoteles prodidit, ea, quae mouentur, putrere. Nisi dixerimus non de omnibus, quae motione cientur, in problem
356쪽
tinus Aristotelem loquutum. Sinde hiis, quae in utribus insatis, & uasis opertis continentur. De his enim, cur putredinem effuge sent, quaerebat. Causam uerbesse dixit, quod, clim mouentur, putreant, immotaque omnia snt, cum plena fiunt, ut res attrem illi sint pleni. Sed remanet qua stio, cur, cum mouentur ea , quae utribus inflatis &clausis continentur, putre sint, rebus aliis ex motione putredinem fiugientibus, quae immot aepti tresunt, ut Plato quoque in Theae theto stocuit. An dicendum est, utribus conterita, clim agitantur non difflari, neque alium,& alium omnino Iocrem mutare, ut difflatur Suentilatur, locumq; mutat locorum editorum aer, D stimi rum aqua. Quin potius in eodem semper sint loco, & ab eodem aere in uni iter sum ambiuntur, quan uis partium alius sit, salius . ino fit,iit idem illis eueniat, quod rebus non inclusis, quae immobiles manent, seu aer fuerit, seu aqua. ina tenus igitur locum, aeremque ambientem non mutant, auctus immotis non differunt. Qua autem motrentur, facilius uaporant, atque ab aere ambiente corrumpuntur, Quoris 1 coiriiptionem diuisio adiuuat, quae ex motione contingit. Nam quae diuisa sunt, facilius patiuntur, quam qui coniuncta, ut in primo de ortu Aribstoteles docuit'.
Eadem quoque causa est, cur id, quod multima est, minus putrescat, quam quod paucum. Nam in re ampliori ignis amplior & frigus inest ita ut facultates uincat, quae in eo sunt, quod circunstat. Quamobrem & mare per partes diuisum celeriter putrescit, uniuersium autem minime. Eodemque modo aliae aquae. C
13 mod re agitata, caloris externi debilior fieret motio, quani quiescente, causam esse dice bat, eur, eum agitatur, minus pustri, quam rein quiescit. Huc ipsam hausim esse ait, cur id, quod multum est, minus putreat, quam quod pauhumi quia ampliore calorem aut frigus ob tineri, it hut cor horis Vibientis uiribus superatis, iriotici ciusdem imbecillior fiat. Quod autem nunc tradit,libro quoque tertio dec selo, contra Empedoclem tradidit, qui elementa diuidua est e statuebat, sed dissol itionem nunquam subitura. Ruba seri non posse Aristoteles docuit, quoniam coi pus minus, facilius interire, aut corrumpi, quam Resus posito. Quare elementorum partes eo usque diuidi posse, quoad dissoluantur,s elementa ipsa liue gradividantur. In uniuersum de actione de passione in sine prioris libri deor tu & interim, bole idem traditum est,cum mixti bius ratio doceretur. Fieri autem mixtionem rebus, quae admiscentur, in partes exiguas iuxta sepositas diu uisis die im est; quo uiam illae facilius agant& putiantur mutuo, id, quod in mixtione requiriatur. Quod uerb multum est, nec agere posse in multum, nec pati a multo, nisi longo tempori, spatio. Itaq; reine ab Aristotele dictum est, id, quod multum est; minus putrere, quam ic qaod paucum. H tque hoc quidem libro quinto de animalium procreat iove causim esse dixit, cur tempora primum creescerent. Naim, cum ab humorum putredine oriri caniciem tradidisset occipiti non canescere subiunxit, quod humoris expers esset, iitpote cerebro uacuum: sinciput autem, iii quo est cerebrum, ualde Eunii dum esse,ideo dissicile putrere, sed tempora sicile, quod in eorum
pilis, nec tam parum bu in oris insit, ut 1 calore proprio,&natui ali possit concoqui, necta mul- tuin, ut putrescere nequeat. III ud uero anima diuertendum, id, quod Aristoteles nunc tradit, de anulto continuo uerum esse, no de eo, quod ex multis c5stat,ueluti est tritici aceruus. Hie enim, quo amplior est, facilius putrescit, cuius rei causa liaec est, quod aer omnibus granis interiectus sit, qui calorem ex eis educit, & una cum co humor est, qui calore unde quaqua ambiente incenditiar, incensiisq; putret. Qua eadem de causa palearum cumulus magnus citius putrescit, quam partius. Cadauer autem magnum facilius putret, qudiu calor naturalis iam sit extinctus, maiorq; lineo, qiuam in minori humoris copia abundet. Quae ergo contra hunc Aristotelis locum ab aliis
obiiciuntur,momentum non haebent . .
να - ἐκκυἈντα. τί se επις, ψ πι-. Putridis etiam in rebus animalia innascuntur, propterea quod, qui naturalis est calor secretus, est, quae excretasu nt, cogat. Quid igitur ortus si t, & quid interitus, dictum est.
16 Postremum argumentum, quo putredinem naturalis caloris ab exteriori interitum esse confirmatur, ab animalibus sumptum est, quae in rebus putridis innascutur, qualia sunt uermes, vespae &musicae . Haec etenim ait gigni, quod caloris naturalis, qui in rebus il Iis putridis inerat,
357쪽
seereti facultate & cfficientia, ea, quae excreta sunt, uidelicet partes humidae, coguntur. Itaque gintelligimus, res ei tismodi putrere, propter caloris naturalis secretionem, qtiae ab externo ca Iore est facta. Qubiu autem eum naturali calore humor statui exeat, efficitur, ut eductus per eum cogatur, atque in animal concrescat. Quo autem pacto calor id essetat, & quae animali unige nitorum magis,qtiam rei alacrius, lit causa, partim ad aliam pertinet tractationem, partim nune docendu melit quandoquidem mirandum sit, calore naturali humorem cogi, qui ab eo amplius
non terminatur : praeterea eorum animalium species non aliorum, aut aliarum ctiam rerum i
i asci. Dici igitur potest, ut Albertus ait, re putrescente proportionem quidem perire, quam calor naturalis ad Eumorem, quem terminabat, qua ex parte rei illius erat humor, habebat, sed ta- 1nen aliquam ad istum humorem etiam habere, qua terminare eum queat, ut animalis, quod giagnitur, materiam: Cur autem aliud animal ex alio humore gignatur, alibi dicendum est Quemadmoduni a alia, quae ab Alberto de horum animalium generationis modo disputatitur. Quo iuuero in dubium de caloris naturalis disgregatione reuocauit, superuacaneum est, cum Aristot las id, ut ille putat, non tradat, sed calorem secerni, di humorem, qui secretus est, cogere: multo uerbininus id docet, quod ei nunc obiicitur, ortum fieri congregatione, quod in ueteribus ipse improba iiit. Aliud nanque est,humorem a rebus putrescentibus secretum, caloris ui cogidi terminari, aliud, ortum fieri Partium congregatione, quod ueteres tradebant. His autem in Fhune modum de putredine ab Aristotele expositis, quae putredo naturalis interitus finis est, epilogum faciens, inquit dictum esse, quid ortus sit, & quid interitus, ut intelligamus ea omnia,2uae hactenus sum tradita, ad ortum & interitum naturalem pertinere: quae duo prima opera esie dixit facultatum efficientium, quarum naturam & actiones in hoc libro explicare instituit. Di ctum est autem, ortum mutationem esse subsectae cuique rei materiae a facultatibus activis facta, cum eam ad materiam, hoc cst,patientes facultates proportionem habuerint, ut illas uincant, i teritum uerti contra esse, e sim proportio illa sit blata fuerit, sic, ut ab activis facultatibus no a plius patibiles uincanti iri eius, quod ambit, efficientia, quod quidem calorem naturalem ditatuit, re ad putredinem deducta, quae ipsus interitus est fitiis. Λοιαν δι ει τειν --ο- αι-εργι νται
ποιαυταδῶνοwθινῆ --ί πω ν ε ex ν . GRestat, ut eas, quae consequuntur, species tradamus, quas eae, quae traditae sunt, sacultates ex eorum, quae natura iam constant , subiectis efficiunt. Est autem caloris quidem concoctio, concoctionis uero maturatio, elixatio, assatio:
frigoris autem ita concoctio, & eius cruditas, , id est, imperfecta elixa tio ,- id est, imperfecta assatio: nomina autem haec proprie non dici censendum est. Nam rebus similibus posita non sunt uniuerso. Mare cas, quae dictae sint, species, non has esse censendum est, sed similes. Quid autem singulae
27 Actionum, quae a calore&frigore proficiscuntur, in humorem A siccitatem, ueluti in maiateriam receptarum, aliae sunt eiusmodi, ut pereas in lucem, clim antea n5 esset, res perducatur, aut eomesset, in interitum abeat cuiusmodi sunt naturalis ortus atquc interitus) aliae in rebus, quae in rerum uniuersitate&natura constant,uersantur, & earum diuerse qualitatis sinat causa. Priores hactenus fuerunt expositae, postcriores explicare aggreditur. Ac duas quidem in . his uer Hbis commemorat, quibus hi eluti generibus ternas species attribuit. Genera sunt concoctio &in concoctio. Concoctionis ueluti species sint, maturitas, elixatio, assatior in concoctionis, cruditas, id est, imperfecta elixatio, &ς-LGy, id est, imperfecta assatio. Ita enim uocabu1a haec reddimus, cum magis propria tion sappetant: quae omnes species ac genera, quid sint, & uemadmodum fiant, quae cuiusque causae efficientes, quae materia, quis finis, quae rerum eis stia sectarum conditio & qualitas, exponet. Nunc concoetionem & eius species, caloris proprias e se tradit, in concoctionem autem ac species, frigoris. Quoniam uero non quaecunque concocta sunt, aut in concocta ad harum specierum unam proprie referuntur, neque his, quibus utitur, vocabulis, proprie nuncupantur, monet, ea uocabula, quae rerum qii axundam sunt propria, ad. alias similes significandas transferri, de concoctionis atque in concoctionis,quae traditae sunt, species non eas, quae dictis ii ocabulis proprie significantur,sed similos . Atqι hic illorum uerborum senses
358쪽
A sensus est, quibus ait: mina istitem hac propriὸ non dici censendum est. Nanx rebus imitu tu posea non sent uniueraὲ, quare eaι, qua dicta sent hactenus, non h- esse censendum sis diales. J Nec uero
his uerbis species commemoratae inter se eaedem esse negantur, similesque tantum esse traduntur, ut recentiores quidam huius libri interpretes putarunt: qui ob eam etiam causiarn, cum dicitur, λέγε ιδcc. illud ταυτα cum circunflexo mendose scriptum esse,& cum graui legendum existimataint. In qua tota explanatione a uerbaberarunt, eaq;
attulerunt, quae ad rem nihil prorsus attinerent. Nec enim de specierum inter se similitudine Aristoteles loquitur, sed singulas species, seu uerius nomina, quae commemorauit, rebus inter se simili biis conuenire tradit,&nonnullis quidem proprie,aliis sola translatione S similitudine.
Quod ex iis perspieue intel Iigi potest, quae de maturitate infri subiicientur, quaedam matura diei ex ijs, quae maturescunt, uerum non proprie, sed similitudine quadam, propterea quod illis non sint posita nomina, quemadmodum tuberculorum, & inflammationis, rerumque aliarum si . milium maturatio. Quae igitur species ad concoctionem pertinent, non iis, quae dicta sunt, uocabulis, proprie & similitet omnes nuncupantur, sed quaedam proprie, quaedam quia similes N que enim rerum different ijs paria numero sunt nomina, ut Arithotelex phst tradet, cum aurum, Iignum&alia multa elixari quidem concedit diei, sed sola similitudine . Quod ipsum in elenchis
antea tradidit, nomina inquiens terminata esse . . Itidemque rationum similitii dinem, res uero
numero esse infinitas. In rebus itaque similibus iisdem interdum uocabudis utimur, quae illaru quibusdam proprie coii ueniunt, aliis sola similitudine. Enitendum tamen erat, si fieri posset, . Propriis nominibus res quasque nuncupare. Nam obscuritati&sophismatibus euitandis id plurimum conduceret, ut in libro de symptomatum differentia scribit Galenus . iaso in loco amatorem ueritatis instruxit, quid illi agendum sit in rebus nominandis similem naturam habenti
hus. Cur autem compluribus rebus nomina propria non sint posita, aliae non probe nuncupentur, Plato docet, antiquos inquiens res multas ignorantes, alias ruillo modo, alias non recte nominasse . Praetereunaum autem non est, ut ex Aristotelis de Poetica libro distimus, illa nomina κυν a, hoc est, propria, dici, quibus uulgus in nominanda re potissimum utitur, quae etiam ει- α dici postunt, & interdum appellantur, tametsi di κωα ea maxime sint, quae maxime rei sunt accommodata, &ad ornatum aliquem pertinent. Quorum nominum attunque genus, cum
alleui ob quandam uolum similitudinem tribuitur, metaphora nominatur. De qua re tota illastrissimus philosoplius Vineensius Madius in doctissimi suis in Aristotelis Poetieam Commenc tariis, accurate admodum. Stiliter, ut si cUera omnia, disseruit, itidemque eruditissi mus Victorius in artem rhetoricam. Itaque de hoc satis . Illud autem afferamus, quod Apsirci dileus annotauit, concoctione & in concoctione med ijs calorem & frigus in rebus naturalibus omnia agere, quae agunt. Acconcoctionem quidem ortui respondere, in concoctionem in te xi tui, utrunque praeterea a calore & frigore proficisci, sed alterum magis ab altero, concoctionem magis a calore, in concoctionem magis a frigore: quae omnia ita habere in singulorum tractatione comperiemus. Nunc monendum est primum, quod magis in progressu explicabitur, alimenti eoncoctionem praeteritam non fuisse, quippe quae ad elixationem referatur: nec uerum esse, quod Olympiodorus dici posse tradidit, eas nunc tantum concoctiones explicari, quae a natura non fiunt, nec species mutant. Alimenti autem concoctionem a natura fieri, &speciem mutare. In uerbis enim, quae sequuntair, concoctionem a naturali calore fieri docebit, & de alimetieone octione perspicue disteret. Quid autem sit elixatio,& quomodo ad iIlam alimenti conacoctio pertineat, quaeue sit taliae concoctionis species, post explicabit. Oesod uero ad uel ba attinet, notandum est, id quod dicitur, M
των ηδη, ambiguum uideri. Nam aliter quoque, qui in uertimus, conuerti potest, ut dicamus, species, quas in subiectis natura iam constantibusὸietae uires efficiunt , ut, quod ait*ύ---D idem sit ae si dixisset εν τοις υπικMμενοιe: sed conuersio alia uidet ut praestare, quae praeter uerborum mutationem, perfectam sententiam contineat. Per subiecta autem patibiles qualitates intelliguntur, quae in his insunt, quae natura iam constant . Nam cum de generatione antea disisereret, facultates has patibiles materiam subiectam nominauit. Ex Euiusmodi situr patibilibus qualitatibus, hoc est Eumore & siccitate, ueluti ex materia species traditae emetuntur. Id ueri in concoctione primum declarat, inquiens: Πεψς ὁμο- re istamς,-ἀφυ nκου ο κώω Θερμυυ ἀμσανπικωψ γων-M- η. οπιν - ελειοτ, τε se γέγων a.
Concoctio itaque perfectio est, a naturali & proprio calore ex oppositis patibilibus. Haec autem sunt subiecta rei cuiq; materia: nam. cum concocta sunt, perfecta sunt di genita.
359쪽
8 Concoctione Aristoteles definiens, perfectione esse imprimis ait: qtiod inductione declara Eri potest, quae uia definitioni explicandae est accommodata. Qi cunque enim concoqui coni- muniter conceduntur , .antequam . concoquantur imperfecta esse conspicim his, cademque per concoctionem fieri persecta Arborum fructus , antequam maturescant, impcifecti habentur: qui ad maturitatem, quae concoetionis sipecies est, perdueti, persessionem obtinent si iani. Ali mentum etiam imperi etὸ alimentum est, quodcunque concoctum non fuerit. Palmulae, quae minutae adoleverunt, nucleo propemodulo uacant, propterea quod minus, qua maiores, sint coticoetae, atque ideo imperfectae, semenque indiscretum continentes, cui semini nucleius est deputatus. De qua re Aristoteles Problematum sectione vigesima. At uero concoctionem riλ jιν est e, non inductione duntaxat cognoscimus, sied hoc quoque argumento, quod uia si σι τιτελος, hoc est, ad finem, qui perfectum est quoddam. Qu em coo coctionis finem in uerbis, quae s
quuntur, mox tradit . Cum autem concoctio, perfectio sit quaedam, non a quocunque calore, ut efficiente causia, esse, nec ad qualicunque pertinere materiam, nec in quan cimque induci flatuit, sed a calore proprio &iraturali,& in eam materiam, quae qualitatibus oppositis patibili bus sitas cica. Hanc enii ait propriam cuiusque esse materiam. Qui locus, quod ad calorem attinet, difficultates habet: quod uerbad materiam, obscurus est, uariasque recipit interpre- Flationes. Alexander Aphrodiseus in aliment , exponit, quod unum ex his est, ad qiue pertinet concocti O . Materia igitur concoctionis, rei iam concoctae, de perlectae oppositam esse inquit. Etenim alimentum antequam concoquatur, rei alendae contrarium esse, concoctione autem fieri simile . Modin primo de ortu Aristoteles tradidit, cum de accretione, quae nutricationem requirit, disteteret. In secundo etiam de anima, ubi alimentum rei alendae partim simile, parti in dissimile esse asserit: simile quidem, cum iam concoctum est, dissimile de opposituria ante concoctionem. Quae res ratione accidere uidetur, propterea qubd concoctis mutatio est, atque alteratio, quae ex oppositis incipit. Cum igitur alimentum, tum, cum alit, ei, qWod alitur, simile esse oporteat, ut id, quod est deperditum, atque effluxit, restituatur, initio dissimile fuisse, ἐκ oppositis qualitatibus affecthim necesse est. Sic Alexander opposita patibilia, seu opposita in
materiam est interpretatus, ut concoctionem ex opposito in oppositum fieri intelligeret: quod quidem uersi est e non i nati menti duntaxat concoetione, quam ille in exempIum sumpsit, ii uelli' genuis, sed in aliis quoque aliarum rerum conco ctionibus, seu proprie concoquantur, eu similitudine tantum quadam, qt uilis est morborum, auri, ligni, excrementorum concoctio. Nihil enim est, quod ad opposit rus Et sed, quas habebat, qualitates concoctione non ducatiis. Quam . . rem Aristoteles mox tradet, cum finem concoctionis tum esse inquiet, quando rerum, quaec' Gco eu tu , humor aut assatione, atat elixatione, atri putredine, talis tantusque euaserit. Quid uero aliud est tale tantumq; humorem euades quam ex Opposito in oppositu mutari, tu in quatitate tu in qualitate ξ Haec una est huius loci de oppositis patibilibus expositio. Potest iterb etiam exponi de qualitatibus seu corporibus patibilibus, hoe est, humido&seco, quae patibilia esse,
di materiam agentibus qualitatibus subieetam antea tradidit, Hoc erum modo loquendi tum quoque usus est, chm ortum deliniret : quanquam uocabulum άνταειμένων tunc Don posuerit, quod Alexandriun induxit ad eam, quam retulimus, expositionem tradendam. Sed in uini dum&siccum tum interlse opponuntur, tum calido & frigido, quatenus patientis habent rationem, calidum de frigidum agentis . Sic autem exponendum esse hunc locum illud deel arat, quod subiicit propria rei cuiusque materia2 quibus iisdem uerbis superius est usus, dum ortum explicaret . Ortus aicebat es mutatio ex1ubiecta cuique rei materia : hae autem sunt diaetae patibiles uirtutes. Atque hanc intcrpret tionem uidetur Olympiodoriis probare. Sed de
hac re satis. Explanandum autem est, quemadmodum a nativo proprio calore concoctio efficiatur, cum multae concoctiones cernantur, quae ab externo fiunt calore, hic litti clixati odia D Hsatio. An uerb concoctionem potissimum definit, quae in uiuentibiis& antimalibus ei scitur, quomodo & ortum atque interitum antea desiniuit, qui in illa conuenit in t pQuse igitur Da eis fiunt, seu alimenti, seu excrementorium, seu limator urn concoctiones, a proprio deuiaturuli ess-ciuntur calore. Quare & in eis astationes quaedam & Uixationes fiunt, ut ipse pauid phst doc hil , tui ut concoctionis genera omnia a naturali calore fieri dicantur ., non eius qui lcin 'l dconcoquitur, sed animalis, in quo fit concoctio. Hi ne autem intellig itur de concoctione quae a natura fit, Aristotelem antea locutum, nec alimenti concoctionem ; ut Olympiodoras I bat, praeteriisse. Quanquam &ille ueritate coaetus, hoc ipsiim postea consessii est,..
360쪽
In IIII. Meteor. Arist. I JA Ac perfectionis principium a calore proprio proficiscitur etiam si exteriori. aliquo adiumento compleatur. Cibus enim per balnea,&eius generis alia concoquitur, sed tamen principium calor est, qui in ipso est.
9 Moniam concoctio balneis & exercitationibus, & aliis eius generis rebus extrinsecus a Lhibitis tapenumer 5 evicitur, putare quis poterat, a naturali & proprio calore eam non se irideboccurrit,& calorem natiuum eius esse principium, quan uis adiuuantibus interdum illi fiat, contendit: quod quidem, quemadmodum uerum sit, explicandum. Alimeatum itaque a naturali primum& proprio calore concoquitur, non ipsunt quidem sui ipsius, sed animalis, in
cuius utero, aut aliis partibus concoquitur. Cuius rei argii mentum est e tridens, quod ea minime concoquant, quae naturalis caloris nihil habent: parum autem, quae parum, multum , qaa: multum. Animantium seu stirpium cae concoctionem eiu ciunt ampliorem, quae calorem innatum ualentiorem habent. Hinc uentrem frigidum habentia animalia dissicilius concoquunt. Hyeme quam aestate ualidiorem esse concoctionem, id coqiue copiosius alendum, quod calor naturalis magis tum uigeat, Hippocrates de Galenus docuerunt. Illud autem aduertendum B quod antea etiam de omnibus communiter operibus monuinuis) calorem naturalem concoctionis instrumentum esse, non mouentem seu essicientem caiisam primam, quippe 'uaesitanima,ut secundo de anima Aristoteles docuit, ca de altrice facultate atq; alimento dissercret. Naquomodo nutricationis ponitur instrumentum, sic etiam concoctionis. Hanc autem animam Galenus nuncupauit naturam . Ideo naturae concoctionem iii bini,&in naturalibus actionibus eam enumerat, ut in libris de facultatibus naturalibus, atque etiam Pymptomatum differentiis 1ieet uidere. Sed hanc naturam saepenumero non distingliit, ut concoctionis, perinde atque a ctionum aliarum naturalium, prima etiam eiu ciens causa apud eum naturalis sit calor. Sed de
hoc alias. Illud persequamur, quo pacto exterioribus quibusdam rebus calor hic naturalis in alimentorum concoctione adiuuetur. Balneis igitur concoctionem cibi ait adiuuari. Mod de his balneis intelligendum est, quibus somnus contintio adhibetur. Nam clim somni te inpore ualentiores concoctiones fiant, calore innato ad interiores partes contracto, tum ire 13 maxime in eo somno efficiuntur, qui post balneum hominem apprehendit . De balneis etiam aquae duliacis, & temperate calidis, quae humectandi de calefaciendi uim habent, loeus hic intelligitur. Nam alimenti concoctio, elixatio est quaedam, ut in progressu ostendetur. Cum autem elixatio concoctio sit, ab humore calido effecta, consequitur, ut quae calfacientem&Himectantem uime habent, ad concoctionem plurimum conferant. Haec igitur balnea concoetionem adiutuabunt, etiamsi nullus fortasse somnus adiiciatur, qua 11 quam tum maxime illa complebitur, si sonitius fuerit adiectus. Balnea calidiora aut frigidiora Lanc uim nori habe; it, quod naturalem calorem illa exoluant, haec autem extinguant. Ea etiam, quae sponte nascutitur, ad hoc agendum accommodata non sunt: nili sint quaedam, quae roborandi uentriculi facultatem propriam acee perint. Sed balneorum omnium uim exponere, non est praesentis instituti. Id uero ostendisse satis sit, eorum aliqua ad concoctionem momentum aliquod afferre. Adiuuat praeterea concoctionem ut diximus innus, tum ob eam, quae dicta est, causam, tum uero, quod re nulla impediatur, di in quiete corpus sit positum, quae concoctioni magis, quam motus, congruit. od etiam in commentario quarto in librum Hippocratis de ratione uictus in morbis acutis docuit Galenus. Nec uero duntaxat balnea, somnus,& quies, concoctionis adiuuandae uim habent, sed anni etiam tempestas. Etenim hyeme amplior fit concoctio, ut ex Hippocratis ac Galeni sententia superius est dictum. Augetur nanque eo tempore innatus calor, frigore externo ob anti per istasim ad interna pulsius, ut praeclare Aristoteles exposuit. Rurstis exercitationibus concoctio diuuatur, ut qiuae augendi caloris naturalis ipsae quoque uim habeant. Complura igitur sunt, M quae extrinsecus cum sint posita, ad concoctionem faciendam conducunt: quibus omnibus hoc est commune, ut nata ratem calorem ampliorem, atque ad concoquendum ualentiorem eruciant. De causis itaque alimenti concoctionem facientibus, adi iuranti biisque catis sit dictum Facile autem est monstrare, morborum quoque concoctionem ab innat primum& naturali fieri calore, deinde per extrinseca quaedam adhibita compleri. Tum enim morbi concoquumtur, cum a naturali uincuntur calore, eoque citior ac melior essicitur concoelio , quo efficaci & uirtute ab illo superantur. Propterea eorum coctiones sanitatem declarant, nullunaque
liud tutius est & effiea eius erisis bonae & sanitatis signum, qhi in illae, ut in lib i is de crisibus, &alibi saepe Galenus docuit, & ante ipsum Hippocrates. Etenim signum est, uictricem naturam
suis, quae aut naturalis hic est, de quo loquimur, & proprius calor, aut cert4 eo, ut instrum e to, utitur. Vt autem coctiones a uictore calore efficiuntur,sic si debilis fuerit atque exiguus, saccumbit, nullaque laeta morbi concoctione mors necessario consequitur. Nihil enim aliud est