Q. Sept. Florent. Tertulliani Apologeticum: In usum scholarum edidit atque ...

101쪽

cap. XXXIV. Augustus, imperii Armator, ne dominum quidem 1. dici se volebat. Et hoc enim dei est cognomen. Dicam plane imperatorem dominum, sed more conmuni, i sed quando non cogor, ut dominum dei Vice dicam. Ceterum liber sum illi Dominus enim

meus unus est, deus omnipotens et aeternus,' idem

qui et ipsius. Qui pater patriae est, quomodo dominus est Sed et gratius nomen est pietatis quam potestatis etiam' samiliae magis patres quam domini vocantur. anto abest, ut imperator . deus debeat dici, quod non potest credi non modo turpissima sed et perniciosa adolatione,' tamquam si habenssi imperatorem alterum' adpelles. Nonne

maximam et inexorabilem' obfensam contrahes eius,

quem habuisti, etiam ipsi timendam, quem adpellasti Est religiosus in deum, qui vis illum propitium

imperatori. Desine alium deum credere atque ita et hunc deum dicere, cui deo' opus est. Si non de mendacio erubescit adulatio' eiusmodi hominem deum adpellans, timeat saltem de infausto. aledictum est ' ante apotheosin deum Caesarem nuncupari. ii)

In viae sed more conmuni deest. Erlang. deus omnipotens aeternus deus ; aris L Goth. Ersari. deus omnipotens aeternus ς; eid. 2. Vindob. omnipotens deus aeternus ς; sed cum Paris. 1 et 2 test. Hildebr. deus omnipotens et aeternus legi iubeant, ita typis mandavi. ' Erlang. Vindob. familiae omittunt. Ita Paris. 1., 2. Elnon., Gantav. non adulatione. β Goth. st ΕΗ ,habes. ' Erig.,alium. ' Leid. . inexplicabilem. Fuldens. deis. Erlang. adulator. ' Fuld. Μale traditum. Ita Paris. 1., 2. Erlang. Loid. 2. Vindob., amel libri contra

102쪽

Cap. XXXV.

1. Propterea igitur publicii hostes Christiani,

quia' imperatoribus neque vanos neque mentientes neque temerarios honores dicant, quia erae religionis homines etiam solemnia eorum conscientia

potius quam lascivia celebrant. Grande videlicet ossicium focos et toros' in publicum educere, Vicatim epulari, civitatem tabernae habitu abole- sacere, vino lutum cogere, ' catervatim cursitare ad iniurias, ad inpudentias, ad libidinis inlecebras. 2. Siccine' exprimitur publicum gaudium per dedecus publicum Haecciney solemnes dies principum decent, quae alios dies non decent Qui observant disciplinam de Caesaris respectu, hi eam propter Caesarem deserunt et malorum morum licentia pietas erit, occasio luxuriae religio deputabitur O nos merito damnandos Cur enim vota et gaudia Caesarum casti et sobrii et probi expungimus 3 Cur die

laeto non laureis postes obumbramus nec lucernis

diem infringimus γ' Ηοnesta res est, Olemnitate publica exigente induere domui tuae habitum alicuius 3 novi lupanaris Velim tamen in hac quoque religione Aecundae maiestatis, de qua in secundum sacrilegium convenimur Christiani non celebrando Vobiscum solemnia Caesarum, quo' more celebrari

Leid. 2. Vindob. publice. y Leid. 2. qui. φ)Paris. 4., Goth. Erlang. un. Vasic. choros. Ita omnes praeter Fuld. qui civitatem in tabernas habitum demutare praebet; quare obolefacere non conreximus ' Fuld. vinulentiam saceres; Leid. 2. vinolentum cogere. si Paris. 1., 2. Vindob.,8icine ; reliqui praeter Leid. 2., qui sic ne et Fuld. qui,sic enim exhibet, Siccine scribi iubent. Τ Solus aris. 1.,Haecines, reliqui γHaeccine. 'hFuid , effringimus. 'DIdem: solemnia Caesarum quomodo celebranda occasio voluntatis magis quam digna ratio persuasit si nec modestia nec Vero-cundia permittunt fidem et veritatem nostram demonstrare.έ

103쪽

nec modestia nec Verecundia nec pudicitia permittunt, sed occasio voluptatis magis quam digna ratiot' pe suasit, fidem et veritatem vestram demonstrare, ne forte et isthici' deteriores Christianis deprehendantur quinos nolunt Romanos haberi, sed uti hostes principum Romanorum. Ipsos Quirites, ipsam ' er 4. naculam septem collium plebem convenio, an alicui Caesari suo parcat illa lingua Romana 3 estis est Τiberis, et scholae bestiarum. Iam si pectoribus ad translucendum quandam specularem materiami )natura Obduxisset, cuius non praecordia insculptat' adpareronti fi novi ac novi Caesaris cenam congiario dividundo i 7 praesidentis, etiam illa hora, qua adclamant: ἡ De nostris annisi' tibi Iupiter augeat annos γ' Haec Christianus tam enuntiare non OVit quam de novo Caesare optare. λ' Sed Vulgus, inquis. 5. Ut Vulgus, tamen Romani, nec δ' ulli magis depostulatoresti Christianorum quam Vulgus. Plane ceteri ordines pro auctoritate religiosi ex fide nihil hosticum de ipso senatu, de equite, de castris, de

palatiis ipsis spirat.' Unde Cassii it Nigri et

' Paris. l. dignatio. Oxon. istis. Ita omnes libri scripti; sed plurimi editores ut eliminaverunt. ' Fuld. ipsamque. Fuld. humanis ad transducendum quoddam specularem materiam natura. ' Ita aris. 1.,2., 4. test. Hildebr.) Erlang. Leid. 2. Vindob., ameli libri sed Goth. Ersuri. Oxon. Ambros. inculta. si Etsi in omnibus codicibus adparent scriptum prostat, uno Erlang. Xoepto, qui adparerent exhibet, sententia duce hunc secutus sum. y Ita Paris. 1., 2. Erlang. Leid. 2. Vindob. sed Paris. L, Goth. dividendo. ' Goth. Erlari. Oxon. annis non exhibent. ' Fuld. quam novum Caesarem optares; aris. 4.γquam diu de novo Caesare optare. δ' Goth. ne ulli. ' Fuld. depopulatores c Goth. Εrsuri. dopostulares.

V Etsi omnes libri scripti spirant legi iubent, tamen γ spirat scribendum esse liquet.

104쪽

Albini unde qui inter duas laurus '' obsident

Caesarem unde qui faucibus ηε eius exprimendispalaestricam exercent unde qui armati palatium inrumpunt, Omnibus tot Sigeriis δ' atque artheniis audaciores De Romanis, nisi fallor, id est de non Christianis. Atque adeo omnes illi sub ipsa usque 'inpietatis eruptione et sacra faciebant pro salute imperatoris et genium eius deierabant, alii foris, alii intus et utique publicorum hostium momen 6 Christianis dabant. Sed et qui nunc scelestarum

partium socii aut plausores quotidie reVelantur, post vindemiam parricidarum racematio superstes,' quam recentissimis et ramosissimis laureis postea

praestruebant, quam elatissimis et clarissimis lucernis vestibula nebulabant, δ' quam cultissimis et superibissimis toris forum sibi dividebant, non ut gaudia publica celebrarent, sed ut vota propria iam ediscerentδ' in aliena solemnitate et exemplum atque imaginem rapei suae inaugurarent, nomen 7 principis in corde mutantes Eadem ossicia depe dunt et qui astrologos et haruspices et augures et magos de Caesarum capite consultant quas artes ut ab angelis desertoribus proditas et a deo interdictas ne suis quidem causis adhibent Christiani. Cui autem opus est perscrutari super Caesaris salute, βi nisi a quo aliquid adversus illam cogitatur

ν Ita aris. 1., 2. Fuld.; sed Paris 4. Goth. Erlang.,Εrsuri. Oxon. lauros ; Leid. laureos. Goth. Erfurf.,fascibus. Ita sere omnes Leid. 2. Signis. Fuid. , que omisit. ' Idem: superest. Ita aris. 1.,2., Goth. Leid. 2. Ersuri. Ambros. Fuid et Oxon. Vero: νvestibula nubilabanis Erlang. et Vindob. vestibulabant. V Fuld. publica addit δ' Ita Erlang. Fuid. Vindob.; contra Paris. 1., 2. ediserenis; unde Paris. 4. Goth. Erlari. xedicerent conmutasse videntur. Erlang. et Leid. 2.

γsalutem.

105쪽

Vel optatur, aut post illam speratur et sustinetur ΤNon enim ea mente de caris δ' consulitur qua de dominis. Aliter curiosa est sollicitudo sanguinis, aliter servitutis. Cap. XXXVI. Si haec ita sunt, ut liostes deprehendantur 1. qui Romani vocabantur,' cur nos, qui hostes existimamur, Romani negamur γ' Non possumus et Romani non esse et hostes esse, ' cum hostes reperiantur qui Romani habebantur. Adeo pietas et religi et fides imperatoribus dedita non in huiusmodi ossiciis consistit, quibus et hostilitas magis ad velamentum sui potest fungi,' sed in his moribus, quibus divinitas imperat tam vere in imperatorem quam circa Omnes necesse habet' exhiberi. Neque enim haec opera bonae mentis solis imperatoribus debentur a nobis. Nullum bonum sub exceptione

M Ita aris. 1., 2. 4. Goth. Oxon. Ersuri. Ambros. sed Leid. 2. de Caesare Fuld. de Caesaris Erlang. Vindob.,de Caesaribus. Leid. 2. Fuid. vocantur. Erlang. Vindob. eXistimantur Romani negantur. ' Ita libri scripti fere omnes;

quare coniectura: Romani esse et hostes non essec, quam Bavercampus exhibet, vel : Romani nos esse et hostes non esses, quam Heraldus conmendat, nobis probari nequit.

in aris. I. 2. 4. ut Hildebr. testatuo, Vindob. Oxon. Ersuri., Pamstii libri aliquot dedita legi iubent, quare praeserendum existimavi Erig. Leid. 2. Fuid. debita. Vindob. fingi. ' Ita plurimi codices solus Erig. quos divinitas imperat tam Vere quamq; quare coniecturam Fulvii Ursini quibus civilitas

tam vero in imperatorem quam reiiciendam esse menseo.

' Ita libri omnes ot manu scripti et typis exarati, praeter editionem Oolitorianam, in qua habent legitur ' Paris. 1. test. Hildebr.), Goth. Ersuri. OXOn. sed.

106쪽

personarum administramus, quia nobis praestamus, qui non ab homine aut laudis aut praemii expensum captamus, sed a deo exactore et remuneratore indifferentis' benignitatis. Idem sumus imperatoribus qui et vicinis nostris. ale enim Velle, male facere, male dicere, male cogitare de quoquam ex aequo Vetamur. Quodcumque non licet in imperatorem, in

id nec in quemquam quod in neminem, eo forsitan magis nec in ipsum, qui perii deum tantus est cap. XXVII. Si inimicos, ut supra diximus, iubemur diligere, quem habemus i odisse 2 tem si laesi vicem referre prohibemur, ne de facto pares imus, quem OSSumus laedere Nam de isto ipsi recognoscite. Quotiens enim in Christianos desaevitis, partim animis propriis, partim legibus obsequentes Quotiens etiam praeteritis vobis suo iure' nos inimicum vulgus invadit lapidibus et incendiis Ipsis Bacchanalium furiis nec mortuis parcunt Christianis, quin illos de requie sepulturae, de asylo quodam mortis, iam alios, iam nec totos avellant, dissecent, 2 distrahant. Quid tamen umquam denotatis' de tam conspiratis, de tam animatis ad mortem usque pro iniuria repensati, quando vel una nox pauculis' uld. indifferentia. ' Leid. . in principem. Erlang. Vindob. praeter deum. Goth. 0xon. Ersuri. habebimus. Erlang. Vindob. Fini iures; Leid. 2. sui vice. ' Erlang., Vindob γ denotastis. ' Solus Erlang. repensatum c ceteri omnes repensatis Praebent cum illud in uno solum insit, hoc probari nequeat, yrepensatis e repensati conruptum esse iudico.

107쪽

saculis largiter' ultionis posset operari, si malum malo dispungi penes nos liceret Sed absit, ut aut igni humano vindicetur divina secta aut doleat pati

in quo probatur. Si enim et hostes exertos, ' non tantum vindices ' occultos agere vellemus, deesset nobis vis numerorum et copiarum Plures nimirum Μauri etiarcomanni ipsique arthi, Vel quantaecumque unius tamen loci et suorum finium gentes quam totius orbis Hesterni sumus, et Vestrara. omnia inplevimus, urbes, insulas, castella, municipia, conciliabula, castra ipsa, tribus, decurias, palatium, senatum, forum sola Vobis relinquimus' templa. i Cui bello non idonei, non prompti fuissemus etiam inpares copiis, qui tam libenter trucidamur, si non apud istam disciplinam magis occidi liceret quam occidere Potuimus et inermes nec rebelles, sed tantummodo discordes, solius divortii invidia adversus vos dimicasse. Si enim tanta is hominum in ali 4. quem orbis remoti sinum ii abrupissemus a vobis, subfudisset utique dominationem λη vestram tot qualiumcumque civium amissio, immo etiam et ipsa destitutionei' punisset. Procul dubio expavissetis imad solitudinem vestram, ad silentium rerum i ' et

' Loid. . largitur ceteri omnes largiter , quod plures editores in largitatem conmutarunt propter sequentem Genitivum ultionis : male; largiter enim cum Genitivo coniungi grammatici sciunt ' Loid. 2. exortos Paris. 4., extractos. ' Paris. 1. Goth. Ersuri. iudices. ' Paris. L, Goth. Erlang. Leid. 2. Fuid. Εrsuri. Oxon. externie male.' Paris. 1. 2., 4. Fuid. reliquimus. Fuld addit; Possumus dinumerare exercitus vestros unius provinciae plures sunt quae in ceteris omnibus desunt. )avid. in angelum orbis remotissimum. Paris. 4. Leid. 2. damnationem. ' Erlang. Vindob. discutione. eid. 2. -Pr vissetis. ' Paris 4. reorum.

108쪽

stuporem quendam quasi mortuae urbis: is quaesissetis quibus imperaretis. Plures hostes quam cives Vobis remansissent. Nunc enim pauciores hostes habetis prae multitudine Christianorum, paene omnium civitatumi ' paene omnes cives Christianos habendo. is Sed hostes maluistis Vocare generisb. humani potius quam errori humani. i' Quis autem vos ab illis occultis et usquequaque astantibus mentes et Valetudines Vestras hostibus raperet, daemoniorum incursibus dico, quae de Vobis sine praemio, δ' sine mercede depellimus Subsecisset

hoc solum nostrae ultioni, quod Vacua Xinde OS- sessio inmundis spiritibus pateret. δ' Porro nec tanti praesidii conpensationem cogitantes δη non modo non

molestum Vobis genus Verum etiam necessarium

hostes iudicare maluistis, quia ' sumus plane, non generis humani tamen, sed potius erroris.

si Solus Fuld. mortui orbis ceteri omnes mortui aut,mortuae urbis habent; quare mortuae urbis praeferendum existimo, nam emigration Christianorum urbes , non vero Forbis , incolis orbarentur; conferas quoque infra c. 40, 2.3orbem et urbes. 'hyCivium , quod in omnibus libris scriptis praebetur, o civitatum conruptum esse liquet. ' Ita Paris. 4. Goth. Ersuri. Oxon et Pamelii libri sed aris. 1.,2., Leid. 2. Vindob. habendos et , quam scriptionem nihil nisi errorem librarii esse nemo non intellegit. ' Paris 4. Goth. omittunt γpotius quam erroris humani. In Erlang. et Vindob. sino praemio desunt Fuld. pateretis. yy Idom,recogitantes. ' Omnes sere libri scripti ,quia legi iubent, solus vid. qui.

109쪽

Cap. XXXVIII. Proinde neci paulo lenius inter licitas' facti 1. Ones sectam istam deputari oportebat, a qua nihil tale conmittitur, quale de inlicitis factionibus timeri solet Nisi fallor enim, prohibendarum factionum

causa de providentia constat modestiae publicae,' ne civitas in partes Acinderetur, quae res facile comitia, concilia, curias, conciones, spectacula etiam aemulis studiorum conpulsationibus inquietaret, cum iam et in quaestu habere coepissent Venalem et mercenariam homines violentiae suae operam. At .

enim nobis ab omni gloriae et dignitatis ardore

frigentibus nulla est necessitas coetus, nec ulla magis res aliena quam publica. Unam omnium' rempublicam agnoscimus, mundum. Aeque' pectaculis vestris in tantum renuntiamus, in quantum originibus eorum, quas scimus de superstitione conceptas,' cum et ipsis rebus, de quibus transiguntur, praetersumus.' Nihil est nobis dictu, Visu, auditu cum insania circi, cum inpudicitia theatri, cum atrocitate arenae, cum xysti Vanitate. Quo Vos obfendimus, si alias praesumimus voluptates Sira. oblectari novisse nolumus, ' nostra iniuria est, si forte,' non vestra. Sed reprobamus quae placent

vobis. Nec vos nostra delectant. iii micuit Epi-

Vatic unus no paulo leviusc Erlang. Fuld. Vindob. 3no paulo lenius. Fuld. illicitas , quam scriptionem aliquot editores praeserunt, interrogationis vim negligentes. Erlang. Leid. 2. Vindob. modestia publicos Paris. 4.3modestia publica. Paris 4. Unam omnes rempublicam cognoscimus. Fuld. atque adeo. β Leid. 2. exceptas. 7 Paris. . exiguntur praeterimus. ' Fuld. novissimonesum s Erlang. Voluisso nolumus. In Erlang. si deest criptionem Sod , quae in plurimis codicibus reperitur Probare nequeo sequor Oxon. qui Si exhibet.

110쪽

cureis aliquam decernere voluptatis Veritatem, i id est animi aequitatem, et ampla negotia Christianae. 'Cap. XXXIX. 1. Edami iam nunc ego ipse negotia Christianae

factionis, ut qui mala refutaverim, bona Stendam. Corpus sumus de conscientia religionis et disciplinae unitate' et spei foedere. Coimus in coetum et congregationem,' ut ad deum quasi manu facta precationibu ambiamus orantes. Haec Vis deo grata est. Oramus etiam pro imperatoribus, roministrissi eorum et' potestatibus, pro statu saeculi, 2 pro rerum quiete, pro mora finis Coimus' ad litterarum divinarum conmemorationem, si quid praesentium temporum qualitas aut praemonere cogit aut recognoscere. Certe fidem sanctis vocibus pascimus, spem erigimus, fiduciam figimus, disciplinam praeceptorum nihilominus inculcationibus' densamus. Ibidem etiam exhortationes, castigationes et censura divina. Nam et iudicatur magno cum pondere, ut apud certosi' de dei conspectu, summumque futuri iudicii praeiudicium est, si quis ita

Erlang. et Vindob. voluntatis voluptatem. N) Ambros., Christiana fidei Erlang. et Vindob. Christianas sactionis ;in Paris. 4. Goth. Erlarto Oxon. Christianae intercidit in Fuid sententia: Sed Epicureis, Christianae deest olus

pars prior Vero supra ante Quo Os blandimus . .. habetur.

Erlang. et Leid.2. Eadem. ' Solus Fuid , divinitato. Idem addit facimus. In eodem orantes desideratur. β Ita omnes unus vid. ministeriis. Paris. 4 et vid. ,ac. 7 In Leid. 2. pro statu intercidit ' Leidens. 2.γCoimus6 Vat. n. cogimur. Fuld. in conpulsationibus. Paris. 4. ceteros.