장음표시 사용
421쪽
A Nam licEt isti ecclesia nunquam erit separata ab amplexu, sponsi facta una cum ecesesia conuersa de plebe Israelitica: eo quod ii et suctuet continue: tamen nunquam submerseter nauicula Petri: tamen quia patriarchae,& prophetae non praefixerunt nec limitarunt tempus huius ecclesiae a Constitnti no,& a tempore eius prosperitatis usque ad secundum aduentum Christi: ideo sponsus non adiurauit filias Hieriisalem per capreas ceruos e camporum in hac tertia adiuratione. Alia causa potest esse, ed quod populus gentilis non habuit patriarchas, ct prophetas: qui prophetarent amplexum huius sponsae ad Cnristum, nec aduentum Christi ad populum gentilem : sicut habuit populus, & plebs Israelitica . Ideo haec tertia adiuratio non fit per capreas B ceruos De camporum . Et hoc de non
sus arbore mala ui erempta si mater tua.
Ibi ,iuata eligeiatrix tua. Pone me is ignaculum super ere tu rν signaculum super brachium tittim. Quia fortis e si is mors dilemo. DAra sicut infereris ae lario. Lampades eius M lampades ignis ripis flamma
Si dederis h mo omnem si Asiantiam ciuitu μα pro dilectione quasi nihil despicio eam.
ticum : in quo Salomon cantat pro-leritatem , S pacem ecclesiae sponsae Christi, illi datam, & concessam post conuersionem Constantini: in quo quatuor facit. Nam primo describit quandam admirationem de sedilici satia nutusspo nis . Secundo describit quandam exhortationem sponsi ad sponsam : ne ir
rit anticum. Ixsiam obliviscatur, allegando beneficia ipsi s
collaea. Tertio memorat progressum, α continuum exercitum sponsae: ut satisfaciae nῖδε reddat vires amoris.Quarta explicat finale praemium desideratum,& vltima, . tum terminum beatitudinis sponsae: vel ponit vocationem sponsae ad superiorem selicitatem,& aliorum statum. Secudum ibi. bubarbore malo suscitauit te. Tertium ibi. Soror mea paruula est.Quartum: ibi. Mille tui paci Mi. quantum ad primum ergo Salomo
introducit chorum. adolescentularum admirantium subitam prosperitatem huius sponis. Ad cuius intellectum est aduertendum rprout supra visum est quod istasposa a principio sui scilicet post Christi ascensionen semper filii amicta , S abiecta, pugnauit in
campo cum inimicis. Sed obtenta victoria , n& triumpho de omnibus, fuit magnificata pper Magnum Constantinum. inquantum , quod Imperator largitus est ipsi urbem Romanam: cum toto patrimonio ipsi adiacenti& dedit ipsi. septuagintaduas ciuitates.& duon ita oppidorunii vi fertur in Italia,& ins alis adiacentibus. Et se Constan inus relicta
Italia in potestate Sylvestri vicatii Christi; elegit sibi sedem apud Byzantium Thracies
quae postea Constantini nuncupata est. Et De exinde omnes reges terrae, & Imperatoreu& principes subiecerunt colla iugo Christi,&Eccletiae sponis eius. Et sic Ecclesia mansiedomina mundi: delitiis spiritualibus ,&etiam temporalis affluens, & masit innixa, reclinata in fauorabili , amplexu Christi sponsi sui. Video tes ergo adolescentulae, &nliae Hierusalem, id est minores ciuitates ,& oppida ad Christum conuerse,& simpli- Fces fideles tam subitam mutationem sponsae de aduersitate in prosperitatem,& de perse-.cutione, & amitionem in copiam deii-tiarum:admirantes dicunt. Quae mulierest ista quae descendit de deserto&c. In quibus uerbis tria bona explicat: quae faciunt ad faelicem & prosperum statum huius sponsae. Primo quia ascendit de deserto, id est quia exit de campo pugnς,S persecutionis & ascendit ad statum pacis, & faelicitatis. Secundo: quod ascendit delitiis affluens, per quod explicatur copia, & suisci eluia bonorum si iritualiuna, & temporalium , & plenaria potestas super totum orbem. tradita ipsa chrisio sponso suo . Ter-
422쪽
rq . D.Iacobi de Valentia Christopolitani EpiseopI .
A tio dicitur quod erat innixa, & reclinata pra dilectum suum, scilicet Christit in spons,im suum: quia tenebat ipsam amplexam 'troque brachio, scilicet temporali, & spirituali: per quod denotatur eius securitas,
di quies, S fauor. Et ideo sitae Hierusalem
quas sponsus adiurauerat ne excitaret sponsam d ,rmiente iii in euas ampli xu; videntestam subitam mutationem ab aduersit sine in prosperitatem, dic ut . Qu.e est illa quae ascendit de deserto,delitiis,& diuitiis asiluens i nixa super dilectum suum 3 Ad cuius maio-xem euidentiam est notandum: quod illas tonsa ter exiuit ad ostensionem populOxum,& diuersimode: & ideo siliae Hierusalem tribus vicibus admirantes interrogauerunt de statu huius sponsae. Nam primo ascendit per desertum Israeliticum, sicut vi gula sumi ex aromatibus myrrae,& turris, uniuersi pulueris Sigmentarii: ut dictum est in quarto cantico . quod se it quando e clesia apostolorum peregrinata est cum sponso suo per totam terram promissionis cum signis & virtutibus, S miraculis: ut ibi dictum est: vi patet per totum discursum evangelicum. Et ideo filiae Hierusalem,& adolescentulae, id est omnes populi terrae promissionis admirantes opera Christi mirabilia, & opera discipulorum, qui etiam in nomine Iesu Christi sanabant infirmos, & eiiciebant dc monia: ut patet Luc. I i. & Matth. Io. dicebant. Quae est ista quae ascendit per desertum. &c. Et dicebatur illa sponsa ascendere: eo quod Christus ascendebat Hieloselymam ad campum passionis ad crucissendum. secundo ista sponsa exiit, & progressa C est per descrtum populi gentilis:& hoc quasi
aurora consurgens pulchra ut luna: electa vesti terribilis ut castrorum acies ordinata ad pugnandum parata. ut dictum est cantico
ctauo. Et ideo videntes eam filiae Syon, & reginae,& concubinae, laudauerunt eam de sortitudine, & mirabilibus actibus eius, & admirantes, dicebant. Quae est ista quae pro- reditur quasi aurora consurgens &c. prouei dictum est. Et dicebatur sponsa progredi per desertum: ed quod procedebat,& perseuerabat in stra continua puῆna contra inimicos. Tertio autem quia istas ni a post conuersionem Constantini exiuit de deserto pugnae, S persecutionis: Sc deliti is aias uens innixa super dilectum suum sponsum ascendi tantam altum culmen dignitatis, Sprosperitatis, ideo filiae Hierus ilem admi- Drantur, dicentes. Quae est ista quae ascendit de deserto Sc.Filiae ergo Hierusalem de populo iudaico mirabantur in quarto cantico vii tutes,& mirabilia opera nutus sponsis ruae fiebat in nomine Christi sponsi eius. ed in octauo cantico filiae Hierus dem, idest conuersi de populo gentili mirabantu omtitudinem, S multi elicem pugnam, & victoriam huius sponsae contra inimicos. In principio autem huius decimi cantici admirantur eius prosperum, S selicem statum: eo modo quo dictum est . Fuit ergo ista sponsa illico post Christi ascen
sionem & Spiritus sancti missionem quasi aurora consurgens a nocte legis ,& tenebris idolo. atriae, postea crescendo fuit pulcra ut luna: postea magis lucida incipiens habere doctores iacta eli electa ut ῆl: postea a
tempore imperatorem persequentium se est terribilis ut castrorum acies ordinata ad pugnandum contra eos & omnes alios
inimicos . sed habita victoria de omnibus facta est po conuersionem Constantini, diuitiis S delitiis astiuens, innixa,& reclinata super dilectum suum tanquam domina mundi. Item ista sponsa fuit quasi aurora coi surgens in lege naturae, & pulcra ut luna inveteri : sed fuit electa ut sol in Christi aduentu. sed sui e terribilis ut castrorum acies Ordinata in tempore persecutionum: sed suit delicita affluens,& innixa sit per dilectum post conuersionem Constantini. de hoc est quod intendit dicere Salomon in hac prima parte. Deinde cum dicit.Sub a bore malo suscitaui te &e. introducitur sponsas ad exortandam sponsam ne intesta Fra obliviscatur amoris sponsi, & benefici tum receptorum. Ad cuius intellectum est aduertendum i sicut frequenter dictum est: quod omnia bona, quae possidet ecclesia, emanai t ex passione Christi:& hoc tam bona temporalia quam spiritualia. nam ma
tia sacranaen eorum traxit virtutem ex pasesione Christi . Et omnia dona spiritus sancti, quae dantur in confirmatione, da tur per merita passionis Christi: & omnia merita Christi, quae dispensat ecclesia per indulgentiarum largitionem, emanant ex passione Christi: ta sic est dicendum de omnibus bonis spiritualibus. Et non solum bona spiritualia: sed etiam bona tempo . rata
423쪽
A rata data sunt ecclesiae propter merita pansionis Christi. Nam Constantinus. ut infra patebit: dotauit ecclesiam magna copia bonorum temporalium: ut fieret particeps , dcconsequeretur merita passionis Chtilli, &sic omnes riues,& principes Christianoruinaedificauerunt ecclesias , dc ditarunt eas,&multi milites, Sciues instituerunt benefica in ecclesia: ut participarent merita passionis Christi .&sic est dicendum de omnibus eleemosin is,3c oblationibus, & decimis, &rimitiis quae dantur ecclesiae.Sed quia talia ona adeptus est nobis Christus in arbore crucis,ideo dicit Christus ad Iponsam:quod
p sub arbore malo sit scitauit eam a morte aeterna, di in arbore crucis sit stepit pro ea mortem,S passionem,& adeptus est copiam: ta sufficientiain meritorum & bonorum spiritualium, & temporalium ad ditandum ,&magnificandum ipsam: ideo ex copia tan P tum bonorum non debet sit perbire: nec extolli: nec posita in tanta felicitate debet sponsu ni obliuisci, nec ab eius amore recedere: quia in arbore crucis caro pretio nisanauinis redemit eam,&a morte aeterna sulcitauit,& innumeris bonis ditauit. Et per consequens sponsa semper memor tantorum beneficiorum debet vices amoris rependere: quia amor non njsi aequali amore comparatur, Sc persoluitur. sed maiorem dilectionem non potuit Christus ostendere sponsae quam pati,& mori pro ea,& sacere eam consociam,& participem, dc consertem suorum meritorum , Sc fructum eorum: ergo sponia non potest recompensare nec rependerec vices tantae dialectionis: nisi quod moriatur pto Christo: vel eius praecepta, εἰ volunt tem obseruet. Dicit ergo spontus. O sponsa non superbias nec te extollas in superbiam,dc fastum,eo quod posita es in tam ab eo culmine dignitatis, dc copia bonorum, de delitiarum,ta in tam prospero statu: quia
ἀ hoc non habes ex natura tua nec genere tuo uia ex Adam, dc natura corrupta non ha- es nisi malum puta mortem tam temporalem,quam aeternam, S ab eis no traxisti nisi omnem miseriam , dc infirmitatem: a me
autem habes omnem gratiam, dc salutem: quia sub arbore malo suscitaui te a morte peccati , de omni miseria. Vnde malus est quaedam arbor fructifera excellens in sei Mu super omnes arbores: sicut dixit sponsa Dcantico secundo . Sicut malus inter ii na
siluarum sie dilectus meus inter filios. In hae Lbreo autem habetur. Sub pomo suscitaui te. dc ideo per malum siue pomum intelligitur arbor cruci ,: quae protulit nobis fructus incomparabiles meritorum. sub qua arbore . crucis Christus suscitauit totum genus hu- . manum a morte aeterna. Unde sicut Adam. comedendo fructum prohibitum sub arbore scientiae boni, dc mali, praecipitauit to--:
tum genus humanum in mortem: ubi cor-- irupta, εἰ sauciata suit tota humana natura,
mater nostra, unde trahimus originem : ita. per oppositum Christus seruando obedientiam patris, gustando in cruce amaritudi-inem passionis, suscitauit genus humanum. a morte aeterna, de sanauit ab omni infirmi-.tate, Sc miseria. Ideo dicit Christus: Sub arbore malo id est siub arbore crucis suscita- ui te. quia sup. ibi id est sub arbore prohibita corrupta est tota natura mater tua, εc ibi
scilicet in paradisis terrestri sub eadem arbore violata est natura mater tua . nam voluntas quae ante erat libera facta: violata. per carnem,& sensualitatem corruptam quae ii violatur, Sc cogitur violentia complacentiae ad peccandum, dc omne nefas perpetrandum: quia manet prona ad malum 6c cum violentia, & diis cultate facit bonum: quia regnum coelorum vim patitur propter corruptionem naturae, Sc violenti rapiunt illud. Et ideo quia ista litera est transposita, debet sic ordinari in constructione scilicee quia ibi scilicet in paradiso terrestri si ho to delitiarum stib arbore prohibita tota n
tura mater tua fuit corrupta: quando primi parentes comederunt fructum prohibi- Vtum,& ibi fuit violata id est violenter expo- liata genitrix tua omnibus bonis gratuitis: quando Adam volens destendere ab HierusHem in Hierico incidit in latrones ' qui
ipsum e poliauerunt, Sc sauciauerunt,ic semiuiuo relicto abierunt: ideo ego simens te super humerum meum sustitaui te sub arbore crucis 3 c. quia ibi in arbore crucis germinaui fructus meritorum ad sanandum vulnera tua, Sc ad sustitandum te a peccato per baptismum, & caetera sacramenta. Item
aliter potest intelligi ista litera, reserendoly mater ad sinagogam, dc legem veterem, dc gentilitatem & ly genitrix tua, ad praesentem e lesiam. q. d. O sponsa ego te suscitaui
sub arbore erucis, εc ibi in cruce corrupta, dc mortua δ extincta est mater tua sinu
424쪽
r 6 D. Iacob; de Valensia ChrIstostolitani Episcos.
A sa sinisi elim lege Moysi: quia mecum sale
nitrix tua scilicet gentilitas ibi fuit violata cum suis superstitionibus: quia ibidem sute diabolus conuictus,& de populo gentili vi
Ienter eiectus,& fugatus. Alia autem translatio secundum hebraeum habet sic scilicet
ibi corrupta est mater tua: ibi violenter parturivit te genitrix tua. & tune explicatur maius sacramentum. Nam sub arSore erucis Christus suscitauit nos a morte aeterna: quam incurrimus in Adam propter esum ligni prohibiti . Se ibi scilicet in cruce Christi
corrupta, dc mortua est mater nostra tam gentilitas:quam sinagoga. sed ibidem crux quae est mater nostra, cum magna violentia,
de dolore Christi peperit, di parturivit tota
ecclesiam sponsam ex latere Christi. Crux B ergo siue charitas Christi, quae est mater nostra,parturivit nox cum violetia, & dolore platus Christi. & se utraq; expostici est satis formis literae,& catholics fidei,& veritati.& ideo subdit posuη, di. Pone me ut signaculsi super cor tuum. q. d. Si ita est φ eso te suscitaui sub arbore crucis a duplici morte qua incurristi in Adam: 8c sui clauis in manibus clauatus, & lancea perforatus in latere, S ex latere meo parturivi te cum immenso dolore & violentia, & pro te sui vulneratus, S serro Stilagellis signatus in toto corpore ergo pone me ut signaculum super cor tuumer fide,& charitatem, & ut signaculum suprachium tuum per operatione,& essectili: si eut ego te dilexi per affectum. & effectu.q. d.
etsi Deus praecepit filiis lsrael ut portarent gna legis in fronte: & digito , & manu: ed
C &liberauerat eos de Aegiptiaca seruitute,& de manu Faraonis in mari rubro:erga maiorem causam habes tu portandi signaculumineae passionis in corde per aflectu, & in brachio per effecta. vii hoc dicit quia no sti scit portare nonae Christi in solo corde: sed etiain ore,& opere,ipsum publice confitendo,&praedica do: sicut ipse publice pro nobis i cruce passus est. Et ideo corde creditur ad tu stitia: csi sessio autem oris si ad salute. Et rediadit causam quare tenemur ipsum corde diligere,& ore,& opere confiteri, dico. asia sortis est ut mors dilectio.q. d.im fuit sortis dilectio,&charitas qua in corde erga vos gessi,& opere ostendi, si usilue ad morte crucis me sponte ex lubui, δέ aemii latio fuit dura xt infernus, idest tantum sui: dura aemulatio. i. mulus amoris erga vox. q, me sest Din infernum descedere. ut inde antiqua praeda repetere,& fideles ve .le. liberare. suit ergo illa aemulatio dura, & laboriosa. Et non solii liberaui illos prae citos de inserno, se loes iustos futuro, praeripui ne in illii locum descenderent. Ergo maior fuit ista liberatio totius generis humani ab aeterna morte, Scseruitute spuali, qui fuit liberatio Israel de Aegipto, & seruitute traii. In hebraeo autehabetur. Duravi infernus inuidia,&tunc
esset sensiis: et inuidia qua Iudaei occidersi e Christu pro nobis suit dura, & erudelis, tacut Itane in serni,sine et ps nq, quas Christus
pro nobis passus est ex inuidia Iudaeoru , suerunt durae,& crudele : sicut dolores inferni. sed forsan magis est conformis trastatio nostra cum sit periori expositione. Est verit et, si Actit hoc nonae stimulus siue aemulatio apud nos est aequivocum ad amorem, & ad inuidiam siue odium: ita pariter vocabulum positu in hebraeo. sed Iudaei moderni accipiti δέ pronunciat alteram significationem. Sed sisnificatio quam accipit superior ex sitio videtur magis cosormis. ut dictum est: quia illae dilectio 3e charitas quam Christus gessi e erga nos deduxit ipsum usque ad morte crucis.& ille stimulus amoris secit ipsum descedere usque ad in sernum:ad praedi antiquam repetenda, de infernum expoliandu. Se ideo subdit: et, lampades eius. s. dilectionis, & stimuli amoris quos erga nos gessit suerunt sicut lapades, & faces & ardores ignis atque flamarum. q.d. q, sicut ardor ignis, S si amartotaliter comburunt ,& coni munt facem,& lignum ,& carbonem: ita ignis, re ardor Fcharitatis totaliter cremauit christum tanqua verum holocaustu in ara crucis pro no.
sis: quia tantiam fuit copiosa apud eum redemptio.l totum saneuine pro nobis effudit, ti exausit. Et ideo rubdit: et tin suit sortis ille ignis, & ardor, & flamma charitatisr' aquς multae no potuerunt extinguere charitatem. i.qudd nullς minae, nec persecutiones: nec tormenta: nec flagella: nec mors potuerunt extinPere charitatem, S amorem
quin pro nobis Christus moreretur. & percosequens ille ignis, & ardor charitatis sui emaior, S sertior quocunque ignem teri li,quia non est ignis nec sanima ta grandis quin extinguatur P multa aqua .lte nec stumina irae,& persecutionum obruerunt illa cliaritat . Vnde est aduertendi ,2 per aquas
425쪽
4 multas intelligit psecutiones quas Xps pansus:esi insita pere rinatione ante mortem, di passione: qa multas iturias, & opprobria,ec laboras passus est:vt patet per totum dincursum euangelicu.qus quidem persecuti nes & labores nunqui potueriit extinguere
charitatem eius: nec retraxerunt eum ab incepto opere redemptionis. Item per flumina intelligit ita scribarum,& pharisaeoru ,&ptatem Ptiati geretis uices imperatoris.Sed nec ista numina potuerunt obruere & Psternere illa charitatem: virgo si it sortior,& firmior, di immobilior illa charitas Xpi:qquaelibet turris uel domus sita iuxta flumina: qa non est turris ea sortis sita iuxta flumina: qncurruat si ill a flbinina excessive inundet. Sed
charitas Christi nil qua potuit corruere nec obrui per uiolentiam , & mundationem persecutionem scribarum,& sacerdiatu nec im-n peratoriae potestatis quampi altus exercebat quia mors,& passio Christi ministrata peos non potuit trahere Christum ab ardore charitatis. Et ideo concludit Christus irmaiore charitatem nemo poterat ossedere S amico:quam ipse ostendit pro nobis. nam non sol u.n dedit pro nobis bona teporalia,&bona fortunae: sed dedit pro nobis ieipsu ad morta quia maiore hac dilectionem nemo habet, ut animant suam ponat quis pro amicis suis. Io.xv. Et ideo subdit: et, u dederit hoomnem substatia in suam pro dilectione:uas nihil despiciet illa suam. q. l. non siint comparada bona temporalia ad vitam hominis. Na si homo dederit omnem sit bstitia suam .i.omnes diuitias, & bona temporalia pro dictione unius amici quasi nihil despiciet eam substantia:& bona temporalia respectu illius ui dat seipsu,& vita pro ana co: quia multiant,& oueriint bona teporalia pro amico: sed nolunt dare uitam sita nec mori pro eo:& sic masis dili sunt seipsos et bona temporalia,& amiciquia pelle pro uelle: & cuncta iri ho habet dabit pro anima sua: ut patet Iob. i.
sed Christus omnia bona temporalia dediti nobis: quia pauper uenit in huc naudit,la pauper , oluit uiuete: ut nos diuites saceret in suo regno. Item magis dilexit nos et vitami ua: quia seipsu,& uiti suam obtulit ad ma-rre pro nobis: vi non uiuificaret, dc a morteberaret. Ex quibus pater qualiter charitas
Xpi excelsi omnia bona mundana, & omned i lectionem aliorum. & ideo dicit: l pona-us hac sui charitate, dc morte. & passione
dc eius nomen,& legem euangelicam, in cor de nostro per a sectum: dc in brachio nostro tanqiii signaculum per operatione,& esiectu . Hanc autem charitatem impertiuit X sic martyribus sitis. qui pro eo reddendo vices amoris passii sint carceres, dc tormenta usq; ad mortem. Et ideo sicut commendat suam charitate erga nos: ita commetat charitate martyrum,& aliora sanctorii erga seipm.Sed sorsan et improperat in hoc loco ingratitudinem malis praelatis,& Christianis:qui sa ginati pinguedine,& copia bonorum teporalium:quae ex meritis Christi crucifixi poss-dent,elati in superbia coten nunt Xpm,dc bona sp ritualia: dc couertuntur ad tEporalia. qd Arsan lain tunc praeuidens Salomo i spuprophetico, iam in persona Christi im pρο-rat ingrati indinem nialis Christianis,& pn latis, & etia regibus.& principibus. quia o: et μpotesta, derivatur a Xyo crucifixo: citi data fuit a patre i cces o, dc in terra. Mat. viii.
Si Uium est: compingamus Egud tabulis cedrinis.
O mumio ct ubera mea sicin turris.
catici X 'inexplici do bnficia i nobis esitulit, & charitate q nobis,ex--hortat' e spolam:ut redderet sibi ut pces amoris, dicens. Pone me ut signaculii sep cor tua &c. Nuc i hac secta da parte explicat qui b. modis debet sposa ipsi reddere vices
amoris. Ad cuius il l lectu e aduerte dii, et omnia praecepta charitatis reduc utur ad duo. s. declinare a malo: dc sicere boni .unde Deus
in lege ueteri,dc noua nil aliud quaerit a n bis. 16 ait per os David p 31. Declina a inato,& sae bonii. Et nil aliud Xps quaerit a nobis ut reddamus ipsi uices amoris. Sed quia nemo pol declinare a malo nisi uiriliter relistat tentationibus, mundi,& carnis,sc diaboli:& nemo potest operari siue sacere bonui: niti exercendo opera misericordiae ema proximu:8c opera latriae erga Deum. ideo ibosus duo iacit in hac parte . Nam primo exho ratur sponsam: ut declinet a malo continue. puὀiraudo :
426쪽
14 8 D. Iac I de Valentia Christo politani EpiscopI.
L iabolo. Et hoc ostendit,& praecepit ri etaphorice: inquantum ecclesia est quoddam oepidum, & praesidi lim siue ciuitas bene munira: in qua ta deles semper pugnant sitra inimicos obsidentes,& infestantes ea .Secundo exortatur sponsam ad bene operandii. & ex ercendum opera mi ae erga proximii,& ope-4 a latriae erga Deum: inquanta eccletia eli
vardi uinea in qua omnes diuersi modὰ Ia horat pro ultimo praemio adipiscedo,& fru-Hum passionis consequendo, & lucrido. Secunda pars erit ibi. Vinea fuit pacifico.Quatum ad primum est aditertendu, quod ecclesia nouiter conuersa de populo gentili tempore Constantini dicta est paruula redis lucerat nouitia in fide , & ideo dicebat ui non
habere mamillas sapientiae, & intelligentiae
1 sacrae scipturae : quia ueniens nouiter ex m-
perstitionegentiliis, & curiositate flosopli qetum nondum nouerat scripturas sacras utriusque testamenti: nec asce nderat ad arcem
euangelica uerae sapientiae per Ct: ristit aedificatam.Vnde sicut dictum est in quatuor catico,sacra scriptura testameti,utriusq; & iniqligentia eius dicuntur duo ubera ecclesiae:q continue propinant lae doctrinae, sacramentorti. Ite ibide altitudo, & soblimi .fas euangelicae intelligetiae dicitur collii e clesiae, & turris Dauid aediscata cum propugnaculis: ex cuia tedent mille clypei, dc omnis armatura fortium. Ecclesia ergo dicitur habere verba: in quantu habet sapientia euagelicam, & gratiam sacramentorum ad nutrie dos filios.& dicitur turris munita inqua tum est eleuata , &attingit ardua,& prosun-C da,& habet armata sapientiae ad repelle dosi cursis inimicorum.qua quide turrim Chrisius,qu i est sapieti a patris, in ecclesia aedificauit.V nde dicitur. Pro. .Sapientia aedificauit sibi domu. i.ecclesia, & excidit colunas septe. i. Jepte sacra meta super quae sustetatur ecclesia,& septe dona spus sancti,ad defendendu ea & misit ancillas suas . i. Apostolos, &doctores, S praedicatores: ut simplices dc infrinos vocarent ad arcem, & ad moenia ciuitatis.& subdit . Si quis est paruulus ueniat ad me. Ex supradictis patet, oe ecclesia noui ter conuersa de populo gentili tempore Co sant in aruula erat: quia nondu attingerat
arcem sapientiae: quia nouiter erat uocata
ad arcem per Sylvestrnm, & alios praedicatores,& sic nondum ipsa habebat mamillas adpropinandum lac exteris: imo beatus Sylve Pster,'& caeteri praelati ecclesiae propinabat ipsi mamillas ad sugendui. Cum ergo ista sponsa soror Christi tunc nouiter conuersa esset paruula,&inermis, de infirma,& nouitia, nonabens mamillas lactis euangelici ad praebedum caeteris . tunc sponsus eius Christus illico post conuersionem Constantini praebuitiosi copiam doctorum ex nouitet conuersis e
sicut suerunt Chri stomus,& Eusebius, re Atanasius, & Bafilius apud Graecos,& Ambrotius,& Hieronymus,& Augustinus apud latinos: in quibus abundauit copia lactis rvnde omnes accepimus. & tunc illa sponsa iam facta est prouecta, habens mamillas sapientiae. Item ipse Christus, qui est sapietia,
per eosdem doctores aedificauit arduam,&munitissimam arcem in ecclesia ad tuendos
fideles, & repellendos infidelium , & omniu a
inimicorum incursus: na omnes libri quos nAugusti:& caeteri doctores scripserunt: non sunt nisi quaedam arma desennua ad tu edos fideles contra inimicorum incursus, & sunt quaedam ubera ad eosdem nutriendos. Sed quia isti doctores tanquam ancillae diuinae
sapientiae contiuue clamitant, & vocat paruulos ut ueniant ad arcem : ut ibi tueantn
& comedant panem, & bibant vinum quod diuina sapientia miscuit in mensa: ioopo tet,et ista turris munita, & ciuitas alia moenibus murata habea ostium per quod introducat paruulos ad arce, & ciuitate & sic ecclesia dicitur arx,& turris ardua, & altillima habes lae ad nutriendo, & propugnaculaad defendenda,& ostiui ad introducendum fideles, & paruulo ad arcem: quae omnia data sunt ecclesiae per sponsum eius. Et hoc est Fqnod intendit dicere Salomon in hac parte. unde ait sponsus ad Anselos sodales suos. Soror nostra ecclesia nouiter conuersa de populo gentili, quam nouiter nobis in coniugium sociauimus: paruula est,& nouitia in fide. l deo mamillas lactis intelligentiae nc' cui ac ve. test. nondum habet: quia nox suit nutrita,& lactata nisi curiositate floseph
rsi,& superstitione idolorum. Quid ergo faciemus λrori nostr in die quando alloquenda est. s. quando erit de s de, & intellisentia
sacrae scripturae interroganda,& ad dii putandum contra ii reticos vocanda, & ad expugnandos,& extirpandos, & eliminandos eos ab ecclesia concitandat quasi dicat: oportet
ut ipsi praebeamus auxiliuna,& ex paruula
427쪽
rain,& muniamus eam astis muris, & inoenibus,& turribus,& propusnaculis.&ideo simo qui/ quia murus est.i. quia ii muris, &miaenibus muniuimus,& sepsimus, aedificemus super eam propugnacula a mentea.i.im
Peratores, & principes ad defendendum e crusta armis secularibus contra incursus in- Meliuin ut illi, qui ante erit ecclesiae pers cutores,dc impugnatores, sint eius deten
res,& fautores:ut imperatores,& reges te
rae: lui propter idola persequebantur ante4.hristianos: nune ad fidem conuersi deleantiaola propter Christu,& fabricent nouiter ecclesias in honorem Christi, & tepta idolo in in ecclesias Christi faciant consecrari, Item si pro quia ostium est. i. seci ei ostium: velfeci ostium in ea ad introdueendos fide φ les ad arce ecclesiae, & moenia ciuitatis: ideo compingamus, & coiugamus, & claudamus illud tabulisci. portis cedrinis.i. faciamus ipsi portas cedrinas: qui sit ni doctores,& praelati,& ministri ecelesiae: tui introducunt paruulos,& simplices in ecclesia: per ecclesiastica sacramenta.Vnde doctores, & praedicatores uocant paruulos ad arce suis scriptis, αPraedicationibus: sed praelati, & ministisi, &sacerdotes introducunt eos per olliu: mini- stando eis ecesesiastica sacramenta. Et no-
ea,t praelati,& doctores,& ministri ecclesiae dicuntur portae ec lesiae inquantu introducunt honos in e esia, & excludunt malos per ecclesiasticam potestatem: sed dicuntur portae cedrinae quoad quatuor proprieta tes,& conditiones, quas debet habere omnis bonus praelatus,& minister ecclesiae: scur C habet cedrus. Ni quatuor proprietates habet cedrus. Primo enim est arbor altissima super oes alias. Secudd,a, est odorisera.Tertio incorruptibilis, 3c immunis ab omni tunea.Quartd,quod sugat, & interscit serpenaeusc omne animal uenenosum sugat. Hascrgo quatuor proprietates debet habere o- annis Donus praelatus,&minister ec lesiae. Primo, ut sit altus in scieria sacrae scipturae: vr mat inuigilare seper gregem, & vocare ramulos aci ecclesia perfacram doctrinam. Secundδ,u, redoleat fragratia,& o dore ui tutu,& bonae famae,& uitae:xt no situ uerbo: se s potius exemplo vitae discant, & sequantur ipssim simplices,& msnores.Tertio,i sit incorruptus, dc mundus ab omni uitione
alios in at. Quarto, quod habeat eccieta
sticam potestatem: t per ccclesiastica saeta- D
menta omne venenu peccatorii e tinguat,& haeretico ς, dc obstinatos, & incorrigibiles
mucrone excomunicationis excludat. Tales
ergo prylati,& ecclesiae ministri dictitur poρtae cedrinae ipsius ecesessae. Sed omnia munς ra , & bona spualia sapradicta recepit ecclesia a Christo si so sito post conuersione magni Constantini: quia tune facta sui e turris estissima,& munita,& inexpugnabilis,& s
cura.ideo dicit sponsa. Ego murus.i.sacta samurus, & ciuitas, & turris bene murata, Minera mea facta sunt sicut turris. quia praelati non solii nutriunt fideles Iacte sacrametorum,& doctrinae sacre sicriptur sed et defendunt fideles , & ecclesiam contra haereticos,& sic non solii sunt ubera ad lactandum: sed turris ad defendendu m:quia per eandem do Actrinam nutriunt,& defendat fideles,& pa uos contra magnos haereticos, & infideles. Et omnia ista habui reperiens quasi pacem coram eo.c sponi meo Christo per conuersionem Constantini, & aliorum imperatorum,& regum: quia ex quo facta sit in libera coram eo quasi pacem, & quietem reperies, liberata ex piteritis persecutionibus,& anflictionibus: ego iam stim murus .i. ciuitas bene murata, & munita ,& ubera mea facta sunt turris altissima,& sortis,& praesidi simunitissimum.Et nota,et noliter dicit:quasi pacem reperiens quia licet illa sponsa repi exerit pacem quiescedo a persecutione idoolatrarum,& gentilium tamen non quieuiesimpliciter, G absolute ab omni pugna, Spersecutione: quia paulo post Contiantinuincidit in persecutionein haereticorii maxi- Fine Arrianorum: tuae persecutio fuit uissima, & atrocissima per vandalos in Aphrica,
de p Gotos in Europa .c Italia , & Hispania,
di per Constantinii imperatore,& Iustinam in Italia, & Graeciar ut patet in ecclesiastica historia . Sed postea surrexit secta Milona
tica:quae atrocius, & vehementius vexavit, dc continue infestat ecclesiam, & sic ecclesiataqua turris munitissima sempet pugnat e tra mimicos.Vlterius est aduertendit, v tota ista particula potest intelliat,& exponi
moraliter,& imystice reserendo ad naturam corrupta. Vn supra dixit sposus, τ tota natura mater nostra suerat corrupta quo ad sensualitatem, di potetias naturales sub arbore
prohib ita,&-ibi suit violata.i. ab omnies bovis gratuitis, dc habitibus originalibus . violenter
428쪽
rque o D.Iacobi de Valentia Christopolitant Epistapi .
i. molenter expoliata. & sic in sit prona ad romne malum:& inepta ad bonum iaciendii.& sic mansit paruula, & infirma non habens mamillas ad eliciendii ex se lae alicuius boni operis:& ma sit inbellis:quia Diabolus,&ver de silua deitruxerat sepe m , & murum: eius. Et ideo ipsa resistere no poterat Diaboli',nec mundo, nςc carnimisi per gratia ri& eius sacramenta muniretur & armare
tur. Et ideo Christus reperiens ea sicut pa uulam & expoliatam & inermem,& imbelle
muniuit eam muro sacramentorum,&armis virtutum.Et est quod dicit.vnde ait sposus de s γnsa.et sponsa & soror nostra.ctota humana natura & quaelibet anima, paruula est de se in sortitudine & no habet de se mamillas nec aliquod bonum sipirituale: eo iri in natura fuit corrupta & omnibus bonis ex
B poliata. Quid emo faciemus serori nostrae in die quando alloquenda Mimpugnanda est ab inimicis,scilicet carne,& mudo,& diabolo quasi dicat.oportet, quod nitaniamus,& roboremus eam per gratiam: postquam
nil boni habet per iraturam ..Ideo si murus est,muniamus eam muro fidei & spei, & ea ritatis,& postquam sic fuerit muratus, difi-c emus super murum eius propugnacula argentea donorum spiritus sancti, & omnium moralium uirtutum.& si est ostiu.i. quia se- cimus ostium in ea per quod intramus ad earer banismum, tunc inpingamus & claudaimus eam tabulis .i. portis cedrinis humilitatis, &deuotionis & bonae uitae&sancta c5 uersationis.tunc anima deuota sic muro uirtutum munita dicit. Ego sum murus. t.bene murata & roborata,ex quo facta sum pacem C reperiens.i.postqua per Christum S ecclesia sica sacramenta sum Deo pacificata & reconciliata. I-fuit paci reo in ea pιae habetpopulos.
Tradidis eam octo Ebur. Vir asser: profructi e in ilia aetereor.
Mintiu pa Gei. duce ut his qui eucia a ,se iras eius. ---Aec est secuda particula tertiae partis
huiu; decimi catici. in qua rex Salo' Imon ostendit m sponsa non solum obligat ad resissedi i malo: & declina. dum a malo,& pugnando contra mundii,&carnem, & diabolum, S membra eius , qui sunt hetetici & praui homines, & insideles, sed adnue obligetur sacere bonii erga Deuct proximum , ut reddat sponse uices amo-ris. Et ideo sicut in superiori particula probauit siue monuit sponsus qualiter sponsa
semper contra hostes debet pugnare, &.hoc iinquantum ecclesia est quaedam ciuitas maenibus & muris munita,in qua continue pu- nant fideles: Ita in hac particula monet ut . sponsa semper laboret operando &faciei rao bonum: inquantum ecclesia est quaedam uinea in qua fideles continue laborant dia
uersimode unusquisque in ordine suo .st dia cie et ista uinea non est sita in loco arcto,sed est toto orbe diffusa in ea parte:& regione, quae habet populos .i. ubicunque sunt populi,& in omni parte mundi habitabili ibi
est ista uinea Christi regis profici. Et dicit
issam uineant toto orbe distusam tradidit custodibus custodiendam& cultoribus excolendam. Nam primo ipse Christus rex pa acificus plantauit istam timeam in terra promissioni, in illo collegio Apostolorum,&discipuloru & iussorum utriusque sexus, ut dictu est in cantico tertio & quinto. Et postea rigauit eam sanguine suo: ut dictum est in cantico sexto.postea tradidit eam Apostolis, qui ipsam uineam per totuni orbe siris praedicationibus amplisrui S suo anguine rigarunt. Et sic ista uinea produxit luos palmites ab Hi erusalem usque ad terminos orbis terrarum psalm. 7 I. & 79. quia in onanem terram exivit sonus eorum, S praedicatio Apostoloru,& in fines o bis teres uerba
eoru .ps II.& ad Ro. io. Et sic ista uineaco tinue ampliarunt &roborarunt praelata qua fuerunt successores Apostoloruim,dc roborarunt eam martyres, & caeteri fideles multo
labore.Sed iam fuit persecte ampliata & con . firmata & pacificata per conuersionem Con F stantini:& tune Chaissus non solum tradi di eam praelatis ad custodiendiam spiritua liter: sed etiam imperatoribus, & regibus,&principibus Christianis ad regendum,& ct stodiendum temporaliter, & caeteris fides bus excolendam: ut unusquisque in suo o dine laboraret in hac vinea. Et sic non λ- tum posuit custodes , sed etiam cultores,
ut excolerent & laborarent in caduin dies est, antequam ueniat nox in qua nemo p terit operari. Ioannis nono. Et sic omnes la
horant in hac uinea usque ad sero, & uel peram mundi. Matthaei vigesimo. ut unusquis que colligat fructum, & recipiat denatium
ansne lavoris, ut patet ibidem. Itideo dicit
429쪽
Expositio. ditat, quial vinea suit Neisco, id es ips
i Christo, qui omnia paciscat in finguine
dimo ,&attulit pacem inundo . in cuius nati-luitate cantatunt angeli. Gloria in excelsis
meo. Lucae. 2. Isti ergo pacifico fuit quaedam inea quam ipse plantauit in ea resione, dilarte mundi quae habet populos. idest via- unq; fiant populi,& tradidit, do commisit AEam custodi Dus. praelatis, de regibu s e u sto Hiendam, dc cultoribus. s. omnibus fidelibus .christianis excolendam. unde sicut omnes praelati,& principes mundi ad custodiendi, , regendam hac vineam unu silvisq; in sim ordines per Chrillum constituti: ita annes fideles limi ad laborandum unusqui L que in sua hora,& aetate vocati,dc deputati. disiae tradita est cultoribus, & custodib. V de nota et pp tria Christus dicitur pacis-B cus. Primo quia duo testamenta, notitias Scvetus per ipsum adunauic, de concordati ito tanquam terminus eois utriusq; test. fila scilicet sinis unius, dc principium alterius.
Secudo quia per sanguinem ilium nos Deo latri reconciliauit, de pacificauit. Tereid qa duos populos. s. Iudaicum , Si gentilem suba na fide, bc ecclesia congregauit, dc pacificauit.& ideo dicit. Vinea sitit pacifico in ea. s. ecclesia quae habet populos. f. duos sit una
fide coniunctos.s Iudaicum cum gentili. io
lacitur princeps pacis. Isa. Sed sicut soli ampliarunt istam vineam per totum orbem: dc ditauerutar eam bonis spiritualiabus: ita postea Constatinus,ec reges, εἰ principes. christianorum dotarunt, dc ditarum cani bonis temporalibus. Nam primo Co santinus illico post conuersione conseo C uit palatium suu in ecclesia saluatoris ivicta porta Laterana : dc postea aedificauit duas basilicas in honore apostoloru Petri,Sc Pam .: εc donauit ecclesiae urbem Roma cu toto Lirimonio adiacenti : dc 72.ciuitates in Ita
cum multis aliis oppidi . Et relicta Italia elegit sibi sedem apud Costantinopolim in Graecia. δέ sie exemplo eius multi reges I dc principes facti christiani: t templum idoloru m in ecclesias consecraueru nt: aut nouas
ecclesias in honorem Christiae sic erunt: ta eas amplissimis donis,& muneribus dot
runt, Sc ornarunt. Totum hoc autem sec .runt putantes per bona temporalia merita
passionis Christi adipisci, dc participare, dc
quasi emere fructus nutus vineae. Ideo dicit
quiliciet allu: rex aut princeps catholicuti S deuotus christianus, asseret Christo mille argenteos pro Ductu huius vineae emendo , di adipiscendo. Et ponitur numerus d
terminatus pro indete imi nato magno numero: quia multa millia nummorum, d talentorum , dc ponderum argenti obtuli de exposuit Constantinus , de alii reges pro fructu huius vine. v acquirendo. quia inaesumabile fuit pretium quor Constantinus largitus est ecclesiae cum ipsi tradidi urb- Romam quae erat caput mundi: de hoc cuiussio adiacenti patrimonio. 3c se est dicen dum de caeteris regibus,3c principibus christianorunt Sed ne quis putaret, quam post quam Christus tradidit istam vineam 1 pradictis custodibus tuemdam, εc regenda ui
in absentia sita post ascenso nem: quod pro
pter hoc ces auerit ab chas cura, decust dia, nec amplius intenderit in eius tutela: -ideo subdit r. Vinea mea coram me est: ides semper est ante oculos meos: dc inuigilo super eam: quia principaliter custodiis eam rogando patrem ne deficiat fides Petri. Lucae vigesimo secundo . quia nisi dominus custodierit ciuitatem : frustra vigilat qui custodit eam. quia scinter mitto angelos naeos ad docendos praelatos, S populos, eos docendo, εἰ misendo ut praecaueant futura pericula: de etiam ad exterminando inimicos,ic Sarracenos ut saepiris compertum est: vi patet, εἰ legitur in historiis. Hispaniar: dc in historia Hierolblymitana. iEx quibus patet quod haec vinea semper est coram Christo ad custodiam. Deinde cum dicit. Mille tui pacisci 5c caetera explicat
ditio talem meritorum, &praemioruml, Fhoramhim in hac vinea. Ad cuius intellectum est aduertendum: τ praesens ecclesia respectu sutur quandoq; in sacra ibi plura escitur aser in quo seminamus. Sed futura e clesia dicitur horrest,in quo reponimus macius gloriae, qu ς hic semina tirus Iaer gratia. quia hic seminamus temporalia: ut coitu mussi iuualia. Si ideo dicit apostolus. 1 ad
Cor. 9. quo qui parce snniti in hoc agro huius ecesesiae parce metet pro alio seculinde qui seminat in benedictioniblis. i. abui
dantia,de benedictionibusci. abundater in tet in ali Oseculo. ite praesens ecclesia qua .doque in sacra scriptura dicitur vinea : in via omnes laboramus per gratiam plantan. co dc colendo: ut colliga ius fructus florueia
430쪽
A in alio seculoadeo dicit apostolusa ad C Mille Ructus meritorum dabunturi irinth.1.m qui plantatis qui rigat in hac vi- cifico qui plantasti hanc vineam, & rigastinea unum lunt: unusquisque autem propria eam sanguine tuo, & per cosequens P plus Licedem aceipiet cun dum laborom situ. laborasti. sed ducenti fructus meritorum in
Hoc idem patet Matth. 2 o. de illis qui per praemni dabuntur his.f. praelatas,&principi tam diem laborarunt in hae vinea in sero bus,qui custodiunt fructu eius.& ponitur se aut acceperunt denarium pro mercede. Ex trobiq; numerus determinatus pro indet uibus patet: v totum tempus huius vitae, minato:Nam C limitus in plantatione, & α- c vine; eit tempus laborandi,& colendi & gatione huius vineae infinitum numeruserandi & merendi: ac tempus ecclesiae sutu ritoru adeptus est: non iolum pro se,sed etiaz est tempus metendi, & collisendi,& prae v posset membris suis di pensare:quia se antandi,& fruendi. Hic ergo Iaςoramus i ut per successue di spensat merita suae passi zi colligamus,& metamus, & praemiemur: nis quae collegit ex tac vinea. tame nuquam& fruamur , & hic negotiamur: ut ibi otie- explentur eius merita nec deficiunt . meritamur,& satiemur, & quiescamus. Est verum aut que dantur custodibus ex vinea sunt fi-Φ secundilin mensuram,& quantitate meris nita. bed causa quare sunt sub numero trum laboris huius vitae erit ibi quantitas centenario ista merita me urata,est ista. Na&mensura fructus,&praemioru: quia unusi dicit saluator Mat. I 3. quod ex illo agro pB quisque proprisam mercedem accipiet secun Histu seminato quidam
dum proprium laborem : ut inquit aposto- ctum tricesimum, sicut fuerunt,& sunt om lus .Et ideo dicit saluator,Matth. I 3.l ex iu nes iusti coniugati,& quidam sexagesima,si lo agro quidam collegerunt fructum trice- cut sunt virgines, &continentes,&religio-
. sim ita: quidam sexagesimum: quidam aute si,& quidam centesimum. sicut mari' centesimum,prout quis magis aut minus la- res.Sed quia praelati, & pastores habent du- botauit. Sed quia Christus verus Salomon plice laborem in hac vinea quia simul sunt& paciscus plus labor vit in hac vinea qua cultores,sicut caetera, dc ultra hoc sunt custo
c vinea: quia eam primo plantauit & exco cem fructum ex hac vinea. nam si caeteris daluit:& tandem proprio sanguine rigauit, ct tur centum seu s meritorum : ergo cust ausimentauit. Post Christum autem magis dibus&praelatis in duplo laborantibus da- laborarunt in hac vinea apostoli & marty- buntur duceti,& hoc est quod intendit diceres uuam doctores: ες m s doctores quam te.Sed adhuc restat magnum dubium. Nam eremitae.& caeteri consessores,& magis retia si Christus tunc collegit mille.i.'innumeranios quam coniugati. ergo si fideles coniu- biles fructus meritorum ex hac vinea: qiran ati merentur fructum tricesimum, tue reli- do pro nobis passus est, & eam plantauit:sed tiosi boni merentur sexagesimum,& docto- postea custodes, & cultores colligunt conti- escentesimunt,& apostodi, de martyres du- nue hos fructus secundum quantitatem l centesimum , S petconseques Christus qui borum: quaeritur an Christus post pastione, primo uineam plantauit, & sanguine suo ri- & ascentionem suana colligat fructus huius gauit: meretur millesimum imo infinitum: vineae simul cum custodibus,&rtoribuo& ideo sedet a dextris i. in potioribus bonis Ad hoc respondetur: l semper tacontinuenatris. Et ideo Deus pater tanquam iustus, Christus collisit fructus huius vines, & ista& urincipali, iudex, & dispensator praemi vinea parit inti fructus nouos . Ad cuius in-rum . dicit ad Christum inquantum homo tellectum est notandum:* omnia bona quς
v. Lor viri artam ner oculos Guani per
'Mille tui pacisci, & ducenti his qui cu- sunt in hac vinea:tim per oculos quam perstodiunt fructum eius. unde ly tui est geniti custodes, pariunt triplicem fructum, α hoc
uus casius huius pronominis tu. i. mille se, triplici,& diuerso respectu: ed quod omnis ctu, meritorum, & praemiorum erunt tui bona operatio iusti cedat in triplex bonum, Christi pacisci. In hebraeo autem habetur. & triplicem fructum. Nam eleemosina qui Mille tibi Salomonia.paeisco,& tune est lia facit unusquisque iussus anaore Christi, cetera magis plan . quasi diit. Deus pater. duiu Buctum latita respectu rivi, quia