장음표시 사용
371쪽
rabitur aliquis citio pacto ob densitatem euinci humor non possit, clima en is multum in se eoi1 - Ε tineant, qui raritatis est causia, ob eamque causam in aqua posita supernatent. Sed dici potest, lapiduin quidem, qui non supernata iit, comparati Onc, ligna rara esse, quomodo etiam caetera ligna cum Ebcno nigra coIlata, mimis tamen rarae sic, quam ut humor, quem undique compa continuatum continent, euinci possit ac extrahi Sed qii an lii In non educatur, oboeiq; caulam uaporem ligna, ut post explicabitur, non mittant, fumum tamen edunt, ac fiunt sicciora, si iuXta ignem ponantur. Quam ob causim elixari, sed translatione quadam, Aristoteles c5- cedit. Neque id obstat , qudd igni ligna apposita , potissimum uiridia, non fumum solum pud
dunt, sed aquam aut humorem quen)am, citius exitu cxiccatur. Nam &lnimor il Ie alienus cst, tum fortasse duntaxat, clini in ignem coniiciuntur, aut iuxta illum ponuntur, tui morem e inittunt ignis efficientia di calore supcratum: quem si in aqua coquantur, non edunt, quin potius permanent laumidiora eorum humore ab humido calido noli uicto. Cum igit hir humorem aut humum mittant ,& sicciora ignis uirilite efficiantur, elixari quidem, sed similitudine qua dilconceduntur. Qtia ratione aurit in & alia metalla elixantur. Nam ignis efficientili, non calidi humidi, ex auro educitur argentum, aut alius aliquis humor: quod tamen de purissimo dici non potest. Quae omnes ediretiones mutuat i iocabulo elixationes dicuntur. Nam uocabulo rhim spenuria rei alicii ius nomen proprium ad similia, ut antea traditum est, licet transferre, modo id Uintegrum maneat, de s milibus illis rebus proprie non dici, quod in uocabulo αυρια tertio libro de synapioni. causis facit Galenus. Illud enim sysNptoma, quo uesica uacua urina non excernitur, ἰαιυρ αν concedit nciminari: quanqua1nιχουρία proprio sit asscelus ille, quo aliqua de causa urina in ii esca detinetur. Quemadmodum autem rerum differentiis nomina non situ paria, sed longe plurin rerum genera de differentiae habeantur, quam nomina, satis constat. Illud uero accidit ex rerum ipsarum ignoratione, quae in priscis fuit uocabulorum& nominum conditori bus, ut Platonis est se tuentia. De quare antea nae minimus, cum de concoctione ageretur. Quod ad liquidorum, sitae, qubdaetu humida sint, humida nominat, elixationem attinet, non fatis eam hoc in loco uidetur explicasse. Ex hiς tamen intelligitur, quae, cum de concoctione dissereret, de duplici rerum concoctarum fine tradidit. Nam cjse quaedam docuit, qliae in naturam desinunt, de formam mutant, alia, quae talia aut tanta evadunt, tumque clim euasserunt, hi
tilia elle incipiunt . Quo in genere mustum posuit, quod hoc in loco inquit elixari, quod sapor, qui in humore inest, ignis, qui ambit, efficieritia, talis aut tantus efficiatur, S in speciem aliqua
mutetur. Mutatur autem in speciem aliquam, quoniam dulcius & crassius densi iis re concoctione restiuitur, dum tenuis ac spiritosa exhalatur materia. Cuius exhalationis, partiumqtie manen citium constipationis merito, concoctio illa eligatio dicitur. Cuius proprium cst, o re clixata ali quid c ducere, atque id, quod remanet, densare, siccitisque essicere. Quod ipsum in lacte elixo conspicitiis . Sed noc inter Iac de mustum discrimen est, quod humor aqueus, uidelicet serum, caloris aetione a lacte secernitur, reliqua autem materia concrescit,& in aliam Urmam atque saporem mutatur, e mulso autem elix o spiritus seu ac rea materia, ut dictuna est, exhalatur. Quod ideo euenit, quia lac terreum est&n lucum, mustum terreum & aereum, ut in progressu docebitur . Sie igitur limitida, hoc est, liquida olixantur, cortini luc elixatique radi& propriae elixationi quodammodo similis est. Similis inquam, quod densatione illorum, de rei alicti ius faeta secretione a calore efficitur. At si cro quodammodo, non simplicitet similis, quia in humido ealido non sit, neque eius emcientia, sed calorix externi in illa agentis, in uase aliquo collocata. Quo
Sed nec elixis nec concoctis omnibus idem est finis, uertim alijs esto sus, a- Iijs sorbitio, alijs alius usus, ctim etiam medicamenta dicamus elixari. Itaque elixari omnia apta sunt, quaecunque crassiora aut minora&grauiora possunt euadere, aut quorum quaedam ciusmodi , quaedam contraria, quod quae secer - nuntur, alia crassescant, alia tenuentur, ut lac in serum & caseum . Oleum au
372쪽
A tem, quod nihil horum patiatur, ipsum per se non est xatur. Quae igitur peres ixationem concoctio dicitur, haec est: ac nihil refert, utrum in arte factis in
strumentis, an in naturalibuς efficiatur: ab eadem enim causa omnia erunt. 31 Potest hic finis pro forma, quae finis est, ut secundo Ρllysicorum,& alibi dicitur, accipi.
Eandem enim formam , quae elixantur, humida omnia non accipiunt, quanquam dentiora omnia eviciantur . Quo nanque modo ad esum idonea alia, ad siorbitionem alia serent, si candem omni ab ac ei perent formam P In hac significatione antea fincm accepit, ctim remina concocta raduplicem finem esse proponeret. Finis enim, inquit, aliquibus est natura. Natura autem ea, qua speciem & essentiam dicimus, aliis est in quandam formam subiee iam, cum humor talis aut talitus euadit. In quo genere multum collocauit, ut de alio fine loqui nunc non hii de atiir, quam de eo, cuius tunc meminit. Potest etiam ad finem referri, cuius gratia talis forma inducitur, ueluti est esus aut rbitio, aut quidquam aliud simile. Sed quomodocunque accipiatur, controuersum est,an omnium, quae elixantur, an humidorum tantum, de quibus uerba faciebat, fines conime moret. Videtur ueris humidorum duia taxat fines tradere, quae tu elixari dixit, cam informa B aliquam mutantur . Hanc enim ne omnium eandem esse quispiam putaret, non eundem esse illorum finem adiicere iii detur, uel formam S: finem intelligeias, uel id, cuius gratia forma illa insituta est: quod si multiplex se, multiplicem quo que formam requirit. Alexander ad omnia quae elixantur, non ad humida sola hos fines refert: quod etiam probabile est , cum uerum sit,
non omnium ei indem finem esse, aut formam ,&praetorea de elixis Orationem uniuersim repetere Aristoteles uideatur, id quod genus adieci tum indicat, uidelicet res concoetae, quae ad elixas generis habent rationem. Eadem dissicultas est de eo, quod subiicit, Omnia ut elixentur, apta esse,qι cunque aut crassiora possunt fieri, &c. Nam de humidis solis dictum uidetur, in quibus illa elixationi idonea sunt, quae aut possunt crassescere, humore indefinito, qui est in eis, concocto, vel viti sortasse est mel, quod, quia terreum est, igne densari in seqtientibus dicetur,
aut quae eontractiora & minora, eademque grauiora redduntur, ut mustum, quod spirito is materiae exhalatione minus redditur& grauius, aut quoru pars crassior alit minor & grauior, pars contrario modo emeitur, tenuior uidelicet&leuior reddita, ut lacesse tradit, cuius quaeda in partes denis fiunt, in caseum mutatae, aliis tenuioribus secretis, uidelicet sero. Haec igitur omnia ad res humidas uidentur accommodari, quod eo etiam patet, quod subiicit, oleum ipsum Ierse&solitarium non elixari. Nam si omnia, quae elixantur, non humida duntaxat in te Ilaxis et, non oleum soliim,sed pleraque alia in iis, quae non elixantur, erant afferenda. Sed neque omnia elixantur, quae crassescunt, aut minora sunt, & grauiora, cum etiam matu Pescentia, quae noelixantur,crassescant. De humidis itaque, hoc est liquidis rebus, dictum id esse talati iii detur. Veram Alexander intelligi omnia existiniat, quaecunque elixantur. Acilia, quae crassiora fieri inquit Aristoteles, ad res, uviae proprie elixantur, refert, quae crassitiem lianciscuntur, humore interminato, quod intra se habent, eo ne octo. Mam ex nostionem si sequi aliquis malit, non admodum contendam. Illud uerb aduertendum, contractionem, cum grauitate aut crassitie, in his rebus qliae elixatur, coniungi. Neque enim minus reddi, atque contractius ast elixatione
est satis, quandoquidem & oleum ignig essicientia minus. redditur, quod tamen negat elixari, non quidem simplieiter, sed per se remanens & solitarium. Nam, si cum aliis perinisceatur, uidetur elixari. Per te autem non elixatur, quod igneo calore imminuatur quidem, sed nee grauius fiat, nec crassius, nec partem etiam habeat, quae crassior essiciatur, tenuiori parte alia secreta.
Nee enim ut ait Olympiodorus aerea & spiritos eius essentia, humore remanente distrabitur, ut hac de causa eo, quo deuehebat,& leuius reddebat, sti blato, grauius reddatur. Cum D enim humor lentus sit, spiritum distrahi non patitur, nee ita humor uaporat, spiritonaesentia
manente, ut inde crassius fiat&leuius. Sed cum Eumor, tum aerea substantia aequabiliter di strahuntur, unde minor euadit. Carnes autem elixae, minores, crassiores,&Ieuiores fiunt, propterea quod humor absumatur, qui maioris & molis & ponderis causa est. Aes enim, clam coquitur, quod aeream partem, quam plurimam continet, amittat , gratii his emcitur. Sed dubita
tio de oleo exoritur. Nam in progressu huius libri tum caloris tum frigoris ericientia illud ei assescere& densari traditur, minime tamen concrescere. Verum controuersiam diluemus, cisin rationem α modum Aristoteles docebit, quo a calore & igne oleum crassu in efficiatur. Nunc monendum est, id, quod de oleo in his uerois tradit, inferius repeti, ubi causa explicatur, cur neque elixetur, neque crassescat, Sussitum enim ait mittere non uapore iri, quem tamen uaporem omnia reddunt, quae crassescunt calore. Quod clarius intelligetur, ubi ad eum locum fuerit peruentum. Est autem quaestio de aqua, quomodo elixari antea dicta sit, quae neque crasse- .sest, ut in eo loco docuit, nec, cum coquitur, minor sit nivi & grauior redditur, neque item pars
373쪽
euis aliae rassa, alia temiis efficitur. Sed hanc dubitationem antea diluimus, ipsamque aquain g. si in ilitii di ne tantum quad in elixari tradidimus, quandoquidem humidas him est , nec siccita tis aliquid habet , quae eli xabilium rerum est propria. Praetereundum autem non est, quod Al
xander tradit, cibos & alimenta eo modo, quo lac elixari . Eorum etenim aliquam partem calci ris concoquentis uirtute in humorem tenuem excerni, ueluti in urinani, partem uero ad alenduidoneam, classiam euadere. Quod rectὰ dictum uidet tir, cum ciborum concoctionem ad elixationem Arithoteles referat. Ac elixatio quidem alimenti ea est elix, tio, quae in naturalibus fit instrumentis, ueluti in uenis, &in uentriculo . A calore ctiam naturali haec ipsa concoctio ut atrica dictium est perficitur, qui calor, quoniam in alimento non ita est, cum ea elixatione similitudinem habet, quae k calore humido ambiente efficitiar, quanqtiam ea de causa uera & propriae oncoctio sit, quod ei ur: rei, in cuius substantiam alimentum mutatur, naturalis est calor. Veii ero adclixatio item, alimenti concoctio referatur, illud quoque facit, quod calor. a quo effici tur, iii humore sed in habet, quod elixati otiis est proprium. A propria tamen elixatione hoc disis let, quoci in humore calido, qui ab eo diuersus sit, non concoquitur alimentum, sed in uasistant sim ipso calore humido affectis . in huini dum calidum, in quo alimentum concoqui in progressu Aristotelcs docet , cis in alimenti concoctionem elixationem naturalem esse tradit, ab humi sto calido, in quo arte res elixantiir, pluri imam dissidet. Nanque aiebus, quae elixan- vtur, hoc plane dii tersum est, illud, alimenti ipsus pars est. Ex his intelligimus, id uertim esse, quod hic dicitur, nihil referre utrum elixatio in instrumentis arte factis, an in naturalibus satromnia cnim per eandem causam esse. viro enim modo a Ii quid eligetur, a calore humido elix tiar, qui in eius, quod elixatur, substantia non inest, sed in eo quod ambit. Maλ sti: A, δαφα , tun α δ'' δ' rati Παη m
Μολα imς autem, id est imperfecta elixatio, in concoctio 'idem est, sed elixationi contraria. Est autem contraria, quae primum dicta est, indefiniti, quod inest in corpore, in concoctio, ob caloris, qui in humore est circunstante, deis sectionem . At uero defectionem cum frigore esse dictum est. Fit autem ob motionem aliam Nam qui concoquit, repellitur. Ac desectio est, aut ob frigoris, quod est in humido, copiam, aut ob multitudinem, quae in re elixanda. Nam tum a cidit, ut calor, qui est in humido, amplior st, quam ut non moueat, paucior autem, quam ut aequabilitatem praestet, & concoquat. Quamobrem elixis fiunt
duriora , humida autem magis distincta. Quid igitur de qua de causa elixatio est, atque item imperfecta elixatio, dictum est.
3α Ab ordine inchoato Aristoteles non di edens, post traeiationem de elixatione disserit demutatione illi contraria, qtsam μολαυειν appellat. Vt autem tiarias do euit esse elixationes, alia in quidem ueram& propriam ab humore calido proficis entem, alias similitudine diva taxat&tras laetione dictas, se imperfectas elixationes plures innuere uidet tirtunarra, qtiae prima sit&uerae elisatiosti aduersetur, qhiam etiam definit: alias, quae aliis elixationiblis opponantur, quas etsi non nominat, exprima tamen ut ait Alexandeo lintelligere facile est. Primam uero sic ponit, ut definitionis eius antea uideatur meminisse. inod clim nulli bi fecerit, lectionem reddis obseuram. Nam inquit, Erit autem coruraria, quae primum dicta est, in concoctio, &e. Sed fortasse λεχθεῖσα, dictum est ἀντὶ τοῦ λεγγομέν , ut sit siensius, eam quae primit m dicitur, elixati otii asti terseri, in concoctionem esse, &c. Quanquam Alexander potestate traditam esse ιAutin, prima in thitat, cilim de prima & propria elixatione ageretur. Eum etaim, qui desinit elixationem uerae de propriam, potestate quoque muttitionem illi oppostam definire. Nonnulla exemplffvisthone in modum habent, Ritorum uerborum talis est senis sus: Ea tu sit, quae dicta est, primae, uidelicet elixationi, contraria, eritici concoctio, &c. Sequiro modo legamus, eadem est obscuritas. Quid uero per μολαυσιν intes ligat, ex his quae tradit. assequi in ut, sed Latineameetio eiusmodi alit mutatio exprimiti ix potest . Nam qtiod dicinit in 'iii nationem, mutationem elixationi oppositam non signat. Leuis autem aut impersecta, ut
374쪽
A uertimus, elixatio, non omnino est λεωσις, quod in quacunque elixatione seu leu is si ti seu tralida, liuinor, qui inest in re, quae elixatur, a calore ambiente uincitur: quod non fit --. Q Iare uocabulum Graecum retinendum hi isteretur. Nos tamen ob si in ilitudinem, quam ha bet cum elixatione, quia in humore calido, ut illa, fiat, imperfectantes lxationem reddidimus.' Quae autem de ea tradit, omnia pio pemodum plana sunt, & ex his, quae de elixatione& cruditate disseruit, ad intelligendum facilia. Neque enim di melle est assequi primam seu pii
melixationi contrariam, indefiniti Eumoris, qui in corpore inest, ad elixandum proposito iii- concoctionem esse, ob defectum caloris, quo humor ambiens evicitur, proficiscentem. Elcnim clixatio, eui aduersatur; eiusdem humoris indefiniti concoctio dicebatur ab humore calido e . secta humoremfilium inge finito multa cenae. Rursuς caloris desectum, clini Dipore coniunctum
esse nemo non intelligit. Siquidem frigus vliud nihil uidetur, quam caloris defectio. Hoc uero astru explicatum cst, cum de ortu naturivi& putredine illi opposita disiererer ur. Sed nec difficilius ad intelligendum, atque tie se Labere existimandum quanquam brei uter didium sit) ui
detur, quod ait,sι,λuom, fieri ob aliam motionem : cum enim qui concoquit, uidelicci calorem, repsit. Quod eium tradii hoc est, leuem elixationem non fieri motion caloris, quemadmodua elixatio, seu silia motione, iii delicet frigoris calorem concoquere Sc elixare uolentem repellea tis: ut intelligamus a frigore potius, quam a calore fieri. Cuius rei gratia praemisit caloris defectus, gori annexum esse. Indicare eni inuoluit, tu frigus quam calore lurius effectionis causam si e Gectricem. Illud uerbetia planum est quod stibiicit, caloris desectu in impersecta elixatione oriri, aut ex eo pia frigoris, quod in humore ineli, eo uidelicet, m quo res concoquitur, aut
ex multitudine, quam res elixanda obtinet. Dubiit in dii salaxat uid c tur, quid per multitudinem intelligat; quae in re inest elixanda, an frigoris copiam, quomodo S in humore intelligit, an poti tishumbris. Vtrunque enim posse intelligi uidetur, nam seu frigore nimio ericia turre e lixanda, sic, ut calorem humori, ambientis superet, seu plurimum humostem in se contineat, qui calore a m nteret minariuqqpossit, caloris est desectio. Ad humorem tamen referendum es. 0 qi em si 'odum avexander exponit, existimo . Sed id aduertendum, non tantum in hac affectisupies inconcoctione, ped in aliis qwoque in concoctionis spe eiectus, caloris defectum , ait tinniti noti eisncoquendi atque euincendi copia rei, aut in caloris concoquentis paucitatem , ab Aristotele referri, quanquam humor concoquendus, modum, qud Jadue . attinet, non superet. Ne ut enim modo inter calorem&humoerem proportio seruatur, quam supcitus requiri do c cure, cum de e coistione&ortu dissereret. Re igitur aliqua in humore, ut concoqLiathir, p sita, si ea, quae dicta est, caloris & humoriς proportio non fuerit, μιλιυ,ne sequitur. Tum C in ' euenire ait, ut calor, qui in humore inest, ad elixandum assidente amplior fit, quam ut bumore, quem res elixanda obtinet, mouere non queat: parcior autem, quam ut it Ium Concoquat, at rue aequabilem rei illi afferat concoctionem. Ex eo autem fieri, ut ταμ εμολυομένα, id est, impe
e fiε elista, pebu elixis sint duriora, atque hium id a magis sint distim L. Quae illataeonclusiodi Heuhatern liabet, breuiterque ad moannadiconei se conclusa est Reliquuum, qiuod de calo ris ait motione& concoctione, elarum est&cutilens, ut nihil magis. Jaifficultas autem est, quod leviter elixae & coetae carnes, mollioeres uidentur&humidiores, quam quae perfecte. Id uerbeo consirmatur, quis de lixatione humor extrahitur, ut i)lud Mimidius, ideoque mollius manere liecesse sit, quod minus elixum est, quale est σι ι ui - νον. Illud etiam lintellectai di scite, qui dati, humida magis distincta esse. Sed hoc Alexander exponit de inaequalitate concoctionis, quae rebuς humidis, quae elixantur, accidit, ut laeti. Haec enim propter iliae qualitatem diuiduntur, &alia quidem parte concresculu, alia diffviunt, quoi Dodo lac parti m in caseum cci crescit, partim fluidum manet, quae seri est natura. Ad eam, quae allata est, dissicultatem, dici potest, carnes imperfectὰ elixas, imis eas, qiuae omni tib sitiit crudae, humidiores ac molliores ut D deri, propterea quod crudus humor, qui in eis inest, a partibus terreis atque liccis ningis discrotus sire, minusque cum illis contemperatus, quam in coctis& perfecte elixis. In his etenim partium , tum siccarum, turn humidarum in minimas partes quandam uelliti diuisionem, atque inter se temperationem At admixtionem concoctione persecta fieri ideoq: minus humidas ac molles uideri. Rerum autem imperfecte elixarum, partes siccas&terreas diuidi,& cum partibus
humidis temperari, ut aequalis quaedam & sibi similis constitutio ex partibus ei ius nodi sie fetio bcaloris imbecillitatem non posse, ob eamque causam duriores manera, quam perfecte elixarum. Nec obstat, quod elixatio hii morem extrahat, ut Aristoteles docet, siccitat a liaeal rat, atque adedd hiriciem . Nam, quae elixa Cione aste mi r iccitas ac duricies, minor est, qua iri quae in rebus crudis, aut ina persecte coctis inest. Est etenim re divam crudaram propria daricte v.
Ideo Hippocrates in quinto Aphorismorum eraditatem molliei ei opponit. MoIles inquit, de tumoribus loquens boni, crudi uelli mali. Quare crudum S: ducum, quod propie molli
375쪽
aduersatur, sint idem. A crudis autem partim absunt τάμε si una . hoc est, quae dixi imperfectὸ Leti 1. Namno ideo imperfecte elixa nominantur, qviost lac lixari coeperint,& ab igne seu calore humido antea suerint remota, quam persecta elixationem acciperent.Non enim haec est ratio, quorum humorem a calore ambiente non uinci Aristoteles tradi t. Eo i laque u cabulo appellantur,qtibi aliud commodius non habeatur, quo affectio illa exprimatur. Simi lis enim quodammodo imperfectae elixationi iii detur, ut quae fiat in ea lido humore. Sed cum res maneat in concocta, de ueluti cruda, durior, quam elixa ab Aristotcle merito ponitur.
Astatio autem concoctio est, qtice sicco & alieno calore eis citur, ob eamque causam si quis elixans faciat, ut non ab humoris, sed ignis calore mutetur&concoquatur, id cum persectum est, assum existit, non elixum, & ex vi nimia adustum appellatur. A calore autem sicco fit, cum perfectum siccius redditur Horum itaque exteriores partes interioribus sunt sicciores. Elixarum autem contrario modo. Ac in his, quae manu fiunt, operosum magis est assare, quam elixare. Nam interiora & exteriora aequabiliter calfacere dissicile est. Quae enim igni propiora sun t, celerius perpetuo exiccantur: quare & magis. Coeuntibus itaque exterioribus meatibus, is, qui inest, humor, excerni non potest: sed,
cum meatus conniverint, intercluditur. 33 Aggreditur ad disserendum de assatione, quae postrema concoctionis species est, di quae de
ea tradit, quatuor capitibus, complectitiir: quid sit, quomodo fiat, quae ei sciente tum eius, . tum contrariae mutationis cauis, quid eius contrarium, Quorum quatu6r capitum, duo in bis in uerbis pertractat. Ac primum quidem primum, deinde alterum. Qithae autem tradit, apertastini. Inquit enim assutionem concoctionem esse, quam alienus &siccus calor, hoc est, igneus, cum sublatus est humor omnis, essicit . Hanc autem concoctionem, quae sicco& alieno prosciscitur calore, astationem sic esse, ut si quis elixare aliquid aggressus, essiciat deinde, ut non ab humido, sed ab igneo calore immutet,ir, At concoquatur, chum opis fortasse defeetione) assum illud, non elixum dicatus . inio duerit m esse pei spicuit m est. Vt enim elixatio sit, & dicatur, bumorem calidum, dum concoctio evicit tir, durare oportet, atque id, quod concoquitur,amplecti. Mi humor, si ante desit, quam perfecta sit concoctio,&abigi eo calore sicco eadem
persciatur, a latio erit, non elixatio . Qiro modo etiam assari carnes eae quodam modo dicuntur, quae quanquam in ollis coquuntur, non in humido tamen calore, sed ignis exterioris ui coquotur. Subiicit autem, calore sicco fieri, idque, cum pei festium est, ast im existerer quod perinde est, ac si dixisset, Id, quod sic assubitur, a calore sicco concoctium, assum tum demum dici, cum
iam perfecta fuerit illa concoctio. Siccitatem aut inas Latio afferat necesi e est, ut quae a calore sicco efficiatur. Non omnes hier assarum rerum exiccari ait partes, sed exteriores, cum interim Uinteriores humidae maneant . Idque ob eam causim, quod extetiores piopiores igni sunt, unde celerius exiccantur, atqtie ita uehementius. Resibiis etiam cxiccatis, meatus qui cxtra simi, coeunt, ut liurnor inclusus cffluere prohibeatur . At uero contrarium elixis rebus euenire, quae
extrinsecti x humidae sunt, intus siccae. Quod etiam in Problematibus sectioiae trigessima octaua
ab eodem traditum est, & iationi quidem certe est consonti in . Siquidem meatus in elixis rebus haudqii aquam clauduntur, ut humori, quem intra se illae continent, liber exitus pateat,& calore, qui ambit, sicile possit c uocari . Cum autem rerum, quae assantur, partes exteriores c terius atq; uehemetius, quam interiores exiccent xii , quod elixis rebus no accidit, operosius esset intuit quod quidem est alterum huiuς tractationis caput manu S arte quidpiam assare, quam elixa re. Parte seni in omncs calefieri aequabiliter non posse, quamobrem nec concoqui. Aequabi- Iem autem concoctionem uera& perfecta requirit lassatio. Ac de his, quae manu 3 arte assantur, dumax alloquitur, quod, cum natura quoque agationem, ut mox docubit, faciat, aeqriae
376쪽
A bilior sortasse tui sit, quam artis&nianus, qudiis cmeatus exteriores non claudat, facileq; posc sit humoritatem iis et iocari. Sed dubitatio est, quoniam calore aperiri potius, quam coire uiden tur meatus, frigus in tein ad corum constrictionem esse aptissimum. Etenim densare, frigoris est munus, caloris, laxare, ut Aristoteles docet in quinto de animalium procreatione: compertumq;. esse,&ab omnibus comprobatum uidet hir. Quod animalium corpora experiuntur, quorsi me tus hyeme astringuntur, aestate laxatum , ob eamq; causam per aestatem sudore seducuntur, qui frigido atque layoerno tempore educi non postiliat. Cuius rei gratia, cum sudorcm medici uolunt educere, aegrotum calidum esse, & optime tectum iubent. Id quoque huius rei arguine tum est euidens,quod, quae calida fiunt, aperiendi uim habent, quae frigida, astringendi. Oportebat igitur,rerum aliarum meatus per igneum calorem aperiri potius & Iaxari, quam coire, ideoq; :equabiliter coneoqui. Sed dici potest, calorem alium humidum esse, alium siccum, ut GaIenus etiam docet in libro de assuetudinibus. Ae calorem quidem humidum laxare ac meatus apcrire, quomodo calida balnea atque etiam l1ypocausta facere intuemur. Eum autem, qui siccus est,quan' uis, chim tempetatus est& initio, aperiat meatus, qui tamen uehementior est, qualis est ignis, S temporc procedente, illos constringere, sicciores reddendo: si qu idem contrassius omne id re B ditur, quod siccius. Sic assa ruin rerum meatus ignis cI audit &densat, qui idem in rebus elixis periuntur, ut quae in calore luamido concoquantur. Sic in animalium corporibus aestate meatus laxantur, qu bd eiusmodi calor, quanquam uehemens,n5 ita adurat ut igneus: quin & calor aestiuus perinde ac balnea exarii malitim corporibus humores tralui, libro quarto Aphorismorum docet Galenus, cum causam reddit, cur Hippocrates prohibeat, purgationes fieri si ab Cane. C lor, i tui ait, aestiuus contrariam habet astionem, atque pii rgationes habeant: liquidem extrahit, illis intus trahentibus. Qui, dii aestatis temperies calida &sicca, Solis praeterea aestiuus calor ea siccitate coniiunetiis obiiciatur, resipondendum est, Solis calorem aesti trum,si ualidior sit, ut in Aetlii opia, alit etiam si diu corpori innae serit, idem, qrio dignis,esscere, siccare uidelicet, adurere, atque adstringere. Unde Galenus in libro, quem nominaui, de assueti id inibus, docet calida causam, ueluti Solem, cum alicui corpori diu inhaeserit, contrariam ei, quae a principio, affectionem in il hid inducere, ac in principio quidem humores et iocare, cutim deprimere, molliorem ac rariorem carnem reddere procedente tempore duram & aridam, potissimum si nudus in eo quispiam moretur. inod mesoribus & nautis accidere videmus, quorum dura,siceaq; fit cutis. Similiter ei, quae solidorum est animalium. Quamobrem constat, Solis calore siccitatem fieri, perinde ac igneo. Sed non omnem calorem exiccare, tit quidam putauerunt, ab humido etiam calores ei talem feri arbitrantes, docuit Galenus in fine secundi de temperamentis. Sic sublatam esse arbitror eam, quae sub oriebatur, difficultatem.
Asiatio igitur &elixatio arte quidem fiunt, sed species istae, uti diximus,
uniuersales sunt, & a natura similes quaedam assectiones existunt, quanquam nomina non habent . Ars enim naturam imitatur. Nam & alimenti, quae in coria
pore fit, concoistio, elixationi similis est. Etenim in humido & calido a calore
corporis praestatur. Atque etiam in concoctiones nonnullae prauae eligationi similes sunt.
3 Quaestionis de assatione tertium caput pertractat, quod quidem est, eam artis opus esse, sed D similem quandam affectionem a natura proficisci, qtianquam nomine apud Graecos uacante. Coiungit autem cum assatione elixationem, quod hac re inter se non dissideant. Αe ambas quidem dicit uniuersales esse species, quoniam his omnibus accommodantur,quae a calore alieno, authii mido, aut sicco concoquuntur. Varie autem locus hic legitur, ideo itarie ab interpretibus uer sus atque expositus. Nam cum uerba graeca in exemplaribus nostris sic habeam, ἔπι δὲ, ωοωρ Πγα
μεν, τα ειδε καθόλου ταυτα, - φυ-ομοια τὰ γιγνο αενα παθη, uetus transsatio sic habet. Sunt autem, si
cut dicimus, species uniuersales eaedem & natura. similes enim quae fiunt passiones. Quibus ire bis patet, distinctionem poni post uocabulum,. ω, non post illud ταυτα, ut nostra habent exemplaria. praeterea particulam γλ, adiectam esse post uerbum ομοια. Qitiam uersione multi ex nostris secuti sunt. Qu' licet probabilis uideatur, a uera tamen huius loci sententia abest: siquidem po nit has species, Loe est, elixationem&assationem ess e in natura, quod tamen Aristoteles hic non tradit, sed similesqtrasdam duntaxat affectiones, quas ars imitata sit, quae it acantaloimine.
377쪽
Iam si Ilint similes in natura affectiones, eaeq; carent nomine, quo pacto lus spe etes in rebias naiaturae statuit Horiim igitur exemplarium lectio praestat, in qualia species naturae non tribuun tur, sed similes tantii maffectiones. Sed iam explicemus, quomodo a natura assationi& elixatio ni s miles quasdam affectiones existere δε ristotele s doceat. Hoc itaque demonstrat, partim ratiocinatione, pretim exemplo. Ratiocinatio est, quod ars naturam imitetur. Exemplum est, ali utenti in corpore animalis concoctio, quam elixationi imitem dicit. Praeterea in concoctio quae datuε dirati, M., hoc est prauae elixationi similis. inod ad ratiocinationem attinet, id ipsum, quod in ea de arte naturam imitante, sumptum est, pleris ite in locis ab eodem est traditum: praesertim secundo de naturali auscultatione, ubi artem ait alia omnino, quae natura nequit, perficere, ut me dicina naturam aditi uans, alia natura imitando efficere, ueluti pidi via, statuaria& similes. Quod cum ita sit, nil aitq; ars moliatur aut aggrediatur, nisi horum alterius gratia, perspicuum est, si a-Ii quid elix et aut asset, elixare aut astare, ut, quod natura iron potest, perficiat, aut certe ut illam imitetur. Perfieiendi autem gratia nihil elixat aut assat, quod, quae elixantur, aut amantur, antea sint cruda, nec corum elixatio aut assatio a natura prius instituta. Neque enim hae in re accidit, quod in sanatione, quam, cum natura inchoauerit, si pcrficere tum non possit, ars complet. Restat ipitur, ut naturam imitandi gratia ars elixet aut asset. Imitari autem ars naturam non potest, s nisi similia quaedam opera illa efficiit, quae ad imitandii mars proponat. Quare affectiones assationi&elixationi similes a natura fieri consequitur. Carent autem nomine, ut &aliae complures, quod rerum differentiis nomina paria ut antea traditum est non sint posta. At uerba natura silmiles quasidam affectiones esse, in elixatione docet,aslatione praeterita. Hi incalueinde alime Iiti concoctione locum sumpsit Galenus, & in tertium librum de naturalibus facultatibus contra Erasistratum retulit eo citato. Adiecit praeterea, Aristotelem prodidisse, alimenti concoctionem, elixationem nec prim sim, nec proprie nominari. Quod ubi δε ristoteles tradiderit, non patet. Sed dubium est, quomodo alimenti concoctio in humido & calido efficiatur. Nam a calore quidem humido manifestum est fieri, cum a calore naturali, qui in humore res det, efficiatur: in humido autem calido effici non sic constat, cum humor nullus in uentriculo itideatur contineri, in quo alimenti sat concoctio. Nisi dicamus, in uentriculo non eam quidem humoris copiam ad elixandum alimentum contineri,quae ad res arte elixandas requiritur, aliqhi id tamen perpetuo inesse, tum pituitae, tum uaporis, in quo res concocta elixa dicitur, non assa. Praeterea alimentum humori calido, qui per coi pus dispersiis est, admisceri, ab eoq; concoqui, ut concoquens humor alimeti ipsius pars quodammodo uideatur. Huic autem alimenti elixationi, eiusdem in concoctio ad uersatur, quae μολυύ- id est prauae elixationi similis est. Ac ea quidem prodit ob caloris conco- oquentis defectum,aut ob nimium humorem cum frigore coniunctum, quem alimentum continet. De qua alimenti in concoctipne seu praua elixatione, apud Galenium, aliosq; medicos mi Italcgimus, ut ad quos citas explicatio pertineat. At si caloris ni initim, sicci potissimum, obtinere uentriculum contigerit, alimenti assatio, non elixatio consequitur. Quod in his euenit, qui aut bilis, quae calida est & sicca, magna in in parte illa copiam liabent,aut alia de causa caloris intem perie laborant. Haec ueris alimenti assatio, eius uera depi opria non est concoctio, ideoq; in uentriculi symptomatibus numeratur. Καε ζωον κκ τινες , α ν τῆ σηπτιον εν γ' - κοιλ α, εγανερφυ απω. si γα ω-ωr τε sita τι Dira est' i ν δ vin , φλι cs .
Nec animal in concoctione in gignitur, ut quidam aiunt, sed in secretione, quae in uentre inferiori putrescit, natum sursium conscendit. In supero enim uentre concoctio effcitur: sed quod in infero secet nitur, putrescit. Qua autem de Heausia, alio loco dictum est.
31 Cui lianc animalium in aluo in seriori procreationem in hunc locum inseruerit, non si ei loest uidere, cum nulla re propemodum cum his contieniat, quae hactenus sunt tradita. Nisi fortasse eius meminerit, ut, cum alimenti coli coctionem elixationi cste similam docuisset, praeterea alias esse in concoctiones priuae elixationi similes, obiectioni tacitae responderet, qua concoctio aiem illam, et irationem non esse, sed potius putredinem obiici poterat, cum animalia in ea innascantur, quae ex sola putredine ortum ducunt. Obiectionem igitur hanc tollens, animalia liae ctradit in aluo inferiori generari, in qua alimenti excrementum putrescit, non insuper oti,iri qua eiusdemessicitur concoctio. In eam autem, clim genita stini, ex inferiori conscendere. Est uero aluus inferior, pars ea, quae inter umbilicum N pudenda interiacet. a in parte intestina sunt collocata,in quae alimenti excrementum siccum recipitur. Superior inter septum transucrsiun Scumbilicum
378쪽
A timbilicum est Iposita, uentriculumque eontinet, in quo fit alimenti concoctio. Si caluum Gai viis ex Hippocratis sententia sepemimero partitur. Quati quam etiam si periorem aluum pro ea parte Hippocrates interdum acceperit, quam a thorace circi u scriptam pulmones apprehendiit, ut eum libro septimo Aphorismorum ait, distillationem in uentre iri superiorem uigi lati diebus putrescere. Clim igitur in aluum inferiorem excrementa concoctionis descendant , eaque ipsa facile putrescant, in eiusmodi aluo animalia gignuntur. Putrescere autem facile excrem elua illae protuli,qubdauthore Galeno excrementorum omnium id sit commune, tit si in corpore diutius retineantur, putre icant, alia quidem spatio breuiori, alia longiori. Cuius ratio haec itidetur esse, quod, cum a calore naturali non superentur siquidem cibi excrementum ea sit particula, quam naturalis calor uincere non potest ab externo atque aditentitio euincitur, quae putredinis est lxtio, ut antea est traditum. Alimento autem, seu et in excremento externum Q aduentilium euomnem dicimus, qui ad illius concoctionem a natura institutus non fuit. Cum igitur id exere inentum putret, quost in aluo inest inferiori,animalia ex eo se penum elogignuntur,potissim linin pueris, quorum insitus calor copiosus est, qui ad ea generanda praeter putredinem requiritur, ut in tertio Aphorismorum Galenus tradit. Mo in loco animalia haec ex corruptione docet pro B creari, quae corruptio seu putredo in aluo fiat, potissimum inferiori. Eandem enim horum esse rationem, quae an imalium est, e re putrida extrinsecus genitorum. Cum autem animalia haec, quae a Graecis, lumbrici a Latinis dicuntur, in aluo inferiori, hoc est, in intestinis gignantur, eorum qitaedam in parte inferiori crassi intestini generantur. & in iumentorum non
concoquentium excrementis complura ex eis cernuntur, quorum ii concoctionem foetor demo
strat, alia in intestinisse perioribus, ut rotundiores lumbrici, fiunt, iic, ut in uentriculum usque interdum ascendant, ut Aristoteles lite tradit. Lati autem lumbrici, qui omnium sunt longissimi,per omnia extenduntur intestina eorumq; paucissimi&alioru plurimi senerantur. Sed cum in intestinis omnes procreent tir, in uentriculum bifaria ascendi mi, aut per se uicinitatis merito , aut cum excremento ipso, quod interdum in uentriculum retrocedit ab intestinis inferioribus p tiliam, quando constrictio, quae in illis inest,ab inferiori parte exorditur: quemadmodum his euenit, qui humorem aliquem acidum ad sedem delatum ui quada retinent, nec excernunt, qubdaut in foro sint, uel actione aliqua occupati, ut excernere non queant. His humor eiusnaodi ru
sus ascendit, ab inferioribus intestinis pulsus ad superiora. De qua re Galenus libro ultimo de
symptomatum causis. Cibi etiam gratia animalia haec, uentriculum petere aliqui existimant, utc Albertus& Avicenna. Ascendere autem excrementum eiusmodi, S qui ex eis fiunt, lumbricos, ex uomitibus patet, quibus interdum uomuntur. Nam cum uomitiis, ueluti Sc nausea, atque lienteria,expultricis uentriculi facultatis inordinata sit motio, clim lumbricos & excrementum quispiam uomuerit, in uentriculo ea habuisse, tum ciam uomuit, necessie est . Sic perspicuum est
id, quod Aristoteles tradit, animalia in aluo inferiosi fieri,& in superiorem, in qua fit cococtio, interdum ascendere. Inquit autem de hix,aliis in locis dictum esse. Quod Alexander de Problematibus intelligit, aliis fortasse ab his, que nunc extant. Nam in his nihil, quod ad hanc rem pep- tineat, traditum legimus. Albertus ad tractationem de alimento refert, quae uidetur esse in libris de animalibus. Sed neque in illis legitur aliquid ad horum animalium pertinens ortum. Ipse quidem Albertus prolixam de hac re disputationem habuit, in qua multa complexus est, ortum eiusmodi explicantia,de ea, quae in contrarium afferri possunt, dissoluentia. Sed magna forta sis is ex
Mολαυmς igitur elixationi contraria est : ei autem concoctioni, quae ut a satio dicitur aliquid est quidem similiter contrarium, sed nomine magis uacat. Erit autem simile, si id est, praua assatio, fuerit ob defectum caloris, qui aut ignis exterioris penuria euenit, aut ob aquae copiam, quae in eo inest, quod assatur . Tum enim amplior est quidem, quam ut non moueat, sed minor quam ut ualeat concoquere. Concoctio itaque & in concoctio, maturatio & cruditas eligatio& assatio, hisdue contraria, quid sint dictum est. Hl, i Ex
379쪽
6 Ex liis, quae antea de pratia elixatione tradita stitit, facile omnia intelligi Intur, quae in hisucubis ρισκι quam prauam assationem diximus, disserit. Ρerinde enim ex ea loris, ob
duarum causarum alteram,penuria, i,Mωσιν adest, prauam Uixaticinem, effici dicebat, ut nune prauam assationem.Tantum enim calore esic, ut & non mouere non post et,& minimc tamen Mincoqueret, id quod etiam nunc traditur. Intelligendum itaque, pratia in assationem in concoetio nem esse, quae tum efficitur, crum re aganda proposita,calor talis affuerit, qui humorem quidem in illa comprehensum moueat, sed ob imbecillitatem non stiperet, cuius debilitas oriatur, aut quδd sit exiguus,aut lube quantitate&copia, etsi reuera multus est, ab humore eiusmodi supe-xatur. Id cum fit concoctionis quandam inaequalitatem sequi necesse est, quam in concoetionem Aristoteles nomine magis uacare asserit, quam in concoctione in elixationi oppositam, quam dixit μυλαισιν nominari. Similem tamen est 2 -- ω, boc est, prauae assationi, aut etiam fortassis to
Eorum autem, quae patiendi uim habent, nempe humidi& sicci, species di
camus. Sunt uero corporum ea principia , quae patiendi itina habent, humi dum&siccum . Caetera autem ex his quidem mi Xta sunt . Sed ex utro magis, illius magis referunt naturam, ut alia magis sicci, alia humidi. Omnia autem haec partim actu erunt, partim in eo, quod exaduerso positum est. Haec uero li
quationis ad id , quod potest liquari, ratio est.
37 Duo in uniuens impertra elati iriin se in hoc libro Aristoteles pollicitus est, caloris & fri- .soris adtiones,& affectioiuina species omnes seu genera, qtiae patibiliti m qiualitatum, humoris iii delicet& siccitatis merito clieniunt. Illas omnes hactenus peptra etauit, quani ob rem ad diserelidum de reliquis aggreditur. Sed anteqtiam illas recenseat, earumq; explanet naturam, de humo re&siccitate disserit, e quibus, ut ex materia, originem ducunt . Et hoc quidem in his uerbis facere iacipit, in quibus proposita intentione, de humidi 5 sicci patibilium facultatum speeiebus dicendis & pertractandis, ipsum huna id iura di siccium patibilia corporum principia esse tradit, e quorum permixtione x li Lia corpora oriantur,&alia unum magis participare, alia aliut, 8c utrius magis consortia fuerint, cius naturam plenius referre. Quaedam uerbCx eis a
ct hi esse didici talia, uidelicet humida& sicca actu, alia in opposito esse, hoc est potestate , qtite
actui aduersa est, hirmida es ea ut sicca, quorum eliquatio se ilicscliquata, ast ut alis dicitur, eli quabilis, potestate. Haec in his uerbis tradit de humore&s ccitate, insequentibus expositii rus, quomodo apte inter se admisceantur, 31 ex eis simul coniunctis corpora terminata necessariis gignantur,& quorum corporum cius nodi facultates sunt pi opriae Sed his in sui im locum reseruati S, a, quae manc traduntur, exponamus. Illud uerb explicare ptae teranittamus, quod initio libri longa oratione expositum fuit, humidum de siccum facultates patit, iles, seu principia patibilia esse, e quibus,ut e materia, corpora mixta procreantur. 1 eliqua explane Dius,& illud p i imum, quae
humidi I sicci spe etes sint, de quibus dice dum proponit, tum quemadmodum alia ex humido escco sint progenita,aliaq; huius magis sint, alia illi ius, demtiquo paeto quaeda sint actu talia, alia in opposito,ihoc est, potestate, sicq; inter se astecta sint, ut eliquatio ad eliquabit c. Vt igitur a pii
. mo exordiamur,humoris&siccitatis species sunt, durit, molle, concretu, liquidu, crassum, S eius aetaeris alia. Quae omnia illorum species ided ab Aristotele dicuntur, quod omnia corpora luimida &sicca,ex humidi & sicci permixtione progenita dura sint, aut mollia, concreta aut liquida, &aliis similibus a stoeta qualitatibus, quae omnes ad humorem S siccitate referuntur, atq; ab eis pedent. Quo fit, ut species quaeda sint acci lcntariae 3 cstecta potius, no tales, qualis homo est, cum animali comparatus. Harum cnim aliactionii pr incipiastini,htinii dum&siccum, non genus. Ac principia quidem materialia, seu materiae rationem habentia, si clii idem sunt patibiles facultates,qiuae a calore & frigore, clim patiuntur, duritiem aut mollitiem, aliasq; si initos induunt assestiones. Sed c. in genus a materia sumatur, aut certe materiae sit simile, ut quinto Metaphysicorii in Aristoteles docet,lium orein&siccitatem, quae affectionum sunt materia, ac si genera essent, posuit, eorumq; species csse dixit pertractandas. Clim autem siccitas Se humor affectionum eiusmodi,quae hic species dicuntur, sint principia, ab Aristotele id proditum Alexander existimat, cum ait, humidum δί siccum patibilia corporum esse principia. Neque enim de corporibus dictu in id putat, sed de affectionibus, quibus corpora afficiuntur. Perinde ac Aristoteles dixisset, Humi dum
380쪽
dum &siccum principia silint affectionum, quae instant in corpoetibus. De quibus affectionibus idqhioque, quod sequitur, aliae val3s permixta sed intelligit, censens Aristotclcm docere, humidum &sic clim primas corporum affectiones este patibiles, alias affectiones ex liis duabus admixtas esse. Quae expositio non statis uidetiir firma, cum siccitas& humor in mixtorum corporum affectionibus non numerentur, sed affectionum principia esse consti triantur,qiuae materiar, ut dictum est,habeant rationem. Praeterea manifestum est, de corporibus Aristotclem loqui, non dea flectioniblis. Quanqualia illud non omnino improbem, quod ait,affectiones, quae sunt tradet dae,ex hiimidi &sicci commixtione generari. Cum enim de corporibus mixtis exponatur, deaffectioniblis etiam trade dis uere potest intelligi, nec illud incommodum eueniet, cum praesertim in corporibus mixtis in sint, eo riimq; sitit affectiones. Videtur tamen de ipsis corporibus magis intelligendum, que in adnio dum in ulterioribus patebit. Si e manifestum est, quae lium idi & sic ei species sint, & quare species nim cupatae, cum re itera non sint species. Quomodo autem humi - dum&siccum, tam corporum mixtorum, quam eiusmodi specierum, seu affectio inim principia snt materialia, in progressu explicabiti simulq; docebitur, earundem affectionum efficientes causas calorem esse& frigus. Nunc exponamus, ut ad siccitatem aliae affectiones, seu corpora illis affecta magis pertineant, alia ad humorem, & alia actu alterutrius horum sint magis, alia in opposito, id est potestate. Hoc autem & sicquentia praeclare intelligentur, si quot modis humidum aliquid ,aut siccum dicatur, declarauerimus. Nam fieri potest,ut idem altero humidius, minusq;
humidum simul dicatur, quomodo Si calidius, minu q; calidum aliquid alio dicitur, ut in socii do libro de animalium partibus traditur, quum calidi & frigidi, humidi item disicci differentias
docet. In ficundo igitur de ortu & interitu, humidum & sic eum multifariam dici traditum est. Nam ei, quot siccum est, opponi humidum& madidum, siccum aut cm Sc concretum, ei, quod Lumidum. Quod est e non possit, nisi ob uariam atque multiplicem horum i iocabulo rum significationem: si quidem uni, quod uno modo dicitur, unum tantum opponitur. Piimum itaque humidum id diei, quod proprium humorem per totum habet, quemadmodum est aqua,& reliqua liquida,& meta IIa fusa. Praeterea humidum id esse, quod per totum quidem proprium humorem habet, sed occultum, ut glacies & liquabilia omnia, antequam liquentur. Dici etiam humidum, quod alienum lium orem in profundo habet, quod humectum appellatur, ut Iana, caomni ex parte lium ectii est. Humidum demum esse, quod in sola superficie alienum habet humorem, quomodo res madidae, humidae dicuntur. Totidem ue in modis siccum aliquid dici. Id enim primum, quod nul l um humorem in profundo, & per totum habet. Illud praeterea, quod
humore nullo, qui appareat, affectum est, ut res gelatae. Rursus, quod madidum no est, aut humectum. Has Omnes sie ei & humidi significationes, in se elido de animalis partibus, duabus diuisionibus complexus est. Quaru diuisionum prima est, alia sicca esse, aut humida actu,alia potestate, alia utroq; modo. Altera est, alia per se, alia ex accidenti lium ida aut sicca dici. Gelu itaque, o nDemq; humorem concretii , actu, Τί ex accidenti siccum dici, potestate,& per se humidum esse: cinerem de reliqua generis eiusdem humori mixta, actu de eo aceidenti esse humida, per se&potestate sicca. Eundem cinerem &similia, quae terrae sunt propria, ab humore separata, ac dare potestate sicca esse: humorem autem, & quod ad aquam pertinet, acta &potestate humidum. Potestatem enim intelligit non eam, quae antecedit actum, sed uelliti naturam atque essentiam de uirtutem. Harum autem diuision tim, quas commemorauimus, primam in his uerbis posuit, reliquae pne termissa, quod ex illa posset intelligi. Ac exemplo quidem de liquatione, & li quabili illustrauit, per liquationem id, quod ne tu est tale , iii telligetis, per liquabile, id, quod
potestate . Liquatio eni actum significat, Iiquabile potestatem. Quanquam &ad id possit accommodari, ut liquationem possitam dicamus, ad id, quod actu humidum est, docendum, liquabile ad id, quod potestate. Tot igitur modis cmi humidum de siccum sumantur, corpora mixta, seu etiam affectiones, quae dictae sunt, durum, molle, concretum, liquidum,&alia, uniuersimqtudem ad horum alterum pertinent,& eius dicuntur esse, cuius plus acceperunt, ut corpus durum, sicci, molle humidi, sed obsignificationum uarietatem ad utrumque possimi re se ri, ut & humidi & sic ei dicantur, partim potestate, partim actu, partim per se, partim ex accidenti. Quae res in progressu magis explicabitur. Illud autem moneo, eas, quas de humido&sicco diuisitones attuli, adeo cognitu necessarias esse, ut nec rerum naturae constitutio praeter illas possit intelligi, nec in medicina rei ullius temperamentum: at in multos errores necesse sit labi eum, qui illas ignoraue iit, quemadmodum Galenus multis in locis tradit, potissinium in libris defacultatib his simplicium medicamentorum.