장음표시 사용
81쪽
XXVIII. Sed illust incommodi habent hae qualitates
corporum sensibiles, ut non nisi secundum variam Orm. rum externosum ad corpus nosnum relationem a nobis cognoscantur. Quum enim sensu cuiusque hae qualitates sint percipiendae iam non aliter cognosci possunt, nisi quatenus cuiusvis singuli hominis organari instrumenta senso- .ria id serunt atque patiuntur, pro determinata sua quovis tempore constitutione, & pro vario situ quem respectu rei obiectae servant. Ex quo non solum hoc fit, ut res eaedem, atque eaedem corporis eiusdem partes, licet per se non mutatae fuerint, tamen pro diversis temporibus, pro diverso statui situ corporis nostri4 eius partium, aliter atque aliter nos adficiant, i. e. aliis atque aliis qualitatibus instructae videamur. Verum etiam, licet, ut aiunt, unius sensus vel perceptionis errores per alium sensum aut auiam eiusdem sensus perceptionem corrigantur; licet variarum pro variis circumstantiis perceptionum sum. ma subducatur, atque ex hac summa quoddam quasi medium proportionale eruatur, quo tamquam communi mensura aequabili utamur in aestimandis qualitatibus sens- talibus facile tamen intelligitur, illam omnem operam quae quidem, si adcurate instituatur, tam ad usum cuiusque privarum, quam ad nostras perceptiones cum aliis semmonis ope communicandas, utilissima est de plane necessaria Defficere tamen non posse, quo minus omnis nostra de illis qualitatibus sensibilibus cognitio semper maneat mere hypothetica. am, ut hoc taceam, quod saepe monent Philosophi, valde incertum esse, an duo inveniantur in omni hominum genere, qui easdem res obiectas eodemit ne modo sensibus suis percipiant hoc quisque intelligit, quod, quidem instrumenta sensuum nostrorum essent alia
ratione fabrefacta, aut parumper immutata, iam omnia
alia essemus percepturi, donge alias qualitates in his ipsis rebus, nunc nobis obiectis, observaturi. XXIX. Ex quibus cum sponte fluat, de omni quaΓυ-
tum sensibilium genere nihil posse corporibus absolute tribui;
82쪽
ita plane, ut absurdum sit, in hoc ipso genere quod non
nisi in relationibus corporum externorum ad nostrum corispus emitur aliquid absolute veri quaerere iam ridiculi videnrur, qui id, quod negare nemo potest, ingenue diaci, aegre ferunt. Nec vero minus ridiculi hi qui, ubi illud concedatur, iam de omni veritate aut certe de omni veri aut talsa nota conclamatum fore, sibi persuadent. XXX. Sed quum illud commune habeant omnes quatiates hoc genere sensibiliam comprehensae, ut non nisi per sensus pereeptionem notitia earum ad nostram intelligentiam
deferatur; iam aliud etiam illudque gravius dubium nasci videtur. Etenim quaevis sensus perceptio seu sensario, sive
mera adprehensone variarum norionum c dearum illa term netur, sive gratum aliquem aut molestum motum habeat comitem, quaevis, inquam, sensatio intra nostrum corpus fit, penes nos, non extra nos. Ita fit, ut ex quavis sens tione per se spectata, non cognoscamus qualitatem aliquam quae ad rem extra nos constitutam pertineat; sed cognoscamus nos ipsos notione quadam ditatos aut motu quodam adsectos. Puta, si sonum campanae auribus percipimus; per hanc ipsam soni perceptionem nihil de aere commoto aut de campana malleo percussa cognoscimus. Atque si quis uno a uus organo sensorio ore instructus, caeteris orbatus hic, quando sonum perciperet, ne cogitaturus quidem umquam esset de eo ore quodam extra se Uiruto unde illa sensatio ad ipsum adseratur nihil eo-gitare poterit, nisi se tali modo adfectum. Quod eodem modo de caeteris sensibus dici debet. XXXI Qui floris odorem odoratur, is, si florem nurulum umquam, aut aliam rem odorem exspirantem, oculis aut tactu usurpare ipsi licuisset, ex odoris illius percepti ne numquam de qualitate alicuius rei extra se constitutae cogitaret, sed odorem illum non nisi tamquam adsectionem
ad se pertinentem cognosceret. De visu ipso licet diuturna consuetudine decepti aegre nobis persuadeamus
certum est, nos omnia intra oculos nostros cernere ut,
83쪽
s cui a pueris caeco prima vice lucem adspicere conti gat, iam omnia, quae simul videt, intra se non extra se constituta putet ut nesciat, has esse easdem res quas olim manu tetigerat ut de varia rerum a suo corpore dista ita per simplicem intuitiun ne notionem quidem ullam i larmare possit, sed longissime remota aeque ac proxima ad se pertinere putet in summa, ut se quidem variis n
tionibus auctum sentiat, de qualitatibus autem corporum extra se constitutorum iis, quas per merum intuitum in ipsis corporibus extra nos cerni nobis vulgo persuademus,
uperceptiones cum tactus perceptionibus comparaverit, diuturno usu opticas leges quibus corporum pro varia a nobis distantia figurae magnitudines murantur' fuerit edoctus. Quae observatio non meris philosophorum speculationibus debetur, sed ipso etiam experimento satis est comprobata. Videsis o AIR Philasphie de Newton p.rs sqq. Decia Pisis haud aliter se res habet. Aeris intemperiem diu ante in nobis sensimus parvuli, quam
de frigore ad aerem nos ambientem reserendo cogitatiosissiiret. Atque si adtendere ad nostras sensationes volumus. facilis est observatio, quod per quemvis simplicem comtactum cuiuslibet corporis externi non tam sentiamus alia quam qualitatem illius corporis extra nos constituti, quam marium nostram certo modo adsectam, vel nos ipsos potius per manus instrumentum eo modo adsectos.
XXXII. Quare, ubi qualitates sensu perceptas corpωribus extra nos constitutis tribuimus; si quidem id, quod vere sentimus atque sensu cognoscimus, lateri velimus; nihil aliud possumus profiteri, nisi quod, dum uno sensu
talem perceptionem experimur, per aliud sensus organum eodem tempore alia perceptio aut per idem sensus organum
fueres e diversae sensationes, in satis constanti ratione, nobis soleant adserri. Atque per huiusmodi demum compara. tionem, combinationem variarum varii generis perceptionum s. sensationum, de corporibus extra nos constit
84쪽
tis iudicamus sed cuiusvis qualitatis sensibilis per se spe ctata perceptio non lassicit ad corpus ullum externum a nostro corpore distinguendum; si quidem perceptionem quamlibet singularem non extra nostrum corpus, sed inita illud, penes nos ipsos experimur. XXXIII. Ita fit, ut, ubi qualitates sensibiles considero
tamquam varias perceptiones atque sensuum commotiones ad me pertinentes , atque per varia sensus instrumenta, sive
simul, sive successive, mihi oblatas tum omnia satis plana sint atque perspicua. Siquidem quilibet ipso sensu cognoscit id, quod sentit. Ad quam considerationem quum accedat, quod non solum ut supra vidimus n. XIX. inter eorum complura quae sensibus experimur relationem aliquam satis constantem, quoad coniunctionem illorum aut consecutionem, adnotare liceat ; verum etiam vim
quamdam sentiat quisque sibi tributamin potestatem, comporis sui situm L locum varie pro lubitu mutandi, atque variis corporis sui membris, tamquam totidem instrumentis, vario atque vario modo utendi qua potestate esticiatur, ut a nobis quodam modo pendeat, quid iam iamque vel quid deinceps simus experturi, atque ut leges istae a natura stabilitae ad nostra sive commoda sive incommoda a nobis converti possint haec, inquam, cum ad priorem illam considerationem accedant iam profecto, tam ad ipsam cognitionem praeclarissima, quam ad huius vitae usum atque cultum tuendum maxime necessaria videri debet diligentia hominum perspicacium, qui assidui sunt in illis legibus a natura stabilitis, quoad coniuncHionem atque consecutionem eorum quae hominum sensus movere
solent, adcurate indagandis, inui hoc etiam potissimum adnotare student, quid in quovis proposito casu agendumst, qualis virium nostrarum requiratur usus & adplicatio, ut eam experiamur perceptionum nostrarum atque sensus commotionum seriem, quae sit consiliis atque votis nostris maxime consentanea.
XXXIV. Contra ubi quaeritur, quid ergo sint hae quae,
85쪽
aures sensibiles , Munus ad ipsas res extra nos constitvivi peristineant tum omne illud lumen evanuit Neque enim ullo
sensu corpore percipio substantias illa s. subiecta illa. extra me constituta, ad quae qualitates istae pertinere dicuntur, quoniam sensu nil nisi qualitates percipior χωque omnino mihi datum videtur, ut , cum aliquid meo se su apud me perceperim, iam dicam aut sciam, quid vel quale quid sit hoc ipsum, quatenus illud pertinet ad subiectum aliquod a me diversum, cuius noticinem nullam habeo XXXV. Atque cum considero, quo pacto hunc nodum solvere tentent Philosophi, ubi monent, probe dissinguendum esse inter id, quod nos sensu percipimus, &id quod in ipsis corporibus externis inest, unde illae e ceptiones nobis adseruntur; cs. LOCRIUM, Lib. II cap. III. tum fateor, mihi per ea quae ab his ad levandam dissicultatem adseruntur, quaestionem quodam modo in
gyrum actam, implicatam magis quam expeditam videri. Unde subit interdum mirari, an aiati satis elara rerum comporearum notitia mortalibus data sic
XXXVI. Una resia de rerum corporearum cognitione quaestior de ipsa illa subsantia orporea, i. e. de subiacto illo. stabili atque constanti, cui qualitates variae atque variae de quibus hactenus vidimus, tribuuntur,in quod proinde ab ipsis qualitatibus distinguitur. Hoc in rebus corporeis sensu non percipi, iam satis monitum est sed anno ratiocinando saltem atque cogitationis nervos i tendendo, subiectum illud, illa substantia inveniri atque notio eius informari poterit Quaestionem subtilem sane.
consideratu forte haud indignam , eamque summo ingenio virorum, ex quo philosophari coeptum est, in contraria omnia discedentium, controversiis obscuratam simul nobilitatam, transvolare hoc loco liceat, an aliud tempus differre 3 De corporum eunuione haec prolusa sunto. De Mente hon inis verbulum subiiciamus.
' Cons infra sect XLII. ωvide diu rionem universo huic, lumini praemisiam. I
86쪽
XXXVIl. Quilibet, eum de se loquitur aut cogitat; tum per illum ego, quem cogitat, neque aliquam corporis sui partem, neque ipsum corpus uum, intelligit. Nam quamlibet corporis sui partem,in universum corpus, a se ipse Annguit . atque illa pertinere quidem ad se sentit; sed hoc ipso fimul intelligit atque faretur, eadem non ego
XXXVIIa uilibet cum se dicit, tum per illum γnon intelligit aliquam perceptionem per sensum corporeum ad se delatam neque aliquam motariomm e prompria ingenii sui vi a se conceptam, neque aliquod a se ca-Prum consilitum , neque haec omnia simul sumti Sentie quidem, haec omnia ad se pertinere, ita quidem, ut alia Veliit, knsus perceptiones extrinsecus ad se advenerint, alia per insitam siri vim a se quasi progenita sed dum haec omnia ad se pertinere intelligit, fatetur ea non esse ipsum f. Atque simul intelligit, se sibi esse notum,in maxime ac intime notum quoniam, absque hoc foret, non
posset illa, quae ipsum rori et tangunt, piscis disti
XXXIX. Quilibet sentit im sibi tributam corporis tamembra quaedam pro rubitu movendi ita ut, si vim illam adhibeat, membra moveantur; si non adhibeat, quiescanta Licet interdum eadem invito se moveantur unde vim illam suam limitatam ess intelligis. Sentit etiam sibi esse vires, quarum usus magis internus, neque tamen eo, nus luculentus est vim varias perceptiones sibi oblatas inter se vario modo comparandi atque combinandiri mentis suae aciem in aliquam perceptionem vel cogitationem pro lubitu intendendi ab eadem rursus avocandi, qua libet cogitationem suam secum saepius pro lubitu repetendi consilia varia capiendi e Ilas vires cum γνι tributas esse intelligit simul intelligit, se non esse ipsas has vires. Sed nisi I nosset nisi ipse sibi esset notus numquam posset vires istas, ad se pertinentes, a se ipse distinguere. XL. Quilibe cum praeteritorum temporum memoriam
87쪽
secum repetit, ut recognoscat, quid sui per totam vitam acciderit is per totum hoc negotium sentit, intelligit, atque cognoscit, se, qui hodie haec recolat, esse eumdem, cui ante hos triginta sorte annos tale quid acciderit cinfinita alia interea temporis acciderint se esse eumdem, qui olim parvulus erat, dein sensim adoleverit, nunc virili ae. late floreat. Intelligit se esse eumdem, qui intra tot anno rum spatium innumeras vicissitudines rerum sit expertus; mdem, cuius corpus ante os triginta vel quadraginta annos sorte vix ullum ex his iisdem elementis corporeis continebat, quibus hodie constet eumdem, qui hodie viares sibi tributas sentitis usu atque exercitatione excultas, quarum virium olim ne notionem quidem ullam habu rat denique, se qui hodie sorte etiam quoad omnia vitae considia quasi renovatus ti alius homo est, tamen esse eumdem, qui fuerit ex omni illo tempore praeterito, cuius memoriam secum recolere possit.
XLI. Ille ego, quem intelligit quisque cum de se loquitur, quem sentit quisque esse per tot ac tantas rerum, se proxime tangentium, vicissitudines semper eumdem; ille ego, cuius sunt istae perceptiones istae cogitationes, ista consilia, istae vires ille ego, quem nisi quisque prae m-nibus rebus cognitum haberet, numquam intelligeret, istas perceptiones, cogitationes, consilia, vires esse suas ad
se pertinere partim etiam, quodam modo a se proficisci illud subiectum omnium harum adsectionum atque actionum, subiectum semper unumin indivisum, ex quo si me sibi innotescere coepit adeoque, hoc saltem tuitu, simplicissimum, per omnes vicissitudines stabile a que constans subiectum illud est id ipsum, quod Eushominis vocatur.
XLII. Si quidem stibstantiae nomine Philosophi dicunt
subiectum aliquod stabile atque permanens, unum ridem,
ad quod unum varia ea, quae aecidentia L modi s qualitates Vocantur, pertineant ita ut haec accidentia non intelligantur quo pacto exssere possint, nisi ad ipsam substan-
88쪽
tiam reserantur tum ego quidem fateor, mihi me ipsum cognitum esse tamquam substantiam atque perceptiones, cogitationes, consilia mea vires meas, actiones & adfectiones meas mihi notas esse namquam aeriuentia, ad me, ad substantiam hanc quam dico, pertinentia sive, quod eodem redit, mihi Mensu meue subsantiam Maecidentia nota P. Atque graves me caussae movent, ut putem, quemque mei innitem idem eodem modo de se confirmare posse.
89쪽
BoNIM ALIQUEM ORALIS DISTINCTIONEM SENSU MORALI
Ouu de sensu quodam corporeo sermo instituitur,
velut de interiori illo tactu voluptatis aut doloris, multa quidem quaeri disceptarique possunt de varia earum rerum qualitate, quarum adpulsu sensus iste, vario atque vario modo, varioque intentionis gradu, sive in tota corporis compage, sive in quibusdam eius partibus cieri seleat. multa item de iis quae in ipso corpore nostro geruntur. de mutationibus illis quae internae corporis nostri aut alia cuius eius partis constitutioni adseruntur tum, quum voluptatem aliquam aut dolorem percipimus de hoc nemo dubitat, quin ipsius voluptatis dolorisque gramavi moles motus non nisi ipso sensu percipiatur, atque norii omnis, quam voluptatis dolorisve corporei nomine designamus, tum in nobis informetur quum acie mentis in nosmet Ipsos conversa, ad varios modos, quibus idemtidem corpus nostrum adsectum est animum adtendimus atque alium modum, vota praesentem aliquem, cum alio, quo
90쪽
II. Eodem sere modo, quum de sublimior illo aruma sensu quaestio habetur, quo iudicetur id est, simul diagnoscatur, simul vel commendetur vel improbetur id, quod in actionibus hominum, in animi adfectionibus age dique consiliis, honestum, turpe, iustum, iniustum, virtutis excEllentiae magis minusve consentaneum, dicitur a tum vero video, latum amplumque esse disceptandi campum, ubi singulas virtutis ossicii partes persequi, . pro variis conditionibus temporibusque quae incidere possunt, disquirere velis , quales sint actiones, qualiaque vim habeant, ut istum sensum nostrum, sive honestatis comprobatione, sive turpitudinis offemuone, vario, do ac vario intensionis gradu, moveant atque percellant. Iterum illud video, si quis sedulus humanae naturae observator, si SMITHIus aliquis, operam suam studiumque in eo ponat, ut observet adnotetque, quam varias in fommas quasi flectatur animus hominis in variis sensus istius moralis commotionibus, distinguatque varia earum rerum, quae in ipsa mente nostra geruntur, momenta, quiabus concurrentibus4 inter se iunctis exsistat quaevis sensus illius perceptio atque iudicium video, inquam, posse hunc multa aperire, quae vel sugerint illos philosophos qui contemplationum suarum cursum istam in partem numquam direxerint, vel quae pro dubiis aut parum adcurare positis habeantur ab his qui, sive alia quadam via ad examen istud ingressi, sive eadem via, sed minori aut maiori forte acuminein diligentia, incedentes, aliud quid sibi invenisse videantur. Sed ipsa illa distiiserio rem pravi, homili , turpis , iuris , iniuriae , morari boni atque mali, eius quod ossicio, quod venae propriaeque hominis dignitati, quod ei, qua natura obstricti sumus, obligationi onsentaneum ducitur , O eius quod his contrarium habetur; sive qua sunt alia verba, quibus vel vetus Latium vel recentior latini sermonis usus designare id, quod volo, soleat tota ista