장음표시 사용
161쪽
derent, pedem semper fixisset multos errores posteriorum philosophorum, in quaestionibus sese iactantium captum ingenii humani superantibus, nihil ad vitam hominum perrinentibus, sapienter effugit et Methodo quoque, qua usus est in docendo Socrates, suis rimum eius philosophia commendatur Rationem illius exisponit XENOPHON Lib. IV cap. 6. Verum melius per Leitur ex ipsis dialogis Socraticis, ab eodem scriptore conis
servatis. Percipua ars Socratis in eo sita erat, ut a certis quibusdam, eisque usu omnium tritis, notitiis prosessiis, per varias simplicissimas quaestiones, ad quas non potuit non recte respondere is, quicum sermonem habebat, veluti per varios meatus, eo tandem perduceret alterum , ut
intelligeret, cum his, quae tamquam perspicua Cind bitata ipse ultro esset largitus necessario coniunctuminconnexum esse id quod eum Socrates docere vel admonere instituerat. Qua ratione esticiebatur, ut doctrinam Philosophi nostri tanto facilius subinde in animos admi terent homines, quod eas res, de quibus agebatur, non
tam a magistro didicitae, quam ipsi se docuisse, sibi via
Sed, age, ad institutum nostrum propius accedamus, atque ipsam Socratis doctrinam de Deo adcuratius evolvamus. Quae disputatio in duas partes commode scindetur, quarum prior placita SocraHs de 'fo Numine Divino usque natur contianeat, quae ex Memorabilium Lib. I. cap. I. - ωLib. IV. cap. 3. maxime haurienda sunt. Altera pars puella Meraris
BALaus apud CICERONEM e mora mori lib. II. Stoicarum partium defensor ad demonstrandam Dei exsistentiam sere ubivis argumentis Socraticis, latius modo diductis utitur di quamdiu quidem Socratis vestigia premit, proxime abest a v ritate simul vero limites a Socrate praescriptos migrat, erroribus involvitur omnino etiam atque etiam optandum erat, ut maior eorum numerus, qui e Soetatis disciplina prodierunt, in eius instituto perseverassent, nec ducti innovandi studio, a nobili admirabilique simplicitate magistri nimis aberratissent qui ut aliquid sui viderentur adserre, multa recta mutarunt. Dissiligo b Cooste
162쪽
de Ciata Mao, quae Lib. I. cap. 3. Lib. IV cap. 3. ω6.
eiusque natura. f. VII. Pia, in Socrates ad eognitionem vertiti pervemia Cum intellexisset Socrates, quam parum ad invenie dam cognoscendamque veram huius mundi cauliam pro esset studium naturae more consueto philosophorum aetatis suae institutum mussiam fecit hanc inutilem caussarum investigationem, mutas fecit istas subtiles cinanes circa
intimam rerum naturamin elementa quaestiones; a atque ex consideratione rerum naturalium contemplatione mirae sapientiae constantisque ordinis in immensa hac rerum universitate conspicui, coniuncta cum accuratissima animorum humanorum observatione, Auctorem huius mundi eiusque naturam virtutes cognoscere studuit , felicissimo. que successu hanc viam, quae imbecillum hominis ingenium lacillime & certissime perducit ad veritatem, persecutus est. Quomodo vero hanc viam calcaverit, quidve investigando meditandoque consecutus sit, sequentibus articulis evolvere conabimur. f. VIII. Deus es natura intelligens. Ac primum quidem , esse Deum naturam intelligentem, On- Aio ae ratione utentem, Mentem praestantissimam, mundi praesidem generisque humani parentem, firmiter persuasum habuit
diserteque docuit Socrates. Quam quidem persuasionem do mamque tali fere ratiocinio suun ab eo superstructam comperimus Sentio, inquit, mihi inesse naturam intelligentem, quam Mentem Animum vocamus. Sentio, quotiescumque aliquid perficio certum ad finem spe-
PLAT in Phaedone, p. 22o seqq. T. I. ed. Bip. XENOPH. Mem. I. I, II seq.
163쪽
ctans me neque necessitate quadam, neque eas illud agere, sed intima quadam vi animi mei; qui hunc finem cogitatione praeceperit,in actiones, quibus eum consequi conor modereturo dirigat. lac, cum caeter in mines mihi & structura & agendi vivendi ratione sim Ies videam, etiam eorum facta ad finem quemdam tendentia pariter ab intelligenti natura, quae eorum corpora habitet regatque pro cesse intelligo. Quando igitur v. e. aut carmen egregium aut picturam aut statuam affabre laetam aut aliud quodcumque artificium conspicio, non calue dico conflata esse, sed non possum quin mihi persu deam, ab artifice quodam haec esse effecta, cuius miror intelligentiam, quae in ipso opere veluti expressa cernitur. Et quo maioris quidem artis vestigia opus quoddam prodit, quo aptiore consensu partes omnes ad praeclarum aliquem finem conspirant eo maiori intelligentia artificem praeditum habeo. Quod si ergo in contemplatione mundi eiusque partium adeo mira infinitarum rerum, diversissimi generis, ad praeclarissimos effectus obtinendos conspiratio collineatioque reperitur, ut, si sagacissimus quisque mortalium ea omnia explorare aut enumerare vellet, im finitorum seculorum series neque investigationis modum neque orationis exitum adlatura esset an non recta ratio confiteri nos iubet, etiam hunc mundum Mentis alicuius. quidem eminentissimae praestantissimaeque Mentis, vi ac voluntate & consilio ortum esse . atque haec immensa corpora per totum universum disposita sub auspiciis prudentissimi rectoris moveri huncque ordinem servare Esse vero in mundo fines, omniaque ad eos obtinendos optime esse adcommodata, et sola consideratio humanae naturae potest declarare. Ire nonnullis saltem partibus nostra subsistat observatio. Quam admirabilis est structura dispositio instrumentorum, quibus ad rerum nos ambien-
Memorab. I. 4 sa I. 4, a seqq.
164쪽
tium cognitionem hauriendam sumus instruestria Quam mire omnes partes cuiusque instrumenti, ad efficiendum hoc, quod ab illis essectum videmus, conspirant Ita fit, D oculus sit aptissimus ad videndum, auris ad audiendum. Iingua a diiudicandum rerum per os immissarum sapois rem. Quis non ab Atelligentia factum esse confiteatur, ut oculi ob infirmitatem, palpebris tamquam foribus muniti sint, quae, ubi visu opus fiterit, aperiantur, in somno
autem claudantur Porro cum videmus, cilia esse nata, ne venti nocerent, supercilia supra oculos posita, ne sudor a capite defluens detrimenti quidpiam adserat: cum consideramus fabricam aurium, quae omnibus sonisi tent, numquam vero replentur; structuram dentium, quorum alii ad secandos cibos, alii ad diminuendos sunt adcommodatis collocationem oris, per quod cibi ingeru tur, in narium vicinitates oculorum canalium, per quos taetra ex alvo eiiciuntur, a sensibus quam longissimam remotionem cum intuemur innatam procreandi cupidinem, insitum parentibus amorem liberorum, summum natorum vitae desiderium, maximamque interitus fugam aversationem; an dubitare possumus , quin aliquis intelligentia consilioque praeditus animalia effecerit Ratio vetat, rerum ipsa natura omnem hanc rerum universit te intelligentiae vi consistere nos confiteri iubet. Alia quoque via consideratio nostrorum ipsorum eo nos ducere potest, ut intelligamus, praeter animum n strum, aliam esse multo supra homines elatam Mentem intelligentem, quae humanorum animorum quasi λns haberi debeat. Quemadmodum enim particulae istae, te reae, igneae, aqueae, e quibus corpus nostrum concinis natum est, decerptae sunt ex magna illa materiae mole. quae extra nos in rerum natura est sc non debemus existimare, animum solum, nescio unde, quove casu, ita in corpus nostrum incidisse, ut nulla usquam praeter hum
cI. . . Adde, quae paulo inlataus de lapientia ac pro ideatia Dei dicentur.
165쪽
nos animos Mens exsistat quin potius simili quadam ratione intelligi vas est, esse pariter extra nos infinitamqdamdammentem, e qua veluti fonte animi hi, qui corpora nostra habitant ducti sint inuasi delibati. S. IX. Deus est omnipoιens. Quod si ex opere vimin efficaciam opificis cognostere licet, huius mundi contemplatio clarissime nobis ostendit, Deo non modo potentiam , sed summamin infinitam,
tentiam tribui oportere Quanta enim 'uam innumera bilia corpora per immensum universi spatium disseminata sunt quae miro ordine, inoffensa quadam & cogitati nem nostram superante velocitate procedunt, quae perpetuosus praestant, numquam vero detrimenti quidquam capiunt, morbi corruptionisque expertia numquam effo ta sunt omnia bona, omnia praeclarat
X. Deus est bonus, sapiens , pro idens. Ex tota porro mundi eiusque partium fabrica & distributione adparet, Deum, cum mundum procrearet, an, mantium cin primis hominum intellectu gaudentium s lutem, commodum delectationem spectasse, atque hunc finem optima commodissimaque ratione esse consecutum. Deum igitur bonum sapientem dicamus necesse est Ν que vero opus suum, initio constitutum, deinde deseruit. ac veluti proiectum omisit; sed constantem naturae cur sum perenni vi conservat in opus sapientissime benignissimeque institutum provida sua cura complecti numquam
intermittit. Inprimis vero praeclaram continuamque e ram gerit naturarum vita ac sensu praeditarum, praesem timque hominum, quorum in usum maxime omnia comparat, utin ad necessitatem is delectationem nihil eos deficiat. Praebet nobis lucem, ne qua licet oculis gaudeamus, caeci soremus. Quiete indigentibus noctem n
166쪽
his tribuit ut quam commodissime requiescamus Sol luee sua rerum omnium adspectum aperit, & continuato cumsu distinguit temporis diurni partes. Nox, cum propter obscuritatem incertior sit lumine astrorum, quantum satis est, perfunditur. Porro eum sine cibo sustentari vita hominis non possit, multae & multiplices fruges diversis temporibus e terra nascuntur, neque eae solum, quibus ad conservandam vitam opus habemus, sed 'uibus det Etatio accedit. An non providae sapientiae testes sunt, aquarum multitudo usus ignis, aer universae terrae circumfusus, siderum conversiones. inprimis solis, qui, quam do cursum suum bruma inflectit, iterum accedit, ut alia ad maturitatem perveniant, alia, quorum tempus praeteriit, igne solis admoto exarescant haecque ad hunc diem constanter ita fiunt, ut beneficum ilhad astrum numquam neque adpropinquet nimis, ne nos adpulsu suo exurat; neque nimis recedat, ne longiore eius abscessu frigore con gelascamus. Quae cum ita sint, mutuis reversonibus, xima commoda in terricolas effunduntur. Deinde hoc quoque sapienter institutum, quod neque gelu neque aestus nobis subito superveniat, sed ita paulatim succrescat, ut
unumquodque extremum nonnisi minuta progressione n his obrepat IS XI. Bonitas Dei erga universum genus humanum: Haec quae hactenus recensita tuerunt, commos a m mini sere cum caeteris animalibus sunt communia Verum etiam plurimis in rebus homo brutis anteeelfit. Ipsas enim bestias cicurat & domat, lacte illorum4 carnibus vescitur , multo validiores suo subiicit imperio ut quocumque modo commoditati ipsius inserviant. Porro cum caeteras animantes abiecerit Deus ad pastum, soli homini erectum incessum tribuit, quo plurium rerum adspectus illi pat rei superne post conspiceret, offensionibus minus esset
obnoxius. Caeteris porro animantibus, quas Deus pronas N. 3, 3 m.
167쪽
finxit, pedes modo eontigerunt, qui ineessu tantum Im. serviunt homini manus quoque adaptatae sunt, pharimarum rerum ad eius salutem spectantium agiles celeresque ministrae 3 Quamquam lingua euncta animalia gaudent, sola tamen humana ita efformata est, ut, si mota variis modis os adtingit, articulatos sonos AEngere possit, quia hus sensa animi nobis invicem aperiamus, & quae bona comperta habemus, pulcem communicemus; quibus item Ieges seramus, & civitates administremus. Vis enim orationis conciliatrix est maxima civitatum a Verum enimvero, pergit Socrates, Deus non modo corporis curam habuit, sed etiam quod maximum est mentem praestantissimam, naturae divinae simile .participem, nobis indidit. 3 Quae enim anima alius cuiusquam animalis sensum habet Deorum, pulcherrima haec maxima concinnantium t Quodnam aliud animantium genus Deos colit Z Quae alia anima magis, quam humana, idonea est ad praecavendam famem, stim ad depellendum s gus, calorem, ad medendum morbis, ad exercendum ro-hur, ad comparandam doctrinam, ad retinenda memoria visa, audita, pereepta Cui non patet, homines inter hestias veluti Deos vivere, eas natura, corpore, assim Ionge antecedentes macti enim sumus figuram corporis
habilem cingenio nostro aptam. Quid enim humana ratio, tauri corpore indus effectura esset aut quis, nuum seret usus sine ration, Quantam igitur dignitatem tribuerit Socrates animis humanis, quos Dei societate quadam teneri dixit ex iis, quae supra memoravimus, satis perspicuum est. Hinc qumque amieos suos tam ardenti studio exhortabatur, ut sui ipsorum, virtutum, vitiorum suorum cognitionem,
admoniti Delphici templi titulo sibi compararent νε ut
168쪽
vires usina exercerent, excolerent, perficerent; ut vi
tuti miderent, pravitatem clibidines, quae animum, culant laevastant, fugerent. 6Iam cum philosophus noster tam praeclares de Deo de animis humanis viriutibus mserit disserueritque, quis dubitabit, quin hanc vitam crediderit immorialitatem consecuturam t Xenophon inmemorabilibus quidem hac de re non sisserte agit verum in Cyropaedia, scin qua imaginem boni principis luxin magistri sui praecepta e primere voluisse videtur, moribundum Cyrum plane Somcratico more de animi immortalitate durarentem iacit, ut summa sit Verisimilitudo, totam fere ilhun orationem e doctrina Socratis perfluxisse. Deinde apud Platonem, qui quidem permulta de suo admiseet, notae sunt illa disputa tiones, quibus a Socrate suseis egregie haec quaestio
s. XII. 'eutaris Der Morum hom-- Ma simul de Disininione, O de gemo quem vocant) Metam. Non modo persuasus fuit Socrates Deum generis humani in universum curam habere, sed etiam unicuique homini peculiari modo prospicere. Quamvis enim homo im tellectu suo permultarum rerum cognitionem complectatur, sibique multis in rebus ipse consulere possit saepius tamen accidit, ut, quodaam consilium sequatur, quamve
ld. 6, 16sqq. III. 9, seq. IV. I, 2 seqq. l. 3, 6 seqq. I. 3. II. in inhi.
XENOPHoin haec quaestio sorsan ad defendendum Soetatem tanti momenti visa non erat, ut. eam fusius exponeret, cum do ctrina de immortalitate animorum per rulgata esset inter Graecos. Mestin eum in ipsis etiam Memorabilibus cap I. Lib. IV. gimus, quanta fiducia, quam bono animo Socrates de morte uitante loeutus sit, quantamque constantiam ostenderit, non possumus non nobis persuadere, eum mentem post obitum vitam continuaturam credidisse.
169쪽
agendi rationem teneat, per se constituere nequeat, quoniam id, quod in quacumque re gravissimum est, nempe exitum rei, praevidere non valet. 3 Huiusmodi dubiis in rebus Deus homini, quae agenda sint, inuae ratio, ut optime omnia nant, ineunda, per varia signa, quorum scientia ἀνinatio adpellatur, a portendere dignatur. Pra sertim vero curae habet proborum hominum salutem quis in rebus, in quibus sibi ipsi consulere nequeunt, ad Deum confugiunt eiusque favorem sibi precibus ardentique cultu conciliant, numquam consilii inopes discedunt psed ab eo, qui unus rerum omnium eventus exploratos habet, omnia bona bono animo sperare possunt 3 Duplici vero ratione homines consilii divini participes fieri ex immine videtur Socrates, cum per signa inferna, tum Per extema. Ad internis retulisse videtur illud consilium, quod credidit ipsum Deum, nullis rebus extrinsecus inte venientibus dare homini pio. ei quasi in animum i spirare, si dubiis in rebus fidenti animo divinum consilium sibi expeteret. 4mine, Deum ipsum fibi consulionem O a monis em adesse dicebat Socrates. Quod quidem non ita, ut a plerisque factum video, accipiendum esse arbitror. quasi peculiarem quemdam Deum, sive Genium rem ae socium sibi uni prae caeteris hominibus tributum statuisset. Ex Xenophontis saltem libris nemo hoc facile eruere poterit. Si enim legimus locum Libro I. cap. r. f. seqq. in quo potissimum hac de re sermonem facita Mophon, s ac cum eo alia loca de divinatione compara
et Mn. Mem. I. I. seva IV. T. Io. I. 1, 9. l. 4. Is IV. . a. LIV. s. Infra Sin. HII. de Cultu interno. 44 ee. Eo minus vero est mirandum Socratem hoc persuasum habuisse, quum eas etiam ipsas anuni dotes, quibus a natura instructus homo est, tamquam eximia benefieri, quae divini Numis nis singulari benignitati aeeepta essent reserenda praedicare con suevisset Mem. I. I, 9 es. l. 4, 13. .
I Soco em , inquit Enoisoai, divinatione usum esse sciunt
170쪽
imis, nihil aliud nobis inde colligere licebit, nisi Soer
te adfirmasse Deum eumdem, quem huius mundia hernatorem & humani generis parentem venerabatur, sibi, & omnibus qui studiose Eum colunt, in rebus o scuris, quid agendum sit, portendere 6 Simul vero ex iisdem locis in elligimus, iam tum male interpretatos fuisse eius sententiam adversarios, invidia nempe correptos Adsima vero Munna, vulgaria divinationis genera, ut auguria, sacrificia, prodigia, oracula referenda esse censeo; quae non omnino sprevisse videtur Socrates: forsan quod istas res quasi sortium quarumdam vim habere putarit,
omnes Celebre enim eius est assertum, Deum sibi portendere. Ex quo potissimum capite mihi reus actus suisse videtur, tamquam qui novos Deos introduxisset. Eo vero nihil novi ille induxit. Quievmque enim divinationem esse eredunt, ii utuntur avibus, oraculis prodigiis' sacrificiis mi vero etiam ipsi exi mane quidem, non ipsas aves aut eos ho- , qui fortuito se nobis dant obvii, scire, quae Deos consulentibus conducerent, sed Deos per ista signa nos admonere; at plerique vulgo dicere solent. - se ab his Misus hisque pressi is impelli aut averti Socrates vero , eum verba sua semper animi sententiae adcommodare consue vicit, eonstanter dicebat Devomu uim sibi portendere seque ad-6 Loea Xenophontea cwargumenta, quae ad firmandam opinionem
pertinent, Socratem non peculiari cuidam genio suam μαντικὴν
tribuisse, sed ipsi Supremo Numini, haec sunt sere primum ipsa illa disputatio lib. I. e. r. g. a sqq. ubi XENOPHON , ex professis
agens de Socratis μιν rnis, promiscue utitur nominibus Θιὸς, θιὼ, τὸ ἀφανιον, quae alibi eodem modo ad Summum Numen reseruntur. Deinde l. I, 9 ubi de omnipraesentia Dei sermonem tacit Socrates, manifeste τοι θεῶ tribuitur τὸ Οὐαινειν πιaὸ θμπιιων παντων ωs Lib. I. 4, I 8 τῶ θιim. Porro I. I, 9.
IV. , ra coll. I. 4, 18. xaperte ait idem, Deum non modo sibi uni portendere, is cuilibet homini qui sincera pietate favόrem illius sibi conciliare studuerit. Denique lib. I. 3, 4. disertis verbis haec inveniuntur: Mia et Attio α-ς μι-εαι πυ- σοῦ oke E quibus abunde patere puto, Socratem miniam sibi a pera inari quodam tento indiei fieri adfirmasse G. IV. 3, a. IV. 3, 3 seq. tr. Μια. I. 1, 6. i. 4 II.