장음표시 사용
51쪽
ratus. sapor, tactus. Credibile est,quod sne ullo tesse auditoria
opinione firmatur, hoe modor Nemo eli,qui non liberos suo incolumes di beator esse cupiat. Iudicatum, est tes assenso ne aut auctoritate, aut iudicio alicuius, aut aliquo tum comproba.ta. Id tribus in teneribus spectatur, religiose, communi, approbato. Religiosum est, quod iurati legibus iudiearunt. Commune est,quod omnes vulgo probarunt.& secuti sunt. huiusmodi ut maioribus natu assiargatur, ut supplieum misereatur. Approbatum est,quod homine,,cum dubium esset, quale haberi
opotieret, a constituere auctoritate. Comparabale autem est,
quod in rebus diuersis similem aliquam rationem continet Eius partes sunt tres: Imago collatio,exemplum. Imago,eu oratio, demonstrant corporum aut naturatum similitudinem. Coli tio , est oratio,rem eum te ex similitudine conserens . Exem plum est, quod rem auctoritate, aut casu alicuius hominis, aut negotiis confirmat. Horum exempla & defetiptiones in preceptis elocutionis cognoscentur.
LONG. 1 N eaula coniecturali ,) Nattatio in coniectura qualis esse deisti N. - N causa coniecturali, dic. Quo facilius iudiciale genus , ut η pollicitus est absoluat. ptius Ostendit qualis narratio accus a toti, di defensorii debeat esse in causa eoniecturali dicens.
Narratio aecusatotia debet habete in ea usa coiecturali suspiciones ex quibus quod accusat coniici possit interiem .s inter naerandum & dispellas .f. pet narrationem ita supp. vi nihil putetur actum,nilial dictum. tiusquam. i. ad nullum locum ventum. i.itum esse,aut accessum, de nusquam .i .a nullo loco abitu. recessum es se,denique. l.vt uno verbo,aut simul dieatur, nihil putetur sinu, ita ψt sacete omnia eomprehendat. nam qui loquitur,aut cogitat non nihil saei sine mula .Lad accusationem pertinente. .omnia quae dixisse, aut secisse aduelsarius, hoe est accusatu, dicetur,
aderimen quod illi obi ei tui facete docebit. Deinde prosequi iatur formam narrationis defensoris dicens. Nartatio defensoria debet habere expolitionem simplicem.i .non inuolutam ambagi
bus non surcatati aut dolosam.& dilucidam. .clatam, eum alte riuatione. l. inualidatione suspicionis . s. induetae peraeeunt otE. Post deseriptionem narrationis diuidit conititutionem coniectu
ralem in sex parte, dieens. Ratio huius couitutionii sconiecturali, diutibuta. .diuisa est in sex partes. In probabilem, in eo lia
lationem,in lignum,in argumentum,ineonsecutionem,le in approbationem. Saepe admonui auctorem non apponere in diui decido ae declarando partes particulam. aut videlicet,& coniunctionem praemitte te. No aperiemus unumquodque horum
quid .i. in quo valeat i utile sit.
R o R A B IL E est . per quod probatur expedisse reo peccare, di a simili
turpitudine hominem nunquam absu
isse. Id diuiditur in causam.&in vitam . Causa est ea. quae induxit ad maleficium commodorum spe, aut incom
modorum euitatione: ut cum quaeritur,num quod commodum maleficio acquisierit. num honorem, num pecuniam , num dominationem, num aliquam cupiditatem
amoris, aut hominis libidinis voluerit explerer aut numquod incommodum vitarit, inimicitias. infamiam,dol rem , supplicium. Hie accusator in spe commodi. cupiditatem ostendet aduersarii: in uitatione incommodi. formidinem augebit. Desensor autem negabit fuisse
causam, si poterit; aut eam vehementer extenuabit.
Deinde iniquum esse dicet, omnes, ad quos aliquid emolumenti ex aliqua re peruenerit. in suspicionem males cit deuocari. Deinde vita hominis ex ante factis spectabitur. In quo primum considerabit accusator,num quando simile quia secerit. Si id non reperiet, quae scinum quando venerit in similem suspicionem t& in eo debebit esse occupatus, ut ad eam causam peccati, quam Paulo ante exposuerit, vita hominis pinsit accommoda
ri, hoc modo: Si dicet pecuniae causa fecisse. ostendet cum semper auarum fuisse: si honoris, ambitiosum . ita
poterit animi vitium cum causa peccati conglutinare. Si non poterit par vitium cum causa reperire. reperiat dispar. Si non poterit auarum demonstrare, demonstret corruptorem, vel perfidiosum, si quo modo poterit. Denique aliquo aut quam plurimis viti s contaminabit personam: deinde qui illud secerit tam nequiter, eundem hunc tam perperam fecisse non esse mirandum. Si vehementer castus & integer existimabitur, aduersa rius dicet facta non famam spectari oporteret illum ante occultasse sua flagitia, se planum facturum ab eo maleficium non abesse. Dc sensor primum demonstrabit
vitam integram, si poterit: id si non poterit, confugiet
ad imprudentiam. si ultitiam, adolescentiam, vim, Persuasionem: quibus de rebus vituperatio eorum, quae extra id crimen erunt, non debeat assignari. Sin vel
menter hominis turpitudine impedietur. & infamia prius dabit operam, ut falsos rumores dissipatos esse dicat de innocente, & utetur loco communi: Rumoribus credi non oportere. Sin nihil horum fieri poterit,utatur extrema defensione, & dicat, non se de moribus eius apud Censores. sed de criminibus a persariorum apud iudices dicere. CAPI DURV s.
Ros Avixa est, per quod probatur expedisse reo peccare. & simili turpitudine hominem nunquam abfuisse.) Probabile,inquit,est, eum in come mirali constitutione dicimus,ideo id nobis videri factua reo et se, quod id sacere expediuerit, di ostendomus, eum hominem a tali crimine nnnquam abfuisse. id diuidi i ut in effulam Sc in mam Hoc eli personam, de factum,velut i se alibi dixit. vet,ut alis,conlectura omnis aut de te,aut de animo est. Sed ad tae omnia de eausa ne prius an de persons dicendum sit,quaesitum est,uarieq. ab Oratoribus factum est,a Cicerone pro
Iue stequentet sunt causae.Sed mihi, inquit Quintilianus, si sine
ullo litis conuitio praeponentur, secundum naturam videtetur ineipe te a persona. nam,hoc magis generale est. fCausa est, quareum inducit ad maleficium , commodorum spe . de quae se auu tur. In secundo de inuentione, coniecturalem tractaturus Cicero constitutionem,inquit,omnis igitur ex caula,m persona,Sesacto ipso coniectura capienda est. causa dili tabuitur in impulsionem de ratiocinationen . Impulsio est,quae sine cogitatione si erruandam Uectionem. facere aliquid hortatur, ut amor, iracunia, aegritudo, violentia, de Omnino omnia in quibus animus ita
videtur affectus suisse,ut rem perspicere cum consilio & eura non potuerit,de id quod fecit impetu quodam animi potius qnam cognitione fecerit. Ratiocinatio eli autem, diligens Ze conlid lata saciendi aliquid aut non faciendi excogitatio. ea dicitur interfuisse tum . eum aliquid iaciendi, aut non faciendi te ita de causa malle, aut secutus esse animus videt ut . si amicitiae quid causa factum die elur,s inimici ulciscendi, i metus, Ii gloriae,si pecunitis denique ut omnia generatim amplectamur, alicuius retinendi, augendi, adipiscendi commodi,aut contra reiiciendi, diminuem di detulandiue incommodi causa. Nam horum in genus alte
utrum illa quoque incident,in quibus aut commodi aliquid inaioris adipiscendi causa, aut maioris vitandi ineommodi suscipiatur, aut aliquid commodum maiorix adipiscendi commodi , aut maioris vitandi incommodi praeteritur. Hie loeus seu taliquod undamentum est huius eonstitutionis . nam mhil factum e secuiquam probatur,nisi aliquid quatefactum si tolleditur. ζCausa eii,quae induxit ad malefietum. commodorum spe,aut incommodorum euitatione. Hoc dicit, uem accusaturi sumus o lectum crimen inficiantem. causam asserimus eur eum deliquima
arbitremur,&aut eommodorum spe illectum fuisse, aut quod incommoda subterfugere voluerit. eommodorum spe, ut si eum quispiam,qui ad hereditatem accedebat, sustulerit . incommodotum ritatione, fi noueream occiderit. ne dura sub elui custodia M. I. C. R liet. D amplio
52쪽
mplius praemetetur. s Nunquid commodum maleficio appetierit.) Nunquid niale quid quam egerit,quod ex eo commodum
sperater, aut nonorem. aut pecuna am. aut dominarionem . nam
ob haec pletunque eaedes fecisse multi inuenti sunt. s Num aliqua cupiditatem amoris. Vetuit ob libidini, siriandae appetitum pocula amatoria quae philtra vocant, sata. te incantamenta facta, ceteraq. huiusmodi commisisse flagitia homine, d prehensi sunt. s Num aliquam cupiditatem amori . sunt .n inultae amotum cupiditate i. Aut huiusmodi libidinia voluetit explete. subaudiendum cupiditate hi, hoe est sue amoris, siue cuiusuis libidinit. i. appetitus,nam cuiuslibet rei appetitum, libidinem tunc fere dici mus semper,cum cuius rei sit libido adi citur. sin nihil adiiciat vitium sanista quo obscoenae partes excitantur . sAut nunquidineommoda vita uetit N am ii commodum consequenti causa fiasitium committitur, par etiam est,ut ob effugienda incommoda,
sceleta subeamus,id aut proptet inimicitiai euitandas, aut insam ias,aut dolores. aut supplicium fieti solet. Hie accusatot in spe commodi ostendit cupiditatem aduersarii. In secundo aliorum
Rhetoracorum pixceptorum: Accusator ergo, inquit, cum impulsione aliquid factum esse dicet, illum impetum di quandam
commotionem animi, affectionemq. verbi, di sentent hi amplis eate debebit,& olfendete quanta vis si amoris,quanta animi perturbatio ex iracundia fiat, aut ex aliqua eausa earum qua impulsum aliquem id fecisset dicet. H te di exemplorum commemoratione, qui simili impulsu aliquid commiselint . in limilitudinem ollatione,& ipsius animi affectio mi explieatione cura dum est. ut non mirum videatur si quod ad iacinus tali pet turbatione cimotus ani nus accesseriti Eum autem non impulsione, velum t tiocinatione aliquem commisisse quid dicet. quid commodi s
cui fi aut quid incomἴdi suaerit demonii rabit, & id augebit qua
maxime poterit ut quoad eius seti possit, idonea quam maxime causa ad pectandum hortata uideatur . si gintiae causa, quantam floriam consecuturam existimarit. 1 tem si dominationis. si pecuni ris amicitiae, si inimicitiatum, & omnino quidquid erat qd
causae suasse dicet id lumine augere desiebit. & hoe eum magno pere considerare oportebit, non quid in veritate modo, verum etiam vehementius quid in opinione eius quem arguet suetit. Nil ut . n. tefert non suisse,aut non esse aliquid commodi,aut imeommodi, i osendi possi ei visum elle qui arguatur. na opinio dupliciter fallit homines. cum aut tes alius oda est ae putatur, aut non is euentus est quem sunt arbitrati. Res aliusmodi est tu, cum aut id quod bonum est,malum putant,aut contra quod malum est, num,aut quod nec bonum,nec malum es, malum aut bonum, aut quod malum aut bonum est,nee malum,nec bonum.
Noe intellecto. s quisnegabit esse ullam pecuniam vita statris .
aut amici. aut denique ossicio suo antiqv:orem aut suavi tem, non hoc erit accusat Ora negandum . nam in eum culpa & sumiamum odium transferetur, qui quod tam vere de pie dicetur negabit. Verum illud dicendum erit illi ita non esse visum, quod sumi oportet ex his quae ad personam pertinent, de quo poli dicendum et . Euentus autem tum saltat, cum aliter accidit,atque hi qarguuntur,atbitrati esse dicuntur. vi s quis dicatur alium oceiduse,ae noduelli,quod aut similitudine,aut suspicione, aut demonstratione falsa deceptui sit, aut eum necasse cuius leuamento nost here . quod eo teli amento se heredem arbitratus sit. Non .n. ex eventu cogitationem expectati, sed qua cogitatione animusti spe ad male ieium si considerate quo animo quid quisque sa.
ciat, non quo casu utatur, ad tem petimete. In hoc autem loco caput erit illud accusatori si demoralitate potetit,alis nemini causam fuisse saeiundi,secundarium,s tamam aut tam idoneam nemini . sHic accusatot in spe commodi, cupiditatem ostendet ad uersatis in evitatione ineommodi, dimidinem augebit. In plobatione .n. causatum maxime spectatur ira, odium, metus, cupiadi ias spes . nam teliquae in has speetes cadunt, quorum siquid in reum conuenerat,accusatori .es eiscete. quidquid saeerepto causa videtur ea usash. quae in argumentum sumet arguete si minus. illue conserenda eii oratio vi aut aliquas sottasse latentes suisse, aut nihil ad tem pertinere dieataut secerit. ut etiam dignum es.se odio scelus,quod non habuerit causam cur id facereti In euitatione incommodi formidinem augebit Aesen scit autem negabit,
ostendet quanta ni id fecisset,immineret formido. idq. per singula exemplis & eeteris dicendi orname: is amplifieabit accusator.
s Desenset autem negabit eausam fuisses potetit. In libris de
Inuentione: Defensor autem, inqui ex contrario,ptitnum impulsionem aut nullam suisse dicet,aut s suisse cone edet, extenuabit,& paruulam quandam fuisse demonii tabit, aut non ex ea s
teie huius di facta nasci docebit. quo erit in loco demonstran
dam, quae vis & natura eius sit assectionis qua Impullat aliquid
reus continisisse dicet ut . in quo & exempla & smilitudines etia pioserendae,& ipsa diligentet natura eius assectionas quam leuissime quietissimam ad patiem explicanda,ut & res ipsa a facto et uideli ci turbulento ad quoddamitius di tranquillius traducatur,a oratio tamen ad animum eius sui audiet,& ad animi quaedam
intimum sensum accommode tui. Ratiocinatronas autem suspiciones insimabit, si aut eommodum nullum fuisse, aut parum, aut ali magis suisse. a at nihilo sbi magis quam alijs,aut incommodum sibi maius quam commodum dicet: ut nequaquam susrit illius commodi, quod expetitum dieatur,magnitudo, ut eum eo incommodo quod acciderit, aut eum illo periculo quod subeat ut comparanda qui Omnes loci smilitet incommodi quoque vitatione tractabuntur. Sin accusator dixerit, eum id esse secutuquod ei visum sit commodum. aut id sua:sse quod putatu esse i commodum, quanquam in sella sue At opinione, de moniti adumetit defensori, neminem tanta esse uultitia qui tali in te vetitate
pollit ignorare . quod si id concedatur, allud non concessum iti, nee dubitasse quiden hune,quod eius iuris esset, sed in quod salusum suetit,hne .lla dubita one pro falso. uod vetum pio ,etoptoballe. Quod si id dubitatit, summae fuisse amitaria.dubia spe
impulsum certum in periculum se committere. Quem ad modii autem accusator cum ab aliis culpam dimouebit, de sentatis locis utetur, te hii qui accusatoti dati sunt, utetur teus. cii in alios ab se crimen volet transi et te. s Deianiat autem negabit causam
suisse si poterit.) Hoe est patronus quoties poterit, instabit his
locis,ut cur factum ab te esse arguatur,eausam suisse nullam. aut salsam. s Aut eausam vehementet extenuabitd Patronus, inquit, tenuem aut ignotam suisse pro reo eausam, si negate non pote
Di,dicet. si accusatot sine causa scelus atruet satium, patron contra, aut credibile esse, ut quidquam sine causa sati um st. Quod Cicero ipse multis, in orationibus .ehementissime tr ciat, praecipue pro Vareno,qui omnibus malis praemebatur: nata damnatus est. s Deinde iniquum esse dicet omnes ad quos aliquid emolumenti ex aliqua te peruenerit, in suspicionem maleficis deuorari) Hoe dicit, si alia defecerint, non utique spectandas esse eausas dicet. nam quis poteli, inquit, inueniri, qui non metuat,aut oderit suspecta, aut cupiditate aliqua moueatur: pluti mos tamen saluos ne it innocentia. Quamobrem itia quum esse, si ad quos emolumenta peruenerint, malescas putabimus accusandos. s Deinde vita hominis ex ante saetii spe ctabitur.) Quae de vita hominas dicuntur, de habitu,de animo de studio. de consilio intelligendum , celetis q. subisciuntur, hune lucum Cic. in a. Rhet. de inuentione tractatu tua, inquit: Ex persona autem coniectura capietur,si res quae personis attributae sunt,diligenter co- siderabuntur, quas omnes in ptimo libro exposuimus. I uel unt autem, nomen, natura, virtus, fortuna, habitus. assis io,iiudia. consili a facta,easus,orationes. sed haee insta a nobis abunde explicabuntur . inretim ad ipsum Cic.redeo. qui subiungit. Namee de nomine nonnunquam aliquid suspicionis nascitur. N men autem cum dicimus, cognomen quoque intelligatur opo tet de hominis enim certo di proprio uocabulo agitur. Vt si dicamus iceirco aliquem callidum uocari,quod temeratio & te lino consilio iit. aut si ea te hominibus graecis imperitis vel badedisse, uod Clodiu , aut Caecilius,aut Mutius vocareturi & huius an illi ut ciuitati, si quibus sit maioribus, quibua consanguineis,qua aetare,quo animo, quo eorpore, quae naturae sunt attributa,ad aliquam coniecturam laetendam pertinebunt. Ex victu multae trahuntur suspiciones cum quemadmodum.&apud quos, ct a quibus eductus ti eluditu, si queri tui.& quibus cum vivat, qua ratione vitae quo more domellico xtatur. Et ex fortuna fripe argumentatio nascitur . cum seruus, an libet, pecuniosus, an pauper. bilis an ignobilia,selix an infelix, priuatus an in potestate st,aut fuerit,aut futui ui sit, eonsideratur, aut denique ali quid eorum quaeritur,quae fortunae esse attributa intelligitur. habitus autem, quando in aliqua pet secta di constanti animi, aut corporit absolutione consistit,quo in genete ect uirtus, scientiae, ct quae coturaria sunt, res ipsa causa posta doeebit, & quid hi equoque locus suspicion: ctendat. Nain assectionis quidem ratio perspicuam solet pet se gerere eo mectutam, ut, amor. ita-cundia, molesta, propterea quod di ipsorum vis intellisitur, de quae res harum aliquam rem tonsequatur , Helles cognita sunt. studium autem, quoniam est assidua & vehemens aliquam ad te applicata magna cum voluntate oceupatio, facile ex eo ducetur
argumentatio eius quod res ipsa desiderabit in causa. Item ex consilio sumetur aliquid suspicionis . non consitum est, aliquid faciendi non faciendi ue excogitata ratio. Iam iacta di casus
53쪽
& orationes,qur sunt omnia,ut in constraationis praeceptis di. cium est,in tria tempora distributa, acile erit videte, & quid asserant ad consit mandam coiecturam suspicionis. Deinde poli pa
Ium alacit. Qua te vitam eius quem arguit ex ante factis accusator, improbare debebit, ct ostendere, si quo in pari ante peccato conuicius sti s id non potueritis quam in similem ante suspicionem venerit. Ac maxime si fieri potetitsimili aliquo in genere
eiusmodi in causa aliqua eommotum peccasse, aut in aeque masna re,aut in maiore. aut in minore, vi si quidem pecunia dicat inductum secisse, possit de monil rate aliqua in te eius aliquod sactum auarum. Item in omni causa naturam,aut victum aut fluis dium, aut fortunam, aut aliquid eorum quae personis attributa sunt, ad eam eausam qua commotum peccasse dicet adiungete
debebit,atque ex his pati quoque genete culpatum,s ex pati sumenda facultas, non erit improbati animum aduersatis oporte bit. si auaritia inductum arguas seeisse, & si auatum eu quem ac cuses demoniliare non possit, alijs amnem esse uitiis doceat, &ex ea re non esse mitandum.qui in illa re turpis, aut cupidus, aut
petulans fuerit hae quoque in re eum deliquisse. Quantum . n. dehonestate&auctoritate eius qui arguitur detractum est, tam tum de facultate totius est defensioni, diminutum. si nulli amnis tetit vitio reus ante admisso demonstrati, loeus inducetur u-
, per quem hortandi iudices .erunt, ut veterem timam hominis nihil ad rem putent pertinete,nam eum ante celasse,nunc mani sello teneri. quate non oportere honorem ex superio te uita spectari. sed superiorem vitam ex hae re improbati, & aut potes aieatue mecandi non fuisse, aut eausam. aut s haec dici non potue eunt ieendum erit illud extremum. Non esse mitum si nune primum deliquetit nam necesse eit eum qui velit peccare, aliquando primum delinquere. lin vita ante hae ignorabitur, hoe loco
praetetuo. Se cur praetereatur demonstrato,argumentis accusationem confirmate statim oportebit. s Deinde vita hominis ex ante factis spectabitur.ὶ Accusator illud aget,inquit, ut vitam rei antea actam diligenter eonsderet quae si vitiosa suetit, eam incesset. s Ptimum considerabit accusator, num quando simile quid ne rit . s non inde repetiet, quaeret num quando venerit in similem suspieionem.& in eo debebit esse occupatus.) Hoc dicit, primum qui accusat,eonsiderabit. num tempus suetit, cum limitem quidquam secerit reus eius cuius arguatur. s smile secisse dicere non potetit, quaeiet num in suspicionem saltem venetit . ut tum autem horum poterit allelere,in eo debebit maxime esse occupatus,vi quam vehementissime poterit aceuset. II do. faciet, vi ad eam eausam peccati. quam paulo ante exposuetit. subaudi in
Narratione. nam eapolitionem orationis,quam nartationem nominamus, diximus partitionem, deinde confirmationem sequi, in qua argumentationes & eausae probationes adhibent ut . Id igitur saetet,vi quare ita in natiatione suspicatus sit. argumentis anteactae uitae possit ostendete.hoe modo. ssi dicet pecuniae ea salacisse.) Hoe et deliquisse. uod ad se peruentura ob eam causam crederet pecuniam non mirum id cuiquam videri debete diocet quando & semper habitus sit auarus. ssi honori, subaudiendum causa fecisse, aut deliquille in narratione ea usae dixerimus,
ne id quidem mirati debere quenquam, quando & ambitiosus semper habita, sit. s Hoe modo potetit animi vitium cum causape ati conglutinare.) Poterit, inquit, accusator cum caula,qua exposuerit, eius instum animo vitium eo mungere. ut ollendat,
quod deliquerit,animi illud vitium fuisse in eausa. Et si non poterit.) Hoc est,non si curae.s uitium quo aut infamat ut quodam est teum aut in suspicione habitus,multo maius suit,quam quod assertur, aut minus, modo eum peceasse possimua ostendere. ssi non potetit auatum.) Quem me uniae causa dicet secisse. ΓDe- montiret eum corrupto tem vel per sdum,s quoquo modo poterit. sensus est: si animi Vitium eum causa.quam in narratione complexus sticoniungere non queat, non magni pendat, modo aut corruptorem virginum ue violatorem,aut qui pecunia quempiam se ducere tentauetit,aut perfidum,hoc est qui datam vicit
ueti isdem,aliquo pacto possit de monitiate. Denique aliquo, aut quam plurimi,) Quotquot potetit, inquit, vitiis inquinabit rei perio tram accusatori, quod tenus etiam eonfirmationis et . Omne, si quidem rei argumentando consimantur,ut Cicero in libris de inuentione doeet,aut ex eo quod personis, aut ex
eo quod negoti seli attributum. Personis res attributa s put Inu ,nomen naturam, victum fortunam, habitum, assectionem,
sudia, consilia, acta, eatis, orationes . Nomen eli,quod uni cuique personae tribuitur, quo suo quaeque proptio & certo vocabulo appellatur. Natutam ipsam iussinite disseile est. Paties autem eius emimetate,eas quatum indigemus ad hane pitceptio
nem, acilius est. Et aut partim diuino, partim immortali genere versantur. Mortalium autem pars in hominum, pars in hestiarum genere numerantur,atque hominum genus,& in sexu conlideratur,virale an muliebre sit.& in natione, patria in cognatione. aetate, natione, Graecus an Balbatust pallia, Athe mensaan Lacedaemonius: cognatione,quibus maioribus, quibus com sanguineis, aetate, puer an adolescens, natu grandior an senex. Praeterita commoda & incommoda considerantur,ab natura da ista animo, aut corpori, hoe modo: Valens an imbecillis. longus an breuis Jormosus an deformis,velox an tardus sit,acutus an hebetior sit memor an oblivionis, comis, Ciliciosus, prudens, patiens an contra,& omnino quae a natura dantur,animo I eorpore consdetabuntur innatuta totis deranda . nam quae industria comparantur,ad habitum pertinent, de quo posterius eli dice dum. In victu consdetare oportet, apud quos, & quo more, quod cuiui arbitratu st educatus. quos habuerit attium libera lium mastillos, quos vivendi praeceptores, quibus amicis ut tur,quo in negocio quaestu, attificio sit occupatus, quomodo tela miliarem adminis tet, qua consuetudine domesti ea st. In fori tuna quaeli tui . fetuus sit an liber,pecuniosus an tenuis, priu tus an cum potestate . si eum potellate , iure an intuita, felix. clatus,an contra: liberos habeat an non. aut si non de uiuo queretur,etiam ouas morte sit assectus, em considerandum. Habitum appellamus,animi aut corporis consantem S absolutam aliqua in te persectionem, aut virtutis, aut artis alicuius petemptionem,aut quamuis scientiam,& item corporis aliquam commoditatem,non natura datam,sed studio & industria partam. Assectio est animi. aut tot potis ex tempore aliqua de causa commutatio: ut,laetitia, piduas,metus,molet ita,morbus,debilitas, di alia qua genere in eodem inueniuntur. studium autem est. animi assidua & vehemens ad aliquam rem applicata, magna cuti voluntate occupatio,vt philosophiae poeticae,geometricae,lite rarum. Consalium est,aliquid iaciendi non faciendi ue excogitata ratio. Facta autem & easus ti orationes tribus ex temporibus considera butur, quid fecerit, aut quid ipsi acciderit, aut quid dixerit,& ouid faciat,quid ipsi accidat,quid dicat,aut quid lacturus si, quid ips casu tum sit, quia si usurus oratione. Ae personis quidem hie videntur attributa esse. svitisa contaminabit p-sonam Personam,quam pronominibus me te,illo exprimimus, esse intelligamu . s Deinde qui illud seceiit tam nequitet Se sus eii: si accusabit, eum personam aliquibus vitias contaminarit,adiiciat,non mirum utique videri debete, si qui antea multa nequitet egeti purce vixerit licte vatio existimetur in quina
tu . sQui secetit illud tam nequiter. Tam male egerit,quam egisse conuictus si . s Eundem tam perperam secisse) .i. tam pemi, et se egisse,quam accusetui. Si vehemente e callus. & integet existimabitur aduersatius,dicet sacta non famam spectari oporia tete &α) Ordo est,s vehementet existimabitur ealiua S integete Sensus est,si a cunctis de continens, & nulla ex parte scelete o uolutu, existimabitur,dicet accusatot sacta,non famam spectari oportere,aut famam quae de eo suscitata sit, fictam ese eum autem sua, quam diu potuerit, occultasse flagitia, nune se planum factum,hoe est liquido eognouisse, ut nullo modo possit dubit m maleficium ab eo non abesse. Nehementes calius & integer Castus a pudico iusseri, quod pudicus est turpium libidinum liber.eastus ab iis continens & remotus praeterea religiosus, eunuchus. Virg.in x. Georg. Calla pudicitiam seruat domus. Ini get,putus insonsq. pominatui. v t Horati in lib. Carm. luroeter vi scelerri: pum.
sIllum occultasse ante sua iligitia) A flagitio satinua distat. τε de doctrina Christiana dieit Augustinus, quδd indomita ad animum corpusq. suum corrumpendum eupiditas, flagitium vocatur, quod autem agimus,ut alteri noceamus,sacinus appellatur.
Et haec sunt suo geneta omnium peccatorum, sed flagitia priora sunt, quae eum exinani uetunt animum, in facinora pios liunt. s Defensor primum demonstrabit,& quae sequuntur,in x autem de Inuentione. Defensor autem inquit, primum ii poterit,d bebit vitam eius qui ins mulabitur quam honesti Tmam demonstrare. Id faciet, si ostendet aliqua eius nota & communia omiseia,quod genus in parentes, cognatos. amicos, affines. necessarios etiam,quq magis rata & eximia sunt,si ab eo eum magno ali; uid labore,aut periculo. aut eum utraque te,cum necesse non eset,olscii causa, aut in temp. aut in patentes. aut in aliquos e
tum qui modo ex posti sunt,sactum esse dicet, deinde s nihil ὀhliquisse, nulla cupiditate impeditum ab ossicio recessisse . quod eo confirmatius elu, si cum potestas impune aliquid faciendi, mi M. T.C. Rheta D ij ma
54쪽
nut honesta suisse dicetur, voluntas faciendi demonstrabitur a
suille. Hoc autem ipsum genus erit eo firmius,si eo ipso in genere quo arguetur, integet antea fuisse demonstrabitur . . t si cum auaratia causa suisse arguatur, minime omni in vita pecuniae e pidus suille doceatur. Hie illa magna cum grauitate inducetur indignatio, iuncta conquellioni,pet quam miserum facinus esse, di indignum demonstrabitur. Vt eum animus in vita fuerit omnia vitiis remotissimus, eam causam putare quae homines aud ces in fraudem rapere soleat . ealtissimum quo ue hominem ad peccandum potuisse impellerer aut iniquum esse. de optimo cui que perniciosi limum, non vitam honeste actam tali in tempore quam plurimum prodesse, sed siabdita telum criminatione, quae confingi facile possit non ex anteacta vita quae neque ad tempus singi. neque ullo modo mutati possit acete tiadaesum. Sin autem in anteacta vita aliquae turpitudines erunt,aut salso venisse in ea ex illimationem dicentur,ex aliquotum inuidia,aut obtrectatio. ne. aut salsa opinione, aut imprudentiae necessitudine,aut persuasione a solescentiae, aut alleui non malitiosae animi assectioni alia tribuentur,aut dissimii in genere vitiorum.ut animua non Omnino integer es ab tali culpa temotus esse videatur. At si nullo modo vitae turpitudo,aut infamia leniri poterit. oratione negare oportebit,de vita eius & de motibus queri, sed de eo crimine,
de quo arguatur, quare ante iactis omiuis illud quod instat agi oportere. s Defensor autem primum demonsitabit, itam integram si poteritin quod in huiusmodi defensione poti stimum erat.
i Si id non potem confugiet ad imprudentiam stultitiam, adole leentiam&e.3 Ptoximum enim est, si obiectum crimen negate non possit, ut se imprudentia deceptum dicat, de stultitia recusetctimeri,aut adolescentiae. vim persuasonem)Vtui,& necessitaia te se iseisse compulsum dicat, aut cuiuspiam, cui fides uidetetur adhibenda persuasione. sinibus de rebus vituperatio eorum, qua extra id erimen erunt dec. Ordo Ec sensus est, pationu, dicat, de quibus rebus, subaudi, quae alias actae,ad praesentem non
attinent quaellionem, non debeat assignati vitupetatio, non de beat assignara crimen, vituperetur eo tum qui extra id crimen erunt tam eius qui vocatus in iudicium eli, quam eorum qui ut, aut petia alione olim peccate eompulerunt, nec enim attinet, ut qui extra hoc iudicium snhin ius aduocentur. sFalsos rumores Falsas calumnias quae rumore,hoe ess vulgaris de impetitae multitudinis voce suscitate sint, a tuendo enim tumor vulgi, de aliqua re recenti .repentina cum voce.Opinio nominatur. sDiilip
tos esse drear Dissipatos .in litos. N erit sensus vi dica Falso rumores. i.qua salso suetant excitati,iam esse abolitos, aut vi diis cat.tumores falso dist4patos. dispalsos per urbem, ac per hoc illis non esse credenaum,quoniam salsi fuerint sEt viet ut loco comunio Quo in omni causa uti possumus. si umoribus) Hoe est, nouae 3c popularium famae credi non oporte te. f Dieat se non de moribus eius apud censores,sed de eliminibus aduet satio tum a ud iudice, dieete. Dicat locum illum non exigere, ut de moti ut tei quidquam dicat quandoquidem apud iudices, non nas de
crim nibus contendatur,apud censores veto,vel de motibus contendete euiquam conueniat, a moribus enimuero Censor, ut
Varro inquit, isdex motum dictus,quhd ad eius censionem. Lat- bimum censeretur populus.
CAusa est ea) Hoc loco meminisse oportet,eausam esse du
plicem, quod quamuis non aperte, satis tamen Cic. hie expressit. Eli enim alia impulsiva, i ita, tum,hane Gret
et Ursae, Voeant. alia veto ratiocinatiua, ut lucrum .heredita .le lixe ipsa ab illii αIrsa appellatur. Reperiat dinpar, Dispat hoc est,toquendi ratione,sed ab ipsa te quam quaerimus parum abludens. Non enim facile quispiam corrumpitur. nec perfide agit,aut alium corrumpit, nis pecuniae gratia. qua tutum ergo lire ab avaritia distanti Igitur dispar non re ipsa, sed nominii s militudine di significatione. stulti enim solet, eum pecuniae gratia aliquem aliquid seeii se dicete intendat, eum aut prodigum, aut timidum dicere. svtatut extrema defensione) Hoe eu translatione, qua iudicium differtur,non tamen a
PRobabile es) Primum declarat eausae penus probabile, l
de vetis mile dici potest, dicens. Probabile .l. genui causae est quo probatur,aut quod probat peccare expedisse.i. vii lesulse saltem apparen,) teo .i. accusato, ut si fratrem maiorem natu veneno sussulisse aceusetur,fiet probabile s dieatur per eam iam heredata tem assecutus, aut vi veto imperium dico saltem
apparens,quia vi in tetrio Ciseiorum idem Cicero doeet, nihileti re uera expediens , aut utile quod non idem honestum: veruntamen qui bona fortunae etiam male acquista bona censent
bonum quod non sit honestum ponant necesse est) dc quod probat hominem .s. aeculatum, nunquam abfuisse a smili turpitudine . i. semper fuisse in simili turpitudine peceari. Quia enim diiselle est consueta relinquere, verisimile est eum qui assuetus sit similia sacere, id quoque fecisse, id .c genus eausae probabile
diuiditur in causam, S: in vitam. Causa est ea quae inducit ad malefietum spe commodorum,aut euitatione incommodorum. Ita cum quati tur nunquid appetierit commodum malescio, nusupp. appetietit honorem,num appetierit pecuniam, num appotierit dominationem . i. tyrannidem . num voluerit explete.1.euacuatae,aut plane exercere eupiditatem amotis, aut huiusmodi .c
vitio, libidinia. In quibux omni hu, num, si dicantur pro a cusatore affirmativam pol ulat tesponsionem sicut apud nos paeticula non ne,riam te nunquid set e ponimus, ubi negativam petimus,attamen hie affirmativam uidetur accusator. exigete etiam
nunquid unde additur. Nunquid.i. nonne accusatua vitarit, pio vitaverit per scelus commissum incommodum .s aliquod ut inimicitias infamiam,dolorem,supplicium,qui a s quis eum occidit qui cum grauis habiturus si inimicitias,aut quod Occulti claminis iudex, aut delator timebatur, de ita ab eo timuerit dolorem, aut supplicium procurandum verisimile erit eum ab eo occisum, hie . i. in hac parte ac sator ollendet in spe commodi . . ubi di cit ad uetiarium commodum spetasse demonstrauit cupiditatem aduersari ,3e augebit in euitatione incommodi, sottitudinem Taduersatis .i. ibi dicit eum,ut euitaret incommodum scelus perpetrasse ostendet eum meticulosum, ut vero smile si multum eui tesse incommodum. Nam meticulos saepe ut minus incom modum eui tene malus incutiunt. Autem pro se defensor si potuerit negabit causam fuisse eut leui tale scelus pollet committere, aut extenuabit eam . s. causam vehementet. Deinde pol duam extenuaverat causam, dicet iniquum esse. Omnes ad quosiquid emolumentata.i. lucra perueneria. i. peruenire potuerat ex aliqua te deuocari . i. praeter rationem de integritate vitae vocati in suspicionem maleficii. Deinde vita hominis . . accusari,spe ctabitur . i. praebebit speciem de approbationem ex antes actis phen est .i. subunio.quia una est dictio. i. ex anteactis eius,in quo .i. qua spectatione antefactorum accusator considerabit primum .i. praecipue: num . l. nonne Reerit ante quid smile .s eius .cuius accusatus est. Si non repetitet id, id elicet quod aliquando simile commiserit, quaeret . i. inuectigabit num . . nonne venerat,
uando . i. quandoque in suspicionem similem . . similis saeti,de
ebebit ese occupatus . . sollicitus, in eo, t vita hontina .s ace
sati, possit accommodari ad eam eausam peccati quam exposuit paulo ante. hoc modo. Si dicet eum secisse .s scelu, causa pecuniae,ostendet eum fuisse semper auarum. Si causa honoris ostendet eum fuisse ambitiosum de ita poterit vitium animi conglutinare .i. compingere cum causa peceati. Si non poterit teperite vitium animi par cum causa,teperiat dispar. Si non poterit deis monstrare auarum emonstret cum corruptorem vel perfidum, si poterit . s. id nee te quoquo .i. quocunque modo . Denique contaminabit personam aliquo . . uno vatio,aut per plutimia vi iijs,deinde sup dicet non esse mitum eum qui fecit illud tam nequitet .i. luxuriosae, eundem secisse hoe . s. quod nouille, resere tam perperam .i. tam peruersae . si aduersarius existimabitur vehementer eastus di integet ipse aceusatot die et opotiere facta non famam eius spectati, de daeet illum meu italle ante . l. prius sua flagitia, δή se factutum planum .i. mani seu ira m maleficium non abesse ab eo .i. in eo elle. Defensor demoni tau t ptimum vitam .f. defensi, integram s po:erit, de s non poterat id . . eam integram ostendere, ipse recutiet ad imprudentiam, stultii iam, adolescentiam,vim .i. eo actionem ab alisi pers sonem, quibus de rebus .i. propter quas rei quia olim peccauit per im prude tiam, stultitiam Ece. docet quod vituperatio eorum quae erunt extra id erimen. i. de antentiis non debeat assignara . i. applieati. si defensor impedietur vehementer a turpitudine de infamia li minis .c defendendi prius. s. dispersa ipse dabit Opetam,ut dicat salsos tumore, esse dissipatos de inn cente, Ee .ietur loco communi .i. quo in cuiuslibet criminit depulsone uti possit, utpote
dicet non oportere eredi tumoribus dea umores tot te ii Miltos
esse dispei scis,quod crimen commiserit desecidendus. verum tua motibus, quorum inretius sit auctor . nullam iidem a prudenti bui uitia esse adhibendam. si nihil eorum ficti poterie . i. sine rumores quidem incertos esse, de illis non eredendum esse, honesta dicete poterit, defensor utatur . extreme . . infima ac humillima
55쪽
millimi defensone. & dicat se non dicere de moribus apud cenis soles.s motum, hoc eu, quotum tu cognoscere de motibus , sed dicet e de eriminibus adueis ira otiam apud iudices. s. eausatum etinvitatium q d. ab eo fore esse declinandum, aut illicde moribus rei non esse inquitendum. sed duntaxat de crimine. Id autem dicet lie ut videatur posse purgate obiecta, sed tolle, quia non sint obiecta coram suo iudice.
O ATIO est, cum accusator id, quod aduersarium fuisse criminatur, alii nemini.nisi reo, bono fuisse demon
strat. ut alium neminem potuisse perficere nisi aduersarium. au t eum ipsum aliis rationibus, aut non potuisse, aut non aeque commode potuisse, aut cum csfugisse alias rationes commodiores propter cupiditatcm. Hoc loco defensor ut demon sirct. OPortat , aut ali Is quoque bono
fuisse,aut alios quoque id, quo de ipse in limuletur, fac re potuisse. R E N N. L I B. I I. 1 t
menter assectum. Hoc loco defensor demonstret oportet .s te uaceu situm iri uelit. s Aut aliis quoque bonum suisse) i comm do cedere potuisse. s Aut alios quoque id, quo de ipse insimuletur,sacere potuisse.) Hoe est,ut alis,de quo ipse accuset ut, secisse videri possint,quo minus ipse in culpa esse videatur. Ollatio es ,&e. I)rosequit ut secundam partem consitu- As N.
tionis coniectu talia,quae collatio. i. eomparatio & parabola dieitur,de qua dicit se. Collatio eis, cum .i. quando accusator demonstrat. d. quod climinatur. pto crimine accusat aduersarium fecisse,neminia. nulli alii suis e bonum .i. viile salie apparens, nisi reo,aut demonsitat neminemo. nullum, alium nisi aduer satium squem accusat, potuisse perficere .i. consumare qd factum crimina iur, aut dein talitat eum ipsum L aduersarium quae solum id fecisse demonstrauit non potuisse sacere alij, lationibus i. vij & medios quam quibus eum id fecisse dicit,aut. s. salistem non potuisse sup id sacete aeque commode. Aut eum. ad uersatium fugisse. .vitavisse alias rationes eommodiores. Atiliore i expectate potui stetit eis non expectauisse pio pter cupiditatem,quae saepe ingenia hominum excedat. Quocirca quod non videt elut verisimile in continente, & temperato, ae libet ali homine videtur verisimile in cupido S auato. I n hoc loco opotiet i defensor demonstret,aut bonum. t viile suisie, quoque . l. ellam alii ,aut quoque .i .etiam alios potuisse facete. id quod ipse. sdri sensor i ta lunule tui.i .per simulationem & occultam inuidiam accuset ut secisse.
i Ox L Axio est, cum accusator id. quod acuetntium te se climinatur,abi nemini. tiati leo, bonosuisse demonstrat,) Come eruta Otrinis , aut de te, iaut de animo est. Vitiusque tempora tria sunt. praeter uuin, praesens ,& suturum utraque itidem - ' aut in lire,aut ex ita luem furati auxia animum te seruntur. Eo extra litem sunt velut qua mente Origenen fuit,quo nolim portu quam extrari s exemplis utat,eum dixit Deum sal
tio, omnes nos sutilios velle ,hoe praeteriti temporis . lyraesentis, qua mente Patilius Christianos inuadat. l ui uti utillii idem cogit Muru ,si inseparatas vires omnes senserint Italiae. In lite npartaeidium eommiserit Roseiu, an Parthu, summum I taliae as se ei et imperium ' an tantum Lernua cuncti Italiae principes perficere permis uti lint. Ad tem peti me nie 1 conieci uix, & quidem extra utem. Qualis in Ocne Clitissus fuerit an sciannes Euat gelitias adhue vivat, quale mundi totius Christi suturum iudicium sit. Hxe autem quae in lite versintur praeteriti temporia maxime valent, nemo enim accusat nisi quae facta sunt . nam quae sunt,& quae sutura sunt, ex praeterim colliguntur. Praeteritoruigitur tria sunt genera, aut de facto. & auctore quaeratur, velut cum aut utrunque parater negatur, aut cum separatim di iactum sit nee ne. di s iactum esse constet a quo saltum sit ambigatur. Et factum aliquando simplicem habet quaestionem, an homo petierit, aliquando duplicem veneno an erudelitate perretit. Alterumen genus de facto tantum, eum si id certum sit, non pollit de aucto te dubitari. Tettium ess,eum de auctore tantum constet, sed is quo sat satium,in controuertiam .enit. sed ne id quidem smplex es. aut emm teus se ei se tantummodo se neeat aut alium secisse dicit. Sed ne id alterum quidem transferendi criminis una forma est interdum enim sub iuuit ut muttia actusatio,qua Grae
in aliquam persenam. qux extra discrimen iudicis est,transfertur ει alias certam. alias incertam Hie accusator inquit Cic.demoniliabit, alii ne mitti quod eliminatur bonum esse potuise, id . genu et collatio nominaturi quod qui accusetur, eum aliis, an id se mise potuerint, nseratur .a. comparetur: Aut alium neminem potuisse perlicere, si aduersarium . si in certa persona profer tur . fA ut enim ipsum aliis rationibus non potuisse. si cet tam fersonam nominatat teus, uam deliquisse dicit non se. Eu emm ensus, i in quempiam quod eummisse criminetur reus transferat,aceuastor eum ipsum quem in crimine arguat, reus aliis rationibus non porta age. ut non aeque commode potuisse oliedet, aut eum lupisse alias rationes ecim modiores. propter cupidita rem.Amphibologia in verbis es. est enim vel borum Oido.& sensus . aut accusator docet alias rationes commodiores, quae plus utilitatia afferebam, ilige re eum, subaudi tetim, quem ipse erimi Melut propter cupid:tatem. hoc eliota cupiditate assectum fuisse reum, ut deliquerit, clam essent ahae rationes commodiores, ob quas peccate non debuerat,sed eas rationes ipsum ut se,uine.
I c N v M est .per quod ostenditur idonea perficiendi lacu iras esse quae s ta. id diuiditur in partes sex, locum . tempus, spatium occasionem, spem pei siciendi,
spem celandi. Locus quaeritur,cel bris an di sertus: se in per . an tum cum
id sucium sit. sterit in eo loco solitudo: sacer an profanus, publicus an priuatus fuerit: cuiusviodi loci attingant : numqui est passus, perspectus aut exaudi tus.esse possit. Horum quid reo, quid accusatori conueniat. perscribere non grauaremur, nisi facile quiuis causa posta posset iudicare. initia enim inuentionis ab arte dcliat proscisti: celeta facile comparabit exercitatio. I cmpus ita quaeritur, qua parte anni , noctu an intcrdiu,&qua die, di qua noctiue hora factum esse dicatur, & cuius modi temporibus. Spatium ita consideratur, satis nalongum fuerit ad eam rem transgendam; di potuerit nescire. tis ad id posciendum si alii suturum . num par
ui refert, satis spatii suisse ad id persciendum . si id ante
sciti. di ratione prouideri non potuerit. Occasio quaeri tur, idonea ne satis suerit ad rem adoriendam, an alia melior, quae aut praeterita sit,aut non expectata. Spes per-
sciendi quae fuerit, spectabitur hoc modo: Si quae supra
dicta sunt signa, concurrent: si praeterea ex alicra parte vires, pecunia, consilium, scientia, apparatio; ex altera parte imbecillitas, inopia, stultitia, imprudentia. inapparatio demonstrabitur fuisse: per quas res scire poterimus, utrum dissidendum an consilendum fuerit. Spes celandi quae lucrit, quaeritur ex consci)s,albitris, adiutoribus, liberis aut seruis, aut utrisque. CAPIDVRVs.l o M v M est per quod ostenditur idonea persciendi faculta, esse quaesita.) Signum quo is pia in di
uisone rationum coniectu talis constitutionis tet
tio loco postum est, inquit, per quod ollenditur idonea quasta esse ad aliquid pelliciendum iaculta, . i ld diuiditur in partes sex, locum, tempus, spatiunt,occasionem, pem perficiendi. spem celandi.) Oinnis.vi
56쪽
supra diximus,coniectura ut de animo aut de re est. Quae de
te est,aut ad petianam,aut ad negocium causam ue, aut ad en iunctuin negocio attinet. Quae ad personam te seruntur,quae
que ad causam, abunde supra docente ipso Cie protulimus. Qui
autem negocis, attributa sunt, ut idem in primo de inuenito ne inquit, quaerendum. Locus de pus,modus, occaso, facultas. Locus consideratur,in quo res gilia iit, ex oppertum tale, quam . deat ut habuisse ad negocium adminil trandum,ea autem opportunitas,quaeritur ex magnitudine,interuallo longinquitate. propinquitate,solitud ne,celebritate natura ipsius loci de vicinitateio itu regionis. ex his attributionibus,sac et an protinus, publicus an priuatus .alienus an ipsus,de quo agitur,locus sit, aut suevit. Tempus autem est, id quo nunc utim ut nam ipsum quidem generaliter distini te dissicile est) par quadam aeternitas, cualicuius animi, enutui diurni,noctuina ue spatu certa sana se tione . in hoe de quae petierint considerantur, de eorum ipso. tum, quae aut propter vetustatem obsoleverunt, aut incredibilia videantur,ut tarn in sabulatum numero teponant ut, di quae iam diu sella, ct memoria nostra remota, tamen sacrant sdem vetetradita esse . quod eorum monumenta certa in literis extant, di
quae nuper gella sint aeque scire. plerique possint, Ee item quae t fient in praesentia, & quae maxime fiant, de quae consequantur is in quibus potest considerati, de quid istius stitutum sit. Et item
communitet in tempore pet spiciendo longinquitas ei ut est consideranda. Nam saepe oportet commetiti cum tempore negoctu,& videre,potuerint ne, aut magnitudo negoch. aut multitudo rerum in eo transigi tempore. considetatur autem tempus ita a
ni,& mensit 3c diei. de noctis,oc vigiliae,& horae,& in aliqua pa te alicuius holum. Oeeaso autem est pars temporis habens in se alicuius rei idoneam iaciendi, ut non faciendi oppotiunitatem. qua te cum tempore hoc dissert. Non genete quidem verum id este intelligitur,verum in tempore spacium quodammo. do declaratur, quod in annis,aut in anno, aut in aliqua anni pat- te spectatur. In occasione,ad spatium temporis, faciendi quaedam opportunitas intelligitur adi uncta, quate cum genere idem si sit aliud quod parte quadam te specie ut diximus .disserat. hoe diluribuitur antra genera, publicum,commune,singulare. Publi- eum est, quod ciuitas una uel si aliqua de causa frequentat 1 . t ludi,diei selius,bellum commune. quod accidit omnibus eodem se te tempore vi messis,vindemia,ealor,stigias . Sineulare autem est, quod aliqua de eausa priuatim alicui accidete solet: ut . Nuia priae sacrificium unus,conuiuium. Modus est,in quo quemadmodum,& quo animo factum si,quaeritus. Eius partes sunt, prudentia, & imprudentia. Prudentiae autem ratio quaeritur ex his, quae clam, palam, ut, persuasone fecerit. Imprudentia autem. in purgationem consertur,cuiua partes sunt. scientia, casus,ne cellit udo.&in asse et ionem hoc est molestiam,iracundiam.
amorem, de celera quae in simili genere versantur. Facultates sunt aut quibus facilius st,aut sine quibus aliquid consei no potest. Hie vero sex enumerat locum de tempu, ,hoe es deductum spatium. Tempori subiiciemus occalionem, spem petficiendi. quae in modo sititur , spem celandi in saeuitate. Ergo nec plura nee pauciora sunt quae ad negocium, de coniecturam eapiendam,senetalia quasi elementa referantur . Loeus quaeritur. J in quaestionem venit. sCelebris,an desertus. An illie multi versari, kel nulli omnino consueuerint. s Semper desertui Vt nemu1,sl-tia. sAn tum cum id factum st) Quia sunt loca,quae bis ut ter
singulis annis, multa homi qum consuetudine eelebrantur, velut
aliqua in aui, locis templa alta qui tamen deserta. I in eo loco solitudo suetit)Οho nulli arcesserant. s Protinus) Nullo modosaeer quasi proelii a sano . hoc es, quod longe a templorum ab . sit celemoniis. sCuiusmodi loci atting.) subaudiendum longe animaduertenti. sensus es: Consderandum quidem, quales
snt qui rem ipsam attingant ac complectantur loei. quo come-ctutae ineliui inde ei ciamur. Num qui ea pastu pet spectui, Seexauditui elle possi) Numqui in huiusmodi loei, quidquam
perpessiis est,uisus sit,aut a quoquam clamitans audiri potuerit. mia si loeu, si frequens potuit videri,s in sublimi specula, auditi facile potuit a quopia. Horum quid leo, quid accusatori conueniat. praescribere non grauatemur, nisi iacile quiuis causa posita posset iudieare) h. d. quot nam modis ex signis coniectura capiatur nonitrauimus. nune autem quid accusatori,quid ue
defensori tenendum,nos praecepta dare non pigeat. nisi quia sortassis existimet eausa exposita quid possit quid ue non possJt .vel nee Meunte vel defendere,ci facile intellecturum. Initia enim inuentionis ab arte debent proscisti. Ordo verborum est: Nottauemur pei scribete, quid horum reo, quid accusatori eonu
niat. Initia enim inuentionis ab arte debent proscisti,nisi quis
iacile eausa posita posset iudicate, cetera facile comprobabit e ercitatio. i. inuentionis quidem p tineipia docete necesse est, nisi sit aliquis. qui causa polita id sacile polli t iudicare. nam cetera exercitatione sacile poterunt comparati. sHorum quid accusatori conueniat,praescribete non grauemuo i rescribere,pt cipere. Caesin Comm. Non minus commode ipsi sibi pret scribere,quam ab alijs doceri poterant. Inde praescripta,quae ludi magistri dabant pueris veteres appellabant,ct praescripta,quaeuas praecepta. Cic. morat.Quid eis quod pi; scriptum aliquod,aut sormulam exprimas,cum in suo quodque senete praestet Cael in C5m. A que Imperatoris alter agere ad praescriptum, alter libete ad suminam telum consulere debet. sNon grau. . .non grauiter seramus. nune absolute politum est, aliquando transitive, Grauoeliane rem: ut dicas grauior aduentum tuum, gravor praesentiam tuam. . prauiter sero, de grauior hae te. Varg. Q D .p- -e gravia, Ment/ riaris.
Quidquid dicat beluiui, qui hac elocutione no nisi per activum nos uti voluit. Nam haec res grauat me aliud uerbum est, alterum enim deponens,alterum activum de passuum est quale apud
Cuttium illud in octavo. Ceterum cum crus saucium penderet, de Critote siccato frigescens vulnus aggravat et dolorem.
sinitia enim inuentionis ab alie debent piosi isti) Multo enim
commodius scribimus si quae nobis ex initia arie tiadita sint, ad
quae exercitationem omnem accommodemus,quam si prout casus tulerit,usque ut ratio dictauerit scripse tun ut . fCeleta facile
comprobabit exercitatio.) iudicium enim exercitatione firmatur magis, nec speremus nos ex arte praeceptoribus q. consequi polle omnia Facienda. n.lli unicuique vi, sua,de exercendum 1
lenium,s quidem praeceptor satis habet, cum artis praecepta pouit in medio ut discipuli sit,inde scribendi sumere initium. Noctu an interdiu vitaque alueibia sunt. Et qua die) Fesia ne, an pro fessa. vel intercisast. Et se tetit ne sati. Et si spatio satis fueritiquo facinus potuerit transgere, non id scisse videatur. xo .m credendum uidebitur id aggressum, quod transigere nia pose crediderat. Aut prouidem non potuerit talione,quo minus quod aggressui sit absolueriti s Ad tem adoriendam Aggrediendam, i choandam. Aut non expectata) Vt seque tetur. ssi quae dicta sunt supra sana concutiunt in si qua supta sina memorauimus,
locus, tempus, alium. occasio,vel horum aliquae partes concurrunt. Ex altera parte Ab accusatote.IVites pecunia,consilium Hae .n. spem perficiendi videli possunt, petiti tisse reo. quae liba voluerit. sEx altera parie) .i. a defenso te, imbecillitas, inopia, imprudentia,stultitia in apparatu demonstrabitur suisse, quae omnia spem perficiendi habere non potuetunt . Quare scire potuerit, vitum di Edendum. Ex quibus rebus potuerit collige te num sibi fuerit silendum, si liri adsint, diffdendum autem, si abs nt. spes celandi quae fuerit, quatit ut ex consci I , arbitris, adiutoribus,liberis aut siniis aut .ltisque Ete.) Hoe dicit, Nun quid occultandi spem habitetit. ex eius conseiss scire potetimus, ceterisque qua cum eo aut suerant.aut degerint perpetuo. s Argumentum est, per quod res eoarguitur certioribus argumentis. de magis firma suspicione) Partilio illa ab Arist. tradita, consenissum sete omnium metuit, alias esse probationes, quas extra dicendi rationem acciperet orator aha , quas ex causa traheret ipse,& quodammodo gigneret. Ideo illas . . inattasciales vocat uni. Ex illo priore genera sunt praeiudicia, tumores, tormenta, tabulae,ius urandiam, testes, in quibus pars maxima con tentionum forensium tonsistit. Atti se talis vero omnis proba tio constat aut signis aut argumentis . aut exemplis. licet plerim signa partem argumentorum est e voluerint. Signum Graeci μῆιν uocant .hoe indua speetes diuidi tui, alia eu eorum que ne
eessaria sunt,quaeque aliter se habete non piit hce Graeci
vocant, quae vix pertinere ad artis praecepta videntur, nam ubi fiagnum aliquod inuiolabile.ibi necessitas quaedam est . hoe genus pet omnia tempora perpendi solent, ut cousse eum vito quae pse perit, quod in praeteriti, ει suctus esse, cum magna vis xenii in
mare incubuit,quod es praesentis Et eum mori,cui ut cor est vulneratum,quod futuri est, Alia sunt fgna non neeessalia,quae Gigci miam uorant, quae etiam si ad tollendam dubitationem sola non susiciunt, tamen adiuncta eetetis plurimum valent . ea autem sunt. per quae aliae res intelliguntur, ut per sanguinem cades, aut sanguis vel ea caesa belua resposse vellem potest, vel Enaribus profluxisse, ae non utique qui vellem eruentam habu
est.is homicidium continuo secerit, sed ut per se non sussicit, iraeeteris adiunctum, testimonii loco ducitur, s inimicus, s ante
minatus, si eodem loco fuit . quibus si um eum aecessit eff- cit
57쪽
c t vi qum suspecta erant, cetra videantur. Sunt enim multa huius nodi signa utraque patii communi ast liuores, mores . nam
rideri pellunt veneseis,& et uditatis,& vulnus in pectore, sua manu se aliena petiisse. haee tam firma habebuntur, quam extrinse eua adiuuabuntur. Quod Graeci ea μιν, Latini signum, id quid dam indicium,quidam vestigium nomina tunt. Quamobrem eo tum in tenete,quo sana quidem sunt, sed non neeessaria, qdam prono itica, quod fuit sututorum quaedam indicia. esse putaue
runt: ut,Vento semper rubet autea Phoebe : Et Cottia, pluviam . oeat improba voce. di cetera quae ab Atato sumpsit Virg. Item fututae alleui ut mentia ligna in hoe genere posuerunt. velut eum Areopagitae damnauerunt puerum eo turnicum oculos eruenis rem . quod aliud iudieasse non visi sint,quam id signum ess/ perni. eiosissimae mentit,multis aliquando suturae malo & credi,ti adoleuiset . quate neutra inter argumenta ullo modo ponenda vi dentur. Illa quidem non necessaria signa.cruenta vel iis,& elamordi liuor,gc talia, sunt pene & illis inartificialibus, qualia sunt ta. hulae, rumores,telles, nee ab oratore inueniunt ut, mi argumenta
diei possunt,sed ad eum cum ipsa causa deseruntur. Altera quo que necellatia ligna,s indubitata sunt, quae possunt esse argumenta, quando ubi illa sunt, quaestio esse possint. Argumento enim nisi in re controuersia, locus esse non potest .sne dubio ieitue argumenta non sunt,sed ipsa argumentis eg/nt, si dubia snt, finnecessaria, ut demonstrentur. Quae igitur hie Ciecto enume-tat , signa unde argumentationes fieri post int, didicenda potiua quam argumenta sunt. Quae ideo argumenta ipse Ciceronee id quidem dubito , nominauit, quod sui ita ipsum docue
No. Am parui tenti, satis spatijsuisse. Quare recte dixit ali-
Ibi,Cuiusuis spatis conlidetationem in delibetatione sutu1 N ii temporia eontistere. Ascis. Olgnum &e.) Describit signum & docet eius usum die tiar Signum eli supple id pee quod facultas idonea persciendi . s.ctiminis obies , stendit ut esse quaesita. s. ab accusato. Id si anum diuiditur in sex partes uidelicet quod omittit) locum .c
idoneum,tempus idoneum. spacium idoneum , occasionem id
ne a m . spem pet sciendi idonee. de spem celada . . occultandi ido nee aut eommode. Locus quartitur . l. inquiritur, utium videlicet fuerit celebiis .i. frequentatus nobili frequentia , an desertus, de supple ultum semper deseritis, in solitudo . i. desertio sustit in eo loco, tune supp. duntaxat cum id sit sactum . Et supplequaeritur locus utrum sic sacer . i. alaeut numini consectatus, an ptophanus . . procul a phan . . templo, Sita non sacer quia locussaeet lite phanum habete solet adiunctum. Et ultum suetit pu-hlicus an priuatus.i.non publicus .sed alicuius propitus. Et quae ritur,cuiusmodi loel attingunt. sillum locum . i. qui sint loci altanes,aut contermini seu vieini,via seles puer etiam pro spatiis terrae dici hos loeot,ut aenei .i deuenere locos die. Num .i. nunquidi, qui est passus.i .eaedem .aut vitium,aut similem iniuriam, post tesse perspectus . i. persecte visus, & exauditus .i. manifeste auditus. Non enim exaudire est de vi verbi idem quod exorati. Nos non grauaremur perseribet id est ad snem di plene selibore,quid horum conueniat reo,& quid conueniat accusatori, nisi quiuis .i. quilibet posset iudicate saei te .i. faciliter quid huic di quid illi tonueniat eausa polita .i. conlii tuta, quia te, ipsa id docet. Enim pro quia, initia inuentionia debent proseisci .i. ori
xi α deduci ab arte i.ex praeceptis thetoricae aliis,sed supp. exeriseitatio i praxis,comparabitii.acquiret facile cetera.s quae sequutut tempus. Postquam Ollendit quae te spieiunt locum idoneum doeet,quae respiciant tempus opportunum dicens. dem put cara fuerit idoneum,quaeritur . i. inquitatur ita. qua parte anni dicatur esse factum,quia hora i. qua parte diei dieatur esse factum.
An supp. dieat ut esse factum noctu an interdiu. ubi sciet quod noctu se interdiu adverbia sunt, noctu pro tempore noctuino, interdiu pro tempore diurno. quas inter diem seu diei partes. Nocte autem de die nomina sunt qua die supple dicatur esse sactum,& quota hora noctii se eiusmodi temporibus supple quaeritur. Alii legunt 3 cuiusmodi temporibus. dieatur actum ense. Tertio agit de spatio idoneo dicens. spatium. 1Diuum consderabitur ita, ne pio an spatium suerat satius longum ad uan. fgendum i penitus peragendam eam rem f.de qualis est. Et nepto an, ipse scierit . i. nouerit satia spatii suturam ad id perficiendum . Nam refert . i. interest patui satis spati suisse ad id perfi-eiendum .s id non potuerit ante stiti, 5e prouidet i poteli ratione .i consideratione Ze distutia rationis: Quarto agit de occas ne dicens. Occisio quaeritur: ne pro an, fuerat idonea ad rem adoriendam .i. inuallendam per instas .bi adortor ovendit verbum commune esse) an alia. occaso,suet It melior quae. Oc- easo,magis idonea aut sit praeterita, aut non expectata . Quinto deducit spem dicens. Speciabitur hoc Diodo, quae fuerit spes
petsi eiendi his. s. quae dicta dicantur,si supp.ea signa quae supradi
cia sunt erincurrerint. si praeterea vires,pecunia,consilium,scie
tia .apparatio videbitur fuisse ex altera parte,& imbecillitas in pia uultitia,imprudentia & inapparatio demonsitabitur suis e ex altera parte . item spectabitur,quae spes suetit, si demonstrab tur,quare potuetit scire, ultum fuerit dissidendum an considendum . sexto S ci no loco declarat quando spes caelandi dicetur
idonea,dicens Quaeritur. l. inquatitur,quae spes caelandi. Iacinus fuerit.s.facienti ex consciis,ex arbittis.1.1 1 qui negocio inter suerunt. ex adiutoribus libetis,aut seruis,aut utrasque .s tam libens
quam fetuis,id eli seruilia conditionibus hominibus.
coarguitur certioribus argumentis,&
magis firma suspicione. Id diuiditur in
tempora tri praeteritum,instans, consequens. In praeterito tempore oportet
considerare ubi fuerit, ubi visus sit, qui
cum visus sit num quid appararit num quem conuenerit, num quid dixeritinum quem habuerit de consci fide adiutoribus de adiumentis, num quo in loco prater consuetudinem fuerit, aut alieno tempore. in iuuanti tempore quaeritur, num visus sit cum saciebat, num qui strepitus. clamor crepitus exauditus sit, aut denique num quid aliquo sensu perceptu sit, aspectu auditu,tactu, oiatu, satu . nam quiuis horum potest constare suspicionem . In consequenti tempore spectabitur, num quid re transiaina relictum sit, quod indicet aut sactum esse maleficiu . aut a quo sit factum. Factum esse.hoc modo: Si tum re aut liuore decoloratum est corpus motivi, significat cum veneno necatum . A quo facium sit. hoc modo: si
telum.si vestimentum . si quid eiusmodi relictum sit . aut si vestigium rei suetit, aut si cruor in vestimentis, aut si in eo loco comprehensus aut visus sit transacto negocio, quo in loco res gista dicatur. CAPIDVRV s.
Rou Manet via est,per quod rex eo arguit ut) Coarguitur . . Ostenditur. Arguere enim veteres stendere,vnde argumentum praemonstrationem sui tutatum rerum.& illatum quae non videntur sgm-cat. sCertioribus argumentis ,) Nunc proprie' sumit argumentum, quod ter dubiae saeit fidem v de magia sema suspicione .inqua. t Qui cum visus sit,) Per anaiasitophen. quo tum,ge quibus cum,sicut mecum,tecum, secum dicitur. Num quid appararat, Non enim frustra videli debet s ct ut apparatus. s Num quem habuerit de conscisι,3 Nam quia bus eum εisus est . aliquem de his habuerit, qui ei fuere conseis. De adiumentis,) De his rebus quas sibi adiumetuo fore albi trahatur. s Num quo in loco).s in quo suspectus elat. s Aut alieno tempore) Nunquid nociu,quod in die seri posse eommodius videbatur. Num qui strepitus.) Nullum ex iis verbum redu dat , non enim est in idem strepitus & erepitu, ea si quidem et epitus. sonitus violentus a quo increpo venit, quod eiu eruptiona vocas & immani sonitu teprehendo . Pettius r
pitant . unde de crepitu ,,ventris turpis sonus nominatur. Plauis tu, Curculione: Ex unoquoque eorum ei clam crepitum po lentarium. Hinc etiam et epitaculum. strepitus proprie sonu, ealedum ambulantis. Ponitur tamen aliqn pro sonitu. xt Persius:
58쪽
si lirum sit intinisse Lar MAE . Et pro pompa diimum, a multotum commatantium pedum so
EisH iu maioriu vivere c. M. Frem: ui et .sndigriantis animalis stridor. Iuuen. In ea, am fierit . leo rogit alti M. Vel inier se eo trixantium quati clamor. Virg. Quo triliis erinus. Quosemitu. m. s. O M ad vilisu clamor. Flagoi duorum est, aut plurium, collisorum inter se eorporum Geui , sonitus, a frangendo dictu 1 . Lucret. p.rsant dant sorti sum fundis, ram et fagorem. Sonus,qui e fidibus elicitur : Sonus, quali timulus quidam lon-cior. Lucret. s. Itiri porro, plenas sono bara aures .
sonite, . eii aer quoquo modo verberatus, quem aures mente Peletilla suscipiant. Lucret
s Nam quid horum sensuum potes conitare suspicionem Conia sate. i coniicere, alitet conflatea. metallum quodvis in aliam est tormam redigere. Virg. 1ι .. a relatim falces consantur in ensem. Et conflatii aes alienum dicimus. i.contraxi sedemq. est quod sum
debitoi factui alienae pecuniae scut dissoluo aes alienum, idem eu uod aes alienum restituo,& exoluo qui hui debeo. spoimi coimate suspicionem) inia quidquid sensu aliquo perceptum sueti t. facti iacinotia habebit suspicionem .sNum quid te transacta relictum sit, si iniet transsetendum aliquid aut exciderit impludenti aut sit ii oblitus, unde mam sello deprehendatur in crimine , aut si quid etiam vitam, per quod iis praecesserint iudicari
LONG. possint. Aut si .eii igium rei suerit) Pedi signum, ut illo accensisse manifesto aliqua reatur) ut nunquideisse argui possit. e manifesto aliquis deprehendatur. sQuo in loco te, gelia dicatur ut nunquid ex eo loco aliquid elici queat, quo magis se ligiti es,) Oportet hie areum tum intelligere pro status ratione quae est coniectulsu alioqui semper eis cetia probatio. s Nam quiuis horum sensus potest consta. re suspicionem) Recte autem seolastici rhetores dixerunt, gu, sui sensim nunquam incidere posse in instanti,nisi ae clamatio. nibus vi caeci & veneni.
Astas. A i m is, per quod &e 3 Prosequitur quartam partem
constitutionis coniecturalis dicens. Argili est,per quod te, coarguitur.iaomprobatur. Nam arguere ligniscat
ratione quandam probare t A n. . Degeneres animos dimor arguit, ideo coarguere est comprobare argumentis. i. mediis probatiuis certioribus. s. et stu cetera,aut multum certii, de si spicione
magi, sima si in ceteris temporibus. ld. aegis diuiditur in itia
ta a,in praeteritum in inllan .l. tempus praesens,aut nunc aut tu c
eu res dicti ut gella, et seri,aut gerenda,& in tempus,pns.stem sellam l. quod poli eius actionem se tum est O potiet conside rate in tre praeterito ubi fuerat. sacculatus, aut defendendus, tibi sit uisu,,quia oon satis est scite ab eo , bi suetit nis si illic visus, quia non possit, aut pro eo. aut citra eum s negauerit probari: quo cum .eum quo sit vises. Nunquid. . nonne aliquid apparauerit. Num.i.ante,comi erit.l. aggrellas sit colloquendi gratia, quem.i.aliquem Num.i.an ne dixetit quid. i.aliquid. Num. i. anne habuerit. s. secum, quem.i. aliquem de eotisci s. s. sceleris comissi de auditoribus de autumentis. Num Lari ne serent in loco: qd .i. aliquid praeter consuetudinem,quia perpetraturi aliquod facinua eglepium solent immutate morea de aeriato spiritu serti,aut nunquid fecerit ure alieno. .non suo sed importuno. Quaeritur .sa cauli die is in ipe instanti. Num . . an ne sit visus: tum .i.tune , cum i quando faciebat. Nunquid strepitus f pedum,clamor Toris,crepitus. armoriam.aut aliorum corporum in animorum, sit exauditu .i manifeste auditu . aut denique queretur. Num petae eptu se aliquo sensu,vtpote, aspectu uditu,tactu, ore, sulla- tu. Nam quiuis. i.quilibet holum sensuum potest conflate suspitionem. Spectabitur. i. spectare oportebit in treeonsequenti. te perpetiaram. Eo ita non esset in tae quod est fututum, sed quod tunc erat suturum. Num.i.an,ne quid. i.aliquid quod iudicet,aut
factum esse maleficium, aut a quo sit factumst telictum. sab imcauto maleficio,te transacta. i. poli quam rem transegerat. Factu esse indicet,aut inquiratur hoc modo. Si corpus mortui est decoloratum tumore.i .inflatione, aut liuore.i plumbeo colore, tunc enim signiscat eum .squi mortuus est necatum veneno. A quo sactum si inquitatui hoe modo,aut prodet teum hoc modo. si telum ut sea,aut mucro,aut alia inuasi ua alma, si vestimentum. capitis,aut quod facile rei ei potest,& si quid eiusmodi sit relictum
in loco eaedas, aut s velfigium fuerit repertum sin loco cadis. si et uot sup sit telictus in vel limentis coecisoris . Nam de occiso nihil refert eum certum sit occisus esse licet ignotum sit abs quo. Si accusatus si vitas,aut comprehen s.l. captus in eo loco, ne Iocio transacto t. liquam facinus erat commissum in eo lapp. loco in quo loco res dicitur gella.
Nsscurio est, cum quaeritur, quae signa nocentis & innocentis consequi soleant. Accusator dicet, si poteri t. aduersarium, cum ad cum ventumst, rubuisset expalluisse, titubasse. in constanter locutum esse, concidisse ,
pollicitum esse aliquidi quae signa conscientiae sunt. Sireus horum nihil fecerit.accusator dicet, .cum usque adco praemeditatum suisse quid sbi esset usu
venturum ut con fidentissime resistitas responderet quet signa cotadentiae,non innocentiae sint. Defensoris pertimuerit magnitudine periculi. non conscientia peccati commotum esse dicet. Si non pet timuerit,srctum innocentia negabit cile commotum. CAPIDVRVI.
Orasae v x Io est,eum quaeritur,quae signa nocentis R innocenti, consequi soleant) Eons git sbi Cie.verba. prout tes quam nominaturu ell, poscit, velut hic cosequentia enim sunt, cum quatimus praetetiti signa di quali impressa saeti veliteia,quae quidem maximam suspicionem mouent,& sunt quas tacita criminum tellimonia. q, facti climen cosequantur. Consecutionem vocat aliter in libro de Utatote, cu quocunque,quod rem aliquam conseo uatur, quaeramus, si id ad rei alicuius attineat cognitionem consecutionem nominare sormidau: t,cum inquit. Neque res es vlla qua non aut ad cognoscendi. aut ad agendi vim rationemq. efferatur Nam aut ipla cognitio rei scientiaq. perquiritur,ut virtus suam ne sp dignitate, an fructus aliquos expetatur. ut agendi cosilium exquiritur, ut sit ne sapienti capessenda Resp. Cognitionis aut tres m dr,ciaiectura,definitio.& ut ita dieam,consecutio. Deinde iubiungit. Consecutio aut tractatur,cum quidquam quod te in sequatur, acquiritur,ut illud,st ne aliquando mentiti boni uiti. Eadem pene igitur ratione hic consecutionem dixit. nam cum quae signa n centes & innocentes sequantur,excutimus, id cosecutriant m nominauit. saccusator die et,s poterit,& quae sequuntur) Aiculatoris locos tractat consecuti cinis .hoc. n.dicit, Accusator apud iudices contra reum causam actutus dicet ut telum,ut vestigium, ut cruor,ut deprehensum aliquid quod ereptum ablatum De uideatur, ut responsum ineonsanter. ut haesitatum, ut titubatum, &cum aliquo uisus,ex quo uisus,ex quo spicio oriatur,ut eo ipso in loco uistis,in quo facinus peractum sit,ut pallor.ut ite morscriptum, aut obsignatum ut depositum qu ippiam.s i nconita ter locutum esse) ut qua dixerit non sibi conuemati l Concidinse Prae metu lapsem in terram dieat. ssi reus nihil horum ieemrit,& cetera quae sequunt ut) Hoc dicit, si nihil horum accusator
in reo poterit arguere. licet ipsum oraemeditatum,quid futurum voluntati esset.ae consdentissime,locutum. ut innoxius uidete. turissi non pertim uetit . i. exhorruetu magnat inelia periculi.
quod immineat,si noxius iudicetur. spieium innocentia) Qt odesset innocens, periculum non formidine dicet. Con
59쪽
RHATOR. AD HERENN. LIB. II. Consecutio) Declarat quintam partem quae dicitur conia
secutio quod ea considerat,quae tem consecuta dieantur, de qua dicit sie. Conseeutio eli eum quaelitu i. inquiti tur de set utatur a causidi eo quae signa nocentia. i. per quae videa tur quas nocens,& innocentas.i. per quae videatur. s. innocens: soleant consequi. s. actum aliquid. Accusator dicet, si poterit sueti
similiter & probabilitee dicere aperto enim mendacio non es innuendum) unde addit si poterit. quasi non .idearis posse,quod
pet honestatem facete nequeas aduersarium et tibu ille eum ventum sit ad eum aduersarium id autem verecundiae signum et . &expalluisse . quod formidinis est indicium, aut tituba illa. l. in seris
mone vacillasse, quod perplexi. & in scelete deprehensi telli monium est loeutum esse ineonstanter, hoc est no firmiter, nec cum fiducia, aut perpetuo tenore, sed uariasse verba di sententiam. Concidisse l. in tetiam pri timo te,& eire pollieitum aliquid. s. ne comprehendat ut, quae omnia sunt signa conseremiae. s.conse Lesceletis . si leus nihil horum secerit, accusator dicet eum fuisse usque adeo praemeditatum quid esset sibi fututum usui ..tilitati ad scelus tegendum, ut ipse te sileni respondet et eo nil sentissime. quae sena sunt confidentiae . i. malitiose confidentis animi Aenon innocentiae. Defensor si pertinuerit . i. multum N eminen tet timuisse visus si dicet. pet defensorem suum, se eo inmotum esse non conscientia peccati, sed timore periculi, quia non omisma qui innocens ell continuo absoluitur . Si non pertinuetit, negabit se esse commotum i dicet se non suisse commotum, steistum. id est munitum eonseientia .s bona.
P PRO EATIO est . qua utimur ad extremum confirmata si aspicione. Ea habet locos proprios atque comunes.
Proprii sunt i . quibus, nisi accusator. nemo potest uti, N is. quibus nisi de- sensor. Comunes sunt, qui alia in causa ab reo. alia ab accusatore tractantur. In causa coniecturali proprius locus accusatoris est,cum dicit malorum misereri non oportere.& cum auget peccati atrocitatem. Defensoris proprius locus est,cum misericordiam captat, & cum accusatorem calumniari criminatur. Communes loci sunt, tum accusatoris,tum defensoris, a tellibus . contra testes; a qua stionibus . contra quaestiones, ab argumentis,contra argumenta; a ruae ribus,contra rumores. A testibus dicemus secundum auctoritatem & vitam testium.& constantiam testimoni rum. Contra testes,vitae turpitudinem, testimoniorum
inconstantiam; li aut non seri potuisse dicemus,aut non factiam esse quod dicant, aut scire illos non potuisse, aut cupide dicere, di argumentari. haec & ad improbatione, di approbationem testium pertinebunt. 4 quastionibus dicemus,cum demonstrabimus, maiores, veri inueniendi causa,tormentis de cruciatibus voluisse quaeri, & summo dolore homines cogi.ut quidquid sciant,dicant. Et praeterea confirmatior haec erit disputati si,quae didia erunt argumentando. iisdem viis,quibus omnis coniectura tractatur , trahemus ad verisimilem suspicionem: idemque hoc in testimoniis facere oportebit. Contra quaestiones hoc modo dicemus: Primum, maiores voluisse certis in rebus interponi quaestiones,vt. quae vere dicerentur, scrinuari; quae falso in quaestione pronunciarentur,refelli pos
sent: hoc modo: Quo in loco quid positum sit,de ii adesset simile, quod videri. aut aliquo limili ligno percipi
posset: deinde .doloti credi non oportere quod alius alio recentior sit in dolore,quod ingeniosior ad cominisce
dum.quod denique saepe scire aut suspicari possit, quid quaesitor velit audire: quod cum dixerit. in talligat sibi sinem doloris suturum. Haec disputatio comprobabitur, si refellemus quae in quaestionibus erunt dicta probabili
argumentatione: id i partibus coniec turae quas ante exposuimus. facere oportebit. A b argumentis, de signis. &ceteris locis, quibus augetur suspicio, dicere hoc modo
conuenit: Cum multa concurrant argumenta & signa, quae inter se consentiant.rem perspicuam, non suspici sam videri oportere. I tem plus oportere sgnis de argumentis credi. quam testibus: haec enim eo modo exponi. quomodo re vera sunt gesta testcs corrumpi posse vel pretio, vel gratia. vel metu, vel simultate. Contra argumenta. & ligna, & ceteras suspiciones dicemus hoc modo si demonstrabimus nullam rem esse, quam non suspicionibus quiuis possit criminari: deinde unam quanque suspicionem extenuabimus.& dabimus operam, ut ostendamus. nihilo magis in nos eam, quam in alium quempiaconuenire: indignum facinus esse s ne testibus conieci ram & suspicionem firmamenti satis habere . A rumoribus dicemus. si nesabimus temere famam nasci solere, an sublit aliquid: & si dicemus causam non fuisse quare quispiam confingere&comminisceretur. Et praeterea.liceteri falsi soleant esse. argumentabimur hunc esse vcrum. Contra rumores dicemus primum, si docebimus multos esse falsos rumores , ed exemplis utemur. de quibus falsa fama suerit: & aut inimicos nostros. aut homines natura malevolos de maledicos conflixisse. dicemus: de aliquam aut fictam fabulam in aduersarios afferemus, quam dicamus ommbus in ore esse: aut verum rumorem prostremus , quis illis aliquid turpitudinis asserat: neque tamen
ei rumori nos fidem habete dicemus, ideo quod quiuis
homo possit quamuis turpem de quolibet rumorem pro e .de confictam fabulam diui pate. Vetunt amen si rumor vehementer probabili, esse vidcbitur, argumcntan
do famae fidem poterimus abrogare. Quod de difficilli
ma tractatu est constitutio coniecturalis,de in vctis causis sepissime tractanda est. eo diligentius omnes eius partes perscrutati sumus, ut ne paruula quidem titubatione aut offensione impediremur.s ad hanc rationem praecepti
nis.assiduitatem exercitationis accommodaremus.Nunc
ad legitimae constitutionu partes transeamus. CAPIDVRus.
I sto Arici est,qua utimur ad extremum cohimata suspicione. Supra quomodo suspiei
ne tu multuariam confirmare conueniat, docuit Cie nunc quoniam pacto iniecta in mentem a
dientium suspicione approbare possimus, docet, quodq. suspicionem habitam probet, applob tionem nominauit. t Et habet locos proprios atque ecies) Locus, ut Cicero diisnat,ab At illo tele sumens,sedes eii argumenti. Locorum qui in coniecturali constitutione tractantur. alii sunt proprij, alis communes. Plopti l sunt, quibus nisi accusator nomo uti potest.& in praeceptis de inuentione hos discernit locos, inquiens. Nune exponemus in coniecturali constitutione,qui Ioel communes,suspicionibus credi oportere, & non Oportere , motibus credi oportete,& non oportere. testibus eredi oportet non oportete,quaesionibus credi oportere.& non opo tete,vitam ante actuam spectati oportere,& non oportere,eius.
dem esse qui in illa te peccati t. di hoe quoque admisisse,& non esse eiusdem causae: maxime spectari eausam oportere. & non portere . atque hi ouidem . di si qui huiusmodi ex proprio argimento communes loci nascuntur. in contrarias paries deducum tur . Certus autem locus est accusatoris . per quem auget facit
atio citatem,& alter,pet quem negat,malo tum misereti Oporte- te, defensoris,per quem calunia accusatorum cum indignatione Ottendatur,&pet quem cum conquestione utisericordia captatur.
60쪽
Hie k eeteri loci omnes communes,ex ijsdem praeceptis sumuntur, quibus ceterae argumentationes,sed illae tenuius,&subtilius, di acutius tractantur, in his autem grauius, Et ornatius, Be cum verbis, tum etiam sententias extellentibus . in illis enim sui, est, ut id,quod dieitur,verum esse videatur, in his, tametsi hoe quoiaque videri oportet tamen sinis est amplitudo. sin eausa coniecturali proprius locus accusatoris est, eum dicit malorum misereti non oportere) Ideo propitius locus accusatotis,quia in omni causa, solus eo, uti accusator potest. Locus est, ubi loeatum quid esse potest,ut nune dicimus,collocatum. Ex hoc argume totum sedet. loci quoque dicti . nam sicut in terra non omni genetantur Omnia, nee autem aut setam repetias ubique nasci aut morati,& piscium quoque tenera alia aliis gaudent locis.nee o. mnibus locis omnes at tes albulla aut herbae nascuntur. ita non omne argumentum undique veniet, ideo non passim quaerendum est. multus alioqui error esset, & in vehementi labore. quod enim in Oratione smarabimur,inuenite no poterimus, nisi
causa cognita. At si seitemus ubi quaeque nascantur, cum ad locum ventum erit, acile quod in eo est idebimus. hae autem l cus duplicitet accipitur,aut maxima dicitur propolitio quae nullius indigeat probatione, aut,ab imparibus si impatia demas,quet restant sunt patia,aut propostionis maxima dissetentia,ut, definitio, genus,species, dita, propriu,te similia,quae alibi lonie ubemus tractauimus. Cum igitur omnis locus sit argumenti ledes. N argumentum fidem sacrat eius quod in quaestione politum est, si de quo quae titui approbare volumus, locos nosse necesse est. Quaestionum autem duo sunt geneta,alterum infinitum, definiis tum alterum. Definitum Graeci ciciis ιν, Cicero causam inlini tum alio. illi Cicero propositum nominauit. Infinitum genus quaestionis est sne ullo personarum,temporum, locorum, Ee similium complexu. Definitruum autem est E diuella, pet sonarum, locorum S eiusdem genetis aliorum complexu. Infiniti genetia
quaeli ionis loci ab Aristotele,4 Theophracto, a Themistio, S a Cicerone in Topicis latissime explicati sunt, Mui S a ceteris ci philosophis . at gesniti genetis quaestionis,loci a Rhetoricis. Stit
enim Otatorium pro piij. hos Graeci noliti citctinstan tias nominatum. Hi autem in proprios Ee comunes diuidunt uel eo s. qui cuiuscunque sint constitutionis infinita qoms,qus thess nominatur,subiaciunt ut loeis, qui qm pacto inter sed inerant, unius exemplo aperiamus. In caula coniectu tali,inquit Cicero,ptius loeus a teusatoris est, eum dicit malorum misereri non potiere. Hie locus ab institis qonis loco, qui a contrariss duci iatur, profluit. Misereri enim operiete,& non misereti oportere , inter se contraria sunt. Dillant autem,qui tantum in 'ausa adhibentur,i theticis,hoc est, Si itid finitis, quod thetici lint ex uti que parte tractatus,& in eontrarium suggerunt nobis argumen. ta hi autem uniui tantummodo partis sunt,le aut indignationem solam,aut solam exprimunt conquestionem, vel id genus aliud. Quod autem dicit,malorum misereri non oportere, me complexu pet natum est,id ita esse necelle est. Non enim aliter locus est. nisi generaliter enuntietur, unde multa pios uere argum e
ta possnt.sed eo inde personam in approbatione complectimur, ut si dieati Malorum misereri non oportet, Verrem malum esIehominem iam ostendimus, quid ergo eum damnare dubitatis 'Deinde subiungit,be eum auget peccati atrocitatem,hoc enim distant a thetieis. hoe est, philosophoro,argumentationibus,quod hie sola veritas quaeritur. In causa autem licet veritas asseratur, tamen quod est illorum proprium rei prolata amplitudo captanda est. I Cum misericordiam captat. Hoc est,cum dicit unum- quenaue hominem alii misericordiam esse oporte te . s Cum aecusatorem eliminatur Incusat. Calumniari) Quod ealumni tu callide ea quae dieat in uenerat nam calleo. Omni astu aliquid inuenio,eli callui eallitum,unde ealumnia, Albino teste. Com. munes loei sunt tum accusatoris .ium defensoris) Et ob id communes dicunt ut loci. quod tam defensori quam accusatoti eonia ueniant. A tellibus, contra testes: Supra suspicionum captanda rum rationes Cicero aperuit, quae si velimus recte intueri locothetico subiiciuntur,qui ab adiunctis a Cicerone in Topicis nominantur, simi a testibu , contra tectes, di quae sequuntur. Ex his esse quo, alsami extrinsecus idem dixit,quod non inquit, ab argumentis contra argumenta supta abunde docuimus, ea signa potius quam argumenta nominati debuisse. A testibus dicemui, secundum auctoritatem) A loco communi testium dicemus si auctoritatem eius adhibendam ostenderimus ut pro Archia. Ipse adest vir summa auctoritate δ: religione ac fide M. Lucullus qui se non opinari, sed scire,non audiuisse,sed vidisse no interfuisse, sed
egisse diciti abunt Heracliensea legati,nobili vim homines. LEt
eonstantiam) si non interdicendum titubasse ris sunt. Aut cupide dicere) Quod vellent . spatium ego Non Ut suetit dieant,
de argumentationibus utantur ealumniolia. sHM & ad improbationem ) Contra testes. Et probationem testium pertinebunt a Quae a testibus dicta sunt reserti posse. Inuenienda ea sa) Dicandi .eti eausa ab his, qui se id secisse, euius aeculate
tui. itent inscias. Tormentis de eluctatu) τἐ otaro, aut tot mentis & cruciatu, instrumentis ad eruciandum . nam 8t bellica sunt tormenta,ut machinae balist arietes,ti similia. Confrin tior erit haec disputatio) Hoe est,indubitatius erit, quod in con trouersia positum confirmabitur,aut refelletur. Eisdem vijs quibus omnis conieci ut a tractatur Hoc est,eodem modo, quo 1
pra diximus, suspicionem aliquam posse suscitati. sid in testi moni s fieri oportebit) Vt ea aut probemus. aut improbemus . ut aliqua eausa antecedente, quod habuerit odio quem accuset, eum ipso telle,si titubet eum dicat.qu5d poli rem sequatur,quod sibi peruent ut um aliquod ex hoe speret emolumentum . de timilia. sContra quaestiones) Contra id,ouod pet suspiciones,an sit verum,quaeritur: sCertis in rebus) De quibus, an essent facta, nulla dubitatio possit oriri. vi s mortuum fuisset confiitisset aliuem,& suspicio haberetur,quod signa essent in corpore veneniati non liatim tot sissent eum qui suspectus habitus esset, potiusquam diligentius vidissent, an venenum datum esset. item, non qui suspectu, habitus esset, sed qui certo dedisse venenum scit tur,totquetetur autem,quod id se fecisse dissiletetur. Haee eon ita quaestiones dicet defensor. sQuae uere dicerentur) Tam abaceu satore quam defensore. Quae salso in quaestione pronum elatentuo Aut quae in imulasset accusator,aut leui salso infici
rei ut . sino in loco quid positum sit) ut ii cruentus inuentus
fit gladius, aut quiduis aliud eius suspicionis arguatur alicuius manifesto oecis vel quid uri simile . t Dolori e tedi non omit
te) si quid sit reus per tormenta fassus. Alius alio recentior in dolo te) Ad suae tendos dolores .egetior viridiorque. Inge
niosior ad comministendum).i .ad fingendum,cuius praeteritum. commentus sum. unde commenta, figmenta. est autem propite comminiscor,mente voluto,ae pet hoc tecot dot aliquando signiscat,vi apud Plautum in Amph. ne sis commeatus. lnde a commentor commentarii dicti,in quibus aliqua breuius,quam ut narrari potuerunt,continentur, εe aliquotum Iahrotum interpreta
menta,e mmentarios de commenta nominamus.seut in usu et
rotum auctorum inuenimus .s Ad comminiscendum)Quod denique scire aut suspieati possit. sensus est: Dicet defensor,ideo reu, qui ins mutetur,accusatoti lassiim ex ordine omnia, quod putauerit quasitorem haee ab eo scite cupiuisse de in hae te multa finiaxisse,quo protinus cruciatibus exolueretur. I Quae in quaestionibus sunt dicta Quaenam consessiis suetit,dum ab eo qu*titur,te us. st Qq partibus coniecturae)Quae tribus distinguitur tempori bus aut certe, qui in sex partes supra diuisa est,quorum si singula contemplabimur multa quae nobis suffragabuntur inueniemus. Plus oportete signis de argumentis credi quam tectibus)Plus, nquiet accusator,s testes eius sententiae aduersabuntur. de signis tiargumentis esse credendum . quam testibus modo ligna de argumenta referre sibi cose tentia possit. sQuam in alium quempiam conuenire Dicet defensor. quae protulerit signa S argumenta accusator,tam possiant in alio ovouis, quam in hoe quem accusat inueniti. Indi um facinus)Factum detestabile elidissiue testi but comecturam & suspicionem firmamenti satis habere) su audiendnm, que nil eredete. Vt fit ordo. Indignum iacinus esse dicet defensor.quenquam et e te connectutam de suspicione, sine
testibua habete satis simamenti. s Ita temere sine causa. siniustitist aliquid ut si quod dicitur etiam velum lit,aliquid in subesse negati minime queat. Confrigeret) Apud alios. IEt cominis
stetur intra se . prius vero eonfingeret protulit quod prius rem non consctam intueamur,deinde intra se qua coiinxerit ea meditatur. suue vetum esse) subaudi, rumo tem. LEt exemplis utemur
de quibus salsa sania suerit) Quae infinita sunt. ostendet igitur,se
non solum fuisse. de quo tumor salsus si per aliquos suuitatus malevolus ac invido .sed plerosq; id et suis e passos. Et aliquamsctam sabulam asseremus, quam dicemus Omnibus in ore esse Noe dicit,notissimum aliquod exemplum sue sabula,sue hisso. tia sit quae in aduersariorum opprobrium ventura sit, velut illud apud Apuleium . Vetum enimuero Et coruus de pstacus, nihil aliud quam quod didicerunt pronunciant, ita conuitia docueras , eonuitiabitur, diebus ae noctibus perstrepens maledictis, hoe illi earmen est, hane putat eoncionem . ubi omnia quae didiis est maledicta percensuit. Denuo repetit eandem cantilenam, si earete eonuitio uesis , lingua excidenda tu, aut quampti