장음표시 사용
41쪽
monetae aereae damno, aut incommodo, in casu, mutuatori non se, di eo, Titium id licite facere; secuβ. Vero si hujulmodi restitutio damnum
aut incommodum afferat mutuanxi , cum enim mutuum net Iiter fiae in bonum, ae commodum Mutuax riis esset bonis moribus ae aequitatidi flanam, quod hic beneficium acceptum mutuatori. rependeret restitutione monet te, in cujus implicatione damnum, vel incommodum haberet . Ad quod respexit Bonacina, cum scripsit: In Italia usu ereeptum
est, ut solutis fieri possit in quoli. Φ p ςμηM Decie , praeciso tantum area .
praesertim in magna quantitat , no nullam asserat aeripienti imo moditatem. Quod si Titium inter ac mutuantem fuit conventum de qualitate monetarum, in qua, tempore lalutionis, deberet fieri restituatio; tune dico, Titium hanc illicite facturum in moneta aerea, si eou-ὐentio fuit de ea facienda in alia specie monerarum, puta, aurearum , vel argentearum ; pacto namque re conVentioni standum est, quando haec justa fuit ae legitime facta, proindeque si Titius, inita conventione
de restitutione facienda in monetiS Rureis, Vel argenteis, eam facere ν
lit In moneta aerea, in hoc casu illicite hoc fecit, Neque dicas , eonventionem fieri potuisse etiam de iacienda restitutione in monetis ejusdem speeiei, puta, in Erechinis Venetis, & quod hi interim creverint in va-lare: profecto in hoc casu non teneretur mutuatarius restituere mutuanti tot Eeechinos, quot ab eo aecepisset; sed iussiceret quod daret tot, quotadaequant summam tot scutorum 3O.. acceptam. Ergo etiamsi convenerint de restitutione facienda in moneta aurea, vel argentea, lassicit quoaei restituat centum scuta in moneta aerea. Contra enim; transmisso amereedente, quod a pluribus negatur, nego consequentiam: & dim, nitionem eme, quia, tunc attenderetur valor, quem haberet poeunia temis pote restitutionis & eonventio fuisset quoad qualitatem, non vero quoad quantitatem monetarum, quibus restitutio fieri debuisset. Et seutiquamvis mutuatarius non debuisset totidem, Recchinos venetos eo in easu reis stituere, tamen debuisset restitutionem faeere hujusmodi recthinis ob eo veniam determinatam speciem monetae; ira quia in easu nostro supponiis tur facta conventio de facienda restitutione in monetis aureis, vel genteis, in his, & non in aereis, tenetur Titius restituere.
CAS. II. Furtive sustulerat injus Sempronio gemmam , quam lae ἐpemitens volebat illico ei restituerer Αst hie dixit ei, ut penes se illairi adhuc teneret per aliquot dies, intra quos tamen suit et ab alio furto sublata. Q. an Caius teneatur restituere aliqud Sempronis. Resp. eum dist. Vel ab alio fuit surto sublata ob mortalem ineu Iam Caji in ea custodienda: vel non. Si non; dim, Caium non teneri alia quid Sempronio restituere. Ratio est, quia in hoc casu ipsi non inest e lis obligatio ratione actionis furtivae, a se factae; neque ratione furtiva:. actionis, factae ab alio. Etenim ei non inest ratione suae actionis, eo quia
cum illico facti penitens voIuerit gemmam Sempronio restituere, mora frer non distraxit Dominum a possessione ejusdem gemmae, &sic, quam vis apud Deum culpabilis sit de actione furtiva quia revera. manum pacem extendie ad rem alienam; tamen quia eandem statim suo Domino restituere voluit, nee suit in mora eulpabili quoad illius restitutionem, ideo apud homines non habetur pro sum; & tam apud istos, quam apud Deum, rarione praefatae immediatae restitutionis, seu oblationis rei
factae Domino, Illieo in eo tamavit fu ti obligatio, ae de fure evasit depositarius. Neque illi inest ratione furtivae actionis, factae ab alio,
42쪽
duia restitutionis obligatio oritur eκ gravi laesione iustitiae eommutaώ ;ψω quae gravis laesio in eo non fuit, te mel ac in custodia temmae, in ries insum quodammodo depositae, non habuit mortalem incutiam ι itihoe etenim casu aliter censetur cause furti a non ipse, sicque non ipse, 3 alter tenetur ad restituendum Sempronio. Oppositum tamen sentio, si ἔn stemma eustodienda fuit in eajO mortalis incuria, & ob hane alterrima surripuit: nam statim ac Dominuβ gemmae eidem dixit, quod hε, aliquot dies penes se illam adhuc teneret, reliquit quodammodo ipsi onus restitutionis, non quidem ut furi, nam furis figura, & obligatioressaverat per oblatam restitutionem rei ablataei sed tamquam Custodi, ne Depositario, qui proptere tenebatur debitam adhibere diligentiam iostemmae custodia; vel Custodis, ac Depositarii officium recusare. Cum Eteo istud voluntarie assumpserit; di per hujusmodi assumptionem tacite semetipsum simul obligaverit ad ea3 lege, quibus adstringuntur alii Cu-ἡoste, & Depositarii: hinc fit, quod sicut alii mortaliter delinquentes in omissione debitae diligentiae circa custodiam rei, ipsis in custodiam tra dita, obligantur ad restitutionem, seu damni resectionem, si talis res furto' austratur ἱ ita Ob mortalem incuriam consimilem, in easu habi tam a Cajo in custodienda gemma Sempronii, Propterea ab alio furto sublata, tenetur Cajus, iure non rostituente, Sempronio restituere, seu
reficere damnum . CAS. III. Quis emit equum ex pecunia a Llena.
Q. an equus obligatus eκ istat emptori, an vero Domino pecuniae;& si pereat, cujus damno pς φδx . . - Resp. cum dist. vel hic fecit huiusmodi emptionem nomine ipsius Do.
mini pecuniae : Vel nomine proprio, si primum , subdistinguo: Vel hoe feeit ipso Domino sciente, & contentiente i & in tali casu dico. equum obligatum existere Domino, & si pereat, ejusdem damno perire; quia in
. hoc casu res ita se habet, perinde ac si idem mei Dominus equum emerit, id ve hic egerit per emptorem, tanquam per ministrum suum, de ipsius intentione, ac nomine agentem. Hic sicuti aliae res ex. gr. emptae
per famulum de consensu Domini, huic obligatae existunt, & si perat, huic pereunt; ita &e. vel id fecit Domino inscio, aut invito; & tune
dico eum Petro Navarra de Restit. cap. 6. dub. I. num. 8., equum non
Domino pecuniae, sed ipsi emptori obligatum existere, quousque ipsemet herus non consenserit; ac propterea equo interim pereunte, emptori periis re; ut patet exemplo possidentis mala fide alienam pecuniam, quam si hie perieulo exponat, α pereat, ipsi perit, & Domino tantumdem teneis
tur restituere, ut cum S. Toma I. a. quaest. 78. art. I. tradunt Giribaldus
aliique eomm. Hinc in I. Si alieni nummi f. de solat. nummorum Do mino ditur competere actionem furti contra eum, qui ipsos dedit, seu alienavit. Si postea emptor secit hujulinodi emptionem nomine proprio; tune dico, ipsi equum regulariter obligatum existere, cum Onere reficie di tantumdem Damino pecuniae; di si equus pereat, ejusdem emptoris damno perire, ut aperte colligitur tum ex L Si quis alteri , vel Mi cod. de rei vendit. ubi habetur: uia aliena pecunia comparat, non ei, euilus nummi fuerunt, sed Di tam actionem e Ii, quam dominium , si ei tradita fuerit possessio , querit. cum ex L f ex ea ibid. ubi consimilia leguntur et idque vel ex eo, quia emptio est actio perionalis, acquirens jus perionale ementi, ut ait Pasqua l. m. Moral. Canon. Centur. , 3. quaest. Σώ4. ἀVel quia est lucrum industriae, non peeuniae, ut ait Giribaldus de Mut. di Usur. dub. II. num. I 4 i. Addidi nihilominus ly regulariter in responsiones
43쪽
sione, quia easu quo pheuma fuerit Melesiae, pupilli , m7noris, vel tria
jitis, DD. eommuniter monent, rem emptam instiS acquiri, ut videre est apud Salmantkenses de Empt. dc Vend. punct. a. num. 2'. in fine.
MENSE IULIL CAS. I. Itius ut se ab inimico defendat, ipsum occidit, cum satis l illi erat ipsum mutilare .
Q. an ad refectionem damnorum teneatur dc quid dicendum, si mis erat Ac occisionem, dc mutilationem fugiendo declinarer Resp. quoad primum, Titium teneri ad refectionem damnorum, adratam excessus. Ratio est; quia secundum jura licet quidem vim vi r
pellere eum moderamine' inculpatae tutelae; non tamen uti majori viciis lentia, quam oporteat. Propterea cum haec quantum ad excessum illici
ea sit, ac injusta; ideo ad ratam excessus tenetur Titius ad resectionem damnorum. Neque dicas, quod eum sit nimis dissicile in hujusmodi ca-sbus se continere intra limites praedicti moderaminis, idque scire posset invasor, debebat a Titii invasione desistere; alias cessisse ereditur juri suo in casu excessus; ideoque Titius ad nihil tenetur. Contra enim, est nimis di melle se continere intra limites dic. quando se defendens mere
non intendit conservationem propriae Vitae, prout intendere debet, concedo; seeus, nego: licita enim desensio juκta S. Thomam a. . a. qu. 64. art. 7. importat actum proportionarum i ideo si aliquis ad defendendam propriam vitam, utatur m ori violentia, quam oporteat, erit iliacitum, proindeque ad ratam excessus tenetur ad resectionem damnorum. Quantum postea ad secundum respondeo cum distinctione: Vel fuga vere erat Titio graviter infamatoria, dc damnosa; dc tunc dico, quod cum ipse non teneretur fugere solum obligatur ad resectionem quantum alexcessum, prout supradictum est. Vel illi non erat graviter infamatoria , de damnosa; Ac in hoe casu, eum teneretur occasionem, de mutilationem fugiendo declinare. dico , ipsum teneri ad resectionem omnium damnorum, eo quia non fugiendo non fecit quod facere tenebatur ut damnum evitaret, sed ipsum voluit, δc sic ipsum reficere tenetur. CAS. II. Postquam Sejus Sponsalia contraxerat cum Beria, duxit in Uxorem Cajam , viduam relictam ex fratre ipsius Bertae. Q. an tale Matrimonium sit validum. Resp. a firm. non enim ipsum irritant priora Sponsalia eum Beria, eo quia ex hujusmodi Sponsalibus ortum quidem est impedimentum publicae honestatis inter Sejum ac Bertae consanguineas in primo gradu; non autem eum ejusdem amnibus, ut constat ex Tridentino. Iam vero ex quo Caja sit vidua ex fratre Bertae , solum insertur quod illa sit Beriae amnis, non autem quod sit eidem consanguinea in primo gradu; & per consequens Matrimonium inter Sejum dc Cajam non desinit esse validum ratione hujusmodi Sponsalium. Multo minus postea desinit esse tale ex quo Caja sit Beriae amnis; per hoc namque quod sit amnis Beriae, non fit etiam amnis Sejo. Hinc Sejum inter de Cajam Matrimonium in casu utique validum est. CAS. III. Sergius Censu arius, ut pensionem annuam, quam Cajo solyit , imminuat, fingit cum Cajo se velle censum redimere: hie tamen, ficti nem bene noscens, acceptat peeuniae restitutionem; immo eum Sergius ad hanc nunquam deveniat, obligat ipsum intra annum ad redimendum,
44쪽
n out sibi conceditur a jure post h bitam disdictam. Q an licite egerit
si ve Sergius, sive Cajus e Resp. Sergium in casu illicite egisse; licite vero Cajum. Ratio primi est, quia, mediante illa fictione, per dolum & fraudem tentavit indu
eere Ca jum ad consentiendum diminutioni pensionis, cum ad talem di minutionem nullum jus habebat, immo totam & integram pensionem ex iustitia solvere tenebatur I ut eum Lugo, & Tamburino recte tradit Giribaldus de Censita dub. s. num. 6 s. ae alias decisum fuit in hisee Resolutionibus, anno scilicet' 74 I. ad 3. Maii; ut constat eκ collectione harum Resolutionum , jam pluries edita typis Longhi. Neque opponas, fingentem se velle accusare victorem de lucro sibi facto in tu do prohibito, posse cum eodem licite pacisci de parte lucri sibi restituen da, ut ab aceu latione de fistat; prout apud P. Zacchariam de Spons. . cLud. num. io 86. 1'. docent Lessius, Tam burinus, Sporet , aliique eum Diana; sique etiam Sergium licite potuisse dcc. Contra enim. nego antecedens; nam quamvis , ubi adhuc viget leκ : Alearum usus de Aleatorib. poisi victus in judicio repetere quod in ludo vetito amisi. ae illud recuperare intra tempus sibi a lege concessum: & sic ea tu, quovere instare velit apud Iudicem, licite possit etiam cum victore pacisci de parte lucri sibi restituenda, ut &c. tamen tutum non censeo hujusmodi pactum , si victus vere non habeatu animum instandi apud Iudicem, sed mere hujusmodi animum fingat cum victore; siquidem etiam tune
uteretur dolo & fraude, non autem juris subsidio, cum jus patrocineiatur, dc adsistat quidem accusare volentibus, non autem hujusmodi voluntatem fingentibus. Ex quo patet, paritatem retorqueri facile posse in favorem .. Caeterum qui antecedens admittunt, dicunt, disparitatem esse ,
quia fingens habet jus ad instandum; quod jus cum sit pretio aestimabile, ideo cessio tali juri licite potest per pactum restitutionis partis lucri compensari. Ubi e contrario Sergius nullum ius habebat attrahendi Ca-jum eum illa finctione ad diminutionem pensionis, ideoque illicite te lavit Ca jum ad eamdem diminutionem. Ratio postea secundi est, quia
S. Pus V. in sua Bulla Cum onus, super hanc materiam edita, expres se, ac absolute statuit, ut intra annum, post de nunciam, etiam ab im. Vito pretium repeti possit: quae verba per omnes DD. apposita fuere in 'ravorem Censualistae, sicque in casu nostro in favorem Caji, qui proinde licite obligatiSergium ad restitutionem. Neque dicas, Pontificem loqui in casu, quo Centarius dixerit ex animo se velle Censum redi mere; non autem quando hoc dixit, ac secit denunciam animo ficto. Contra enim, in primis responderi polset eum Card. de Lugo de Censib. disp. 27. sect. T. num. IO. quod potius S. Pius:ad hunc finem, appo. suit praedii a verba, ne Cens uarius ficte denunciet redemptionem ad e torquendam pensionis diminutionem . Deinde eadem apposuit universaliter pro quocumque factae de nunciationis casu ; nam secus quis non videt , quod ille, qui etiam animo vero redimendi denunciam fecit, posset a redemptione semetipsum retrahere, dicendo, se de nunciam fecisse animo ficto Sive ergo animo vero, sive ficto Sergius denunciam secerit,
licite obligari potest a Cajo ad pretii restitutionem -
45쪽
CAS. I. Itius una die Ca jam virginem Praecise defloravit, alterat, vero die cum eadem copulam complevit.
Q. an simplex Consessarius possit eum absolvere Res p. affirm. Ratio est, quia licet ratis sor malis ac demerentialis stupri . vere consistat in fractione virginalis claustri, facta per virile membrum,
ut in ean. lex ilia 36. quaest. I. f. cum ergo notat Gratianus ἰ tamen ad in
tegram rationem stupri, in suo esse completi quod solum hic, ct etiam alibi intelligitur reservatum, nisi aliud eXprimatur requiritur copula perfecta , dc consummata uno ac eodem deflorationis actu: omnis namque naturalis concubitus ex ipsomet naturae Ordine tendit ad consummationem ;per quam proinde etiam stuprum , utpote concubitus naturalis, perficitur in suo esse, ac completur. Atqui in neutro casu hoc totum intervenit;
nam Titius in primo casu defloravit quidem Cajam virginem , sed eumeta copulam non complevit per intraneam seminationem P Ac in secundo copulam quidem complevit, sed Ca jam non defloravit, cum haec eo tun jam ab ipso deflorata fuisset altera die per actum, non solum physce, verum etiam moraliter distinctum, ac diversum; ergo dici debet quod Titius non inciderit in casum reservatum, dc per Conlequens quod simpleκConfessarius possit eum absolvere. Neque dicat, defloratorem fle facile posse
reservationem eludere, Virginem prius deflorando, dc dein, concumbendo cum deflorata quantum vult, copulam complere in fraudem rese vationis: quod non est admittendum: Sicuti enim qui casum hie reservatum committit, de in fraudem reservationis dein alio migrat ac confitendum ubi reservatus non est, juxta celebrem Bullam superna Clementis X. β. 6 nequit absolvi, sed remittendus est in absolutus ad suum Superiorem, eo quia fraus de dolus nemini debent patrocinari; ita idem dicendum de Titio, qui in fraudem reservationis Virginem prius solum defloravit, a postea cum ea copulam complevit: Ne dicas, inquam ; in primis entiri casus expositus non dicit, quod Titi ux modo praedicto se gesserit in fraudem. At etiam supponamus, quod vere in fraudem reservationis ita se gesserit: anne ob hoc simplex Confessarius habet facultatem restrictam relate ad ipsum Z Equidem non; id namque nulli bi pro hac Civitate a 'Dioecefi reperitur statutum quoad praetentem ea sum; siquidem id non le-gἰtur in Synodo Dicecessena , in aliquo Archiepiscopiat Edicto, neque in libello, aut tabella Casuum reservatorum I non in Iure, neque in aliqua Constitutione Pontificia. Quid ni ergo simpIen Consessarius valide ac licite possit Titium absolvereae Nec ossicit paritas de alio pergente in fraudem ad confitendum, quoad hoc enim Clemens X. citato loco expresse id declara vir. prout sustinent saniores Theologi, qui post talem Constitutionem scripsere. Unde nil mirum, quod alio accedens in fraudem remitti debeat ad suum Superiorem, vel hujus delegatum, ut isti se subejiciat, dc etiam hoe intuitu ab hisce perpetrandis abstineat. CAS. II. Gneus adhue infantulus, ductus fuit ad locum eorum quo
rum Pater & Mater ignorantur. Q. an sit irregulatis ratione natalium, S quam poenam incurrane se exponentes Infantes HResp. quantum ad pr. par. in rigore juris ipsum non esse irregularem ratione natalium. Ratio est, quia haec irregularitas nulli bi reperitur expressa i immo Grogorius XIV. anno IS9 I. contrariam declaravit quoad eκ- posse
46쪽
positos Constaternitatis S. spiritus Romae, quos pro legitimis, & easta
ei bus Ordinum, ac Beneficiorum haberi voluit, & quidem non tam ingratiam dictae Confraternitatis, quam ipsorum expositorum s noverat enim etiam illuc duci plures legitimos, prout fit in aliis locis. Sed ubi irre gularitas expressa non est , ubi adstrui non debet, cap. is qui de Seist. Εkeom. in o. , praecipue eum adest Pontificia Constitutio in contrarium bErgo &c. neque dicas, in obscur ursen i quod verisimi Itus es , iel quod plerumque fieri consuevit, juκta reg-M J r. in ο, I unde cum verisimilius iit, expositos esse illegitimos, saepivique e ponamur illegitimi, quamelli ex centum namque e X positis, teste Garzia , dc aliis , plusquam so. sunt illegitimi ; ideo dcc. Contra enim, cum ducti ad praefata loca ut
plurimum ignoti sint, ac delati secreto, plane non percipio, qua veraeitate isti A A. adeo asseveranter referre potuerint eκ IOO. plusquam so. esse illegitimos. Verum quidem est, ad hujusmodi loca pures illegitimos deferri; at simul etiam verum est, eo duci plures legitimos, ob parentum inopiam, aliasque caulas, Deo, ac ducentibus notas. An tamen numerus illegitimorum adeo excedat illum legitimorum, censeo, non posse certo assirmari; proindeque promiscuam hanc delationem, dubiam quidem essicere cujusque delati qualitatem i sed quia in dubio, extra casum de homicidio, quis haberi non debet pro irregulari, ut est communis opinio, ac fuse probat BOIIius de Consc. dub. Par. a. tit. I. 3. 4o. ideo dico, Gneum in casu de rigore juris non esse irregularem. Neque replices , Glossam illegitimum eum dicere . qui Patrem ostendere non po- reii , vel f Ostendit; verecundum Uendit, hinc cum Gneus nequeat Patrem ostendere, cum esse illegitimum ἰ ac propterea hujusmodi ductos vocari basardinoι. Contra enim, dictum Glossae non est universaliter verum, quot enim legitimi illuc ducu tur, qui tamen Patrem ostendere
non possunt Ueruin quoque non est, quod universaliter vocentur Bastardini; nam Pisis , dc alibi, vocantur Iunocentes , eorumque locum Ηο-spitale Iunoeentium. Deinde loquela populi non facit jus, ut ait Baldus in l. Nutritoribus C. commvn. de Succession. Caeterum haec dicta velim attento jure communi, sicubi enim adsit leκ aliqua particulari, vel consuetudo; ut pro illegitimis, ac irregularibus habeantur, ibi eidem standum esse non inficior. T Quantum postea ad sec. par. dico, Patrem sine justa causa sic exponentem filium , in hune amittere patriam potestatem; & si Patronus exponat libertum, aut Dominus servum , in hunc amittere ju servitutis. Textus est clarus in Iure Canon. cap. unico de Infant. expos, & in Iur. Civ. l. q. C. de Infant. expos. Dico fine Jusa causa; ex causa enim justa id faciens, puta, quia aliter nequit ipsum alere, hanc poenam non incurrit,icum non de laeviat in infantem , sed potius eidem consulat. Rosignotus de Matrim. 9. disquis 3. q. a. num. I.
Secundo privatur jure successionis ad bona ipsius expositi, si qua habuerit. Non enim aequitas postulat, ut qui filios necare dicuntur, I. necare ff. de lib. agnoic. in bonis, quae habuerint, luccedere debeant: Saminiatus controv. 73. num. 18. & seqv. Tertio Pater exponens filium, vel filiam, non acquirit quoad usum fructum bona adventitia, quae forte acquirunt filio , vel filiae expositae, siquidem fundamentum talis usus-fr uctus est patria potestas, qua juxta dicta privatur. An tamen amittat usum fructum bonorum adventitiorum, quem acquisiverat ante expoliationem, ac omissionem patriae potestatis, communius negatur, quia pa tria potestas requiritur in origine ad acquirendum, non vero ad continuandum post legitimam acquisitionem: Baldus in l. 3. C. de usu fructu. Posse
47쪽
cit. num. D. Quarto denique subest plena extraordinariae , Iudicis arbitrio,& s dives sit, est sententia satis communis, quod teneatur loco reficere expensas. V. Rosignotum ibid. hanc materiam fuse discutientem. CAS. III. Mercator quidam acceptas litteras, queis monebatur de sua erventura penuria aromatum, laceravit, ct abjecit; illas tamen eoi git 4lius Mereator, qui tale nuncium in sui utilitatem vertens, i tum praevenit in emptione, re eκ copia emptorum aromatum luerum
an hie injustitiam in illum commiserit e Resp. probabilius videri, quod non . Ratio est, quia statim ae Meriscator aeceptas literas laceravit, & in publicum locum earumdem fragia menta abjecit, videtur eadem non amplius curasse, ac tacite cessisse juri suo , ne ab alio lectioni aptarentur, ac legerentur. Quae enim se in publieam viam dejiciuntur, communiter pro derelictis habentur tune legere ex mera curiositate, veniale est; & si id fiat, ut ex illa notitia quis sibi provideat, nullum peccatum est; nam quod pro derelicto habetur, in usum suum convertere licet; ut post S. Antoninum, Sylvestrum, et alios tradit Roncaglia de T. Praee. Dec. cap. q. quaest. F. res. II. 8c si qui illa fragmenta abjecit, de hoc est invitus, est invitus irrationabiliter I debebat enim ea comburere, non vero in publicum delirere, si ea legi nolebat; Rofignotus de Rest. I. di'. a. g. 3s. Hinc sicuti si Mercator, qui tales literas acceperat, easdem in publico Iegisset voce adeo alta, ut alius Mercator percepisset in iis eontentum, hie absque injustitia vertere potuisset tale nuncium in sui utiIitatem , praeveniendo in emptione ipsum Mercatorem legentem, & ex copia emptorum aromatum lucrum praeripere; ita videtur, absque ulla in eumdem injustitia se gessasse in casu praesenti.
CAS. I. Reditor Franeisci videns, se creditum suum recuperare non is posse, quasi desperans illis remittit partem debiti, si reliquum solvat; quod fit. an Debitor hoc tantum solvens, sit tutus in conscientia e Resp. cum dist. Vel Debitor culpabiliter se gessit in solutione facienda Creditori, vel non. Si non; dico, ipsum esse tutum in conscientia. Ratio est, quia ubi mora in solvendo non est culpabilis, sed provenit ex impotentia phy sica, vel morali, excusabilem' reddit ipsum Debitorem; qui propterea cum Creditore, contento de mera solutione partis , potest de hac tantum solvenda licite convenire, supposito quod hic sit sui juris, Dominus totius summae &c. nam ex una parte ipse ad integram solutionem supponitur impotens; ex alia Creditor non ita convenit proprie coactus a Debitore, sed ex suae liberae voluntatis arbitrio, & reliquum eidem remittit, volens, ac potens illud ei remittit, sicuti ex liberaIitate illi etiam posset totum remittere. Si postea Debitor, in solutione Creditori facienda, se gessit culpabiliter, puta , fingendo se physice, aut moraliter impotentem ad solutionem totius summae, quando vere erat, aut est potens per integrum solvere, vel protraxit data opera solutionem, ut Creditor tandem lassus petere totam summam, ac videns se habere non posse totum id, quod ipsi debetur , partem ei remitteret; ct in tali casu dico; Debitorem id tantum solventem, non effe
48쪽
tutum In eohselestia. Ratio est, quia tene remissio non est proprie voia lita a Creditori, sed coacta, & per fraudem e X torta, conventa ne eo. gatur totum amittere, quod plane essicit remissionem invalidam; undε Franciscus in easu non est certe tutus in conscientia: Giribaldus de Re
stit. cap. s. dub. s. aliique comm.ν CAS. II. Sejus indigens nummis i ponte offert Cajo se illi daturum quinquaginta, si pro uno anno ipsi mutuet mille. Consentit hie, Ac aeceptis quinquaginta, mutuo dat Seio nongenta quinquaginta pro mille. Q. an liceat hujusmodi Contractus Resp. neg. Ratio est, quia Cajus sic non mutuat Sejo mille, sed tan tum ἰὼ o. oc tamen percipit interesse, perinde ac si mille mutuasset; in quo est manifesta injustitia ; ut recte docent Castropalaus, Cardenas , &Spore r. Non licere propterea hujusmodi Contractum , est manifestum. CAS. III. Testis pro veritate dicenda in judicio pretium accepit.
Q. an istud restituere teneatur Resp. amrm. cum S. Thoma a. a. quaest. Tr. art. 4. Ratio est, quia licet quis non semper teneatur ex justitia testificari; tamen se me aesemetipsum obligavit, seu obtulit ad testificandum , tenetur ex justitia dicere veritatem ; ut cum communi docet Giribaldus de Restit. cap. q. dub. 3. Unde cum accepta pro onere debito ex justitia subsint oneri reastitutionis, eo quia secus manifeste violaretur aequalitas, si pro eo,
quod jam ex justitia'absolute debitum est, aliquid amplius acciperetur; hine fit, quod si is, qui a Ilumpsit onus testificandi cujusmodi est testis, de quo nobis sermo , accepit pretium pro Veritate dicenda in judicio, teneatur pretium acceptum restituere, cum ipsi indebitum fuerit. Propterea S. Augustinus , quem refert Angelicus Doctor loc. cit. Epist. q. ad Macedon. ait: Non debere Iudicem vendere just tim judicium; nec testem verum testimonium. Quamquam vero a teste nihil accipi possit pro ipsa veritate dicenda, seu pro ipso mei testimonio veritatis, cum hoe in se nullum laborem, nullamque novam obligationem contineat, eo quod unusquisque jure divino dicere tenetur veritatem; tamen si testis facere debuisset expensas , aut labores sustinere pro acce G ad Iudicem, ut verum testimonium ferret, aut si se privare debuisset valore operarum, uno verbo, illi inde emersisset aliquod damnum, seu lucrum cessasset; tunc certe in his , dc aliis similibus casibus potuisset ob haec alia motiva licite aliquid accipere, immo & exigere in refectionem , levamen, ac compensatione in , judicio prudentis; haec enim pretio aestimabilia sunt, & nemo militat suis stipendiis.
CAS. I. I Ranciseus falso infamavit de gravi crimine Petrum coram x duobus, vel tribus, quos etiam scit id aliis retulisse. Qi an teneatur se retractare etiam coram illis, quibus hi duo, vel tres
Resp. cum dist. Vel hi duo, vel tres, qui id aliis retulerunt, sunt dispositi ad se meptipsos coram istis retractandos; vel non. Si sunt dispositi; dico, Franciscum non teneri se retractare etiam coram illis &c. esto enim talia, & infamatoria relatio, etiam ab his duobus, vel tribus aliis facta , ortum habuerit ac originem a falsa & infamatoria relatione immediate facta a Francisco; tamen causa proxima imiamationis Petri pe- D nes
49쪽
nes hos ultimos fuerunt hi duo, Vel tror, qui propterea si semesἰν
debito modo retractant coram iis, penes quos infamarunt de gravi etiamine Petrum, dc ab hoc delent notam infamiae, quam eidem intulerant; ea plane amplius delenda non superest a Francisco, ni forte istius contestatio necessaria seret ad prorsus delendam malam impressionem, ea satam, in quo easu concedo dc ego, Fsanciscum teneri etiam coram hiaeon testari, ut Petro integra sua fama restituatur. Caeterum si hoe sumia eienter praestetur ab iis duobus, Vel tribus, tune non tenetur Franei laus id amplius praestare: eo plane modo, quo nil tenetur amplius restituere qui furtum mandavit, si sur qui rem abstulerat, per integrum Domincirestituat, eidemque per integrum satisfaciat. Si postea ii duo, vel tres non sint dispositi &c. in tali casu subdistinguor vel quando Franciscus
penes istos Petrum infamavit, praevidit, aut praevidere facile potuit, istos non fore auditum Petri crimen celaturos; & tune dico, istum teneri se retractare etiam coram illis &α eo quia in tali casu etiam ab istis saeta detractio fuit a Francisco volita in causa, ut recte inquiunt Petrus Navarra, ct Lessus; ac ipse per suam detractionem is it causa hujus secundae detractionis. Iam vero qui causam damni dat, damnum dedisse videtur, ut pluries legitur in jure ε quod proinde reparare tenetur. Vel non praevidit, nec praevidere facile potuit, praefatos non fore auditum Petri crimen celaturos; dc in hoc casu dico, Franciscum non teneri dcc. quia haec secunda detractio ipsi non fuit proprie voluntaria, eum sit respectu ipsius secuta per accidens. CAS. II. Infamatorii quidem, sed veri criminis Petrus fuit accusatus, ac per justam Iudicis sententiam condemnatus; tractu tamen temporis illius infamia abiit in oblivionem. in an , sine gravi laesione charitatis ,re justitiae, possit quis deticti conscius illud ignorantibus manifestare 'Resp. non posse in calu delicti conscium illud ignorantibus manifestaresne gravi laesione charitatis, supposito quod desit justa Ac rationabilis causa id faciendi. Ratio est, quia hujusmodi relatio in primis est ex natura sua graviter contristativa fratris , qui si id sciret, certe rationabili ter de ea graviter contristaretur. Deinde semel ae per oblivionem ejus infamia deleta est, est contra ipsum met jus naturae quod ei denuo impingatur absque urgenti , dc rationabili causa, adeoque contra charitatem. Dixi supposito dcc. quia si necesse sit illud crimen manifestare, ex . ea u. Ob justam defensam , tune sine ulla laesione charitatis id fieri potest; nam ordo charitatis postulat, ut potius mihi, quam alteri consulam , si aliter me juste defendere non valeo. An postea id sit etiam cum gravi laesone justitiae, negant plures , si sententia Iudicis non solum fuit justa, verum etiam publica: Assirmant vero, si publica non fuit. Ratio pr. partis est,
quia quando fuit etiam publica, per hanc reus absolute, ac in universum amisit jus ad famam, ac secretum ipsi servandum ἰ ea namque e X-Preta intentione delinquentes per sententiam puniuntur, ut eorum de lictum, ac poena omnibus , dc semper innotescant, dc se alii horrore pinnae a delinquendo arceantur. Ratio sec. par. est, quia quando sen tentia, ac punitio non fuit publica, condemnatus adhue retina it jus ad famam penes ignorantes ejus crimen, dc hujusmodi sententiam, ac pia nitionem e cum enim Iudex ipsum non diffamaverit per sententiam publicam, tali jure non fuit a Iudice privatus, dc sic qui penes ignoran tes ejus delictum manifestat, violat jus illius, maxime si infamia, inde orta, tractu temporis abiit in oblivionem: dc per eonsequens eum Violet ejus jus in re gravi, intervenit in hoc casu etiam gravis laeso justitiae.
50쪽
Fateor equidem hane sententiam mihi non displicere. Αst quia conside
ro , quod quando humana Iustitia revera vult alicujus delinquentis inia. miam in universum, ac pro semper, ponit ad perpetuam memoriameidem monumentum infamiae , lapidem scilicet infamatorium , aut eo lumnam cum inscriptione , ideo hinc in sero pro aliis casibus potius re gulam in contrarium, eamque quidem esse Principum ac Iudicum in tenationem in puniendis aliis delinquentibus, ut a poena istis inflicta generaliter alii discant a facinoribus abstinere; caeterum mentem ipsorum non esse , quod quicumque, etiam Publica sententia condemnatus, in aeter num infamisovivat, etiamsi semeti plum emendet, & rectam adeo vitam ducat, ut tractu temporis illius infamia abeat in oblivionem. Quare sentio cum Corduba de Detract. quaest. a. concl. 6. cui propendere videtur Cuniliati de Restit. Famae si . q. num. 8. non sine gravi laesione etiam justitiae posse delicti conicium illud ignorantibus in casu manifestare. Ratio est, quia sicuti non licet abique gravi laesione justitiae auferre bona ab eo , qui illis per sententiam privatus fuerat, si illa juste iterum aequisierit; ita nec licet famam auferre ab eo, qui per sententiam illam
amiserat, si eam iterum juste acquisierit. CAS. III. Resert quis aliis auditum grave crimen alterius, testificando tamen se illud referre, non ut verum, sed ut auditum. Q. an talis relatio sit vera detractio, restitutioni obnoκia e Rei p. eum dist. Vel reserens ex iis est, que is nulla, vel saltem modica fides haberi solet, & crimen refert in circumstantia , in qua praevidet, neminem eκ audientibus ipsi crediturum ἱ & tunc dico, talem relationem non esse veram detractionem restitutioni obnoxiam, detractio namque obnoxia restitutioni est alienae famae occulta , is injusa MD , seu d la ratio, quae in isto casu non intervenit, cum referenti supponatur a nemine fidem praestari. Vel resesens ex iis est, quibus, etsi mere audita narrantibus , fides praestari tolet, aut talem relationem facit in circumstantia, in qua praevidet, aliquem ex audientibus ipsi fidem praesiturum, & auditum crimen pro vero habiturum; & tunc dico, hujusmodi relationem esse veram detractionem, restitutioni obnoxiam penes eum, Vel)eos, quos credit ipsi fidem praestare. I auditum crimen pro vero habere. Ratio est, quia penes istos relator occulte ac injuste vere laedit', denigrat, & corrumpit famam alterius; juxta illud Angelici Praereptoris 2. 2. quaest. 7ῖ. art. r. ad 2. Si uni fori a Itquis de absente ma- sim dicat, corrumpit Iamam eius. Nec refert, quod crimen non reserat ut verum, sed ut mere auditum; nam cum in praesenti circumstantia
supponatur praevidere, aliquem eκ audientibus ipsi hoe non obstante fidem praestiturum , ac pro vero habiturum crimen, de altero ab ipso relatum, tenetur eκ justitia a tali relatione abstinere , alias:evincitur velle illam laesionem ; sicuti evincitur velle scandalum qui cum hujus praevisione coram alias carnem comedit in die jejunii. Propterea dicebat Apostolus: Si esca scandalizat fratrem meum, non manducabo carnes insterniιm , ne fratrem meum sandalizem. Neque reponas, laesionem incalu evenire per accidens, acie κ iola levitate , seu malitia credentis crimen ut verum, cum relator i plum ut tale non referat, sed ut audi
tum. Contra enim; arbitores sumus sapientibus, & insipientibus , ut innuebat idem Apost luso Unde cum humana imbecillitas prona sit ad potius male credendum de proκ imo, quam bene, ad evitandam Penes hos ini amationem , debet coram iis conticere , dc alterius crimeri neque ut auditum coram ipsis resar re, secus, stante dicta praevisione, Volend