장음표시 사용
91쪽
- Ostendit quale debeat esse instrumentum gustus. Et
primo ponit veritatem. Secundo mani testat eam per ii
gnum. ibi. ssignum autem. F Dicit ergo primo. γ quia illud, quod est gustabile,oportet esse humidum de sep rosum,necesse eli organum pustu . neque esse liumidum actu,neq; saporosum secundum seipsum,neq; esse tale mnon possit fieri humidum, sicut instrumentum visus, est quod n5 habet colorem,sed est susceptiuiam coloris. Et
hoc ideo est, quia gustus patit aliquid 1 gustabili secun dum quod est gustabile . sicut quilibet sensus a sensibili. Vnde, cum gustabile inquantum gustabile lit humidu, necesse est q, organum gustus, inquam si est iam passiim,
sit humectatum,& tamen saluatur in sua natura,ut sit gustativum, L potens gustare, eum possibile est humectari, non tamen est humidum actu. Deinde eum dicit. signum autem en, linguam neq; cum est valde sicca,mque eum es nimium humida, sentire. Is enim tactus Dh, di primi perinde atq; si cum praegustaverit quil iam
vine mentem acremώe saporem, deinde alimn gunet, ut in aegrotoribus sit, quibus cuncta videntur amara, quia linguasentiunt tali humilitate referta. Signum autem neq; secum existentem linguam sentire, xuq; multum tamidam . Hic enim tactus dii primi humidi, licui cum aliquis qui ante guctaviit fortem tam
rem ,ruit et alterum,'νt lab antibus amara omnia
videntur, propter iis,quod lingua plena huiusmodi humiditate sentit. ostendit quod dixerat per signum dicens, quod siurnum praedictorum est, quia neque lingua existens tkca potest sentire, neq; existens multum humida, quia cilexistit valde humida, , praecedente dominante humidi tale fit in ea tactus 5e sensus praecedentis humidi&non superuenientis, sicut O aliquis ante gustaverit aliquem tem saporem, postea si gustet alterum, non percipiet ipsum, quia adhuc manet sensin primi humoris in lingua . Et similiter laborantibus, i. sebricitantibus, omnia videntur esse amara, propter hoc quod sentiunt per li tuam plena humiditate huiusmodi, scilicet cholera quae est amara. Deinde cum dicit.
τὸ eo, Species a tem saporum istasese talent, uemadmodum
colorum. Dulce nanque amarum contraria simplicia sunt. Haeret autem dulci quidem pingue, amaro autem selsum. At inter haec collocantur, acre, acerbum, ac sedum, atque acutum. Hae nanque fere differentia ride
twr esse saporem. Quare guIlus quidem instrumentum id
est quod en potentia tale, sustabile autem ι quod ipsum acta facere poten . Species autem humorem, sicut O in coloribus, simplices quidem contrariae sunt, sicut dulce amarum. Habitae aut sunt eum hac quidem pingue, cum illa veros
tum, media avium serum ac recr aulicrum, O ponticumer acutum. Fere enim hae videntur ese humo rum disserentiae . mare gunatiuum G potentia buiinmodi.Gust bile autem est factivum actu huius. Determinat de speciebus saporu, & dicit, quod sicut in coloribus simplices colores sunt contrarij, ut albu nigro, sic in saporibus simplices sunt contrari j, ut dulce de
amarum. Species autem saporum habita,i. immediate
consequentes simplices species sunt pingue quod sequitur dulcet de salsum,quod sequitur amarum. Media autem horum sunt acetosum & austerum de pomicum, de acutum, quae duo in idem reducuntur. Ad nas autem septem species saporum fere videntur reduci omnes aliae.
Conliniadum est autem circa has species, quod quam-
uis sapores causentura calido de frigido se humido & sieco, de contraria sunt, quae maxime distan ron tamen secundum maximam distantiam calidi Se Ligidi, o humidi de sicci attenditur contrarietas in speciebus saporum, sed secundu ordinem ad gustum, prout natus eri immutari a sapor ς, vel cum horrore, vel cum suauitate . Vndensi est necessarium, quod dulce vel amarum sit maxime vel calidum vel frigidum, vel humidum, vel siccum, sed maxime se habeat in tali dispositione, per quam comparatur ad senium guttus. De geneneratione autem saporuin libro de Sensu de Sensato determinatur . V Itimo aut Ecocludit, quod gustativum, i. sensus gustus, vel organum eius est in potentia ad sapore de species eius, gustabile aut est auod potest reducere ipsum de potentia in actiam. LECTIO XXII.
Inquirit num sensis tactus sit unus vel phites, & Gluit quod plutei sunt , quaerit etiam quid sit medium in seniu tacitis, num carinvel aliquid aliud proportionale.
DE tangibili autem o tactu eade ratio es. Nam si tactua non ν Uitsi sus, sed plures cesse esso ea. quae tactu percipiuntur , plura sensibilia esse. Dubitasionem autem iste locus habere videtur. Dubia tabit autem non iniuria qui tuam, utrum vires sint tactus,an unus tantum . Et de instrumento tactus quid tandemst, utrum ipsa caro, o id, quod in caeterissimile encarni, an ita no sit, sed id quidem ipsum sit sensus huiuscem dium Urumentum autem ipsiua primum,aliud quo dam sit intus. De tangibili autem O tacta eadem ratio. Si enim tactus non ei u sensius, sid plures, necessarium e Plan- merui . sibi basiensibilia plura ese. Habet autem dubitationem,
mirum plures sint,arit nur. Et quideri sensitiuum tangibilis: Hrum caro, inalys proportionale, aut non, memiος
sed hoc quidem in medium, primam autem siensvisu maliud quidam en intus. Poliquam determinauit Philosophus de sensbilibus
secundum alios sensus, hic dererminat ultimo de sens-bili secundum tactum. quia tactus inter alios sensus videtur esse minus spiritualis, licet si omni u aliorum se suum stadametum. Dividitur autem haec pars in duas partes. In prima determinat quasdam dubitationes : ci ea sensum tactus. In secuda ostendit veritate circa hunc sensum ibi. somnino autem videtur.l Circa primu duo facit. Primo mouet quaestiones. Secundo determinat ea ibi.somnis etenim sentias. PDicit ergo primo,quod quantum ad ea,de quibus inquirendum est, eadem ratio
est, siue loquamur de tangibili, siue de tactvaauod enim dicitur de uno oportet dici de altero: quia si tactus non est unus sensus ed plures, necesse est quod tangibilia nosintvnum genus sensibilium,sed plura. Ideo autem hoc dicit, quia intentio sua est primo determinare de sen bilibus, postmodum determinabit de sensu. Quia vero in his quae circa tangibile & tactum dicenda sunt, circa
sensum tactu quaestiones mouebit propter hoc commodius possunt pertractari quaestiones illae circa tactum quam si moueantur circa tangibile, idcirco hac excusationem praemittit ostendens, P non refert vim de tactu vel tangibili loquamur. Mouet ergo duas quaestiones circa tactum & tangibile. Quirum prima talis est. Vtrum sint plures sensus tactus,an unus tantum. Secunda dubitatio est quid est sensitivum.L organum sentiendi in Ἀ- ctu, virum, scaro sit organum sensus tactus in animalibus habentibus carnem, quae sunt animalia habentia sanguine de in alijs,quq carent sanguine aliquid proporti S. Thom super Anima. F nabiliter
92쪽
nabiliter respondens carni. Aut non est irassed caro quidem & illud quod proportionabiliter ei res det est medium in sensu tactus. Sed primum orsanu telisus tactus est aliquid intrinsecum circa cor, ut dicitur in libro de
Sensu&Sensato. Deinde cum dicit. Omnis enim sensus Ῥnius contrarietatis esse videtur, ut Usus 4n riserio auditur, acuti, grauis ue: Ogustus, uis,alpse amari. At in tangibili plares msunt contraricia res,n patet. est exum calidum, frigidum,humidum, siccum,molle,durum, ilii odiatia. Omnis etenim siensius unius cotrarietatis esse νidetur, ut visus albi Onigri, auditus grauis est' acuti, surius amari dulcis. In tangibili autem mira insunt contrarietates, calidum, Irigidum, humidum , siccum, durum,
molle, O aliorum quaecunque sunt huiusemodi. Determinat praemissas dubitationes . Et primo primam. Secundo siaundam. ibi. Vtrum autem circa primum tria secit. Primo ostendit quod ita est unus sensus tactus ita plures. Secundo soluit politam rationem. ibi. Habet aut solutionem. F Tertio improbat solutionem. n i. sSed quod sit. Ratio autem, quam primo ponit talis est. Omnis . munus sensus videtur esse unius cotrarie
tatis,sicut visus albi & nigri, auditus grauis & acuti,gustus amari & dulcis. Sed in tangibili, quod est obiectum tactus sunt mulis contrarietates, alidum de sti du humidum di siccum, dum se molle, & quaedam alii huiuia modi,ut graue,de leue, & acutu & hebes & similia, ervo tactus non est unus sensus, sed plures. Deinde cu dicit. Sed esse videtur ad hanc dubitationem quaedam sol
tio. Nam in caeteris etiamfensibus plures sunt contrarietates. In voce nanq; non solum est acumen es grauitas, sed etiam magnitudo o paruitas, O leuitas er a peritas vocis, O alia huiusicemodi. Sunt circa caloremisserentiae alia tales.
Habet autemsolutionem quandam ad hane diabitationem, O quod in alijssensibus sunt contrarietates plures, ut in Noce non solii acumen O grauitas, sita magnitudo, paruitas, leuito, o Quas vocis Osimilia esca. Sunt aut ocirca calcia disseretis hus modi alters. Ponit quandam apparentem solutionem ad praedicta dubitationem,se dicit, ut aliquis potest habere solutione ad praedictam dubitationem per hoc, o in alijs sensibus
videmur est e plures contrarietates,sicut in auditu. Nam circa vocem audibilem non solum potest attendi contrarietas acuti & grauis, sed etia magnitudo & paruitas v cis,do leuitas de asperitas eius,5c aliqua alia sit milia. Et similiter circa colorem possunt inueniri aliquae aliae disserentiae praeter contrari tatem albi de nigri, sicut quod aliquis color est intensus Sc alius remissus, aliquis pulcher, di aliquis turpis,lc tamen per hoc non tollitur, quin auditus sit unus sensus & similiter visus.Vnde multiplex contrarietas tangibilium non videtur impedire, quominus tactus sit unus sensus. Deinde cum dicit. Verum quidnam sit unu obiectum tactui, sicut rium si auditui Anus,non esse ma talum ridetur.
Sed quod si xnum subiectum, sicut auditui sonus sic
rami, non en manifestum. Excludit potita ibi ut uanem,& dicit, η, omnium contrarietatu,quae sunt circa aucibilia,est unum subiectu,s.senus de similiter color circa vili bilia. Sed no potest inueniri aliquid unum, quod sit commune subiectum omnium coutrarietatum, quae sunt circa tangibilia, Se pr Pter hoc non videtur ei se unum genus tangibilium. vnde neq; unus lenius tactus. Ad euidentiam autem eorij,
quae hic dicuntiar considerare oportet, ui distinctio potentiarum & obiectorum proportionabilis est. Unde cuvnus sensus fit una potentia, Oportet v, ei sentibile correspondens sit unu genus. Ostensum est autem in. I o. Metaph. P in uno genere est una prima contrarietates. Vnde oportet-circa obiectu unius sensus, attendatur tantum una prima contrarietas. Et ideo hic dicit Philos phus, v unus sensus est unius contrarietatis, Possunt tamen in v genere esse plures contrarietates poli primis, vel per modum subdiuisionis,sicut in genere corporum prima conararietas est animati de inanimati. Et quia animatum corpus diuiditur per sensibile cie intensibile, de ulterius sensibile per rationale de irrationale, multiplicantur coirarietates in genere corporis. Vel sunt plures contrarietates vilius generis per accidens, sicut in genere corporis est cotrarietas albi dc nigri, de secundu omnia quae corpori accidere pol sunt ait perlaune modum intelligendum est, ut circa sonum de vocem praeter prima contrarietatem grauis de acuti,quae est per se, sunt aliae cimtrarietatesquali per accidens. In genae autem tagibilium sunt plures primae contrarietates per se, quae tamen Omnes quodammodo reducuntur ad unum subiectum, &quodammodo no Potest enim uno modo accipi subiectum cotrarietatis ipsum genus, quod coparatur ad dii- serentias contrarias,ilaut potentia ad actum. Alio modo potest accipi subiectum contrarietatum subitantia, quae est subiectum generis, cuius sunt contrarietates. sicut si dicamus ut corpus coloratum est iubiectum albi de nigri. Si igitur loquamur de subiecto,quod est genus, m nisellum est quia non est idem subisci u omnium qualitatum tangibilium. Si aure loquamur de subiecto,quae
est substantia,vnum subiectum est omnium eorum,scilicet corpus pertinens ad consistentia animalis.Vnde in
sta dicit Philosophus,quod lagibiles qualitates sunt corporis secundum quod est corpus, quibus,celementa corporis distinguuntur abinuicem. Horum enim est sensus tactus discretiuus qus ad conlistentiam corporis animalis pertinent. Unde tarmaliter loquendo do secundum rationem sensus tactus no est unus sensus, sed plures, Subiecto autem est unus. Deinde cum dicit. Huius autem νι rum instrumetum tactus intus sit
carnem, an non sit , sed statim sit i acara, id non essem
suum ridetur, sensum,inqua ilicosieri, cum res tactu percipienda tangisur . Den si quis nunc circa carnem subtilam pestem extenderit, deinde rem tactu percipiendam tetigerit ensus natim similitersietis tamen in illa pelle tactus inuru nium ne i. 23ω si copulata fueri velocius Nipatet,siosus perceptio siet. Vtrum autem esu sensitiuum intus, aut non , sed mox caro, nullum videtur essesignum fieri sensum simul eum
tactu. Et erum nunc si aliquid circa carnem extenderit ut
pellem iens similiter sensum mox tactum insinuat,
tamen constat quod non es in se est tuum. Si autem cr maturale fuerit,estius τtique pertinget sensus. Pertractat Iecudam. q. Et circa hoe duo faciti Primo docet veritatem. Secundo concludit quodda, quod pertinet ad manifestationem primae quaellionis. ibi. Pro Her quod talis parti, Circa primum lciendum eli,quod posset alicui videri, quod caro esset organu sentiendi i
cundum tactu hac ratione, quia statim ad tactum carnis semimus tangibilia. Dicit ergo ad excludendii hane ristionem, quod ad iudicandum utrum organum tactus sit intus, vel non ital statim caro lit organum iactus, non vidctur cile sui iliciens lignum truci quod simul cum caro tangitur
93쪽
rangitur sit sensus tangibilis .i. sentitur, quia & nune si
aliquis septa carnem extenderet aliquam pelliculam aut telam subtilem statim ad tactu ipsius quod super ex ted retur carni sentiretur tangibile. Sed in constat quod o sanum sensus tactus no eget in illa pelle se per extensa. Et iterum mani seliu est, quod si illa pestis superextensa s rei connaturalis homini cuius per eam sentiretur. Vnde licet ad tactu carnis, quae est homini conaturalis, statim tangibile sentias,non in sequitur quod caro sit organu tactus, sed eli quodda mediu conaturale. Deinde cu dicit.
1apropter resis pars corporuperinde sese hes m Motur, atq; si cimmfusas aer coniunctus esset nobis, acco
Gue o actus. unc autem quiaseiunctum est i per cuia fiunt motus, patet instrumenta iam dictasin uum,ebe diuersa. In tactu aut in idipsum nune latet. Fieri enim ne-φest, τι ex aere, ni aqua eorpus animatum tantummodo Gllet: quippe cum Iotidum quoddam esse oporteat. Resat igitur, ut ex his atque turea si mixtum, quale est ipsa caro: er id, quod vicem iousjubit. Q are necesse euipsum corpus copulatum medium esse inter instrumentum
Ipsius tactus, O resi fas tangibiles, per quod sunt ipsis: Uus, qui quidem sunt plures. Tis. ω - Propter quod talis pars corporis videtur est habere
mea. δεα sicut si circulariter nobis adunatus esset aer. Videre vim enim νω quodam sentire o sonui odorem O coloremo unus quidem sensus esse auditus O visus olfactus.
'nc autem quoniam determi tum en per quod si tia motus manifesta sunt praedaasi sititia altera esse. In tactu autem hoc qiudem nunc immanifestu est. Ex aere quidem enim aut aqua impossibile es constare animatum corpus. Oportet en firmum esse. Relinquitur autem mi tu ex terra, O ex his esse H Nult caro eν proportiones V are necessarium ess corpus esse quod medium tactus adunatum per quod aiusensus cum lint plures. Cocludit quoddam , quod valet ad manifestationein primae quaelitionis,& dicit, quod vata caro est sicut medium connaturalem in sensu tactus, videtur ca, luec pars corporis siese habeat ad senthmiactus, scutit aer, qui
est circa noλ esset connaturalis nobis. Videretur.n.tunc Q aer ille esset organu in visit,auditu,& Oluctu,quamuis sit medium,& ita videremur uno organo sentire sonum, di odorem 5e colorem, de per consequens videretur esse
unus sensus auditus,vil us,& olfactus.Sed nunc quia me diu per quod fiunt motus dictoru sentibilium,est ideterminatum, .i distinctum , nobi , manifestu eli quod non est organum. Et item manifestum est,quod diuersa sunt organa trium sensuum dictorum, de per cosequensu lunt diuersi sensus. Sed in tactu hoc noeit manifestu, quia medium est connaturale nobis. Et huius diuersitatis rat ionem assignat. Aer enim & aqua, qus sunt media aliorum senisu, non possunt elle conaturalia nobis, quia impoSibile est v, ex aere puro, & ex aqua pura conlistat animatu corpus. Cum enim sint corpora humida & si ocibilia,non tum firma,neq; bene terminabilia in seipli
sed solum termino alieno. Corpus autem animatu oportet esse firmum,& in se termitiatum: unde oportet quod sit mixtum ex tetra aere, S aqua, sicut vult se habere,
id est sicut exigit caro in animalibus habetibus carnem, de illud quod proportionale est. in animalibus no habentibus carnem. Et sic illud corpus, quod eli mediu in tactu. ccaro, Porcit esse adunatum, id in naturaliter unitu
tactu, ita quod per ipsum sicut per medium connaturale, fiam plures sensus tactus. Deinde cum dicit. Indicat aut E plures esse tactus histe,qui in lingva consistit. Nam eadem in parte, ct omnes res tangibiles, O saporem etia sentit.Si igitur O caters partes carnis sientirent saporem, νnus idemque tune sensus videretur esse profecto, gustus o tactus. Nunc autem quia non sit conuersio, duo diuersi sensus se censientur. Demostrat autem quod plures sint, is, qui in lingua est Tex restiis
tactus. Omnia. n.tangibiliasientis, fecundum eandem par mea, Ira. te humorem. Siquide igitur Oalιa carosentis et bu morem, videretur unus idem esse fensus Iussus, . tactus. unc acit sunt duo propter i quod no conuerrιtur.
Ponit quoddam aliud ad idem manifes tandu: α dicit , quod hoc idem demonstratur per hoc, m in lingua
sunt plures tactus.Sentimus enim per lingua omnia ta gabilia,que sentimus per alias partes corporis,de ulterius per ipsam sentimus humoremb. i.sapore,quem non sentimus per aliquam aliam partem corporis. Si autem alia caro sentiret saporem, i si discerneremus inter gustum de tactum, sicut nunc non discernimus inter tactum,qui est
discretiuus calidi de frigidi, de tactum, qui est discretiuus humidi de sicci. Sed nune apparet ν gullus de tactu tunc
duo sensus, quia non coueriuntur ad inuicem. n .n .per - .
qua ncunque partem sit sensus tacti sit de gulius. Ratio aut quare non per quancunq; partem fit guttus, per eam sit tactus, eli quia sapores non sunt qualitates element rum, ex quibus corpus animalis conliat, unde nec pertianent ad consistentia animalis, sicut qualitates tangibiles.
Qiratratinum tactus & gustiis semiat per medium extraneum, di ostendit quia sae , differenter tamen ab alijs sensibus , earnem etiam non organum tactu d medium di ius esse probat,quo demum indebita eompositioire tangibiliu qualitatum tactus tyis eo i , & quotum tangibilium sit perceptiuus declarat.
AT vero dubitabit hoc loco non iniuria quiliam. Antisti, δὲ
Nam si corpus quidem omne profunditatem ba- suctus extet bet, atq; hac en tertia magnitudo: fieri veron 'medio quis, Hea corpora est mutuo tangant, inter quae corpus φρομ aliquod medium intercedit, tamdum; non eu sine corpore,nec humectatum, sed necesse est vel aquam esse, Hlaquam habere, qui fieri potest, H corpus tangat corpus in aquam. Etenim necesse eii, cum extrema non sint sie- ea, in medio aquam esse, qua repleta sunt ipsa extrema.
abiod si iaceu verum, sieri profecto non poten, ut coriaporum tactus in aqua. Eodem etiam modo de Us dicιρ rest, quae in aere collocantur. Simul nanque modo sese habet aer ad ea, quaesunt in ipso, aqua, ad ea, qua sunt in ipsa. Latet autem nos magis in bike, quae in aere collocantur , quam in animalibus, quae sunt in aqua si humectatum, tamectatum tangit. Dubitabit aute aliquis, si o mucorpus profunditatem Tex. eom.
habet. Hae autem est tertia magnitudo. duorum autem mea. II s.corporum medium en aliquid corpus, non contingit ipsa adinvicem se tangere. Humidum autem non es sine eo
pore,neq; humectatum, sed necesse en aquam esse, aut babere aquam. Qua uero tanguntur adinvicem in aqua, nisi
sicca extrema sint, necesse est aquam habere mediam qua repleta sint vltima. Si autem hoc verum impossibile enalιquod corpus tangere aliud in aqua. Eodem autem in
do ea in aere. Similiter enim se habet aer ad ea quae sunt in ipsi' aqua,ad ea quae sunt in aqua. Latet autemmam nos, sicut oe ea quae sunt in aqua, ammasia, sita meitum tangit humectatum. Sa .super Anima. F x Ostenso
94쪽
Ostenso Q in sensu tactus requiritur medium conn
turale, hie inquirit Philo lius virum requiratur in eo medium extraneu. Et circa hoc duo sicit. Primo ostendit cy tactus non fit sine medio extraneo. Secundo ostendit in quo differant tactus Se gustus ab alijs sensibus, qui per medium extramum sentiunt. ibi. svirum igitur. FDicit ergo mimo,* circa tactum potest aliquis dubit
re, virum .i. habeat medium extraneum, cum ostensum
sit φ habeat medium comaturale. Et ista dubitatio procedit,ii omne corpus habet protundu,quod est tertia dimentio. Manifestum est enim omne corpus tres di me siones habere. lonsitudinem, latitudinem, te profundi talem. Ex quo sequitur, p inter quaecunq; corpora est aliquod corpus medium, ipsa no tangunt seinuicem immediate. Distant enim abinuicem, ex quo aliqua dimensio est inter ea, manifestum est etiam ubicunq; est mediuhumidum, vel humectatu, oportet esse aliquod corpus. Humiditas enim cum sit qualitas quaedam, no est nisi in subiecto corpore. Aut igitur inest alteri corpori se dum seipsum,go tunc est humidum sicut aqua, aut habet humiditatem secundum aliquod corpus sibi adueniens, di sic dieitur humectatum,ex hoc se haut aquam in s perficie tantum vel in superficie de profundo. Et hoc est quod dicit,u, necesse est omne corpus humidum, vel humectatum, esse aquam, aut habere aquam. Manisellum est autems corpora,quq tanguntur in aqua ad inuicem,
necesse eli 0 habeant inter se aqua medium, qua repleta sunt ultima eorum,nisii serie dicatur ui sint sicca in aqua existentia,quod est impossibile. Necesse est enim,q, ea, quae in aqua sunt,sint humectata, ita ir habeat aquam insuperficie, de se relinquitur, o inter duo tanῖentia se in aqua, sit aqua medium. Et si hoc verum est, imuitur, si impossibile sit, quod aliquod corpus tigit aliud in aqua
immediate. Et similiter eodem modo se habet de aere, qui est humidus naturaliter,sicut de aqua. Similiter. n.se habet aer ad humectanda ea,quq sunt in aere,sicut habet aqua ad humectanda ea quae sunt in aqua. Sed magis Iatet nos de aere quod sit medium,quam de aqua, propter hoc, P cotinue sumus in aere,fc sic imperceptrii liter i haeret nobis. Et similiter animalia, quae sunt in aqua, latet, si duo corpora humectata per aqua, se tangant,quia enim continue sunt in aqua,non percipiunt aquam, quae eii inter ipla, se corpora tangentia. Eli autem dc alia ratio, quale magis latet nos de aere,quam de aqua,quia aerest subtilior, de minus sensu perceptibilis. Relinquitur ergo ui semper quando tangimus aliquid est mediu inter nos ta res contractas, aer vel aqua. Sed dubitatio hienubium in Oporyri enim illud quod est medium in aliquo is, ει aqua sinsu, esiodcnudatum a quat talibus sensibilibus secun-
milii esse dum illum senium, sicut diaphanum nultu habet colore. medium in Manis ei lum est autem quod aer de aqua habent tangibis iuradu les qualitates,non igitur mediantibus eis potest fieri len itas ius. tu . Rς Ondri autem ad hoc A uer. quod nos noAuti. patimur a puro aere, vel aqua. Nihil.n. patitur nili a suo contrario, ecundum principium passionis, aer autem de aqua non cotrariantur nobis, sed lunt nobis similia . comparantur enim ad nos, licut locus ad locatu,unde tactus noster no patitura qualitatibus aeris, vel aquae, sed ab extrantis qualitatibus. Quod enim sentitur de qualitatibus i agibilibus in aete de in aqua, est de admixtione exua orta corporu,ut ipse dictu quia sicut ignis nunquam
amittit calorem suum, ita nec aqua amittit suam qualita-
Impuri. is D, cd quod aliqii sentimus calidu, a est ex permix Auet. lion: cxtranei. In luc autem responsione eli muli lex error. Primo quidem in hoc, quod escit quod eorpora nostra non patiuntur ab aere, vel aqua, quia sunt similia lnobis, sicut locus locato. Manifestu est enim, quod esse lpora nostra sorti itur locum naturalem, sicut de motum lnaturalem,ex natura elementi praedominantis. Non er- lgo aliter comparantur ad locum, Sc ad corpora continea lita, corpora noura,quam ipsa elementa locata ad elemen ita locantia. Elementa autem in suis extremitatibus se a terant, ut patet per Philosophu in primo meteororum: Lectis corpus ergo nostis ab elemciis natum est alterari. t rem omne, quod est in potentia, natu est pati ab eo, quod est a in actu. Corpora autem nostra, cum sint in quadaui medietate constituta, inter extremitates transibilium qualistatum,quq sunt in elementis, habent se ad qualitates et menta res,vi potentia ad actum. Medium enim est in potentia ad extrema,ut infra dicetur. Manifestum est igitur prod corpora nostra nata sunt immutaria 'ualitat in men i
bus elementorum,de sentire eas. Prouenit ergo hic error Radix ex eo, quod nesciuit distinguere inter eicinenta, secundia ius error
quod sunt sibi inuicem contraria de secundum ν sunt se cotinentia,de sibi simili ut locus locato. Dicer dum est
igitur, in elementa possunt dupliciter considerari. Vno modo mundii qualitates activas de passiuas, do sic co trariantur ad inuicem, Ze se immutant in suis extremis. Alio modo secundum formas substantiales, quas conl quuntur ex impressione corporis cc lesiis. Vnde qua tis corpus elemetale est propinquius corpori creteii tanto plus habet de forma. Et quia ad i mam pertinet continere Ac quid se habeat in ratione totius, inde est quod corpus superius continet inserius, de comparatur ad lysium, sicut totum ad partem diuium,qus eii comparatio Ioel ad locatum. Vnde de vis locantis de continentis derivatur ad elementa ex primo continenti, L corpore cc
lesti. Et propter hoc, locus Ic motus localis no auribuuntur elementis secundu qualitates activas de passiuas, sed consequuntur formas subitantiales et cimolum, Alim Α : . . . est error in hoe quod dicit quod aqua de aer non alterantur . nisi per admixtionem extranei. Manitatu est enim Aure. refelquod aer & aqua sicundum pariem sunt corruptibilia. in . Corruptio autem de generatio in elemetis potest fieri . Liii ne mixtione, di sequitur alterationem, ut patet inlibio ς' de Generatione. Vnde manisellum es quod adhucdura me specie aquae, poteli immutati aqua a sua naturaliqualitate,absque admixtione extranei. ignis autem,cum sit formatior,est magis activus inter elementa,quae omnia comparantur ad ipsum, sicut materialia,ut dicitur in i quarto meteororum. Vnde non eii simile de ipso, de de alijs. Dicendu est igitur,quod quia aer de aqua sunt facile mutabilia ab extraneis qualitatibus, de praecipue quando sunt modicae quantitatis, sicut accidit in aqua vel aere, quae sunt inter alia duo corpora se tangentia, propter hoe non impeditur sensus tactus, quin per medium a rem de aquam fieri possit. Et minus etiam impedit aer quam aqua, quia aer habet qualitates tangibiles parum sensibiles. Vnde si intendantur qualitates tangibiles ae-
ris vel aquae, magis impeditur tactus, utpote cu aer vel aqua intensum lii ditatem vel caliditatem habuerint. Deinde cum dicit.
Vtrum igitur omnium simili modo sit sens , ans se rinis .irsum quidam, H nunc cetur,etiam eodem, quidam di- Torem. s.
perjomodo obiecta ua percipiam. Gallus quide,et tactus Tactus diritata do, ut G ast eminus. at id profecto uo ιta est,sed φ j duria etia ' mosse,per alia plane Ientimus. Q madmodum er id quod a et visibile,ac odorabile. Verti hse mea.
95쪽
quidem emimis, illa vero ramimissentiuntur. Quor
pter latet si per metam illa percipiantur. Vam servibialiacu ncta per medιι sentiuntur ,sed in illis idipsum I tet, νι dirimus. Etenim vera, si per subtile pellem, ut
prius etiam eii dictam, positam circa carnem, sientimus cmnia tan vitatia, Hip*m mis ammaduertentes, sic nos tum Hiq; semiremus, ut minc in aeresentimus, eir ανω. Numenum νι deremur res ipsa tangibiles tangere, O his, medium esse. .e-- Ut igitur Ommumsimilitersit ensis, an aliorum Inisn.1 ι - ad ter, sicut nunc videtis gustus φιide cor tactus in tangendo, aris autem a longe. me tem non est,sed durum
' perauerassentimus, sicut Osonabile, vim Medi' odorabile. Sed alia νι dem a longe ilia vero a prope. PropteΥ σuod latet quod omnia quidem sentimus per messiti,sed in ira latet. Et quidem, put diximus prius,est si perpellam sentiremus omia tangibilia Inoratesquod probisset, si uer utique haberemus, sicut o nane σin aqua er in aere: Putamus enim nos nunc ipsa tangere,
nihil esse medium. Olteat disserentiam inter tactu & alios sensus. Et primo excludi quandam disserentiam ςstimatam. Secundo ponit disterentiam veram. ibi. data .l Dicit ergo primo,quod ex quo tactus habet mediuextraneum,considerandum est,utrum omnium sibi,
lium fiat similiter sensus,aut diuersoru diuersimode, tacut in promptu videtur haee est edisserentia,quod gustus de tactus sentiant,ex eo quod immediate lauant iij autem sensus sentiant a longe sua sensibilia, non tangodo is Sed Me verum non est quod se disserant, sed durii,
de molle,dc alias qualitates tangibiles is imus per alte--F.i. per media extranea, sicut & obiecti aliorum sensuum,licut Enabile,visibile te odoribile. sed ista tauiabilia sunt longe quandoq; istis, gustabilia autem , de
tangibilia sunt de prope, intrantiam quod mediu est quasi imperceptibile propter paruitatem, di ideo medium latet. Omnia enim sensibilia semimus per medium extra . neu sed in gustabilibus di tangibilibus latetiqui sicut prius diximus, si per aliquam pellem nobis circumpositam,omnia tiagibilia sentiremus, ignorato, quod aliquid esset prohibens,similiter nos haberemus ad sentiendum per mediu, sicut & nunc nos habemus sentientes in aqua de aere. Putamus enim nune quod tangamus sensibilia ipsa, de nihil sit medium. Deinde cum dicit. Interest autem inter tangibile, est ea, quasγnant, σκmilia. 7 ambae auidem sentimus, medio in nos ae quid agenteras tangi&Iiasentimus nonὰ medio, sed acumimo medio mot uti fit eum cuiliam perciseum si percissus. Non enim percussurianeus, secussit, sed ruti
viandidisset ut pereus, clypeus, atque miles. sed differt tangibila Uiritibus er sonativis r quonia' illa dem nati mas ex eo quod messi a mouet aliquid
nos, tangibilia veramna messio ,stasimul medis, sicut per cιπα percussus. Ponenim clypeus perosus prius, percussis Adsimul accidit utraque percuti. Exclusa ulla ditisentia, ponit ver de dicit, quod tansit, ilia disserum , visibilibus de sotiativi ex eo quod ilian sensibilia sentimus per hoc, quod mouent medium, Seuerum medium mouet nos: sed tangibilia semimus per
medium extraneum, non quasi moti , medio extraneo,
simul cum medio movemur sensibili. Sicut patet de eo, qui percutitur per clypeum. Non enim accidit sic,
quodclypeus percuitu percutiat, sed quia simul accidit
utrunque percuti.Hoc auum quod dicitur simul Inoa est intelligendum iisndum ordinem temporis tantum, quia etiam in visit simul mouetur medium ab obiecto, Ac sensus 1 medio,fit enim visio sine successione. Praeceptio autem Eni di odoris, eum succes,ione aliaua, ut in libro de Sensit 8c Sensat odicitur,sed hoe reserendum est ad ordinem causs. In alis enim sensibus, immutatio me dij est causa' immutetur Sensus, non autem in tactu. Nam in alijs lansbus medium est ex necessitate,in tactu autem quasi per accidens, inquantum accidit corpora se tangentia esse humectata. Deinde cum dicit. Omnino autem ut aer, er aqua sese habent ad visum,
auditu atq; Olfictumsic erro ac lingua sie se ad buiuiis T es
strumentumsensus tabere videntur. Ataue nec ibi pro- est luisti,fecto, nec lac perceptissensius fiet,cum instrumentumstn siis. sux a rese sibili tangitur, visi quiliam super extremm -- ocuti corpus posuerit alba. Ex quo etiam plane patet, in frumentum siensius ipsius,quo res percipiuntur imagibι-les intus esse collocatum,H diximus. Sic enim est b en π sus et, id porro,quod mearerissensibus erisolet. Se sibilium enim i in ipsius instrumentis ponantur sensuum, non sit,ut patet,perceptio. Arβsuper carne ponatur tangibile, , ut docet experientia sensius. Quare sne dubio
ipsa earo medium est intactu. Omnino autem videtur caro O lingua, sicut O Tex. eom.
aer ad risum ct auditum olfactumst habent, si est ha meruito. bere adsensitiuum,sicut illarum Humquodque. Ipsio a tem sensitium tacto,neque ibi 'eque Nepet utique sensus. ut si quis ponat corpus album in Muti ultimum. Quare
man fessum qAd inius sit, tangibilis sensiti m. se
enim utique accidit quod O in ales. . posita enim si per siensorium non sentiunt, μper autem cara posita sendunt. quare medium tactus est caro. ως Determinat de sensit tactus lisndum veritatem. Et primo quantum ad medium . Secundo quantu ad qualiutatem orsani. ibi. Tangibiles quidem.F Tertio qua tum ad imiectum, quod percipitur lanis. ibi. Amplius autem. dicit ergo primo,que. ita videtur se habere e ro de lingua ad organum sensus tactus, sicut se habet aer& aqua ad organum vastis, auditus, de oliactus. In nulli, enim istorum sensuum potest fieri sensus,si tangaturo nanum. ut si quis ponat aliquod corpus album in super te oculi, non videtur. Vnde mani testum est quod o ganum sensitiuum in lenis tactus, sit intus. sie enim M. ιcidit in hoc sensu sicut & in alijs.Non enim sentiunt animalia sensibilia apposita saper organum sensus. Sentiunt autem sensibilia posita super earnem: quare mani sestu est quod caro non est organum sensus, sed medium.
Deinde eum dicit. Atqui ea tactu percipiunt qua corporissunt,ueor obiectum pus es, disserentia. Dico auum disserentias eas, qua re- .rum elementa domγκαι, calidum, stigidum, siccum,ae humidum,de quisius Antea diximus ηs ιη lacu, in quin
bus de elementisinistractauimus.Instrumentum autem
id, quo dicta qualitates sientiun in quo primo se sui ricti, isu coleo tur auem appellare cosiueuimus tactum, pars ea medioeliis.
sane est,quas potentia talis. Sentire nanq; pari quodda te Psitata est,ut diximus. Quarei quod agit, tale uti dfuit, cum
sit tentia,quale est ipsum actu. Quocirca secabo, taatq;=igidum,eydum ac molle nonsentimus. Sed -- relutias ip-perationes,quiasiensius en quasi mediocritas quadam em si eo gremtrarietaris eius, quae in ipsissensibilibus inest. Et propire 'in trilme sensibilia a disternit. Nam medium ipsum extre-
96쪽
que oret et, ' tu teris eoiam m Hodie crin tamineque calidum, neq; si igidum id actu sit oportet, sied H que potentia, quod νγ nque es percepturum. Tangibiles quidem igitur sane dissierentia corporis, secundis quod corpus. Dico aurem di ferentia quibus ese menta deserminamur, calidum, frigidum, humidum, O secum re quibus dictum ess in his, qus de elementis. Sen sorium autem ipsarum quod tutiuλ in 'sensius is eatus tactur,est primo, quodpotentia huiusmodipars est. Scat ire eium pati quiada est. Zwareficiens quale ipsum inritati illud facit, rasit potentia. Vnde similiter calidum, frigidum, aut durum, molle non sientimus, sed excellentia, tanquamsensu velut mediate quada extente eius quae insensibilibus,toturarietatis. Et propter Mediscernit sensibilia. II eium enim discretiuumen. Fit n. ad Urunque ipsorem,alterum ultimorum. Et oportet, eui debens sentire album nigrum neutrum ipsorum habere actu, potentia vero utrunque , sic autem 5 inalys, O in actu, neque calidum, neque si sidum. Ostendit quale sit origanum talius. & dicit,st tangibiles qualitates sunt dissetetiae corporis, secundum quod est eo *us, i. differentiae, quibus elementa distinguuntur
abinuicem, laicet calid. stipid. humid. & sic. de quibus dictum est in his quae lunt de elemenus d est in libro de
generatione se corruptione : Manifestum est aut, quod organum tactus de in quo primo fundatur sensus, qui dicitur tactu .est quaedam pars, quae est in potentia ad suiusmodi qualitates. Organum enim sensus patitur a se sibili, quia semire est pati quodda. unde sentibile, quod est ag- facit ipsum esse tale in actu, quale est sensibile, cum sit in potentia ad hoc. Et propter hoc, organum ta- , ctus non semit iliam qualitatem , sectandum quam est in actu. Non eoim statimus id, quia est calidum, aut stigii
dum,durum ut molle Mindu illum modum, quo haae insunto do tactus, O sentimus ex lientias tangibi ilium,quali organo tactus constitutoin aliqua medietate intercoirarias tangibiles cpralitates. Et propto hoc organum tactus discernit exuema tangi umi medium , enim est discretiuum extremorum. potest enim pati ab , utroq; extremorum, eo quo' dum comparatur ad unuhabet in se rationemalterii sicut tepiduni in comparatione ad calidum, de stigidiu In comparationem ad frigidum i calidum,unde medium patitur ab utroq; it remorum, cum iis quodammodo utrique contrarium. Et oportet quod sicut organum, quod debet sentire aiabum de nigrum,n utre ipseriam habeat actu, sed utrunque in potentia, de eodem modo in alijs sensibus licet a se habeat in sensu tactus scilicet organum, neque sit c lidum, neque si dinii actu est potentia i trunque. Ali et erranien accidis hoc circa tactum, deci rea alicissensus Nam in visit, organum visus est in potentia ad album de nigrum, denudatum ὶ toro genere albici nigr si enim penitus carens colore. Sed organum de medium tactus non poteli denudari, toto genere lidi d. stigidi hu-ii missi de stat. cp'pouitur enim ex elementis, quoru hae Isumptopriis qualitate . Sed se sit inpotentia organus. . apus ad sua obiecta inquantum est mediuminter e ,- iratia. Medium enim est in potentia ad extrema. Et propter hoc quanto animal habet complexionem nugis reductamad medium,tanto habet meliorem tactum. Vn
ter. sic etiam est tangibilis, Mint angibilia Iactus. Inta gibiles semen etiam id, quod exiguum adrus mers ferentiam tangibila taber, quati passius ea aer, e ix perationes etiam tangibilium.qualia sunt ea, qua eo rumpere possunt. Desensuum igitur unoquoq; dictumst iacmodo, quasi figura. l: Amplius autem sicut uisibilis O invisibilis erat ρου Tex. eo
dammodo Usus, similiter autem est res ροι oppositorum. sic O tactus, es tangibilis e 'inta et gilvis. Inrangilire autem, paruam omnino habens at erectam tangibilium, ut passus est aer. Et tangibilium euellentiae sicut corrupima. Secundum quidem igitur una Peniuese di Tm. ω-ctum est Draliter. me lai.
Determinat de eo quod percipitur per tactum. de distit, ut sicut est visus quodammodo visibilis de inui libilis, 3c sicut abjs sensus sint oppositorum audituus , desilam ijdie tactus est tangibilis de intagibilis. Inrangibile autem dicitur dupliciter aut illud p od habit exces lent am,ita incorrumpit sensum, sicut ignis: aut illud,quod habet parum de qualitate tangibili, sicut aer. Vtrunque enim dicituri mugibile , quasi male perceptibile sensu t diu. vllimo autem quasi epilogando cocludit quod figuraliter P.i. in quadam iumma dictum est de icti sibil-bus, secundum unumquodq; sensum. De eis enim specialiter vi libro de Sensu do Smsito determinatur. LECTIO XXIMI.' Notinulla tradit, quae eommunia esse videntino ranitas senos bini videlicet en ut esse receptiuum sipecieriam sae materia, propter quid item sensibilium excellentiae seni is ipses eortum- pantac cur platae minime solvat exponat, quaerit demum, num
quieriam a sesi sibili pati eontingat, quod sensu proistis careat.
aeneum, vel aureum num, sed nou as, aut aurum,neque tiae.
signum vi eri aureum, aeneumue . simili paritur est si bus xuiuscuiusque sensibilis, modo ab eo quod habri ces
lorum dicitur, sed ut es tale, oe ratione. Oportet autem Minersaliter de omni sensu accipere, quod fensi i est susceptrum specierum sine maloia, ut crira, enuti sine sirro is auro, recipit signum. Accipit aut eaureum, aut aneumsigman, sed non inquantum aurum,autas. Similiter autem sensiuν cui suo, ab ha- bente colorem, aut humorem, aut sonum patitur, sed non inquantum νωmquodq; ιdorum μιιur, sed inquantam tale eIn, Osecundum rGionem.
Postquam Prulo bus in parte prscedent i determinauit de sensibus fm unumquemq; sensum,hic determinat de sensu .Et circa hoc tria facit. Primo ostendit quid si sensiis. Secundo cocludit solutionem quarunda qua Ilionum ex disii nitione sensus posita ibi. 3Manifestum aut his, .c., Tertio mouet quasta dubitationes circa passionem a sensibilibus. ibi. 3 Dubitabit aut. Circa primum duo i, it. Primo ostendit quid sit sensus. Sem ostendit quid sis organum sensus. ibi. Sensitiuum aut. F citergo primo, in hoc oportet accipere, uniuersaliter Ac comuniter omni tensui inesse, ' sensus est susceptiuus speclarum sine materia, sicut csta recipit signit anuli sine ferro de auri . Sed hoc vi esse comune omni patieti.Omnem. Pauca, recipit aliquid ab agentesm l est agens. Agens
97쪽
Agens autem agit per suam formam. non pir sua materiam . Omne igitur patens recipit sorma sine materia. Et hoc etiam aj sensum apparet. no enim aer recipit ab igne agente,materiam eius, sed formam. non igitur videtur hoc proprium esse sensus. θ lit receptiuus i pecierusine materia. Dicci dum igitur, licet line sit commune omni patiemi,quod recipiat formam ab agente iis ςnmolari mo ua tamen est in modo recipiendi. Nam Grai ,quae in pasor i' liente recipitur ab agente, quandoq; quidem habet eundem modum essendi inpatiente, quem habet in agente:& hoc quidem comingit, quando patiens habet eandem rualiter dispolitionem ad forma, quam habet agens, quodcunq; enim recipitur in altero, secundum modum recipientis recipitur. Vnde, si eo sem modo disponatur patiens, sicut Reprae νῆ modo recipitur sorma in patiente, sicut eratisi i iei in agente, & tunc non recipitur serma sine materia. Lines. cet enim illa di eadem maleria numero, tuae eii agentis, non sat patientis, sit tamen quodammodo eade,inquat tum similem dispositionem materialem ad formam a quirit et,quae erat in agente. Et hoc modo aer patitur ab
igne,& quicquid patitur passione naturali. Q uandoque vero serina recipitur in patiente secundum alium modii essendi, quam sit in agente: quia dispositio materialis patieniis ad recipiendum, non eli similis dii politioni mat riali,quae est in agente. Ei ideo tarma recipitur in patiente sine materia. inquantum patiens assimilatur agenti s cundum formam ,& non secundum materiam. Et per hunc modum, sensus recipit formam sine matei ia, quia alterius modi esse habet sirma in sensu,& in re sensibili. Nam in re sensibili habet esse naturale, in sensu aute habet esse intentionale & spirituale. Et ponitur conueniens exemplum de sigillo 3c caeca. Non enim eadem dispositio est caerae ad imaginem, quae erat inferro & auro. Et ideo subiungit, ut caera accipit signum,t. imaginem, siue
figuram auream,aut aeneam, sed non inquantum est aurum, aut aeri Assimilatur enim cara aureo sigillo quantuad imaginem, sed non quantu ad dispositionem auri. Et similiter sensus patitur i sensibili hebente colore ut humorem,i .saporem, aut sonum, sed non inquantu unumquodq; illorum dicitur,t. non patitur a lapide colorato inquantum lapis . neque a melle dulci,inquantu mel,quia
in sensu non lii similis dispolitio ad formam, quae est in subiectis illis sed patitur ab eis Mu tum huiusmodi, velinquantum colorariam, vel saporesum, vel secundum rationem, i. secundum formam. Assimilatur enim sensus
sensibilis seeundum Hrmam,sed non secundum dispositionem materiae. Deinde cum dicit. Inuramentum otem id sensu est prιmon, in quo est sit sed i potentia collocata, atquesunt idem. Ratio' vero nono eadem, sed diuersa. id quod statit, alia qua est ni nitudo, mn tamen rati e sitivi, neq; sensus est magnitudo, sed est quadam ratio potentiq; illatis iam iniri siti m rem primum est in quo baiusmodi psten. mea. iis . tia. Et quidem igitur idem, sed eaterumen. Narn
ludo quidem enim suaeda erit,q sensum patitur. Nyntamen sensitivo esse, μιe sensus, magnitudo est, sed ratio
quadam, O potentia illiva. Determinat de organis ienses. Quia enim dixerat,m sensus est susceptiuus spectetum sine materia, quod mi intellectui conuenit. Posset aliquis credere, quod sensus non esset potentia in corpore, sicut nec intelle tiri. Et ideo ad hoc excludendum alii glut ei organum, & dicit, quod primum senstiuum, i. primum organulentus est,
in quo eli potentia huiusmodi, quae.celi susceptiua spe-
cierum, sine materia. Organum. n.sensos, cum potcntia
ipsa, ut puta oculus, est idem sibiccto, sed esse aliud est, quia ratione disseri potetia ὶ corpore. Potentia enim est Lect 1. quasi forma organi, ut supra traditum est. Et ideo subdit quod magnitudo, Φ.i.organum corporeuest quod sensum piritur,l .i.quia est susceptiuum sensus, sicut maie-ria Limae . Non tamen est eadem ratio magnitudini Iesensiliui siue sensus, sed sensus est quaedam ratio, id cit proportio, de forma, & potentia illius, scilicet magnit dinis. Deinde cum dicit. Patet aut m ex his, O cur sensibilium exuperationes sensuum instrumenta corrumpunt. Nam si motus si vehementior, instrumentique siensius superet vires, dissoluitur ratio. Id autem erat sensus, Dissmiturque perinde atq; Cur ore
conventus, intentione cum vehementer sides pulsantur. Patet praeterea quam ob causam non sintiunt plantae,
tametsi partem aliquam habent animae ab ipsis tangibili- , eis ruinbus patiuntur. Frigescunt enim est calefiunt , ut patet . non sient ant
qam huius causa eii, mediocritatem non habere, neque i'st: - 3 principium tale, ut siensibilium sine materia suscipiant for '
mas, scd eum materia patiantur.
Manifestum autem ex his, propter quid sensibilium
excellentiae corrumpunt sensit tua. Sι nanq; sit fortior sien me iis . sitiuo motus. soluitur ratio. Me autem erat sensus. sicut e romphonia, C tonus percu fortiter chordis. Et propter quid plantae non sientiunt, habentes quandam partem animalem, O patientes a tangibilibus. Et nanque si ige
scant, e r calescunt. Causa enim eΠ non habere medietatem , neq; hui'smodi principium possibile recipere Pecies
sensibilium, Ie pati cum materiar. Ex primissis cocludit solutionem quanda duorumq; Cur excel- possentqufri,& dicit quod ni si ita una est ex praedictis lens sensibi. propter quid excellen: ia scnsibilium corrumpat organa :ς ς xxvρος sensuv. Oportet enim in organis sentiendi, ad hoc quod
sentiatur, esse Ruandam rationem, P. i.proportionem,ut
dictum est. Si ergo motus sensibili, suet it citior, quSm organum natum sit pati, taluitur proportio, di corrumpitur sensus, qui consistit in quadam proportione Or ni, ut dictum est. Et est simile, sicut cum aliquis sortiter percutit chordas, soluti sympi ni a& tonus in illumenti, qui in quadam proportione coiissit. Manilecta est etiaex prsdictis ratio alterius qus stionis spropter quid Picilicet plantae non sentiunt,cum tamen sabeant quandam partem animae, & patiantur a quibusdam sensibilibus,s a tangibilibus. Alani sessum est enim quod calescunt& iniri dantur. Causa igitur, quare non leni iunt est, quia non est in eis illa proportio, quae requiritur ad sentiendum. Non enim habent medietate secundum complexionem inter tangibilia, quae requiritur ad organum tactus, sine quo nullus sensus esse poteti. & ideo non habent in se huiusmodi principium, quod potest recipere species si ne materia,P. s. sensum. Sed accidit ei pati cum
materia, si ilicet secundum materialem transmutati nem. Dcinde cum dicit.
Dabitabit autem qui iam, si post id ab Odore pati, An allem l .
quod olsicere nequit: aut id 2 colore, quia haud quaquam miter lania dere potest. O in caeteris simili modo. a
Duritabit autem aliquis, si patiatur aliquid ab odore, quod impossibile est olfactum babere: aut a colore no pose
sibile videre. similiter autem o in aliis. Mouet quandam dubitatione circa passionem a sensibilibus. quia. n.dixerat,il, planis patiuntur a quibusdam sensibilibus .Primo mouet dubitationem,utrum ab alijs S. Thom. super Anima. F 4 sensibi-
98쪽
sensibilibus aliquid possit pati,quod non habet sensum, puta ab odor quod no habet olhctur a colore, quod nohabet visum: i sono, quod nisi habet auditu. Secto ibi. Quod si odorabile suo ν, mruidino rario agit, odor profecto agit. Quare feri neqvit, ut ab odore quicquam patiatur eo rum, qua ol Iacere nequeunt. Eadem est
ὰρ in caeteris ratio. N etiamsieri potest, ut a sensibili bus quicquam patiatur eorum qualentire possunt,nise Nisumquodque ensiensiuiuum.
Nihil iir si autem olfactibile eri Odors aliqui test olfactum,
a sensi li odor facit. Quare qua nequeunt o*auum babere, nopos sense caro, pati ab odore. Eadem autem est ratio O in alijs,neq; postalium, nisi inquantum oumquodq;sensitiuum eIi. Inducit duas rationes ad ostendendum,P non . quarum prima talis est. Quia proprium ollactibilis eli sacere olfactum: odor autem est ollactibile: ergo, si aliquid sicit olfactum, sicit hoc per odorem. Vel secundum aliali eram,odor tot factum. Propria igitur actio odoris, inquantum odor,est quod facitoliactum, siue sacere. Ex quo secuitur, quod suscipiens actionem Odoris, inqua tum odor,habet sensum oluctus. Quod ergo non habet sensum olfactus,non potest eati ab odore. de eadem ratio videtur de alijs,quod no iit quorumcunque,posse pati sens bilibus,sed solum habentium sensum. Secundam rationem ponit ibi. Id ita esse, patere potest hoc etiam pacto. Nam neque lumen O tenebrae, neq; simus, neque odor in corporaqvicquam agit. sed ea nimirum, in quibus toti a. Aerenim, qui en cum tonitruo scinit lignum. Tekaeo, Simul autem manifeIlum en Om. Neque erum I meta. I 26. men, O tenebra, neque simus, neque odor quicquams cit in corpora, sed ea in quibus Ju, ut aer, qui in cum tonitruo, scindit lignum. Et dicit, quod ii quod prima ratio concludit, manifestum est per experimentum quia lumen,& tenebra,&odor,& sonus, nullum ei sectum faciunt in corpora in sensibilia,nisi sorte per accidens, inquantum corpora habentia huiusmodi qualitates, aliquid agunt. sicut aer,qui qnest tonitruum, scindit lignum. Lignum enim patitur non a sono per se loquendo, sed ab aere moto. Tenio ibi. Tinobilia in enim togibilia, saporesq; agunt. Si enim non
sit in sen rent, a quonaminavimata paterentur, atq; alterarentum. su caremi, Sed tangibilia, humoresfaciunt. Si enim non a quo ruique paterentur inanimata, O alterarentur.
Oistendit aliter esse de qualitatibus tangibilibus, & dicit in stangibilia & humores P i. sapores faciunt quenda esset tum in sensibilibus. Sed hoc intelligendum est de saporibus,non inquantum sapores sunt, sed inquantum guhabile eli quoddam tanῖ bile, de gustus est quidam tactus. Sia .corpora insensibilia non paterentur a qualitatibus tangibilibus, no esset ponere a quo paterentur, & alterarentur corpora inanimata.Nam tangibilia sunt qualitates activae,& passiua elementorum, secundum quas accidit uniuersaliter alteratio in corporibus. Quarto ibi. Quid igitur, agunt ne s siensibilia illa' At ut videtur, non omne corpus ab odore pati, sonoquentest, oe ea,
quae patiuntur, terminis Vacant, u manent, Vt acr.
Olet enim ipse, tanquaυ aliquod passus.
x. min. Ergone σ illa faciunt Aut non omne corpus passim .i r uum doctie. sono, patientia induerminata σquae nou manent Hacr. Fstet enim sicut patiens a uid. Ostendit etiam quin alia sensibilia Mutin qualdam res inanimatas, licet non in omnes,dicens sergo ne tu ill Iadensibilo a alia, faciunt aliquem edictum, de offaciuin res inanimatas, quasi dicat se. Sed tamen non omne corpus passivum est ab odore, & sono, licii tom re cor-pns, passivum est a calore de frigore. Sed ab istis sentitatibus pari possunt sola corpora indeterminata, de quae nomanent, ut aer Se aqua, quae sunt humida te non , ne determinabilia termino p rio. Et quod aer possiit pati ab odore, esses lum ell,quia aer s*t ei, sicut aliquid patiens ab odore. Alialitera habet iseret Fquia, mediantibus alijs sensibilibus deseruntur species ad sensum. K a-tio autem huius diuersitatis est, quia qualitates tangibiles sunt causae aliorum siensibilium, de ideo habet plus de virtute activa,& pessunt agere in quacunq; coi pora. Sed alia sensibilia, quae habent minus de virtute activa, non possunt fiere, nisi in corpora valde sensibilia. Et similis etiam ratio est de luce corporum coclesiiu, quae ali erant inferiora corpora. Quinto ibi.
Quid aliud est Olfacere quidem, ster idipsum aliquid inquam pati . At enim esse ere quidem,sentire est. Acraotem passus, cito sinsibilis sit.
Quid igitur est odorare,praeter pati aliquid, ut odo re sentire est. Aer aut es patiens Me mox siensibilia M. Soluit rationem suprapolitam dicens, quod ii aliquid patitur ab odore,quod non odorat, quid eli odorare,nisi pati aliquid ab odore ' Et respodet,quod odorare,esi sic aliquid pati ab odore,quod sentiat odorem . Aer autem non se patitur,ut sentialiquia non habet potentiam sei sthram, sed sic patitur, ut sit sensibilis, inquantum ciliscet est medium in sensu.
LIBER I I I. S Thomae cum expositione.
Praeter quinque sensus extemos, nullum esse alium sensu inextrinsecum animalibus ireces tum ostendit .
EN sus autem nullum alium esse, Non datis praeter hos quinque desivisum,im sextussci quam audatum, odoratu gustum,
tactum, ex hisce profecto, qua ne deinceps dic mus,credere qui-
QVod autem non 'sensit Hiis , praeter quinque et Tex. eom.
stum, tactum, ex his credet aliquis. Hic incipit Liber tenuis apud graecos. Et satis rati nabiliter. Ex hinc.n. Arist. ad inqui redum de intellectu accedit. FueruntM. aliqui, qui posuerunt sensum de intelletium esse idem. Manlisum est autem , θ intellectus no est aliquid de selistas exterioribus,de quibus iam dictum est, ex eo ur non coartatur ad unum genus sensibilium cognoscendu. unde rellat inquisitio, vim in parte Iensitiva sit aliqua alia potentia cognoscit ma , ut ex hoc
possit accipi, utrum intellectus sit aliquo modo sensiis. Diuiditur
99쪽
Diuiditur ergo pari ista in partes tres. In prima inquirit, an sit aliquis alius sensus, praeter quinque sensus exteri res,de quibus iam dic tum est. In secunda ostendit in i tellectus de sensus nullo modo sunt idem. ibi. Quoniam autem duabus. P In tetita ollenis, u intellectus non sit sensus, determinat de parte animae intellectiva. ibi. 3 De parte autem animae. I Prima diuiditur in duas par:es. In prima ostenditu, non est alius sensus proprius, praeter quinque iam dictos. In secunda ostendit praeter sensus proprios esse sensum communem. ibi. a niam autem lentimus. Circa primum duo facit. Primo ostendit νnon sit alius sensus, praeter quinque. Secundo ostendit quare sunt plures, di non unus tantum ibi. Inquirit a tem ., Circa primum duo facit . Primo ostendit i non sit alius sensus praeter quinque qui sit cognoscitium sensibilium propriorum. Secundo ostendit v non est alius is sus, praeter quinque, cuius obiectum sunt sensibilia. communia. ibi At vero neque. F Circa primum utitur tali ratione. uicunque habet aliquint organum sensus,
per quod nata sunt cognosci aliqua sensibilia, cognoscit omnia illa sensibilia, per organum illud: sed animalia
perfecta habent omnia organa sensus tergo cosnoscunt omnia sensibilia. Cum igitur non habeant nisi cra inque sensus, non erit alius, respectu propriorum sensibilium, praeter quinque sensus . Circa hanc rationem hoc modo
procedit. Primo proponit 'inia intendit, dicens, quod ex his quae sequuntur, potest aliquis susticienter ad credendum moueri quod non sit lenius, praeter quinq; iam dictos. Secundo ibi. PH dem5 si nunc sensum omnis eius habemus, cuius sen. statio i nie Hs est tactus'mnes na e rei tangibilis, ut es tangibidin sim pia, tis assectus nobissum sensibiles tactu,nullus utiq; tactur vel Iulius, vel es etctus,vel auditus, vel visus erige n bis videtur praeterea si sensus nobis deficiat aliquis , o Dctrumentum necesse eis illius nobis deesse.Praterea,omxissensus per mediumsentit, vi patuit. Medium autem, aut coniunctum, autβιunctum extereumque esse necesse est. At nos habemus Hrunque, ct id, inquam, quod enconiunctum, quo quidem tangentes sentiamus sensibilia
tactu, et etiam per quia eminus non tangenus sentimus.
Id vero duplex est alium simplex aer inquam,et aqua. Res autem ita sese habere vadetur, ut sisensibιlia plura
diuersa genere, per νnum medium sentiatur,necessarium
sit. eum, qui siensus inHrumentum habeat tale,sensitiuum illarum esse. ut si ex aere sensus siti strumentum O aersit inediam in coloresentiendo, acsono . QVod se unum
idemque perplura media fientiatur, Ni color per aerem, atque aquam,hse enim νιraque persticuasum is, qui alteram tantum habet ipsirum, sentit nimirum ιd, quod per νιrunquesentiripoten. t. eomia Si. n.eius omnis, cuius est sensus tactus,et nunc sensium
siones, tactu nobis sensibiles sunt. ecesse est si deficit aliquissensus, organum aliquod nobis docere. Et quocunq; quid ipse tangDessentimus, tactu sensebilia sunt
quem habemus. Quicunque vero per media, ex non ipsa
tangentes ,simplicibus interuallu t. duo autem, ut aereo aqua, bent aut se, ut si per unum,plura sensibilia exinentia altera abinuicem genere, necesse sit habentem huiusmodistinorium, virorumq;sensiti'um esse, ut si ex aerem siensoriam, eIl a r medium soni, col ris. Si vero plura eiusdem sint,n coloris,et aer ex aqua, Draq;. n. Haprina, O quod alterum ipsorum est habens solum entiet id, quod ptr vitaq;,aut quod ab ambubas.
Ostendit primam propositionem rationis inductae,
scilicet hane quini animal habens aliquod organum sensus, cognoscit omnia sensibilia, quae possunt sentiri per illuὸ organum. Et hoc quidem manifestat ex sensu tactus, eos, manifestum est quot sunt qualitates tangibiles. Dictum enim est supra, ν qualitates tangibiles sunt Super text. disserentiae corporis elementati, inquantum huiusmodi.quq quidem manifests sunt ex his, qui determinata sunt
ex elementis. unde manifestum nobis potest esse, in nossentimus omnes quali ales tangibiles. Et ex hoc conclu
dii per simile in alijs,st ii habemus aliquod organum,Pha mus sensum illorum sensibilium, quae nata sunt cognosci per illud organum. Hoc est eigo quod dicit, ut ii nos habemus sensum omnis sensibilis, cuius tactus est perceptiuus,apparet omnes passiones tangibiles inquatum huiusmoesi a nobis sentiuntiar,necesse est uniuersa liter dicere in si deficit nobis aliquis sensus aliquom se sibilium, ut deliciat nobis aliquod organum, quo nata sunt cognosci illa sensibilia: quia, si habemus organum, cognoscimus sensii bilia. Et hoc D uniuersalitet dictum est, manifestat exemplificando per singula. Et primo quitum ad ea, quae cognoscuntur absque medio extraneo.
Et hoc est quini dicit θ quaecunque nos sentimus stangentes , F id est absque medio extraneo, possunt sentiri per organum tactus, sub quo intelligitur gullus, quem habemus. Sed circa illa sensibilia, quae sentimus per m
dia extranea, quae sunt simplicia corpora, scilicet aer &aqua,& non sentimus ea tangendo,illa sic se habent vi dicam, videlicet, ut si per unum organum plura sensibilia diuersa genere adinvicem sentiri possum, necesse esto qui habet huiusminti organum , sentiat utrunque genus. Puta quod si aliqvid organum est ex aere, de aer pinest immutari 1 colore de sono, sequitur il qui habet huius-mvili organum, potest de sonum,& colorem percipere. Si vetoeconuerso, plura organa sunt susceptiua ei uidemisi libitis,sicut aer de aqua, quorum utrunque est diaphanum, sunt perceptiua coloris, sequitur ui animal habens
aluiuod horu, pinest percipere quod est perceptibile per
utrunque,sicut per medias aut ab ambobusF sicut ab instrumentis.Quod iduo dicit quia in statibus,qui senti ut
per medium extraneum, organa sunt conformi medijs.
Has autem conditiones ideo posuit, quia idem sensibile sentitur ab aliquo animali per aquam, de ab aliquo per aere sicut patet de ore. Tertio ibi.
tu sunt sensius, ex aere atq; aqua Eterim pupilla ex aqua, monstratio auditus ex aere,odoratus ex horum altero connat. Ignis quae ab orga tem aut nullius est instrumentι,aut communis omnium m. .en,quippe cum sine caliditate nihilsitsensitiuum . Terra
etiam, aut nullius en ιηBrumenti, aut in tactu maxime commixta. Q o circa reHat, nullum sensus inBrume tum esse, praeter aerem atq; aquam. Haec autem nonnulla nune animalium habent. Ab iis igitur animalium, quae
Iuni perfecta, non imperfecta, nec membris capta, omnes sinos habentur. Etenim est talpa sub cute oculos haberemdetur.Atque se nullum aliud corpus o praeter ea, quae percipimus esse,nec νllus alius afectus prster eos, qui corpo ribus hisce competunt, qua fiunt hic, mirus profecto
Simplicium autem ex duobus his ensitiva solum sunt, Tex. ω-
ex aere aqua. Pupilla quid .n. us, auditus vero ae δῖο r AOO IM aut horum alterius est. Ignis aut,aut nullius est. tui cois omnibus. Ndhil. n. sine calore sensim men. Terra uro, aut nutrius est,aut in tacta maxime miscetur.
100쪽
τ . eom. Vnde relinquitur,nullam essensitium extra aeremo
nes igitur sensu habentur a non imperfectu, neque orbamenti talpa ub pelle habens oculos. ab are '' se non alterum aliquod est corpus, O passio, qua nullius
es eorum,qua sunt lac corporum,neque Mus Hique desciet sensu.
Ponit secundana propositionem eum sua manifestatione, scilicet ν omnia organa sentiendi habentur ab animalibus persectis. Dicit ergo, ta, organa sentiendi nata sunt conlure ex solis duobus simplicium corporum, scilicet ex aere de aqua, quia ista sunt magis passibilia, &hoc requirit conditio organi sensus, ut facile immutetur . In pupilla enim est aqua, quia per humorem 2Eύ. lucum pupilla existentem, recipit oculus speciem vi male. eo. sibilis, In organo autem auditus est aer, vi supra dictum est. O iactus aut in qui biisda attribuitiir aei i, in quibusdam aquae,ut supra dictu est .ignis aut sta se nullius sensus organu est,quia ignis est maxime activus, de minime pasiiuus. Sed im participationem suae qualitatis est communis omnibus sensibus. Nihil enim ei sensitiuum sine calore, licui nec vivens,cum nihil sentia nili vi maerra vero pura,nullius sensus est organum, inquantum ipsum organum,est sensitiuum, sed per commistionem appropriatur tactui quia Organum tactus oportet esse m die complexionatum,ut supra dictum est, & per consequens oportet v sit quasi compositum ex omnibus elementis . Vnde relinquitur,u, nullum organum sensus et , seclido tex. praeter aerem & aquam. Haec aute organa aeris & aquae,
met, liabent quaedam animalia,scilicet animalia persecta.Vnde concludit,u, omnia organa sensus habentur ab animalibus non imperfectis secundum suam natura, sicut sunt impersecta animalia immobilia, quae habent solum t elum. Et animalibus non orbatis. id est non carentibus aliquo sensu ex aliqua causa innaturali sicut homines Rci vel surdi. Vnde S talpa,quae eit de genere persectoruanimalium, videtur habere oculos sub pelle, ut assimile tur suo generi.Sed propter hoc'conuersatur sub teria, non fuit ei neccillarius visus,di terra, si haberet oculos dis opertos eius oculos offenderet. Procedit autem hae Quo sunda ratio,vi manifeste apparet, ex determinato numero electi mentorum, quo probauit ut organa sensuum,qui sunt
sto. demon. per media cxleriora fiunt per aerem & aquam sbium. stratio. Et iterum ex determinatione passionum elementorum, quae sunt qualitates tangibiles. unde per eas sit notum,Pomnes qualitates tangibiles cognoscimus Et ideo cocluditu nullus sensus deiicit nobis, nili aliquis dicere velit
quod sit aliquod corpus elementale,praeterquatuor elementa,&-sunt aliae passiones, quae possunt tactu disce rni , quae non sum aliquorum corporum hic extilentium, di nobis notorum. Et hoc videtur inconueniens . Vnde
relinquitur 9, sint quinque sentias tantum, qui a nobis habentur. Deinde cum dicit. At vero neque sensius instrumentum quicquam pro ad la dς- prium sensibilium communium esse potest: motus,inqua,
quietis figurae, magnitudinis, numeri, us, qua ν quo que sensu sentimus :οuper accidens.
At velo neque communium potest esse sensitiuum ali m' proprium, qua unoquoque sensu ibuimus, non fe-m L 3φ' ctiudum accidens, ut motus, Ilatas, Surae, magnitudi
Quia posset aliquis dicere, ν est aliquis alius sensus
cognoscitiuus scrisibilium communium. Excludit hoc tali ratio .Quicquid cognoscitur ab uno sensu, ut pro prium sensibile eius non cognoscitur ab alii lentibu nisi per accidens: sed sensibili i communia non sentiuntur per accidens ab aliquo sensuum, sed per ae a p uri u sensibilia igitur communia non sunt proprie obiecta alici ius lenius.Circa rationem hanc, hoc modo procedit. Plimo ponit conclusionem dicens, p potest esse aliquod
proprium organum sensu ,cogno citiuum communium
sentibilium,quae sentimus unoquoque sensu per se,& no per accidens quae sunt motus,& status dec. b. undo ibi. Omnia enim Me sane motu sentimus, Etenim magni
ludo motu sentitur. Quare Ofigura quidem cum figura, quadam magnitudo sit, id quod quiescit, ex eo quia n5m etur, numerus,continui negatione, O sensibilibu proprηs. Vnu quisque nanque sensus oum sentit. Quare pater feri non posse, νt communium cui que sit pro prius siensus.
Hac enim omnia matu sentimus, i magmtudinem mo Texae , tu, quare pruram. Magnitudo enim γάdam est fgu- mea. Is ra est. Quiescens autem ex eo quod non mouetur . um rus Nero negatione continui, cr proprys. Unusquisque
enim unum sientis siensius. Quare manifestum est, quod imp ssibiles cuti sique horum propriumsensum esse.
Probat,st ista sensibilia communia lentiantur per se, di non secundum accidens. Quaecunque enim sentiuntur per hoc quod immutant tensum, sentiuntur per se &non secundum accidens. Nam hoc est per se sentire, pati aliquid a sensibili.Sed omnia hxc sensibilia, per immutationem quandam sentiuntur. Et hoc est quod dicit, quod haec omnia semimus smotu,F id est quaedam immutatione.Manifestum est enim in magnitudo immutat sensum cum sit subiectum qualitatis sensibilis, puta caloris aut saporis, se qualitates non agunt sine suis subiectis. Ex quo apparet,ui figuram etiam cognoscimus cum quadam immutatione,quia figura est aliquid magnitudinis, quia cosistit in conterminatione magnitudinis. Est enim figura quae termino, vel terminis continetur, ut dicitur in I. Luclidis. ranis estum est etiam,stqvim comprehenditur ex motu, sicut tenebra per lucem. Est enim quies priuatio motus. Numerus etiam cognoscitur per negati nem continui,quod est magnitudo. Numerus enim rerum sensibilium, ex diuitione continui causatur, unde de proprietates numeri per proprietates continui cognoscutur.Quia enim continuum divisibile est in iusnitum Aenumerus in infinitum crescere potest, ut patet ex. I. Physico. Manifestum etiam quod unusquisque sensus per cognoscit unum, ut immutatus ab uno obiecto. Vnde nient M. manifestum est, quod ista sensibilia communia sentiun δὲ chtur per se,& non per accidens.Vnde ex hoc concluditur,
quia impossibile est esse proprium senium alicuius h
rum. Tertio ibi. Si enim esset, perinde tunc fieret, atque nune visu dul-ee sentiamur,quod quidem propterea sit,quod virorumque sensium habemus, quo cum concurrunt, agnoscimus.
Muta sitan esset nullo alio modo profecto is per accidens sentiremus,quo pacto filium sentimus Cleonis. oneium Cleonis filium, sed album sentimus Mic autem a cidit, ut filius sit Cleonis t communium ha&mus iam sensum commune non per accidens sane. Nullus igitur Usiorum sensus est proρrius iugo enim sentiremus modo, nisi eo, quo diximus , tum nos videre Cleonis. Propria autem sensibilia, sensus ipsi per accidens alter alterius sentiunt,non hoc sane quo ipsi sunt, sed quo ou , ceu semul in eo se insus escit, ceu bilem amara esse, ac Dua. Non