장음표시 사용
401쪽
crassescet, aeris in aquai nutatio ite tenue reddetur. Sed sortasse ex aquae diuersitate thoe acci- Ε-dit . enim in oleo inest excrementitia, tenuis est: ideo cum exhalatue, oleum crassitis efficitur. Muae autem ex aere gigniti ir, crassior est, utpote multum aeris adhuc adimixtiun in se habens, ex cuius admixtione crassities oritur, ut in spuma. Olympiodorus autem ait, non ipso per se calore oleum crassescere, sed aquae admixto ueluti in eo, mi od Ohέλαιον nominatur: quod
quidem ipsi Aristoteli, ut patet, aduersatur. Qiuod autem albescere simul,&crassescere oleum
calore, & tempore non posse, obiiciebatur, chm id humoris evaporatione, hoc eiusdem genera tione fieri statuatur, tolli fortassis hunc in modum potest, aquam eam, quae tabescente calore ex aere oritur, crassitiem quidem alter re posse, non tamen candorem, qui alterius aquae evaporatione ortus est, auferre: aerem enim adhuc multum remanere, qui candoris est causa, aqua potis imum in uaporem secreta, quae excrementitia & aliena erat, & nigredinem oleo asserebat. Quae ueris de aquae evaporatione allata est controuersia, ita potest solui, ut oleo albescente eu porare eam dicamus, sed praeter exiccationem, alit etiam aquam excrementitiam eum intelligere ad naturam olei non pertinentem, quam interdum oleo admixtam esse contingit. Cum autem non exiccari inquit, quia in uaporem non abeat, de totius aquae evaporatione, etiam eius, quae adolei constitutionem pertinet, uerba sacere. Haec enim aqua lentorem habet, quo, ne in uaporem Fsoluatur, impeditur: qtiae autem oleo forte fortuna admixta est, eo lentore non est praedita, ideo in iaporem solui potest. Dici etiam potest το ελαον legendum esse, non νο ζδωρ. Itaque Aristotelem docere, oleum non exiccari, nec elixari, quod in uaporem non abeat, ut illa quae propriὰ xi e cari sui it tradit 1. Sic legisse Albertus uidetur. Qi md ad alborem olei attinet, praeter ea, quae dicta sunt, adiicio, Aristotelem Problematum sechione trigesima octava tradere, Solis efficie tia eum fieri, quod Sol terream partem ex oleo eximat, quae nigroris est causa, ut in uino nigro, quod terreae portionis merito est nigrum. Galenus libro secundo de medicamentorum simpli eium ficultatibus, oleum albescere per ab Iritionem tradidit, et iisq; ablutionis rationem exposuit. In qua ablutione ideo candidum oleum fieri existimo, quod partes terreae tollantur. De olei eoncretione in solutione dubitationis nihil aperte die tum est, sed ex his, quae tradidit, in te
Iigi potest, cur non concrescat. Nam clim aereum,aut ex aqua & aere constans, non ictreum autaqueum, ponatur, calidum est, & rarum magis, quam ut frigore coagulari duresccreq; possit. Calore igitur, quiae terreum non est, non concrescit, cum eo solae res terreae concrescant: frigore autem, quia nec terreum, nec aqueum. quod etiam de semine tradidit. Oleum autem eam ob
causam, quae dicta est, non coagulari seu concrescere in loco illo de animalium ortu, expresse traditum est. G
Qilae autem miXta aquea sunt& terrea, ea pro utriusque copia dicenda sunt. Nam quoddam uinum &concrescit, & eligatur, ut mustum.
8 olei natura explicata, Se dii bitatione, qhiae de ea exoriebatur, dissoluta, ad ea reuertitur,de ovibus diserebat, quae ex aqua& terra conflant, A igne ii et cras te sciunt tantum, uel etiam concrescunt. Haec itaque uit dicenda esse pro terrae aut aquae multitudine, hoc est, ad terram aut aquam reserenda, prout hiatiis aut illius plus in se habuerint. Quod etia in antea tradidit, elim de sicco&humido dissereret. Affert autem mustum in exemplum: quod, cum ex aqua & terra inter se ad mistis constet, terreum est, & ad terram te feritur: si qui dein&concrescat &elixetur, hoc est, crassu in fiat, quod rerum, quae ex terra sunt&aqua, sed plus terrae continent, est proprium. Na, quae aquae plus habent, crassescere duntaxat ut ignis traditum est. De musti elixatione quaedam antea dicta sunt, cum de elisatione uniuers mage petiir. De eiusdem constitutione & crassitie in pro- Η gressu disseretur, ubi m agis, quam uetus itinum, terre iun esse,ideoq; calore crassescere,& frigore minus coagulati, quam illud, ira dctur. Cuius generis maxime esse Arcadicum mustum dicetur, qtiod utribus inditum, fumo sic exiccatur, ut erasium bibatur. Quo fit, ut musti& eius uini,quo st iam concoctum est, diuersia sit ratio. Nam, quod concoctum est, a crassis&terreis partibus quo dammodo purgatum, ad aquam refertur, quippe quod frigore coaguletur, ut antea traditum est. Mustum autem terreum esse, ex copia faecis dignoscitur, quae in eo subsidit, terreaque
est, ut Galenus seeundo de simplicibus medicamentis, & ante ipsum Theophrastus, tradi
Ex omnibus autem huius generis rebus,ctim exiccantur , aqua abscedit.
402쪽
A quam uero esse, hinc indicatur, quod uapor in aquam concrescit , si colligere eam quis uelit. Ita fit, ut in quibus aliquid restat, terreum id sit.
' 39 De his loquitur, quae, cum ex terra,& aqua constent, plus tamen terrae admixtum haberit, quale est mustum. omnia ex eo, quod in eorum per ignem concretione euenit, terrea maxime esse, demonstrare instituit. Ab eis igitur, cum siccescuiu,& coagulantur, non qhiomodocunque, sed igne, aquam ait recedere, idq; eo argumento intelligi, quod uapor, qui caloris iii e re aliqua elicitur, in aquam concrescat, sit, cum ascendit, ab aliquo colligatur. inod in uasis ad stillandum aptis,&ollarum operculis experientia discimus. Clim autem aqhraeculii ratione exiccentur, seri, ut id,quod restat, terreum esse intelligatur, ut quod in uaporem solui non queat. Aquae etenim proprium est, in uaporem secerni, nisi glutino detineatur, ut olei aqua. 4roniam ergo, quod remanet, terreum est, efficitur, ut haec, quae calore concrescunt,&exiccantur, ad terram pertineant, quanquam ex terrae & aquae permixtione sint orta. Atque hoc est, quod his uerbis ostenditur. Qui ergo aut materiam eorum, quae ui caloris exiccantur, a quam esse, aut uini tantum, cuius meminerat , exiccationem explicari, tradiderunt, ab huius loa ci intelligentia tota uia aberrauerunt, cum res aqueae calore non concrescant, perspicuumq; sit, de omnibus,quae ex terrae & aqua mixta, plus terrae habent,Aristotelem disserere.
Horum autem nonnulla etiam frigore, ut dictum est, crassescunt , & exiccantur . Frigus enim non solum coagulat & exiccat, sed etiam affert crassitiem. Esiccat quidem aquam: crassitiem autem affert, aerem in aquam murando. Concretio uero exiccatio quaedam esse dicta est.
εο Cum res ex terra& aqua mixtas, sed plus terrae habentes, calore exiccari,& concrescere tradiderit, frigore quoque nonnullas earum ait exiccati,&concrescere, idque antea traditum eommonefacit, eum locum innuens, in quo de earum concretione tractauit. Concrescere enim docuit, tam frigore, quam calore. Qua autem ratione frigus coagulet, &cras sitiem a FG- rat, exponit. Coagulare enim, inquit exiccando, propterea qithd coagu Iatio seu concretio,
exieeatio sit quaedam. Id uerb fit caloris expressi olle, qui humorem secum elicit, non quidem totum, sed aliquam partem. Residhrum frigore illo ueluti ligatur cum calor rursus acce dit, solii itur, ut in luti patet solutione. Crassitiem autem frigus inducere, eum aerem, qui in re crassescente inest, in aquam conuertendo, quae aere est crassior. Quod fieri in oleo antea traditum est.
Quae igitur frigore non crassescunt, sed concrescunt, aquea magi S sunt, ut uinum, lotium, acetum, lixivium, serum. Quae autem crassescunt, uaporem ignis efficientia non reddendo, alia terrea sunt, alia communia aquae &aeris . Mel quidem terreum est: Oleum autem aereum&aqueum.
6I Quae nunc traduntur, antea etiam fuisse tradita uidentur. Etenim dictum est, quaecunia D que sunt aquea, frigore concrescere, non item crassescerer praeterea quae terrea dc aquea, & Di gore & calore concrescere Sc crassescerer oleum item, quod ex aere & aqua est, utroque crastescere. Sed qui singilla loca perpcndit, non idem hic, quod antea,.tradi animaduertet. Aliud est, quaecunque sunt aquea, frigore concrescere, non crassescere: quod antea traditum est. Aliud, quaecunque non crassescunt frigore, sed concrescunt, aquea esse,qtiod hic traditur. Non enim spriirnuntierum est, alterutam quoque uerum sit, necesse est. Memadmodum nec si, quaecunque lentiunt, uiuunt, quaecimque uiuunt, ut sentiant, conseqiutur. Hoc ipsum de alijs locis dicendum est. Antea igitur explicatum est, quemadmodum res aut aclii eae sol tim, a aqueae& ter
reae, aut concrescerent, alit crassescerent, calore, aut frigore, aut utroquc, nunc ordine mutato
explicatur, quam res frigore concrescentes, seu crassiescentes, seu non cras bscentes, Libeant constitutionem. Quanqtiam negandum honest, ex his, quae tradita sunt, hoc, quod modo
traditur, posse intelligi. Illud uero aduertendam, id, quod dicitur de rebus cras escentibus, ui
403쪽
delicet so ira: υπὸ αυρο 6 &caetera, ualde ambiguum esse, tiariamqtae a G E cipere interpretationem . Etenim de rebus nigore crassescentibus exponi potest, ut Alexander in teipretatur: ut idem sit, crasse eic tia porem ignis efficientia iron reddendo, quod frigore cras; ius fieri. Ideoq; alterum loco alterius positum sit', quomodo si loco frigoris, non calidum poneretur. Quod fieri solitu inest, in cotrariis medio carentibus, qualia se τὸ sunt frigus & calor. Clim igitur duobus modis erassities inducatur, aut frigore, aut calore, qui evaporationis est causa, huius secundi negatione primum expressisse, potest intelligi. Aliam interpretationem hie locus accipit ,& ad crassitiem, quam calor facit, resque calore crassescentes, potest referri, ut se sensus: Quaecum qiue ignis efficientia uaporem non reddendo crassescunt, a Ita sunt terre Sc. dictumque erit, uaporem non reddendo propter aqua Sc resa queas, quae in uaporem ignis
ui abeunt,nec crastescunt. Harum expositionum utram accipere aliquis maliterit, non ualde procul a uero aberrabit: siqui dein quae commemorantur, aut terrea, aut aque asina uidi aerea, tam calore quam frigore crassescant Mod si secundam quispiam eligat, non ideo uapore ignis ui non reddendo crahescere dictum esse, animaduertat, quod, cum igne crassescunt, uaporem aliquem non mittant. A uero enim, qui id arbitraretur, longius discederet, cum crassitiem feri, antea dictvim sit, humore exeunte, ac terreis partibus densatis. Caloris praeterea proprium est, humorem sal se allicere. Illud itaque dictum est, ut res illae seiungerentur, quae totae in uaporem solusitur,
Te nulla, aut certe exigua manente. inales sunt res aqueae. Sed illud cauendum est, ne, si de crassiti quam calor affert, exposuerimus, calore duntaxat ea, quae commemorantur, crassescere arbitremur. Similiter, si de rebus frigore crassescentibus Aristotelem locutum putauerimus, non propterea credendum est, tolli, quominus calore quoque crasses ant. Nam oleum de mel, quarcommemorat, interdum calore, interdum frigore crassescunt. De oleo antea die tum est: de melle in progressu dicetur. Quare frigore aut calore crassescere, di terreum esse, aut commune aeris di aquae, non reciprocantur. Sed haec latius patent, qhram illorum alterutrum.Non igitur sibi Aristoteles adii ersatur, qui olei un&mel frigore cratic cie in t rdum ait, interdum lasti frigore, qua in calore. R diuersari quidem sibi iii det tir, quod Koc in loco er positionem primam sequentibus incautat, quae frigore crassescunt, aut terrea esse, aut acris d aqua communia: in progrestri autem, terrea. Sed controuersia ex eo tollitur, quod hic omnia, quae frigore crallesculu, comprehendat, scii calore etiam fiant crassiora, seu non fiant,pbst de his tantum loquatur, qua solo h i-gore crassi escunt. Nam ibi se palatim pomantur, quae ab utroque fiunt crassiora. Hanc difficulta tem sugiunt, qui secutidam expositionem accipiunt. Lim de rerium, quae commemorantur, constitutione, quam etiam in progressu plenius explicabit, agamus. Vinum itaque, lotium, acetum, Glixi vivira, seruin, aquea ponuntur: quod ex evaporatione patet. Nam omnia haec ignis efficientia in uaporem abeunt, quili collectus fuerit, in aquam mutatur. Nec, qud dex eis quaedam calida sint, tui um, lixi trium, lotium, aqueam eo riim constitutionem tollit. Nam alieno calore, ut antea diximus, & Aristoteles post docebit, calidasiunt. Vrina ex concOftione calorem nanciscitur,lixiuium ex cinere qui onanium combustori'm more calidus est, imam ex maturitate. Ad a quam tamen uina Omnia non pertinent, propterea quod dulce &nuistum ad terram referuntur, ut sepius dictum est. Ideo Aristoteles, quae res sint aqticae, in progressu commemorans, non absolute itinum positit, sed quaedam uina. Scrum, pars est aquea, quae inerat in Iacte. Urina, excremel tum luimidum a sanguine secretum. Haec igitur omnia frigore coo cresciant, nec crastescunt. Concrescunt autem caloris recessu. Mes calore cras escit,uaporem eliciente, frigore autem Rere in aquam mutante. Nam terreum sinuit est &aereium, ut p5st dicetur. Sed terrae tribuitur , qud de ius multum habeat, aquae 5 aeris comparatione. Oleum seu calore, seu frigore, aere in aquam
mutato, ut antea est traditum, crassescit.
Sunt autem lac & sangliis, utrimq; quidem &aquae&teri ae communia, sere tamen magis terrea, ut ij et iam humores, e quibus nitrurn,& lal gignitiatur. Lapides quoq; ex quibusdam eiusdem generis concrescunt. Ideo serum, cum elixatur nisi separetur, igne comburitur. Quod autem terreum est, cogitur, etiam a succo, si quis quodam modo elixet, ut medici faciunt, succum in dentes. Sic serum a
404쪽
A caseo separatur. Separatum autem serum non amplius crassescit sed aquae ita starcomburitur . Quod si lac aliquod sit, quod casei nihil, aut exiguum habeat, aqueum magis est,&ad alendum inutile.
. a Quoniam multatum rerum liuini darum seu liquidarum, ueluti uini sero accli, lixi iiij, mellis, olei coiistit titionem c x concretione & crassitie docuit, lascis quoque , & sataguinis,& eorum humorum, ex quibus sal,& nitrum, & lapides fiuint, naturam exponere uoluit. intol lai Silerbis facit,& quidem perspicue. Nam, quod ad lac attinet , seriaca eo secretione seu eius dein serie uaporatione sitis constat, ex terra&aqua illud constare, & ad hanc aut illam magis perti nere, prout fieri, aut casei portionem maiorem habuerit. Ad aquam quidem, si plus i erit, quod
queum esse traditum est, ad terram, si plus casei. Nam calore durescit caseus, quod rerum terrearum est proprium . A lucium autem esse serum, bifariam monstratur: tum quia non cras escit ignis calore, tum quod in uaporem abeat, & comburatur: quae duo aquae conueniunt, eiusque speciebus. Nam quod superius didhum est, qhiae aquae plus habent, quam terra , calore crassesce r , ad cas res pertinet, quae tam aquae quam terrae multum continent, sed aquae ui in ampliorem, cuius generis serum non est, nec ulla aquae species, in quibus omnibus exigua pars terrea continetur. Igitur serum non crassescit, sed in uaporem abit, ed comburitur, se cum parte tetaea ad
amixtumst, seu ui eoaguli ab illa separatum. Primum Aristoteles tradit, cum ait, O Meo serum nisi
'amur. Alteri ai, cum subiicit: Serum autems aratum non crassim sed conuburatur. J Cum autem serum non crassescat, sed absumatur, terrea pars, quae caseus est, concrescit, si icco aut coagulo indito. Est ueno OHe, coaaulum, quod lactis sub Ilaiatiam est e tertio libro de animalium historia Aristoteles tradit, qti appe quod ira eorum uetulichilo, quae adhuc lactent, contineatur. Ignem habere intra sese ait, quod caseuna traxerit, cum animalis tepore concoqueretur. Est etiam ι , succius ficulnus, quem ad lae cogendum idoneum esse Aristoteles tradit, si Ialia exceptus pauxillo laete ab Iuatur. Significat Salia pleraque hoc uocabulum. Nam Galeno auctore thbro octauo de simplicium inedicamentorum facultatibus, id omne succus est seu . e, quod crassum & lentum qua uis radice, aut caule incisa ex miliae in effluit: per excellentiam tamen quan dam, Cyrenaicus succius dicitur, Medicus,&Syriacus. Nunc aut coagulum, aut succum illum, qui ad coagulandum eli aptus, qualis elHiculnus, significat. Gallio etiam medici ad laetis coagulationem utuntur, quod sic appellatum est, quia ταγαλα, hoc est lac, coagulet. Qitibus mediacis seria caseo separationem, etsi alii hoc ipsum efficiant , Arist oteles tribuit, quod succis in exutantur, S saepenumerbillam eniciant. De partibus autem laetis terreis &aqueis, alibi quoque, Aristoteles diseruit. In libro tertio de animalium ii istoria, quodcunque lactis genus duo habe
re docuit, saniem dilutam , quam serum vocamus, & corpulentum quoddam, iii delicet caseum. Plus autem casei habere,quod crassitus est, ac crassis simum quidem cli e bubulum, temtissimum cameli, move quae, tum alinae. Eorum item, quae non utrinque dentata sunt, lac coire. Qtia propter& caseum ex eo fieri. Utrinque autem dentator uin ob tenuitatem coagulari non posse,
sed ad caseum eonficiendum, aliorum animalium Iacti permisceri. Cuius generis lac in his uer his dicitur nihil aut exiguum caseum in se habere,& ideo esse aqueum, ad alendum parum appositum Inesse uerb&lacti praeter serum&casei impinguedinem quandam, quae lacte concreto olei similitudinem trahit. Qis causa fuit, ut Galenus libro quarto de simplicium medicamentorum facultatibus, ex tribus substantiis qualitate dissidentibus lac diceret constare. Ac primam
quidem crassam csse, e qua caseus conscitia alteram pinguem , e qua butyrum, tertiam aquam, uidelicet secum. Praeterea Iac non esse unum & similare, idq; coagulatione monstrari, qua partes caseo is a serosis separantur. Est autem lac ad alendum maxime accommodatum, ut ex quo san-
suis facilius gignatur, ut Galenus seripsit Aphorismorum libro quinto,& in libro de cibis boni D di malisve ei. odii ero aqueum est, exiguit inque habet caseum, alendo idoneum non esse hic dicitur. Quod ex ratione alimenti plurimum alentis ita habere intelligi miis. Nam durior cibus,
crastarum qiue parti irin,& terrestris magis, corpori alimetium praestat copiosus, quam hi imidior& mollior, potissimum clim corpori alendo substantiam habet accommodata indi familiarem Huiusmodi eis lac terreum & caseo sum. Reliquum igitur ob hanc causam πασον esse, mitrii Sci; alere necesse est. Haec de lacte. Sit perest, ut explicemus humores eos, e quibus sal& nitrum, praeterea de lapides consciuntur, eandem habere cons it titionem, hoc est, terreos est e S queos, sed magis terreos . Est igitur aqua maris, e quae sal fit, terrea admodum, & magis quam aquca, ideo etiam magis sicca, quam humida, ut ex his patet, quae per illam exiccantur: de quare ante amem mimus. Hinc fit, ut inter aquas o innes aqua maris sola densetiir, mitiusque exilia guat quam aliae, utpote terrea, & sicca, δ combustioni idonea. quemadmodum traditur Pro hiematum sectione decima tertia. Eadem de causa calidior est maris aqua, quam reliquae. Nam
405쪽
quod siccius est,& magis terreum, calidius esse id ipsu an solitum est, ni agis praeterea incalescere Ea Lim, caloremq; sim ob densitatem seruare. Nec alia causa aut nauigia onustiora mare ferat, qua in flumina, minusq; in eo, quam in illis, mergatu tir, aut in mari melius. quam inflauiis natemus. Crassum enim & corpulcrinimcstniare, idebad sustinendum renitendit 133q: ualidius. Ob eam causam demersi in mare, plus temporis toIerare, quam in flauio dicuntur, quod aquae classities,&terrestris natura impediat, quominus subeat, facileque strangulet. Multis itaque argumentis aquam maris terream esse agnosciti ir: id quod etiam essicit, ut sal a sit, omnium excrementorum more, qirae concocta terrenam sapiunt naturam. De qua re in secundo libro satis eii dictum. inae autem de aqua materiam salis suppeditante dicimus, ad eam etiam pem
tinet, e qua nitrum generatur, de cuius generatione qiuaedam antea dicta sunt. Utriusqtie autem aquae generis naturam teti eam comm iter declarat, silis& nitri siecies, quae ad terram accederae uidetur. Lapides ex materia terrea fere coalescere ex eo patet, quod omnes propemodum sub aquam ni ergantur, quod minime eueniret, nisi in eis terra dominaretur. Idcirco ruitrii m& lapides qrii dana, quos nouit ne uacare tradit Aili oteles, noli merguntur. Aquei enim sunt, & calore
solii Luatur, quod reruinaquearum est proprium. Reliqui ob terrestrem materiam, quam habent, merguntur,nisii spongiosis aliquis si, & per adustionem porositis faetiis, ut pumex. De lapidum sautem constitutione, in sine ter iij libri satis dictum est. Quaedam etiam in progressit afferentur.
Quorum hoc imum cst, lapidum ea genera, qui nec refrigeratione sunt, nec po urit liquari, magis terrea esse,quam aquea: quicunque autem calore liquantur, ad aquam pertinere. Quod, an tu
quod exiccetur. Qui autem non concrescit, ut cerui sanguis, is aqueus magis est &srigidissimus, ac propterea fibras non habet. Nam fibrae terreae sulat,&solida . Quapropter illis sublatis non concrescit, quod idcirco euenit, quia non siccescit: residuuin enim aqua est) perinde atque lac, caseo exempto. Cu- Gius rei argumentum est, quod sanguis uitiatus non concrescit. Saniosus enim est. Hoc au tem pituita& aqua, quod in concoctus sit, & a natura non uictus.
Sanguinem non aliter ac lac se habere ait,hoc est, aqueum quidem & terreum esse, sed tamefere plus te in continere, quoniam, citin refrigeratur, exiccatione concrescat, fibrasq; in se habeat, quae terreae sunt & solidae. Mas qui non habet,aut natura, ut ceruinus, aut, qu bd ademptae sint,aqtieus sit, quomodo & lac, in quo nihil aut partim est casei. Duo autem in summa sunt, quae de sangiti ne hic tradit, constitutio seu natura, atque eius concretio, de quorum primo in tertio de animalium partibus, de altero in secundo eiusae in operis disertiit. Ac sanguinis quidem naturam terream esse,&agineam, quemadmodum & hic tradidit, humescere autem aliquando obcaloris imbecillitatem, qui exiguus in uestralis conclusus, concoquere non potest. Crassescere enim solet, quod te &aqiuae commune est, cum rectὰ concoquitur. Sed si calor desit, non sol in non crassescit, sed in humorem necessario itertitur. Si igitur immodice sanguis humescat, aegritudinem ait indicare. Nam in saniel speciem dilui, & adeo serescere, ut nonnulli sanguine cruento exudarint. Quod ipstimn hinc tradit. in uitiatum sangit inem, saniosum esse ait, saniem Η autem pituitam essere aquam, quae boni sanguinis uice generatur, qu bd humor ille a natura iii uictus remaneat,& in concoctus. Est autem sanies, angitis in concoctus, aut quia concoctus non dum est, concoqui tamen potest, aut quod corruptus est, S in serum degenerauit. Hinc dilutam seu aquosam sanguinis parte, antem proprie appellari, quarto de animal tu partibus docuit. Haec
sanguinis est cor, stitiuio,&i deblacti persimilis. De qua lactis&sanguinis similitudine Galenus
secudo de elementis sic ait. Sicut,inquit, iii lacte pars una serii est, altera caseus, ita in sanguine altera pars est ueluti liquor seu guinis, sero lactis proportione respondes, altera ueluti lutu&faex, quae casco respondet. Cum autem hac duplici parte constet sanguis, terreus magis est, qui fibras habet, aquosus&smiosus, qui illaruni est eg per . Sunt autem fibrae fila quaedam, terrea di solida, quae in omnium animantium sanguine cernuntur, praeterquam ce tui, damae, bubuli, di aliorum quorundam. Ab liis fibris terream accipit, & crassam, calidamque constitutionem. Earum etiam
406쪽
A bellescio efficitiir, ut, cum refrigeratur, concrescat. Est autem sanguis omnis, calidus Stili . in idus, hoc est, liquidum, in animaliς corpore detinetur, sitamque seruat constitistionem, poetissim uti in qui fibras habet, quae ob densitatem calorem plurimum accipiunt, sed a corpore se' iunctius contra afficitur, quippe qui frigescat, sicciorque fiat. Quapropter nec calidiis iacchumidus per se est, sed por aliud, &ueluti ex accidenti, quomodo aqua aut ferrum calida dicuntur. Haec sitae natura calida non sunt, sed aduentitio calore ab alieno corpore manante. Sic eius, quod sanguis dicitur, subiectum suapte natura calidum non est. Sed ideo calidum senti ir, qtii:ia corde oritur, quod omnis caloris, qui in animali inest, initium est,& origo. Hinc sit, ut sanguis a corpore seiunistus,&ab illo caloris principio distans, cito refrigerctur &conge Iescat. Nam quae per se calida non sunt, etsi frequenter uehementius, quam ea, quibus per se calor in est, calefaciant: citius solent refrigerari. Nec tamen per accidens ita singuis est calidus, quin etiam per se quoquo modo talis dicatur. Etenim calor in ratione eius inest, non qualiterci ira que arieti, sed suam naturalem affectionem serii antis. Idcirco ab Aristotele, Hippocrate, de Galeno sanguis calidus esse affirmatur, & calore atque humore constitui, hacque ratione ab Eu moribus reliquis dissidere. Vnde& dubitatio, quae existit non leuis, solui potest. Quonam uidelicet modo sanguis terreus est, de aqueus, cum calidus & humidus dicatur, quae duae quali tates ad aerem pertinent, & neutra earum ad terram, nec simul iunctae ad aquam. Ideo in elementis proportione ponitur respondere. Soluitur autem dubitatio, quoniam sanguis subiecto ac materia terreus de aqueus dicitur, sied alieno calore, uidelicet cordis, calidus est. Qui calor quanquam aliunde est, ita tameia ei proprius cst, & naturalis, ut cum frigescit, a naturali habitu recedat. Ita aeris qualitates sanguis naturaliter obtinet. De hoc fangiuinis calore me mi nit Aristoteles libro tertio de animalium historia, item e cudo A tertio de animalium partibus. Cum autem a corpore extra stus sanguis refrigeretur, & concrescat, utpote a caloris principio abiunctus, is minus durescit & gelatur, qui dilutior est, &humore aquco magis respersiis, qua Iem eum diximus esse, qui fibrarum est expers: durior uero efficitur, & magis congelascit, qiii parum aqueus est, terreaeque materiae in se habet plurimum. Nam qitae ex aqua & terra constantis terreae materiae plus in se habuerint, calore abeunte magis densetatur Sc durescunt. Qu' aqueasunt, frigore quidem gelantur, sed non refrigeratione. Aliud enim est, ut alias diximus, frigore gelari, aliud refrigeratione . :Gelatio ex frigore, caloris efficientiam non requirit, concretio ex refrigeratione, a calore&frigore efficitur . Nam calidum esse oportet, quod refrigera C tione concrescit. Qui igitur sanguis terreus est, cum funditur, refrigeratus magis concrescit: ideo qui fibras continet, coagulatur, qui illis caret, aut natura, ut ceruinus, aut quod ex eo detractae sint, non coagulantur. Q md lactissimilitudine Aristoteles confirmat, e quo portio terrea&caseos assi adimatur, quod reliquum est, non concrescit. Coagulatur autem sanguis, qui fibras habet, quod calor recedens humorem eliciat, sanguinemque ipsum exiccet: quo insanguine fibrarum experte fieri non potest, propter humoris copiam, qui caloris exitu non exicca tur, nec crassior euadit. Ob eandem causam uitiatus sanguis non cogitur. Nam pituitosus est,&aquosus,&ueluti sanies. Est autem pituita, frigidus de humidus humor, qui aquae in elementis respondet, ac in animantis corpore caloris inopia plurimus gignitar, potissimum ex
humidis & frigidis cibis, qualiter ipsa affecta est . Ideo in senibus abundat, & his, qui uentrica
Cur autem alia solui possint, ut nitrum , alia non possint, ut fictile, & eorum
nonnulla uim habeant, ut mollescant, ut cornu, alia non habeant, ut fictile&lapis, causa est, quoniam contrariorum contrariae sunt cauis. Quare si duobus, frigore & siccitate concreuerunt, calore & humore necesse est soluantur. inamobrem
407쪽
Francisci Vico m. Comm.ubrem igne&aqua .harcent in sunt contraria :& aqua quidem , quae igne solo, E
igne aucem, quae solo frigore. Id circo si accidit, ut aliqua utroque concrescant, haec in irritae post uni resolui. Talia autem fiunt, quae calefacta, frigore deinde concrescunt. Fit enim, ut, cum calor exiens egiccauerit, humor plurimus frigore rursus constringatur, ut ne humori quidem transitum praebeat:&ob eam causam nec calore soluuntur. Ea enim sbluit, quae frigore concreuerunt: nec item aqua. Nam quae frigore concreuerunt, non soluit, sed quae calore duntaxat sicco . ferrum autem calore liquatum, frigore concrescit. Quare ad concretionem utroque opus habet, ideo solui non potest .
ε Quae de rerum stigore alit calore, au troqcie coagulatarum solutione antea tradidit, in his uerbis magisco qtiis ite repetit, causam exponens, cur in rebus, quae coagulantur, aliae sol uitiatur, aliae ibi tu non possunt,&cx his, quae non soluuntur, aliae molliuntur, aliae minimθ. Sic tractationi de solutione, seu liquatione, & concretione finem imponit. Causam igitur totam, cur aliae soluantur, aliae non solitantur,csse ait, quod contrariorum effectuum colurariae F sint causae. Quapropter ii frigore&siccitate concretio essecta si, calore & humore solutioncinnecessario fieri, ob eamque causam, igni & aqua, quorum alterum calidum est, alterum hi imidum. Et aqua quidem solui, quae solo igne concreueriint, igne autem, quae solo frigore. Quibus uero contigit, ut ab utroque cogerentur, ea minime omnium solui posse. Cuius generis sunt ea, quae refrigeratione coagulamur, clim antea fuerint calida. In his enim accidere, pos qhram exiens calor uaporem secum traxerit, ut moris, qui remansit, copiam ingentem frigore ruesus comprimi adeo ει densari, ut humori externo omnis intercludatur uia,& ob ea causam neq; calore thii posse, ut qui soluere tantum caconsueuerit, qtiae frigore solo coagulantur. Quo circa ferrum, quod calore liquatum, frigore deinde gelatum est, de coagulatum, minime lui posse, quippe quod ad solutionem contrario utroque indigeat. Haec Aristoteles in his uerbis,
quae magna ex parte antea fuerunt tradita, & a nobis longa oratione cxpolita. Sed repetere ea uoluit, ut totam solutionis rerum concrctarum rationem methodo quadam traderet, qua omnia, sive solui possinit, aut non post int, comprehcnderentur. Nam eorum tanti m solutionem tradere antea uisus est, quae e terra & aqua communiter confimit sic enim dicebat. Quaecunque frigore coagulantur, terrae & aquae communia. Nunc omnia complectitur, seu ad terram & quam communiter attineant, seu ad aqua 1 solam, seu ad terram. tanquam praecipua tracta- Glio de his sit, quae ad terram di aquam simul pertinent, eum de his solis dii bitationes esse uideantur, cur alia soluantur, alia minime. Quae tiero ad aquam reseruntur, cum frigore omnia gelentur, calore etiam omnia soluuntur. Docuimus autem alias, quemadmodum contrariis facultatibus res concrescant,&soluantur, id eb, quae frigore concreuerunt, calore solui,&quae calo
re, frigore, modo eam, quae solui possit, habeant naturam. Frigore autem non simpliciter, sed humido aut humore frigido, quum & calore sicco aut siccitate calida concreuerint, ut sal& nitrum. Docui praeterea, cur ex his, quae calore sicco coagulantur, alia soluuntur, ut sal, alia nosolium tur, ut fictile. Cuius rei causam eam reddidi, quae paulo phlt reddetur, atque etiam in progressu, uidelicet fictilis meatus aded exiguos&constipatos manere, ut humor, quo solii cndum esset si solui poset, ingredi non queat. Eius enim amplitudinis meat is relictos fuisse, per
qu s uapor exire potuerit, quem humore, aut aqua longe tenuiorem esse pcrspicuum est. Sa lis uerb,& nitri & omni ii, quae calore sicco concreta humore frigido soluuntur, meatus amplos
fuisse sereratos, per quos facile humor ingrediatur. Quod ideb fortasse euenit, quia sal & nitru,
aded terrea non sint, ut fictile, quanquam O laterrea magis sint, quam aquea. Quod uerb H de meatibus dicitur, non eo tollitur, quod in primo de orta traditum est, actionem per meatus non fieri. Nam quanquam meatuum merito actio non fiat, ut alii fueraut opinati: multum in men ad rei solutionem, dea istionem accipiendam conducunt. Idebres in partes diuisemapis
perpetiuntur, quam integrae, Atque hoc potius dicendum, quam quod ex magno Philosopho Olympiodorus affert, meatus hoc in loco proprie non accipi, sed partes significare, quae ad patiendum plagis sunt aptae. sed de hoc alibi. Expositum uerb etiarn est, quemadmodum ea, quae calore sicco coagulantur, humore frigido soluantur, ut quemadmodum concretionis eorum potissima caii se siccitas uidetur, accestatia calor, sic liquationis potissima sit, humor, accestaria frigiis Sic tamen accetarias dico, ut nec siccitas absque calore coagulare tu aleat, nec humor praeter frigus soluere . Friguς autem, quod soluit, acce rium non esse, quale in oleo esse potest, sed naturale, quale in aqua. Quo fit, ut aqua, tametsi calida, sal dis Laatur, quod o Ieo solui non potest, quanquam frigido. Cum autem siccitate concrescant, humore solitantur, siccitatem dc
408쪽
Α humorem in causis concretionis atque solii tionis in his uerbis ponit,calorem tamen concrctio ni tribuiens, frigus solutioni. Nam cum ait, si res duobus concrescant, frigore S siccitate, sol - iii calore S: humore , siccitate in intellexit cum calore coniurectam, qualis est ignis, humorem frigori associatum, qualis est aquae . 1 uisus exposui, ut ea, qtiae calore, & frigore coagulantur, qualia sui at, quae calore soluta, refrigeratione dura efficiunt ii r, sol tu non poliant, niti ab ingenti ignis seu caloris copia ob eandem caui:im, quae hic allata est. At quemadmodum, ii ignis maxima uis accesserit, soluantur, hoc in loco expresse non traditur. Innuere tamen uidetur, cum
ait, ferrum calore liquatum, si refrigeretur, liquari non posse. Nee enim simpliciter&ab sola te Eoe intelligendum est, cissim ferrum maximo igne liquari uideamus. Liquari igitur aut soliti non posse dicitur, quia non facilὸ aut qiiovis sol uitur calore, ut glacies. Hoc enim&nomina, quibus utitur , possunt significare, iii delicet hoc est, ut uerbum uerbo re damus, insolubile&ine mollibile, quae uocabula, Salia eius generis, tit αφθαρτον, negationem omnem non sempers gnificant, ut in solii bile id sit, quod nullo modo soluit ossiit, incorrtipti te, quod nullo modo corrumpi, inuisibile , quod millo modo conspicit uerum interdum dissicultatem notant, ut de uocabulis ορατιν, tibi κω ον, id est, initi sibili, inaudibi Ii, &similibus, secundo de Anima, de de eo quod est ἀφθαρjιν, id est in corrilptili, in primo de Coelo traditum cst a, Olympiodorus autem absolute etiam ferrum liquari negat, non quodcunque, sed quod perse
purgatum est. uerum de omni ferro Aristoteles loquitur, quonia omne frigore&calore co- gelatur. Alexandera luem tui sua hoc in Ioco expositione, inqiiit, ferrum solo frigore concrescere, atque id co igne liquari. Sed ei non conuenit, quod in eliquabile dicitur. Nec uerum est, quod aliqui credunt, de his, quae non solim iitur , ueluti cones iis onem hoc dici, non autem deserro, ideo in uerbis aliquid deesse. Integer enim est locus,& de serro cinnia sunt dicta. Et e nim ferrum ex his unum est, quae calore & frigore coagulantur, c ina frigore & calore simul coagulari aliter non accidat, quam rerum liquatarum refrigeratione. Quod Aristoteles docet, cum ait, his accidere, ut ab utroque coagulentur, quae prius ex calfacta frigore coagulantur. Cum igitur, qtiae frigore & ca Iore coagulantur, solui non posse uniuersim tradidis et, qu bd adsitis o lutionem utroque opus habeant, neutro autem soliti, quia calor ea solitat, quae frigore solo g lata sunt, frigus autem humidum, ea quae calore sicco, subiecit, ferrum calore liquatum frigore coagulari quasi earum rerum exemplum afferens & ideo comodo, quo dictum est, soluino posse, cum ad lblutionem utrunque requiratur, ut a contrariis causis emcetus fiant contrarii. Sed dubitatio est, quoniam ferrum calore liquatur: non igitur eo coagulari dici potest . cur e-- tiam ab utroque solui non possit, tu ab utroque concretum est Nis dieatur nihil este, quod ab his duabus facultatibus soluatur. Calore autem solo, si ingens fuerit, soluitur ferrum, qui acti a
frigore per se concretum est. Accidit autem, ut calore concreuerit, quatenus coagulari non potest, nisi antea fuerit liquatum. In qua etiam liquatione larius fit, ac partes uaporosae, qtiae in eo inerant, inagna ex parte ex balantur, ita ut ad concretionem atque duritiem accipiendam aptius fiat . Curii erd prius mollescat, quam solitatur, alias docuimus. Rerum autem, quae emoluliri possunt, di non possunt, ratio postea explicabitur.
D lescere: Sin aqua innatant, praeterquam ebenus, quae non innatat. Alia enim plus aeris continent. Ex ebeno autem nigra aer dimatus est, ac terrae plus ha
bet. Fictile autem terreum solum est, quod dum siccescit, paulatim concrescat Nec enim aqua per eos meatus habet ingressum, per quos solus spiritus exij t. Nec item ignis , ipse etenim coagulauit.
61 Cum omnia ligna terrea & aerea communiter sint, multum ter ea continent, quae sapida sunt atque odora, minus quae exiguum reddunt odorem, & modico sapore sunt affecta. Haec enim plurimum aquae possident . Cur autem ligna crementur , non liquentur, in progressu exponetur Ex eo enim prodire inquiet, quod cornpactu,& undiq; conti minium humorem contineant . Hic cu siccis teri eisq: partibus ita est conglutinatus, ut calore soliti non possit, sed igni potius generando materiam praebet. Id, quod aer inchisus adiuuat, qui in ignem seu fiammam Iacile potest mutari. Aereni incentanssa inmam esse inquit Galeniis, libro primo de simplici uitim edic
409쪽
1nesti ea inentorum facultatibus. Quo in loco etiam tradit, carbonem, terram incensam esse. Iu- Ere itaq; cremant ut ligna,& fiammam carbonesque efficiunt, clim ex aere & terra constent. Hinc accidit, ut sunt rariora, utpote magis aerea, ad flammam edendam magis sint opposita, edentioribus uero & magis terreis, carbones plirrcs, & calidiores gignantur. Quae autem causast, ut ligna non emolliantur, in sequentibus tradetur. Eadem terrea S aerea, quam possident, naturalit, ut qhiaedam magis fluitet&moueantur in aqua, mimisque mergantur, quaedam magis. Quibus ad eorum naturam plus aeris accessit, ea sunt leuiora, ideo minus merguntur: quae autem terrae habent plurimum, exiguumq; aeris, facile merguntur, & aquae pondere minus su stinentur, magisque admotum sunt inepta. Cuius generis ebenum nigram inquit esse. Duo nim ebcai genera liliat , ut Dioscorides tradit: una eis Aethiopica, cuius hic fit mentio, nigra,
nulli spectinibus, cornu laetii gatos milis spississimae in frangendo soliditatis. Alia est Indica,
candidis & rutilis intercurrentibus lineis, similibusqtie crebris maculis. Harum probatissimam priorem este inquiunt. inam Theophrastus cortice similem buxo testatus est, decorticatani deinde nigro colore seri. Ea caesa durescit in lapidem, ut uideatur partim lignum, partim saxum, cu inchoato opere, non perfecto. Mergitur igitur spissitudine sua & pondere, & in aqua non innatat: no tota tamen mergitur, ut buxus, cui similis est, sed pars eius medullacea. Seneca lib. 3. quaestion una naturali ii, in grauitate aquae causam refert, cur quaedam ligna super aquam pene viola est erantur, quaedamaa medium submersia sint, ad aequilibrium aquae quaedam descendant Etenim inquit quamcunque uis rem expendas, & contra aquam stat tras, dummodo utriusque parsit modus, s aqua grauior est, leuiorent rem, quam ipsa est, feret, & tanto supra se extollet, quanto erit leuior, grauiora descendunt. At si aquae&eius rei, quam pensebis, par pondus erit, nec pessiim ibit, nec extabit, sed aequabitur aquae. Et natabit quidem, sed pene mersa ac nulla eminens parte. De quare alias.
Quid igitur coagulatio sit,& liquatio, ct quot ex causis , quotque rebus conueniant, dictum est. Ex his autem perspicuum est, a calore & frigore corpora constitui, atque haec crassitiem asserendo, & coagulando , sua ipsorum opera efficere. Ob id autem, quod ab his efficiantur, calor inest in omnibus, quibusdam uero etiam frigus, quatenus calor deest. Quare cum haec efficiendi sint
gratia, humidum autem& siccum patiendi, haec omnia ea, quae communia sunt, participant. Ex aqua igitur & terra, similium partium constant corpora, cum in plantis, tum in animalibus, atque etiam res metallicae, ut aurum & argentum , di alia eius generis, tum ex eis, tum uero ex utriusque aspiratione in
terclusa, ut alibi est dictum.
66 Coagulaticinis & liquationis definitiones traditae non fuerimi, sed, ut ait Alexander, ex
his, quae de eis disseruit, possunt colligi, ut coagulatio, αμ ιι sit, hoc est, concretio ibu coag- Hmentatio aqtiae, seu terrae & aquae, a frigo te seu calore sicco effecta, liquatio autem rei gelatae, seu coagulatae solutio, quae a qualitate contraria ei, per quam res concreuit, emcitur. Ex Et
iusmodi definitionibus, quid sit coa ulatio & liquatio, intelligimus, item quibus uiribus em-ciantur, & ad quas res pertineant. Caetera, quae hic dicuntur, nulla prope egent explicatione, quum de omnibus satis multa in sit perioribus fuerint tradita. Longa enim oratione expostum est, quemadmodum caloris aut frigoris evicientia corpora crassescant, aut concrescant, ex humore &siccitate, ueluti ex materia, constituta, ob eamque causam non humor tantum & sicci tas in ipsi in sint corporibus, sed calor quoque& frigus: illa quidem, ut materia, haec, ut agentes causae, quanquam instrumentariae. Illud exponendum remanet, quod dicitur, similium par. tium corpora tam in plantis quam in animalibus ex humore dc siccitate constare: metalla autem
ex his ipsis,& halitu utroque in terra incluso. hod ad similium partium corpora attinet, de eis
410쪽
A m progressu copiosius differetur,cum docebit, res omnes metallicas similium partium esse: tum in animalibus carnes, ossa, neruos, cutim, uiscera, pilos, fibras, uenas: in stirpibiis lignum, cor licem, medullam, folia, radices, e quorum coagmentatione dissimiles partes gignantur: in animalibus quidem facies, manus, pes, & huius generis alia r in placitis,truncus, ramus. Similium autem partium corpora, in secundo libro de Animalium partibus, ea nuncupat, quaecum pa . tibus suis nomen habent commune: dissimilium, quae ab eis diuersum. Pars enim carnis caro est,&nerui neruus, sed pars faciei facies non est. Haec itaque similium partium corpora,ex terra & aqua ait constare: quod, quemadmodum laedum sit, ignisque & aer constit titionem eorum ingrediantur, antea docui , tum huius libri initio, tum cium doceret in terra & aqua animalia omnia procreari. Galenus similes partes animalium ex humoribus primis docet generari, uid licet ex sanguine, pituita, & bili utraque, quorum hinnorum generatio sit ex cibis, qui ex primorum elementorum permixtione procreantur. Quam similium partium constitutionem etsi
nori expresserit, innuisse tamen Aristotele uidetur initio secundi libri de Animalium partibus. Nam ctim triplicem partium animalis compositionem faciat, eam primam esse ait, qtiae est ex primordiis, hoc est, elementis primis, seu uerius qualitatibus aut uirtutibus eorum: secundam, similium partium ex primis esse docet: tertiam, disiimilitum ex similibus. Quare constitutio priB ma alia esse non uidetiir quam ipsorum Eumorum. Neque enim similium partium esse potest, ut quae in secundo loco sit posita.Sed ex humore & siccitate similes partes di euntur constare,qubdex eis primam sui generationem,ut ex elementis primis, accipiant. Aliter autem ex humore &siccitate, aliter ex calore & frigore partes hae constant. Ex illis enim, ut ex materia, ex his, ut a causis efficientibus: quae quoniam naturae sunt ueluti instrumenta, in rebus ipsis posunt inesse.
Rerum uero metallicarum tria sunt genera: tinum eorum, quae proprio ii cicabulo dicimus metalla ut aurum,ai gelum,aes: alterum est lapidum,tertium eorum, quae mediam irehiti habent ii
turam inter metalla & lapides, ut sulphur, sandaraca, de eius generis alia. Haec tria genera duo bus comprehensa sunt in fine tertii libri huius operis. Quorum unum, veritin metallicarum erat: aliud fossilium, in quo lapides non liquabiles concluderentur. Sed utrunque genus ex ha litu generati in terra incluso tradebat, primum ex humido, alterum ex sicco . Continere enim terram hunc duplicem halitum, qui rebus sossilibus&metallicis generandis materiam stippe ditet. Ex quibus perspicuum est, res metallicas latius hic accipi, quam eo in loco, cum utrunque genus hic complectatmir, ibi autem alterum tantum. Res igitur metallicas, pro omnibus
subterraneis seu metallis, seu fossilibus aecipit: id, quod uocabulum sigilificare uidetur, si qui C dem μεταλλ ίω, Latii iis sit fodio aut scrutor. Sed quemadmodum ex halitu illo dupli et intercluso gignantur, quae te effectrix caiisa generationis eorum, quo etiam modo inter se dissideant, in fine tertii explicauimus. Tιωτα, δη φερέ αψηλων ταῖς τε πιο me η ς ἰδίοις --mιῶν τ δαδα-
Haec autem onyntia inter sedisserunt, tum propriis qualitatibus sensilibus, agendique aliquid facultate, album enim,&odortina,&s norum & dulce,&c alidum&frigidum, sunt, quod sensum assiciant, tum aliis magis propriis affectionibus, quae ex passione d icuntur. Dico autem exempli gratia, quod liquabile est, concretile, flexile, alia huius generis omnia. Eitismodi enim cuncta, patibilia sunt, ueluti humidum, & siccum . His igitur differunt os&caro, O neruus, ct lignum, &cortex, & lapis, & aliorum corporum singula, quae similium quidem sunt par cium, sed naturalia. Primum autem ga enumeremu S.,