장음표시 사용
111쪽
dein potest licet qui ita caussam istam defendunt, donsatis videantur meminisse esse hoc haud infimam partem muneris philosopho impositi curare, ut confusio, si quasve vulgi incuria , sive etiam vitio superiorum philol phorum, in sermonem irrepserit, tollatur, ambiguitates que, quae in errorem homines inducere aut in eo eo firmare facile possint , sollicite distinguantur. XVIII. Sed nomini quidem, quamvis improprio, veniam concedi facile patiar dum modo de re significata de ipsaque sententia conveniat, quam undamentum satis ido. neum nominis istius e propria sua sede in alienam hane transserendi iudicarunt. Nam quod si, Mearum nomen no tionibus intelligentia mentis nostrae conceptis imponentes, hoc potissimum sequuntur, ut deam speciem, ex emplar imaginem generatim dicant quidquid ad aliud, sibi simile, refertur; quum hoc ipsum duobus modis dici queat, uno modo, ut, quod refertur ad aliud eiusque idea dieiatur, sit quaedam huius imitatio, secundum hoc ad eius smilitudinem factum altero, ut idea intelligatur esse natura prior ea re, cuius dicatur idea, sitque illud quasi A chetypon, ad cuius similitudinem factum sit alterii aut
inciendum tum vero video, alterutro horum modorum, aut etiam utrovis, compluribus nostrarum notionum Ideas
nomen satis apte posse imponi. XIX. Etenim cum notionum nostrarum aliae ita exsi stant, ut ea, quae praesenti sensui s. externo s. intemno subiecta sunt, hoc ipso tempore cognoscamus aliarum ea sit ratio, ut conscii simus nobis, haec, de quibus cogliamus, iam non ipso praesenti sensu a nobis percipi; poterunt priori modo, quem posui, j. ρυις. omnes N
ιιones rerum absentium atque praeteritarum, memoriae opera
menti nostrae repraesentatarum, aut imaginandi, emct, rum, deae vocari, earum scilicet Notionum , quas inino ex ipsius sensus sonu hausimus. Nimirum quarum rerum memoriam firma atque certa recordatione nobiscum rec limus, earum notiones sunt quam fmillimae eis, quas ac-
112쪽
tepimus, eum ipsae res, de quibus iam cogitamus, prae sentes sensu obiicerentur : neque est sere quod differat nisi quod, cum rerum a sensu remotarum memoria sit nobis tamquam e longinquo plus minus' repetenda, aliis interim coram . proximo sensum ipsum percellentibus, istarum rerum postliminio instauratae quasi imagines haudita valide vivideque hominem hene sanum ac vigilantem adficere soleant. Earum autem rerum, quae tales, quales animo essinguntur, in sensum nostrum numquam incide runt harum, inquam, complicatae notiones quum sint eiusmodi , ut in earum compositionem nulla intrare pars possi is quae non sit eadem simissima notioni cuipiam ex praeienti sensatione aliquando aeeeptae etiam universe omnis Notio simplex, quae quidem iam non ex praesenti sensu exsistit, isto modo dici poterit, Idaea, imago, pha rasma, repraesentatio, ectypon exemplar alterius euiu dana Notionis, quae initio ex aliqua sensus perceptione ad nos tuerit delata. XX. Arum modo, cuius supra S. XVIII. mentio est facta, primum, eae Notiones , quae ex praesenti quavis sensus Pere Hone exsistunt, erunt uvae, id est, Exemplaria prototypis archetypa earum notionum similium , quae in nobG -- moriae O imaginationis vi renovantur, cum iam earum obiecta in sensum praesentem non incurrunt. Quemadmodum enim in his notionibus, quae a fida memoria in animo restaurantur, aut quas in hoc intenta fingendi vis, separando miscendo, augendo, minuendo, varieque tractando notiones sensu acceptas, ipsa eiungit in his igitur, quemadmodum similitudines s imagines, ut hoc utar, rerum sensu percipiendarum cernuntur se in iis, quae praesenti sensu cognoscuntur, ipsa rerum ex lantia atque veritas, quoad ea quidem in hominis cadit intelligentiam, inesse censenda est. Certe cum de notionam nostrarum, quatenus
isto fere modo sunt, qui Deam definiant, omnem actionem --riae; quos inter eminet uvio ERus L. I. de Sosa --
μη cap. II. s. s. dc cap. IV. 3. M
113쪽
s6 SENTENTIARUM PHILOSOPHICARUM
ad res imas reseruntur, veriste quaeritur, id est, de ea rumdem convenientia cum ipsarum rerum ratione tum vero notionum sententiarumve quaeque ita vera rectaque indicatur, si res, quae iam ipso sensu non percipitur, sed cuius notio mera mentis cogitatione essingitur, talis, gitatur concipiturque, qualis ea aut olim sensu cognita fuit aut qualis, si eo tempore, quod ponitur in qua stione, rem ipso sensu adtingere liceret aut uisset, ea res cognosceretur vel cognita fuisset. XXI. Tum vero, do, Noriones etiam quaevis gulares a nobis e De quae quidem non temere plani velut aegri mnia vanae finguntur species, possunt 'ae quodammodo tamquam re, xemplaria, Prototypa considerari; quatenus nimirum earum et'. Asiae eo sunt consilio eff-ctae, ut ad earum instar inuasi praescriptum inciantur, hominum arie atque opera, res fis ad corporeum mundum sive ad rationalem moralemque, quem Vocamus, pertinentes quae, ubi effectae iam ipsi sensu subiicie tur sint eiusmodi, ut earum notio, ex ipso sensu nobis oblata sit similis ei notioni, quam mente antea eramus complexi. 2'. Asiae sunt rerum a natura aut arte hominum iam ante nostram cogitationem effectarum, aut certe sine nostro consilio atque opera inciendarum . quas quidem res nobis nondum licuit propriis sensibus usurpare. Harum quippe rerum notiones, ubi nostra interesse puta.
mus, ex comparatione collationeque earum rerum, quarum notitiam experientia nostra adhuc nobis adtulit, ita mente essingimus, ut nobis persuadeamus, si iam fiet ut illae res sensibus nostris aliquando subiiciantur, aut si fieri
posset, ut rebus praeteritis nos praesentes adessemus, intiones eas, quas tunc sensu acciperemus aut accepturi era-
a Quare reprehensionem non statim meruerat Epicurus. ε quisquis vel ante vel post eum in Sensu hominis , veritatis eriterium posuit; si modo corporeo sensu internum illum reflexumque S subtiliorem animi sensum, quo nos nostraque cognoscimus,
semper adiunxissent. Dissiligo b Cooste
114쪽
imis, smiles sore eis, quas nunc mente conceptas habemus. Aliarum denique jo. ex notionibus illis a nobis es--is ea est ratio, ut, quamvis sorte non putemus, cui quam mortalium, nedum nobis, umquam tale quid sensu ipso praesenti percipere licuisse aut perceptum iri tamen cogitemus, esse in potestate sive hominis sive potentioris cuiusdam naturae , essicem tales res quales, si sensibus nostris praesentes subiicerentur, adferrent nobis notiones smillimas eis, quas iam sola mentis contentione cogitatio
XXII. His rerum singularium notionibus accedunt in dem M Generales, quae vocantur, universatisque Notiones, haud sane multum diversae ab iis singularibus notionibus, quas . praeced. n. a. recensui quae' ipsae Deae inmemplaria Protot a haud inconcinne dici posse videantur: quandoquidem eo consilio istae notiones generales ex consideratione qualitatum quae sunt pluribus rebus singula tribus communes, essinguntur, ac separatim , sevocati cogitatione ab aliis qualitatibus , quae variae atque variae illas comitari solent, cogitantur, certisque nominibus signantur ut iisdem utamur tamquam paradigmatum atque Deciminum Deo, votum ad praeseriptum atque normam d inceps aliae, quaevis similares, ubicumque occurrentes, exigari r ut ad propria genera, hisque subiectis formas quae eaedem ex hoc ipso dearum, εἰδ- ωSperierum nomen i venerunt reserantur, atque sua quaeque nomina obtineant. XXIII. At vero quum ita inductas L svideo, ut in rerum corporearum notionibus, quatenus hae ipso sensu prae- senti iam ad nos deseruntur, ut in ipsis, inquam, sensuum perceptionibus, id quod proprie proxime Immediate, ut aiunt, percipit mens nostra atque cognoscit, non velint esse puras putas adfectiones nostrorum sentiendi instrumentorum, nec rursus ipsa corpora extra nos constituta,
neque qualitates ipsas ad illa corpora pertinentes; sed horum quaedam quasi vestigia atque signa, in communi se suum sede impressa atque consignata; quae a similitudine,
115쪽
quam eis inesse putabant veteres eum rebus ipsis externis. periri impressae, ideae materiales atque i mnes φαν-- ωφαντάσματα nominatae sunt e quibus denique, ubi a mente observentur percipianturque, essici in intellectu Notiones vere nominatae, Ideae formales, , -ατα dicuntur antiquissimum quidem reperio istud esse commemtum; iterorumque omnium aetatum philosophorum qui quidem de notionum nostrarum origine quaesiverunt, sive inter Dogmaticos sive inter Scepticos reserantur, v riis licet sub sormis, commune. Sed dici vix potest, quam multiplici vitio ista sententia, quocumque modo desend tur, laboret, quamque miras latissimeque manantes turbas in omni philosophia excitarit.
116쪽
SENTENTIARUM PHILOSOPHICARUM VARI ARGUMENTI
HrmissiΜr Antiochus Ascalonita, is quem portlivm in Academiam transtulisse ait SEXTus , iudicasse mihi videtur. eum, reserente apud CICERONE. Lucullo, duo esse haee, inquit, maxima in Philosophia, iudieium veri, O nem bon rum; nec Sapientem pos esse , qui aut cognoscendi initium ignoret, aut extremum expetendi Quum enim vitae actio bomianum, quatenus ea quidem mutarum stupori animantium praestat, omnis in hoc insit, ut viribus animi corporisque. quibus est natura nostra instructa, ita semper utamur, quo ad Finem quempiam animo nobis propositum contendamus levis adeo quemque animadverso sui monere potest, non quaelibet esse fas optare, ac non tam reserre, quam multa agamus moliamurve, aut etiam quam congruenter ad finem quemque singularem, quem vel forsi bis obiecerit, vel ratio quaedam temeraria suaserit; sed quam recte: hoc est, quam adcommodate ad id, quod naturae nostrae, conditio atque dignitasin excellentia, Coa. filiumque illud Supremum, quo locati sumus hae in parte
I Reliquus seriptionis titulus huiusmodi erat Quas praesida I latine Seh. ei thaeus er Phic a Log. O Metaph. Adiunct. in Academia gentorasens, d. VII. Itali MnccLxxU. solania Philosophorum examinio fere Ioh David Roeoter Argentinensis. Drrhon 'poe . I. c. 33 p. 33. Aead. Disput. v. s.
117쪽
universitatis rerum, sive patitur, sue requirit. Iam quoa3 iudicium sententiamque, quam tenemus de rebus ad finem nobis praesciaptum pertinentibus, aut de via ac ratione qua istum persequendum putamus, modica similiter observatio docet, non modo varias esse ac dissentientes variorum iisdem de rebus sententias sex ipsos nos saepenumero ita de rebus propositis iudicasse, ut aliquo tempore interie. est poemtuerit nos latae nuper sententiae, nequo solum dolendi errorem nostrum caussam habere nobis visi simus. sed iuspicandi agnoscendique nos iam tum, cum pri rem sententiam amplectebamur, melius ea de re rectiusque iudicare potuisse debuisseque Quare s Sapientem intelligimus eum qui ad summum, quem capit humana co ditio, constantiae persectionisque gradum proxime acce serit homine sane sapientiae studioso, id vero est Phil sopho, erit eo quidem dignissimum, ut quam plurima emgnoscere & mente complecti, quae ad usum cultumque vitae pertineant, velit ut praeclaras quasque dotes, quarum seminibus est a natura instructus, excolere, & in optumis quibusvis artibus excellere contendat: sed duo haee prae caeteris commendata sibi habere debebit primum, ut summam Naturae Legem, ut Finem illum principalem.
qui finibus quibusvis votisque singularibus modum figere, omniumque consiliorum nostrorum terminos regere debet, ita studeat exploratum in promtu habere, ut ad illius praescriptionem rerum quarumvis sive expetendarum agendarumque sve fugiendarum, consilium omne di gat reseratque A quo alterum illud seiungi nec potest. nec debet, ut certam firmamque anquirat regulam atque normam, qua in quaque quaestione, considerationi suaci subiecta, id quod cognitum est ab incognito, quod cadit intra limites ingenii humani, ab eo quod omnem inteli gentiae nostrae captum effugit, a falso verum, ab incerto certum, denique ab eo, quod ad verum certumque proxime accedere videatur, ea quae sunt minus probabilia. vicissim, discernere diiudicareque Valeat.
118쪽
s. Suis quidem similibus circumscriptum esse ingenium humanum, iis, quos requirebat conditio, qua est homo hanc in lucem editus, ridiculus sit qui negaverit. Sed is vissime pariter ae iniquissime fecisse putandi sunt, qui,
sive ossentandi ipsius illius ingenii caussa euius imbecillitatem deplorare videri volebant, sive serio ita sentientes. omnem paene veritatem ita esse in prosundo abstrusam conquesti sunt, ut novercam accularem naturam, quae viam nullam ad illam eruendam aperuisset aut ita esse, Tum cum falso permixtum ut nulla humana vi ab hoe d velli nulla certa nona discerni possit. Cuiusmodi querelas iactanti, tam scite, quam breviter, SENECAE 3 verbis r sponderi potesta Non mirum tis nocebis, transisse, quae me et scire, nee prodest. Invorura inquis veritas in alto latet. Sit ita. Me tamen de malignitare naturae queri possumvix quia nullius rei di pellis inventio est, ni evitis hie unis inventa fructus est , venisse. Θάδεια nos minores beatosque se rum est, aut iri aperto, avi inproximo, posuis. Immo vero qui sine partium studio ea, quae super hac quaesti ne de limitibus intra quos hominum notitiae concludumtur, sunt in utramque partem disputata, expendere, luerit quique subsidiam& adiumenta considerarit, quae nobis ad rerum utilissimarum cognitionem provida benignaque Dei cura obtulit is, adeo praeclare, hoc quidem in genere, cum mortalibus actum esse, sibi persuaserit.
ut non magnopere sit dubitaturus, pauca quaedam, quae de hoc loco adseremus enunciata, nobis concedere. Sunt autem huiusmodi ra. Quarum rerum veritatumque ea vis est, ut earumdem cognitio vel ad huius vitae usum cultumque, vel ad illius praeparationem, ad quam sumus in sempiternum a vum vocari, omnino ut adpromovendam veram humani generis persectionem salutemque aliquod adfero mome
tum possit; ad eas, sive certa scientia sive probabili, prout ipse usus requirit, cognoscendas aditus mortalibus est eo
119쪽
1o SENTENTIARUM PHILOSOPHICARUM
cessus & is quidem eo facilior expeditior, quo propius
id, de quo quaeritur, adtingit ea, absque quorum notitia universae vitae hominum, S conditioni qua sunt in hoc rerum creatarum ordine constituti, ratio sua constare non poterat. Quod si sunt complura, quorum ad cognitionem intelligentiamque non sine acri studio & pertinaci labore perveniri potest videndum est, sint-ne partim ea ipsa, quae minimum utilitatis fuerint habitura aut, si vel maxime adferunt insigne aliquod ad augenda vitae commoda adiumentum, cogitemus, in o potissimum cerni humanae naturae praestantiam excellentiamque, quod . cum Deus nobis rerum maximarum utilissimarum vel ipse enudaverit inchoatas maxime necessarias intelligentias, vel facilem ad eas aditum aperuerit, iam nostra ope. ra nostro studio, istis initiis consequentia exquirere eaque quae natura, nobis interim nihil agentibus, inchoavit, deinceps arte nostia perficere possimus. Neque igitur serendae ignavorum quorumdam aut certe morosorum , minum querelae, quos dolere interdum videtur, quod non omnia utilitatis aliquid habitura adhue iam sint inventarquippe, dum homines erunt, dum hoc aevum durabit, esse debent, qui praeclaro humanae conditionis iure gaudeant, quo, si voluerint, aliquid de suo, sua opera erutam symbolam quamdam in heneficium aequalium suorum ac posterorum possint conferre Quum autem variae sint viae. quibus ad ea, de quibus quaeri cum ratione potest, e gnoscenda pervenire licet ut eorum, quae quaeruntur, alia singulis observationibus, & iis quidem propriis cuiusque confici possint, in aliis aliorum hominum experie tia ac testimonium in auxilium sint vocanda, alia ex colutatis inter se multiplicibus observationibus constent, alia denique analogica ratiocinandi via cognoscantur quumque praeter haec subsidia a natura data novum aliquem eumque perennem cognoscendarum rerum gravissimarum fontem aperuerit Divina benignitas, ipsius scilicet Dei testimonium, per Legatos probatissimae fidei nobis exhibis
120쪽
in iudicanda quaestione de his quae sint hominum notiatiae subiecta ut omnium istorum sontium subsidiorumque communis ratio habeatur, neque eorum ullum merita sua laude defraudetur. a. Quae ad nos non pertinent, quae cognita nullum erant usum habitura, sive ad regenda huius vitae conmta, sive ad animum erigendum praeparandumque ut la ra spe fretus in futurum aevum prospicere possiit ea nesciri quidem hactenus a nobis ullo pacto possunt. Quae enim narurali quadam rat one cognoscere nobis licet, ea non iasi per relationem quamdam cognationemque, quam nobiscum habent, cognoscuntur; quapropter quae nullo sensibili vinculo nos adtingunt, in iis investigandis irritam operam consumat hominis ingenium necesse est. Neque vero Deus quem nihil frustra facturum putandum est, ea nobis, quae nulli plane usui essent futura, praeter ratum naturae cursum e litus manifestaverit. 3. Quidquid vel certa quadam vel probabili ratione e gnosci potest, illud usum aliquem esse habiturum censendum est. Hoc enim ipsum, quod quid notitiae nostraest subiectum, ostendit, esse illud vinculo quodam nobis cum iunctum. aliqua saltem ex parte ad nos pertinere; eoque magis, quo plus argumenti habemus nobis persu dendi nihil esse in omni rerum natura solivagum atque abruptum, sed omnia inter se perpetuo quodam & multis modis in se ipsum retorto vinculo atque nexu constridia. Quare qui certa quadam via hominibus ad res cognosce das aperia incedit, qui cavet ne vel meras voces nectere laboret, vel phantasiae somniis elatus nubes cinania captet is, sive Dei mirabilia partim in naturae phaen meris horumque connexione atque consecutione, partim in hominis natura atque fatis consectetur; sive ipsorum hominum consilia factaque atque opera & inventa ad n tet quamvis exiguum , quamvis exile unumquodque perst, in quo versatur, esse videatur semper aliquid eruet,