장음표시 사용
361쪽
. mors, quam naturam omnino hi inci, atque inferiorem remanere. Sed praeter naturalem calorem Emorborum concoctioni extrinseca multa adhibentur, quod maxime in tuberculorum, & eius generis aliorum morborum concoctione patet, in quibus uaria adhibent tir cataplassinata, ut pug moueatur, quod est concoctionis finis. Sed secus accidit in liis morbis, qui inlisimo uiri sola alteratione sunt posti, quales sunt febres. Etenim uictus ratione, aut mcdicamentis, aut furoque illorum adiuuatur concoctio. Sic morborum concoctio ire in ab innato effici calore i ii tessi gitur, externis qui biisdam rebus adhibitis. Nec aliter excrementorum, qualis est urina; de eius generis alia, concoctio perficitur. Haec lain etsi proprie non concoquantur, quod corpus non alant ,& ca pars sint alimenti , qtiae concoetionem non accipit, v aiore hau quaquam uicta, concoqui tamen aliquo modo conceduntur. Calor igitur naturalis extrinsecus adiutus, eorum perficit concoctionem. Ideo si ualidus fuerit, concoquuntur, maximuni lue eius roboris argu mcnt iura, eorum eli concoctio, ut eius imbecillitatis, aut impedita aliunde acti O,eorundem cruditatibus demonstratis r. Neque enim quomodocunque, aut qualiscunqtie, fuerit, concoctiOnem facit, sed si concoquendam materiam evicerit. Riod Aristoteles in progressit indicabit. I erspicuum itaque factum est, a naturali calore concoctionem omnem proficisci, quibusdam
saepenumero extrinsectis rebus adimi antibus.
At uero finis alijs natura est , natura autem, quam rat speciem &essentiam dicimus alijs in siti biectam quandam formam concoctionis finis terminatur, cum humidium , a tu affatum, aut elixum, aut putrefactum, aut quoquo alio modo ex calfactum tale, tantumque euaserit. Nam tum imile est, & concoctum dicimus, ueluti mustum, & quae in tuberculis coeunt, cum suppuruerint, de Iachrymae, cum densior materia fuerit oborta, similiter & alia.dio mi a concoctionem τελμιν, hoc est, persed hi oncm esse dixit, et ελε te autem uia est δὸς hoe est, ad finem, quis ipsius concoctionis sinis sit, decharat. Cium alitem non unus omnium, quae concoquuntur, sit, eius differentiam docet, ac rerum, quae concoctione in accipiunt, Ggeneratim uidistinguit. Cumque hae ein uniuersum duo sint, finem duplicem tradit, umimu
nius, alterum alterius. Est autem primum genus eorum, quae concoctione formam S essentiam mutant, quale Ust plantarum atque animalium alimentum. Alterum eorum, quae non mutant, ut carnes, quae elixanturA as uatur, &fructus etiam cum maturescunt,&quae similitudine etiaquadam concoquuntur, ueluti excrementa, & morbi, & alia quae daria, qtiae concocta non alsit, sed usum aliquem praestant. Ideoque τελώω-, Sc α τοτὲ λος concocti cor iura esse conceditur.
Primi generis concoctionis finis, natura est, non qhiae iris, sed quae forma est deessentia. Nam concoctio in is alimentum tale redditur, ut rei aut partis alendae forinti in accipiat: siquidem caro sit, quod carnem alit , neruus quod nermina. Aliarum rerum, quae una ain non mutant, sinisdtin taxat est, ut concoctione talia & tanta fiant, qualitates te & quant states solum mutent. quidem illis conuenit, aut assatione, aut elixatione, aut putredine . A ssatiosae quidem, quemadmodum carni, de praetcrea lateribus qui assantur, &affatione ex Mimidis sieci, ex molli-hus duri S concreti eis ciuntur . At elixatione, uti sto, quod elixari inferius traditur, elix siq; crassius redditur, formamque aliam acquirit, qrianquam acci lcntaria in . A tuum quoque & li- :gnum translatione quadam elixari post dicentur, quae elixa qualitates mutant,di hoc quidem si cius redditur, ill hid purius. Aut putrcilinc, ut excrementis accidit . Urinae e m hypostasis, rei, quae putrefacta est, rationem obtinet. Quae autem in tuberculis coguntur, putredine concoqui id indicat, quod tum concocta a medicis nominantur, cum suppuruerint. Similiter 3 lachrymae putredine quadam concoqui dicuntur, cum in humorem densus n& paucum fuerint inutatae. Illudentiti uocabulo λήμη significati tr. Qitibus omnibus modis res huius generis concoctae utiles redduntur, quemadmodum quae assantur, aut elixantur, antequam concoquerentur ad c sum inepta. Excremetria item& humores crudi in animalium corporibus, tum cum c lac cti sunt, facilius exceria uia surd purgaratur, magnoinde commodo ipsis animalibus accedente, qu bd &eos excernere sine concoctione non possint, & non cxcreti magni masserant nocumen. tum. At uero concoctarum rerum duo haec genera aptul Hippocratem& Galenum multis in locis leguntur, praesertim in libro de ratione uictiis in morbis acutis. Nam cum inco concocti
362쪽
A nis morbi,&exerementoritan Hippocrates ineminisset, Galemis in commentario inclitit, excrementa, quamiis non alant, γε re μυρον tamen concoqui, de concocta nominari. Est alitem anima disertendum, quemadmodum putredine concoctionem fieri Aristoteles doceat , ueteres, ut
iidetur, imitatus, qui, ut Galenus auctor est, oῆψιν, Φεψιν, id est, patrcdinem concoctionem nominabant . ita enim docet ille in sexto libro Aplioris morium, cum ait, ueterem consuetudinem illorum suis sie ασκῶα-ων, quae nos απεσῆιι καλιμεν, quod clii idem non de ea solum concoctione, quiae in tuberculis, & aliis eius generis putrescentibus rebris fit, ii surpatum uidetur, sed etiam in ciborum concoctione: unde quidam apud Athaeneum nocturna somnia .prae diurnis magis ea re commendat, quod nocturnae compotationes magis concoquantur, quam diurnae. Si quidem Iuna, qua res pii trescunt, nocte dominatur, &concoistio putredo est quaedam. Docet tamen Olympiodorus discrimen esse inter putredinem & concoctionem, quhd putredo ab externo &asci titio calore oriatur, concoctio a nativo, non rei quidem, quae concoquitur, sed eius, aqua sit concoctio. Quod autem ait, idem es e concoctio nerei & putredine in , sed ad nos relatam di ci concoctionem, ad rem autem ipsam putredinem, id non omnino probandum est. Et haec quidem de putredine, qua concoctionem fieri dicitur. Varium autem concoctionis seu rerum coit A coctarii in finem esse, inferius Aristoteles docebit, cum de elixatione disseret. Rerum enim eli diarum ,& omnino concoecarum eundem finem non e se inquiet, sed alia ad esum praeparari, alia ad sorbitionem, alia ad alium usum, ut pharmaca. Sed de his dubium est, quorum tinctii e sentiam seu naturam esse ait. Illa enim, cum antea non esse iri, uidentur generari, quandoquidem ortus in essentiam desinit: cum tamen de his tantum caloris & frigoris muneribus nunc agatur, quae in rebus iam natura constantibus uersantur. An dicendum est, alimentum concoctione noomnino & smplieiter fieri, etsi es lentiam aliquam, qua ex parte alimentum est, acquirit λ quippe quod rei aleiadae idoneum reddatur, cum antea non esset.
omnibus autem, ut sic assiciantur, accidit, cum materia & humor fuerit euictus. Etenim hic est, qui a calore naturali determinatur. Nam dum ratio in ipso inest, natura hoc est. Quocirca &sanitatis signa sunt eiusmodi, & urinae, &C alui deiectiones & omnino excrementa. Ac dicuntur concocta, qubda proprio calore uinci humorem indicent.
2I Cum duplicem rerum concoctarum seu concoctionis finem proxime tradiderit, eas, quarum finis est, ut tales & tantae concoctione evadant, hunc finem assequi tunc ait, cum materiae&humor a calore fuerit uictus. Etenim calore, qui inest, humorem ipsium terminari, di eousque calorem,&naturam esse, dum rationem eam ad humorem habuerit, ut moueat & hi incat. Pr terea excrementorum concoctiones sanitatis indicia esse, ut, ex quibus intelligatur, calorem natu lalcm, & naturam perseuerare, materiaque& humore poteruiorem fuisse. Quod ante Aristotelcm Hippocrates tradiderat, cum Epidemiarum primo concoctionem diceret, celerem & fi mam atque salubrem iudicationem indicare, cruda autem&non cocta,&in malos in se essus secedentia, iudicationis difficultatem, aut labores extremos, aut mortem, aut recidiuas. Cum uerra urina & alui deiectio primum locum in excrementis habere uiderentur, ea Aristoteles nomi natim commet Dorauit, reliqua omnia generaliter adiiciens. Roboris autem uenarum & caloris,
qui in eis continetur, urinae concoctio, indicium est, quod cius alimenti, cuius concoctio in D eis e fit itur, excrementum sit, uidelicet, sanguinis. Alui concoctae deiectiones, ipsius alui robur, ec sanitatem indicant, quomodo &sputum, si concoctum excernatur, eius sanitatis est si gnum, quae ad respirationis pertinet in strii menta. Id quod Galenus praeclarὰ explicauit libro primo de cristibus. Excrementorum enim tria haec geneta posuit, quorum quodque eius partis robur ac sanitatem indicaret, aqua concoctum ut concoqui possunt excernitar. Nec cuiusq; horum cola coctionis signa praeteriit, cum eorum qualitatem & quantitatem monstrasset siqui deurialia& tanta, quae concocta sutat , esse Aristotele docente oporteat. Quae signa tigillatim commemor a re nunc non libet, ne medicum potius, quam philosophum agere uideamur. I llud tant im exponemus, quod Aristoteles nunc subiicit, omnibus rebus, quae concoquitiatur, signum commune. Quare sic ait:
363쪽
Omnia autem, quae concoquuntur, crassiora esse & calidiora necesse est. Ε. Nam quod eiusmodi est, calor corpulentius reddit & crassius, atque siccius . Concoctio itaque hoc est.
Σ1 Quae de rerum, quae concoquuntur, crassitie Aristoteles tradit, in nonnullis quidem ita se habere perspicuum est, sed tamen & in alijs contrarium accidere cernimus. Ita quidem se habere, in ipsis primum excrementis, quae antea commemorauit, patet. Nam utinae concoctionis signum crassities est, temperata tamen & moderata, ut tradit Galenus. Etenim nimiam aut tenuitatem, aut crastitieni cruditatis signum esse censet, atque concoctionis aut nonduin inchoatae, aut certe nondum perfectae: tenuitatem quidem, nondum inchoatae, nimiam crassiliena , .nondum perfectae. Nam concoetione durante inflantes quidam admiscentur spiritus, qui urinam turbantes, cras sitiem quandam in eam inducunt, ut uinis nouis ebullientibus accidit. Quae turbatio concoctione perfecta desinit,& ad crassitiem mediocrem urina reducitur. Quod in his dignosci potest, quae excernuntur, tenuibus urinis. Nam ob cruditatem, quam habent, aut perpetuo tenues remanent, aut paulo pbst turbidae efficiuntur, tenues quidem per iterant, quarumco suoctio nondum est inchoata, sed quae concoqui iam coeperunt, turbidae ob eam , qtiae dicta post, exusam efficiuntur. Sic patet urinas concoctione fieri crassiores . Alui etiam dei eictio aes, si coctae fuerint di salubres, molles quidem este, sed consistentes, Hippocrates 85 Galenus docet: hic quidem in primo de crisibus, ille in secundo praesagiorum. Nec aliter sputum se habet, &alia excrementa, quippe quae concocta crassiora omnia conspiciuntur. Idipi in in sanie seu pure, quod intuberculis inest, cernimus. Etenim concoctum, pusque iam factum crassius est, qua anica. In ophthalmia principio copiosus humor, & tenuis defluit, deinde parcior , crassiorque notam quandam concoctionis accipiens,postea temporis processii copia decrescente,& adcra sitiem spectante, adcd concoctionis fgna augentur, ut etiam palpebrae dormientium inde conglutinentur. De qua re Galenus in libro de totius morbi temporibus. Iam si alimentum, quod irere concoquitur, cons deremus, illud quoque concoctione crassius eii adere intelligemus. Sest dubitatio est, quoniam alimentum in uentre tenuius redditur, item de fruetibus acerbis, quia1rollioresti humidiores, ideoque minus crassii fiunt concoctione. Hii mores praeterea, qui in animalibus sunt crudi, crassitiem habent, quam concoctione deponuiu, tenuiores facti. Pro hlamaturn etiam sectione iligesima quinta, res concoctas non concoctis molliores esse traditur.
Quamobrem di humidiores, siquidem mollius id est, quod humidius, durius quod siccius. Quibus omnibus dubitationibus breuiter respondendum, si tamen prius id exponamus, quod Axi . Giloteles hic tradit, eorum, quae concoquuntur, crassitiem, & corpulentiam a calore proficisci, siquidem natura eius est, erassitiem in id inducere, in quod agit. Hoc autem efficit calor, quod humorem, qui tenuitatis est causa, educere consucuerit, quo quidem eductci siccae partes coaganen tantur, unde sipissatio, Stea assilies oritur. De qua re Aristoteles abunde in progrestit disseret, his una commemoratis, quae spissari,& concrescere caloris efficientia apta sunt, his deinde, quae frigore, di his quae utroque. Sed ut crassitiem & corpulentiam calor inducit, sic calo rem . Agens enim quodqtie in id, quod patitur, sibi fimi Ies qualitates indueere, & omnino sbi simile efficere contendit. Ideo alimentum omne, quod adhu a Iit, aetiique est alimentum, cali dum est. Excrementa etiam sunt calida, quemadmodum urinae, & alui deiectiones, perinde atque omnia combusta. Dubitationem uelo ingerit, quod dicitur, calore crassitiem induci, climpleraque habeantur, quae calor extenuat, iueluti aer, qui calore fit tenuis, frigore crassior. Est praeterea in seeundo de ortu & interitu Aristotelis sententia, caloris proprium esse, i aritatem in
ducere, frigoris, spissitudinem. Sed hae e praesenti sententiae non aduersari docendum est, deinde R dubitationes antea allatae soluendae. Dicendam itaque, raritatem atque icnuitatem in sim plicibus eorporibus a calore proscisci, in mistis crassitiem &densitatem. Ideo aerem atque tiam aquam calore rarefieri ac tenuari r quae autem concoquuntur, quia mixta stini, crassa &den sis, caloris esse ientia euadere. Cui iis diuersitatis causa est, quod a rebus mixtis tenuitate prae ditis humorem calor euocat, qui tenuitatis est causa es quidem tenue ad humidum pertinet, ut se eundo libro de ortu est proditum .Humore igitur euocato atque exiccato in reliquis partibus crassities relinquitur, ut post terreis &siccis, cum crassities ad sc cum no aliter pertineat, quam tenuitas adli qmidii in . Hoc itaque pacto res mixtae cras siores efficiuntur, qui modus rebus simplicibus , ueluti aeri, non eonirenit. Etenim aes sua natura est humidus, simplexqtie corpus. Quo fit, ut calore humor eius euocari non possit, partibus terreis & siccis illo edusto remanentibu L . Ideo non densatur, sed potius rarefit, humore aqueo, si aliquem admixtum babeat, dis . luto, qui densiorem illum siciebat. Terra similiter non densetur aut erassescit calore, sed humecta praeter densationem concrescit, quomodo lateres fiunt omnia . Sunt qui calorem
364쪽
A naturalem,qui antinae est instrumentum, crassitiem addiicere,& denstatem inquiant, elementaxem,raritatem,qiuanquam& bunc ipsiim interdum densare,sed ex accidenti,ut cum carnis mea 'tus igne constipantur,consumpto liti more,qui inerat. Sed non animaduertunt,calorein quoque naturalem hoc modo densare,&crassum efficere,humorem absitinendo. Unde constantiores, distores,crassior estq;& minus bumidae iuuenum partes S membra,quam puerorum conspicis tur, quM calore, qui auctus est,illorum humor fuerit abscinip tus. Quae autem de a I mento in itenti iculo & caeteris,quae concoquuntur,non crassescentibus dii bitauimus,tolli ita post lint: Alii men tum quidem in utero diuidi,& ex era , 8 solido in chylum mutari,sed tamen crastitiem quan dam ad extremum, cum partibus,quas alit,al similatur,accipere. Quin & in ipso uentrieulo, nisi corpulentia quadam constet, concoctum non didi. Humor etiam, qui in acerbis fructibus inest, aqueus est di tenuis,ac eoncoctione crassescit,partibus terreis digestis, At cum humore illo temperatis. Nec si quid molle est,idcirco tamen crassum esse non potest.Memadmodum lutu molia
D, quod multis durioribus rebus, ut glacie, erassius est Humores autem crudi, qui in animalis sunt corpore, saepenumero erassislint,& eoncoctione dicuntur tenuari, quoniam, ut concoquatur, tenuantibus medicamentis incidi debent,dea viscositate liber aeri, quo tandem a natura cra a sitiem eonvenientem accipi&nt: qubd de urinis etiam dictum est,quae initio erasistores stant,qira, parsit. Humorum itaque tenuatio, praeparatio potius est ad coectionem,quam ipsa sit cococtio. Quod Averroes in collactaneis indicauit, cum duplicem praeparationem eme tradidit, unam ab diarte, quae tenuando progreditur,alteram a natura, quae humorem ad mediocrem,ut aium,consi- .stentiam reducit. Nec aliter Galenus uidetur sensine. Illud autem, quod ab Olympiodoro tradiatur, non omnino probauerim, primum quidem de hac humorum concoctione, quae anat irati fit ficultate, Aristotelem non locutum,sed de maturatione: deinde non Omnes humores crudos atFtenuari,sed crassos solum. Carnem enim,de quaecunque actii sunt humida,ea concoctione crasse νscere: quae autep testate ea dissoIui. Etenim&de omni concoctione locuti ix est,& omata, quae: concoqiiunciar, leui metu, seu potestate sint humida,crassescere se adidit. Quorum aliqua si initio: concochionis Midentur tenuari, ad extremum tamen, ut ipse fatetur, congruam & temperatam
& ςorienetinni conuenientem accipiunt crassitiem. Et haec quidem satis de humorum eo coetione Nam exactibndisputatio medicis relinquitur. Sed quaestio est de musto quod coneoetione tenuit reddituri Andicendum,utolympiodorus ait,ipsum per se mustum, quatenus mustum, tenuissimum essis;sed spiritu crassio& flatu lento repletum. Tum igitur spiritum concoctione uanescere,ipsumq; tenue mustuni,crassitiem,quae uini propria est,accipere. De aqua autem,quae c. coctione tenuior fieri uidetur,postea dicetur. ατελο αδώδε eum ακῶας δὲ - θερμοτη pq t. Eo πς η ς' ατελεια ε *zω φυmi υ .
Inconcoctio autem imperiectio est, ob proprii caIoris defectionem, caloris uero desectio frigus est. Impersectio autem est oppositorum patibiliu, quae nὶ tura cuiq; sunt materia. Concoctio itaq;& in concoctio hoc modo sint definitae.
3 Quae de inconcoctione, quam αωι Γεν nominat, di euntur , ex ilIis possunt facile intelligi, quae decuncoctione sunt tradita. Merith autem inconcoctio oppositorum patibilium imperse cito dicitur elim eoncoctio ex oppositis patibilibus perfectio esse dicta sit. Opposita patibilia
ruae sint,& quemadmodum cuique sint materia,satis antea expositura est,cum concoctionis de nitioe,plicaretur. Aduertenda est autem differetiae inter in librode differomiis symptomatum Galenus tradidit.Primum igitur,hoc est, ἀκε Iri , concor, clionis priuationem signi care censet,quanquam alii putarental imenti mutationem esse in quat litatem is natura eius,quod est alendii ni,alienam. Alterum, videlicet λαεφα, balimenti mutationem deplauatam significare. Tettium debilem eiusdem alterationem. Sed omnia ista proprie u surpauit Galenus ut ad alimentum duntaxat pertinent,non ad omnia, quae concoqui dicuntur. Caloris autem defectum frigus este,& ab eodem defectu inconcoctionem proficisci, tam apertu videtur,ut nihil magis. Nihil enim est frigus,quim caloris priuatio seti penuriar nulla item praeter hanc inconcoctionis causia esse potest.Siqitidem concoctionis effectrix causae est calor,e5tia-
xiorumq; contrariae sunt causiae.
365쪽
Maturatio utem est quaedam eoncoctio. Nam alimenti, quod in fructibus Einest, concoctio, maturatio dicitur. moniam autem con coctio, Perfectio quaedam est, tum maturatio perfecta est, cum mina, quae liu fructu sunt, .aliud ta
le perficere potuerint, qualis ipse est, Nam in iij spersectum sit; dicimus . Maxuratio igitur fructus est.
αε Diserere aggreditur dς maturatione di immaturitate, seu cruditate, quae primae sunt concodhionis in concoctionis sippei es. Ae primum quidem omnia proposxponit, quae ad tui aliorinem pertin pnt, tum ea, qine immaturitatis se ii eruditatis sunt propria, reliquis insertis, quae in triatur tionis explicatione desiderabantur. De maturationς autem docet, quid sit, a quo fiat, quarum rerum propria sit, qdando persecte insit,& quam naturam iis asserat, quae matures iit. Quid autem iit ,α quibus iussit,& quando, in his uerbis exponens,inquit, maturationein, qtitvndam concoctionem esse,proptere qu54 concoctio alimenti, quod inest in fructibus maturatio appelletur. Tum uero perfectum esse, pium semina intra mictus inclusa aliud tale possunt inicere, quales ipsi sunt fructus. Hanc enim aliarum retum perfectionem esse, atque hoe nomine perfecta appellari. Quae omnia explicationem requirunt. Atque illud principio, maturationem conc in urctionem quandam esse, tu quid sit fructius, quem Aristoteles, & hie & in se cudo de anima νε ιλάν η -ν nominat, cui sis alimenti concoctionem maturationem esse ait: demum quo pacto matii ratio perfecta sit, cum simile quid generare semen potest, quale est fructus . Maturatio itaque concoctio dici. ux non simpliciter, sed quaedam quoniam fructuum tantum est, seu humoris, : qui ines: in illi. Concoctio autem est, quoniam persectio est , quae ex oppositis patibilibi is ae calongist na turali adiuuantibus extrinsecus quibusdam. Perfectionem autem esse intelligi iis quAdno an tu poris us dicatur fructus, quiani ad maturitatem peruenerit, qui idem feriactus dieittir, simu hae maturuit. Est autem fructu , id, quod a stirpibiis procreatur, adesiim accolusnodatum quin
sempi continetur, ueluti pomum, pyrum, ficu . Atque haec communi si est ud Latthion nocabu,
li fructus significatio. Adistoteles uero, qui fructum proprie semen vult esse, re ερικάρα νιν ΓΟ --nat, propterea qubd fructum complectatur, 3 intra te contineat. Fructum autem Micuten in paemoὸe animalium orxu dadem esse tr dit, sed posterioris latum&prioris ratione dissul ero. Si quhdem fructus est, qua ex albo procreatur, semen qua ex ipso aliud fit. Quoniam igitii semen ristoteli fructus est, id quod si meneo plectiti ita quod est pulpa. quam no&continani ex fructum:
semen aut etiam fructus, seu pulpa integitur. In qua sententia etiam est Olympiodorus, nec ἰt , a,
mea infici ,quin in libris dς plantis,uocabulum iis που, ad id signis eandum uiur εἰ twJuulgo fructus dicitur,ueli ti pumum est, aut pcisa cum ut nox. In qua hi : ificatio qide A. et i qii 'iuquomodo 1 Gale ho accipitur καρποπι, secundi Ii i mitio de facultati kusci imento ru. Sed plantasὸistinguit, clim aliarum fructum ac semen parum differre censeat, quemadmodum tritieum est,& hordeum,& eius generis alia. Aliarum magnum diserimen esse I ii uti Ibeborii iri seminis & fructus. Nam seus fluctum,ficum esse, id autem granum, quod in illo continetur, se men. Sintilitet pomi pomitin fructum esse,grana inclusa, semen. Fructus igitur huius, qui Ari ita teli in his uorbis ωσει- ,πινν est, maturatio Propria est. Sed ita hi ς maxu pessis , ut istme, ' oquea quod proprie fructu est, maturescat. Qilarum duarum maturitat st Theoplixastus in primo de.c usis plantarum meminit, ubi docet του περιι ρ xij maturitatem ad cibum accommodataria esse: χιteram uerbi quae fructus est, seu seminis ad procreationem perpetui intrinq; arborum pertinere, Aristoteles autem maturitatem fruct sit solum tribuit, quoniam in eq proprie est humor de alimotum, quod concoqui de Mat. In omni enim tali fructu humor quid in iii est, qui alimcntum anu.
Dialibus praebct, oui nisi concoquatur, animalium cibus esse non potest. Hic ante concncti Mem . tenuis est, dcii eluti inter mi inatus, acide haereus aut aqueus aut ex utroque mixtus, cum aqueum Pthumidum, aut aereum id sit quod terminos non trabet. Sed crassius & consistens atq; omni o te imi natus concoctione efficitii r,& prioribus oppositas qualitates acquirit. Q uod cum factum Lit, maturus dicitur fructus: sic perspicinam euassit, mathi rationem,alimenti eme concoctionem quod
inest iu fructibus, quiq; sint fructus. Iam docendum est, quemadmcidiim matii ratio perfecta fit, crum simile quid semen generare potest, qualis est fructus. Quandoquidem ει in aliis persectum se dicitur. Hoc ergo ex eo potest intelligi, quod in secundo de anima A ristote ex doces,,uiuentium omnium, quae persecta sunt & non isse, naturalissimum esse talia progignerit; quali a fundipsa: sic eni in coriam conseruantur species,& sempiterna fiunt, ut Pliato in sym eqsio. .secundo de ortu Aristoteles, tradunt. Quam certe sempiternitatem res omnes plurimum appetunt, &il . lae potissmum, quae ad uniuersi pertinent perfectionem, quales sunt liae, de quibus loqui inhir; tu . Dentes res perfectae. Qii in & uiuetui uni persectionem in eo, quod iactum est positam. esse ea
366쪽
A eo intelligitur, quod septimo Physicorum proditium est , tum demum persectam rem dici, cum
propriam hi irtutem est inacta,ueluti eqvitan perfectium, qui currendi habet uirilitem, persectam .scrram, quae secandi. Estatu cimii uentium, qua uiuitiat, propria uirtus, rei sibi similis procreatio, cum huic uni operi nunquam non intenta esse uideatitur, ueluti ei, ad quod a natara addicta est. Clim igitur fructus in iii uentibus rebus numerentur, tum dicuntur perfecti, cum siemen, quod continent,hanc ilirtutem habuerit. Id uero fit maturatione. Recte ergo ait, maturationem tum perfectam esse, eum semina, quae at in fructu, tale possunt gignere, qualis ipse est, quandoquidem & aliorum in hoe sit posita perfectio,aliorum uidelicet uiuetutum, quae facultatem tale ac ceperunt. Semina autem a plantis, aequibus genita stant separata, utro modo utinant, an potestate sola an actu,&si potestate id la,ut secundo de animalium procreatione scribitur, quo pacto ua 4eant generare,non cst praesentis instituti exponere, sed ad tractationem de plantis atq; animali bus attinet. Differentia quoque inter ω ψιν&πεπανθὸν cognita est, 'vadoquidem species sit quaedam mis irέψε se quantiis ab eodem uerbosamia originem trahant. Sed dubitatio exoritur, quoniam concoctio omnis a calore est, maturatio non omnis, cum fructus interdum frigore maturescant. An uero frigore maturescunt non per se, sed calore nativo, qui ui frigoris per antipp-B ristasim cogitur, quomodo &alimenti concoctio hyeme perfectior efficitur, frigore ex texi ore e lorem natiuum in unum cogente λ De qua re Theophrastiis in libro de igne.
Ex his autem, quae concocta sunt, multa alia, id ea quidem eadem, sed tran-siatione dicuntur matura, propterea quod nomina ut antea dictum est in cuique perfectioni in his, quae naturali calore & frigore terminantur, non sunt po
sita. Tuberculorum autem&pituitae,& huius generis rerum maturatio, eius , qui inest, humoris concoctio est, quae a naturali escitur calore. Nam quod
non uincit, terminare non potest. C dis Quoniam alimenti, quod est in fructibns,eoncoctionem, maturationem esse definiuit, complura autem alia sunt, quae inaturescere dicuntur, transtatione duia taxat quadam, non proprie maturationem eis tradit conuenire. Alimenti autem fructuum concoctio, maturatio proprie dicitur, quoniam eorum, quae maturescere dicimus,nihil propriE concoqui concedimus, praeter limentum illud. Id enim proprie concoquitur, cuius concoctio a calore insito oritur, & quod alere potest, cum est concoctum, ut ex Aristotelis sententia atque G leni antea docuimus. Huius generis interea, quae maturantur, alimentum duntaxat est in fructibus me lusum. Caetera, qtubus maturatio accidit, a naturali quidem concoquuntur calore, sed concocta non alunt, quin potius ii natura, ut inutilia, excernuntur: de qua re proximis uerbis dicetur. Similitudine igitur quadam,& nomine ueluti mutuato, haec, quae non al unt, dicuntur matura, ueluti tuberculi atq; pituita,&eius genetis alia. inams militudinem AristoteIes exponit, cum harum rerum maturationem,eius num oris, qui inest, concoctionem eme ait, quam naturalis efficit calor. Nam & alimentum, quod inest in fluctibus, humorem quendam esse tradidimus, qui, ubi concoctus est,inae tu ruisse fructum concedimus. Alieno autem uocabulo concoctio illa nominatur, quia nomen proprium non accepit, ut complures alue similes mutationes, quas insitus calor & frigus efficiunt. Sic antea docuimus,&in progressu docebimus, auro ac lignis elisationem tribui, quae tamen propriὸ non elixantur. Ita in tertio huius operis t7phonem, hoc est turbinem, uentum ἄπε- διν,bpc est, cri dum&non coctum, νεφι ueph νεπεμμένον, id est coctiam, nominauit. Cum autem tuberculorum,di similium rerum maturationem a calore naturali fieri dixisset, id quodammodo demonstransadiecit, quod non uincit, terminare non posse: perinde ac dixisset. Humor, qui in his rebus inest, eum mature sicunt,calore terminatur: ab eo itaq; uincitur, quamobrem &concoctio ab illo emeitur. Sed non magnum, ut uidetu G demonstratio haec momentu , ad hunc
Itaque ex fiat uosis aquea, ex talibus autem terrea concrescunt, & ex tenuibus G g α seinper
367쪽
semper crassiora fiunt, quaecunque maturescunt. Atque alia quidem per hoc Lin se adducit natura, alia expellit. Maturatio igitur quid sit, dictum est.
16 Quod de concoctione uni iuersa antea tradidit, de maturatione particulatim nunc doceti ad . que id quidem enucleatius, cum ait,ex spiri tosis & ac reis aqueas,& ex aqueis terreas res quascunque euadere, quae maturescant. Ac concoctionis quemadmodum duplicem fine esse uoluit, quoraim alter ei Cn;itura, alter, ut res concoctae, tales S tantae fierent, ita S maturationis duplicem statuit, cum ait,naturam mutatione alias res in se ad diicere, alias expellere. Etenim eas in se adducit natura, qt r.e propriὰ maturescunt, quaru concoctionis finis quodammodo natura est, cuiuia modi suiu fructus, qui maturatione in naturam adducuntur, quod naturam, hoc est, procreari di, & omnino motionis uim efficientem accepisse tum dicuntur, cum maturuerunt. Quanquam non ita in naturam desinunt, quod formam & speciem mutent, quemadmodum alia montu. Quas autem natura eiicit, translatione sola maturescere dicuntur, talesq; & t antae maturatione efficiuntur. Id quod pituita &sanies, tuberculorumq; docet excrementu, quae tua natura expelluntur, cum maturatione talia & tanta euasierunt Quaestio autem, quae de sciictibus plerisq; esse solet, qui erudi di nondum maturi, terrei sunt,& ad ligni naturam ueluti accedui, iidem maturatione aqtiei &succi pleni efficiuntur, quod in pyris S pomis,&a I iis eius gelieris conspicimus,laec in qua quaestio antea sollita est, ire luti &ea, quae de humoribus crudis est, qui insu ut
in corpore, qui cum Caepe suit crassi, maturatione ad tenuitatem reductuatur.
alimenti, quod in fructu inest, cruditas est. Hoc uero est indefinitus humor.
Quamobrem spiritosa, aut aquea, aut ex utroque est cruditas. Cum autem ma
turatio, periectio si quaedam, cruditas erit imperfectio. Fit uero imperfectio se
propter naturalis caloris desectum, atque ad humorem maturandum propo tionis uacuitatem . Nullus autem humor per se absque re sicca maturescit. A
qua enim sola in rebus humidis non crassescit. Porrhid accidit, aut quod calor exiguus si, aut quod humor, qui definitur, multus. Quam etiam ob causam rerum crudarum succi sunt tenues, ct magis frigidi quam calidi, ad esum praeterea & potum minime idonei.
a emadmodum in eo ne octio eoncoctioni aduersatur, sic maturationi cruditas: quam cruditate minatu rationi adiuersam, quae immaturitas propriε dicitur,ωμον ,τὰ nominat: quOὸ uocabulum interdu latius patet,& ad omnem eruditate insignificandam usurpatiar. Utigit hir post concoctioilem in concoctionem declarauit, se post maturationem de crudita te disserit, quae inconcoctionis species est quaedam,quonio do maturitas concoctionis. inamobrem inquit, cruditate in concoctionem esse, non quidem rei cuiusuis, sed alimenti, quod inest in mictu, non aliter atq; maturitatem eiusdem alimenti concoctionem esse antea asseruit. Sed cum alimenti huius uim &naturam minime explicasset, nunc ea in declarat, humorem indes nitum esse inquiens, ob eamq;
causam, flatuosam, aut a queam, aut ex utroque constantem cruditatem seu immaturitatem esse. In definitus autem est,&non terminatus humor talis, quod actionem caloris nondum acceperit,
cuius efficientia solet terminari. Cum autem humor natura sua indefinitus ad acrem pertineat, aut ad aquam, squidem humore elementa haec constituunt tir,eodemq; tali, qui alienos terminos
facile accipiat,suis non contentus, aeream seu aqhi eam, seu aeris,& aqtrae communem,hoc est, rei aereae seu aqueae, seu aeris,& aquae communis cruditatem seu immaturitatem esse, merito diciti must. Est ueris aeris seu humoris aurei in his, quae adlaem magis, quam aquam participant, cuiuis odi est oleum. Aquei autem in his,quae aqu1 magis qua aerem, quale est trinum. Imperfectioncmetia cruditatem inquit, cum maturitatem perfectionem esse docuisset. Et hanc quidem imperfectionem ait proficisci ex caloris naturalis,cuius proprium est maturitate inducer defectu, & ad humorem
368쪽
A humorem 1 naturand hi in proportionis uacuitate. Id uero accidere, uel quod hic calor reuera litpaucus, aut ii multus sit, livi morem tamen longe ampliorem maturandii in acceperit. Id quod praeitare non potest. Ob hac autem causiain effici, ut i ininaturi ac crudi si icci te mi es sint, de magis si igidi quam calidi,eltiq; ac potu minime idonei. Cum enim maturandiis humor iit, is maeretistic laqtieus, uel Grilis hic communis, antequam mathitescat, tu nuem esse nec qil ecit: ictu idem tenuis est, quicunque huius generis humor sit. Frigidus a Lucina est magis quam calidus, ut qui calore e uictus non fit crit. At uerb nec ad esumtaec ad potu naidonchis, qubdilla latina edi aut potati sint apta, quae concoctionem acceperunt: edi quidem illa, quae crassiorem habent 13:it iurant 1: potari uard, quaelium idiorem. Ac res quidem, ut comedi qtreant,aut potati idoneas, concoctionem face re, inde docet, quod pomum acerbum e sit ineptum, si igne coquatur, aptaim efficitur . Cum abite humoris sit maturatio, hii midum tamen nihil ipsum per se , absque siccitate ait maturescere, solamia quam inter humida non crassescere. mod Alexander dietiim credi t, ut quae humidam a turescerent, indicaretur. Indicari autem ea, quae calfactae uadimi crassiora, quod mattirescentia omnia concrcicant: humidum uero nullum, quod sicco terreoq; admixtum non sit, crassescere, quamobrem nec maturari. Hanc ci; ob causam inter humida omnia aquam solam ex calfacta, crasv siorem non seri ut quae in sui natura nihil siccitatis habeat, & celerius ita porci, quam crassitiem, queat accipere. Patet autem hunc locum de humidorum maturitate uerbis illis adiici debuisse , quae de succis crudis scribuntur. Sic enim totius, quem interpretamur, loci planior est et intelli gentia,& uerborum series magis continuata. Quae uero de humidorum de aquae crassatione sinit tradita, copiose in progressit explicabuntur.
Dicitur autem cruditas multis modis, perinde atque maturitas: unde & se dimenta, & fluxiones ob eandem causam crudae dicuntur. Nam quod a calore
C non euincantur, neque concrescant, cruda omnia nuncupantur. Longius au
tem progredientibus & fictile, & lac, aliaq; multa dicuntur cruda, si, cum calore mutari possint, atque concrescere, impatibilia maneant. Ideo aqua elixa dicitur, non cruda, quia non crassescit. Qu id itaque maturatio sit,& cruditas, & propter quid utrunque est, dictum eis.
28 Rerum, quae crudae nuncupantur, tria genera uidetur Aristoteles indicare. Vnum earum, quae crudae proprie dicuntur, quales sint filictuum lacci tenues,& interminatil, estque & potu non idonei, qui tamen cum maturescunt,idonei efficiuntur. Aliud earum, quae ad esum omnino& potum ineptae sunt, seu maturae seu crudae, sed calore tamen naturali concoquuntur & mala rescunt, qua re cum prioris generis rebus conueniunt: cuiusmodi sunt sedimenta,fluxiones le similia, quae in animalis corpore ab illius naturali calore concoctionem accipiunt. Tertium genus eas complectitur, quae calore naturiali non concoquuntur, sed externo, quae inquit impatibilia remanere, cum a calore euinci atque concrescere ualeant, qualia sunt lac re fictile. Ac lac quidem,
ut extra animalis est corpus, intelligit, non, ut inest in animali, quod illud, si crudum sit, propriὰ
crudum, ut Alerander ait, dicatur, utpote a naturali calore non superatum . inae horum gene D rum uno non comprehenduntur, nullo modo dicuntur cruda, ut quae calore, seu externo seu interno, nec uinci nec terminati sunt apta. Quam ob causam ait,aqua in non dici crudam, cum c a
lore ignis crasse secro aut terminari non queat. Mod, quemadmodum uerum sit, explicatu di sticile est, item quo pacto elixa dici possit, non cruda, neque ignis efficientia crassescens: si quidem
elixat ut id, quost cruduerat,&id omne crassest it, quod elixatur. Nisi dicatur, cruda ea dici, quae matures ere,aut aliquo modo terni in arisiuit apta, quod aquae non congruit, eIixam tamen similitudine quiadam appellari. De qua re in progressu. Nunc uero id doceamus,ex tribus generibus rerum crustarum, postremum minus proprie crudum dici. Neque enim Luitis generis res maturescere aptae sunt, neque maturae ullo modo uta quam appcllari, quod tamen necessaritim uidebatur iis, quae cruditatem maturitati habent aduersam. Sed Koc nomine cchidae non dicuntur, quod in Erdum maturescant, aut naturam habeant maturationi idoneam, quomodo fructiis di sedimenta, atque defluxiones, uerum,qubd calore aliquo concoqui cum possint, non sint concoeta
369쪽
.edrarum rerum naturam a truditate, quae maturitati aduersa est, alienam esse Aristoteles clim ui Ederet, procul inc irit pro edientibus nobis,&lac&fictile cruda a prellantur.
Flixatio autem, uniuersim quidem eius indefiniti, quod in humido inest,
ab humido calore concoctio est. Nomen uero in his duntaxat, quae eli Xantur, proprie dicitur. Hoc autem sipiritosum erit uelaqueum, uer iam ab igne, qui est in humido, concoctio essicitur. Nam , quod est in sartagine, assatur. ab externo enim patitur calore. Id autem humidum in quo est, siccum potius red- Pdit ad se attrahendo. Quod ueto elixathir, contrarium facit. nam a calore, qui in externo inest humido, humor ex eo secernitur. Quamobrem elixa omnia a Lsis sunt sicciora. inar enim elixantur, in se humorem non attrahunt, propterea quod interiorem calor exteriore uincat. Qv d si interior superaret, nimi tum ad se attraheret.
19 Omnibus,qua ad maturitatem & cruditatem pertinebant, pertractatis, ad disserendum de
eligatione,& et eo traria mutatione, quam μολυυσιν nominat, aggr ditur. Docet autem In primis,
uidelixatio sit,& quein admodum,& a quibus causis cssiciatur. Tum qua te ab ea concoctione issideat, quae in sartagine efficitur, quae quandam cum ipsa habet similithidinem. Deinde taxa bilium rerum genera, &quae proprie, &qtiae similitudine elixari conced antis r. Iterutra Proetoida elixabilium uarios fines esse, eodemq; modo fieri elixationem ab arte & natura, ct ab utraque in instrumentis quibusdam Demum de aduersa elixationi mutatione disserat, di quid fit, 3c quomodo fiat, qualesq; evadant res, quae illa essiciuntur,exponit. Hac uia Aristoteles ingreditur, hucq; in docenda elixatione atque illi opposita inutatione ordinem seruat. Principio igitur elixatione
inquit, concoctionem esse indefiniti, qiuod inli iunido inest, hoe est, humoris interminati, qui Ginest in rebus humidis ad elixationem idoneis, qui quidem humor interminatus spiritosus est,
aut aqueus. Concoctionem autem eiu simodi ab humido calore proficisci: ob eam causam ea, quae in sartagine coquuntur, assari potius quam elixari, quandoquidem a calore externo, uidelicet ab igne, potius patiantur, J coquantur, quam ab tria more illo, in quo sunt, seu oleum sit, seu aliud, ut quod patiatui potius a rebus illis, quae concoquuntur, quam in illas agat. Id uerb ex illius exiccatione agnosci, quae non aliunde prouenit, quam quod in eo res eo et ar ad se illud attrahunt, di attrahendo exiccaiit. Hoc autem rebus elixis minime accidere, ut qitae humorem calidum, in quo coquuntur,alse non rapiant, quin potius ab eo patiantur, humore, quem continent, illius
e Scientia secreto. Atque hoc quidem ex eo agnosci, quod res elixae assis magis siccescant, ut quarum humor attractus sit&exiccatus, assis illium ad se trahentibus, in quo friguntur aut as santur. Haec de elixatione in his uerbis tradit, simili commonefaciens, uocabulam, his solis proprie attribui, quae elixantur. Quae omnia quodammodo per se patent, & nulla uidentur gere explicatione. Huca tamen quaedam ad eorum pleniorem intelligentiam adiiciemus. Ae illud quidem primum, uocabulum ε umi, non aliter se habere, qua in, quae superius fuerunt expost Hla. Perinde enim, ut illa, de quibusdam proprie dicitur,ad alia ob aliquas similitudines transfer tur. Subus igitur proprie conuenit, ea uere & proprie elixant tir: reliqua, transtatione sola. Definiuit autem Aristoteles in his uerbis ueram& propri&m clixationem, his, quae tuere& pr rie lixantur,comtinnietem. Ex qua definitione intelligimus, qua re elixatio ii maturatione distideat, qua ite cum eadem conueniat. Conueniunt enim, quoniam utraque humoris interminati, qui in re inest, quae concoquitur, concoctio est: utraque praeterea a calore prosciscitur. Sed differunt, quod maturatio fructuum cst,& a naturali calore est, elixatio, carnium, & ab externo existit , eo uideli et, qui in humore inest, in orbem ad elixandum assidete. Quo in loco dubitatio exoritur, quo pacto eligatio concoctio dicatur, cum a calore proprio & naturali concoctioiaem effici traditum sit. Quam dubitationem antea quoque,cum de eoncoctione ageretur, attigimus, eamq; suo loeo dissoluimus. Sed nunc quoque dicamus, ueram & propriam concoctionem, quae alimqnti propria est,&ad quam sita ilitudine quadam aliae aliarum rerum concoctiones referuntur,
370쪽
A Aristotelem definiuisse. Eam autem a calore naturali proficisci. Elixatio igitur liaec, quae definitur , concoctio est, sed quae a naturali&proprio calore non sat. Aliqua autem est, quam natu ralis efficit calor, quemadmodum alimenti in uentricia Io concoctio, quam esse elixationem δρAristoteles censet,&Hippocrates ante elim tradidit, cum diceret, si, τεό υ ψωντα metis. Haec alimenti olixatio a naturali, qui in humore inest, calore esticitur, qui naturalis calor, quantiis ali menti proprius non cit, ad eum tamen pertinet, cui alendo destinatur. Vt igitur elixatio non omnis, uera propriaque est concoctio, sic nec omnis a naturali calore ortum liabet. Qitieunq; autem calor sit seu naturalis seu alienus, ad elixationem faciendam in humore insit, neeesse est Hoc enitii est xatio ab assatione dissidet, quod a calore haec sicco, illa ab humido efficitur. Illu etiam requiritur, ut elixandae rei indesinitus humor, seu aereus suetit seu aqueus ab humido illo calore superatus educatur. Ita rerum elixarum succi cum humido externo, in quo elixantur, miseentur, ob eamque causam sepὰ rebus elixis, ius, in quo coctae sunt, praestat: quare a rebus di ferunt, quae in sartagine friguntur. Illae enim in humore calido, seu oleo seu alia pingui male via, coquuntur, lacriam ab eo non ut incuntur, quin potius calfactae eum, quicunque sit, humo rem uincunt, eundemque uictum ad se attrahunt ,& id quidem non naturali earum calore, ut B quidam phitauit, sed eo, quem ex frixione contraxerunt, cerin praesertim pingue facile admodua calido trahatur. Eum autem attrahi humorem, argumento illud est, quod cxlceati Dcile,&quodammodo exugi conspicitur. Neque id impedit, quod humor calidus, in quo res elixan tur, perinde ut frixarum, imminuatur, &exiccetur. Nam in uaporem aqua contiertitur, nonare elixa attrahitur: oleum autem & pinguia omnia praeiciatorcsuo uaporem non edunt, sed quod in progressu explicabitur) suffitum solum. Eorum itaque imminutio ex eo potissimum accidit, quod a rebus frixis caloris efficientia attrahantur. Vnde& res frixae illis refertae sunt,&suauitate eis praestant. Estucro& argumentum, quod de elixarum rerum ampliori, quam asta rum siccitate Aristoteles attulit od de rerum earum interioribus partibus non exterioribus intelligendum est ,ut postea tradetur. Assarum enim rerum partes exteriores,sicciores sunt quam eliYarum , utpote a calore sicco exiccatae r e quarum partium siccitate euenit, ut interiores magis sint humectae,humore intus concluso,qui meatibus siccitate constipatis exire non potest.Quod rebus elixis non accidit,quarum partes exteriores ab humore semper ambiuntur,ob eamque causam non constipantur, ut qui intus est humor, facilὶ possit educi. Intelligendum autem, ut Alexander ait, de assis, qua elixaptius non fuerunt: siquidem illa Sintus, & extra siccitate sunt affecta.
ἀρη νη εψη Non est autem corpus omne eligabile. Nam neque id , in quo humoris est nihil, ut in lapidibus, nec in quibus quidem inestsede uinci ob densitatem non potest, ueluti in lignis . Sed quaecunque corpora humorem habent, ab igneo calore , qui est in humido, patibilem. Dicitur autem & aurum elixari, Si lignu,& alia multa, non eadem quidem specie, sed transtatione. Nam differenti js D nomina paria non sunt posita. Atqui&humida dicimus elixari, ut lac& mu stum, cum ab igne in orbem atque extrinsecus calefaciente is, qui in humido sapor inest, in speciem aliquam mutetur . Ita ei, quae dicta est, eligationi simile quodammodo ericit.
3o Quae sint res elixa biles,quae minime, quae item proprie elixentur,quae t assatione duntaxat elixari concedantur, in his uerbis proponi perspicuuin est. Intelligendii maute intest, lapides humorem non habere, qui sub senuim cadat,&ab eis distinctum, qui iIlis manentibus possit e duci, quomodo in carne humor sensibilis inest, itemque in aliis,quae elixantur. Nam aIioqiii humorem lapides habent, quo terrae partes continentur, &, ne in puluerem abeant, impediuntur. Omnia enim ex sicco&humido,ut ex materia,constant,quae duo uicissim se eoIligant,ut alter alterius uinculum esse & glute uideatur,alterumq; absq; altero definiri ac terminari non possit. Id quod antea quidem aliquo modo attigimus:sed in progressu fusius explicabitur.Lignotu mi- rabitur