장음표시 사용
171쪽
quarum ope Deus hominibus in rebus dubiis quia tacto
opus esset, aut quis laturus esset rerum incertarum Eve tus indicaret. Quamvis autem Deus in rebus dubiis consulere nobis velit . nequaquam tamen eneno diu nationis abutendum est. Insanire aiebat Socrates, is fas committere hos, qui neglecto ex ignavia aut superstitione rationis usu, per divinationem explorare vellent ea, quae Deus mortalibus per virium earum uiuis, quibus sumus a natura instructi accedente humana arte atque
industria, cognoscenda dedissetin intelligenda. Contra et iam mente captos adfirmabat hos, qui nulla in re ad diu num consilium confugiendum esse, suamque rationem sesubivis satis praesidii praestare existimarent. Iam hos. qui utrumque vitium,in superstitionem .in despiciemiam divini consilii effugere vellent hortabatur, ut eas i genii dotes, quibus divino beneficio a natura instruct, sunt homines, sedulo excolerent atque subsidiis omnibus quae ad perdiscendas humanas artes ipsis suppeterent, gnariter uterentur ne, ubi opus uerit, consilio egerent; tum vero, ut in iis demum rebus, ubi humanae artes atque se sdia eos deficerent, & nee ipsi sti saperent, nec aliorum hominum consiliis satis confidere possent, ad exquirendum per divinationem Dei consilium confugerent.
araninaeia etiam Graeciae tanti Aeefit Socrates, quemadmodum doctis nonnullis Viris persuasum video, io mihi quidem dubitari posse videtur. Eius enim rei idonea documenta requiro; neque vero penitus latere Socratem potuerant sacerdotum fraudes atque artificia. Quod vero Xenophonti ad Cyrum in Asiam se conferre meditantiosuasit Soerates, ut de suseipiendo itinere Delphicum Apollinem eonsuleret, id quo pertinuerit, ipse XEκοα PRO M. Maxped Cyri, init libri III ubi de ea re agit, satis deis clarat Sellicet per se probaverat eonsilium illud Xenophontis Socrates, sed verebatur ne ea res Xenophonti invidiam eirium suorum consaret; ad quam declinandam invidiam ommodum fore arbitrabatur prudentissimus praeceptor si oraculi responso
172쪽
s. XIII. Deus ubisis adest, mrua suae
CumSocrates Deum omnia curare, omnibus prospicere, hominibus semper consulere existimaverit consentaneum erat, ut eumdem quoque ubivis ades, omiuia videre seire statueret. Intimo sensu novimus, inquit, 3 animum, Mum toti corpori adesse, illudque ex voluntate sua gu- hernare oportet igitur nos existimare, Prudentiam etiammam, quae omni rerum universitati praesidet toti mundo interesse & cuncta ad voluntatem suam disponere. Non pintandum, nostra quidem lumina in multorum stadiorum spatium prospicere posse, oculum vero Dei non posse omnia Cerbere non putandum, nostram quidem mentem quae
in proximo, quae in Sicilia, 'uae in Aegypto gera tur, curare posse intelligentiam vero Divinam non posse simul omnibus esse intentam. Quod si vero, quemadmodum homines colendo cognoscimus hos, qui nos vicissimcolare cupiant, & gratificando, qui gratias nobis reserre velint, & consulendo, qui prudentia gaudeant, sic etiam
Deum venerando voluerimus experiri an dubiis in rebus consulere nobis velit tunc sane perspiciemus, naturam Divinam talem tantamque esse, utin omnia simul videat.
omnia audiat in ubivis adsit, & ipsas intimas animi nostri cogitariones atque consilia perspiciat,in rerum omnium curam habeat. 4
At dicet aliquis, non videmus, ut operum humanorum opifices, se mundi conditorem dominumque. Non exspectandum est, regerit Socrates dum sermam Dei conspiciamus sed operum illius consideratio impellat nos ad eius curutum venerationem Etenim ne animum quidem nostrum oculis cernimus, qui cum divina natura proxime coniunctus est; sed ex effectis eum moderatorem di dominum totius
173쪽
eorporis esse sentimus 3 Nec solem ipsum, cuius maximis heneficiis fiuimur, temere intueri licet; nec venti, aliique Deorum ministri, quorum effecta sentimus, oculis cernum tur. Ita quoque vis lotestas Divini Numinis, etsi ipsum oculos fugit, ex maximis operibus, quae ab eo quotidie perfici videmus, cognoscenda est a
f. XV Deus est unus. In legendo Xenophonte animadvertimus, Socratem mox Deum, singulari numero, mox Deo , plurali numero, discere ut in summa inconstantia & ambiguitate versari vis deatur. 3 Sive vero plura inferioris ordinis numina esse autumavit, 4 sive το δαιμονιον respectu variorum adtribuistorum του λους in plurali numero vocari posse putavit, ut unus idemque Deus v. c. sub nomine Iovis, tamquam pater conservator humani generis adoraretur sub nomine Neptuni, tamquam rector aquarum c. sive denique ita Iocutus est, ut ad communem civium suorum opinionem rationem loquendi subinde sese ad temperans, paratiores ad audiendum redderet au torum animos,in ad veritatem ab eorum sensibus notionibusque remotiorem lacilius ac cipiendam hoc certe tam ex totius cuiusque disputati rus, qua de Deo ex professis agit Socrates, nexu ratione, quam ex variis sive nominibus sive circumlocutionibus,
quibus Supremum Numen designat Philosophus noster, s
a I. 4 9. IV. 3, 4. IV. 3, 3 seq.
VELLErus quoque apud CICERONEM de aerari moria. II. r. prehendit Soeratem hanc ob caussam. Atque etiam xenophon is inquit, pavetonsus verbia eadem quae Plato fere pereat. Facia
enim in iis, qua a Merate iam musit, Geraram disputorem . formim Dei quaeri non oportere eumdemque O fotimis animum Deum dicere, O modo urium, eum avium plura Deos.
Me IV. 3, 3. οι ἄλλοι Θιοι uni supremo Deo opponi videntura sed quosnam ibi δμου θιοι dieat, haud satis nobis quidem in plano est. Nomina haec sua seret . θῶς I. 4. 3' ridis. ν θι- L
174쪽
satis adparet, eum unum modo Deum mundi conditorem, Conservatorem gubernatorem eredidi e Deum emine tiori quadam notione, potentem, Onum, sapientem ho minum amantem omnia scientem, omnibus prospicientem, ubi vis praesentem.
Theotigiae Socratis pars altera de Cultu Diuino.
S. XVI. cultus Divini messuas, inlisas. Varias caussas adtulit Socrates, quamobrem Divinum Numen ab hominibus coli debeat. Et primum quidem, quod etiamsi adeo supra nos elatum si, ut cultu nostro egere non videatur, nos tamen dignos censet, quorum commodis prospiciat. 6 Deinde, quod ex eius cultua nitatem, amorem, providentiam, benevolentiam illius erga nos optime cognoscimus. 7 Porro quod ipsis animis nostris quaedam innata est veneratio Deorum. Unde enim conscientiae atrocissimi stimuli, qui dies noctesque pungunt atque excruciant eos qui male secerunt i unde vero summa ista tranquillitas animi bonarum actionum sibi conscii nisi insita nobis esset opinio, Deum esse, qui bene aut male nobiscum agere possis, cuius legibus parere, quem adorare fas si, Neque vero temere & ex nescio qua fraude comcepta illa opinio videri debet, quaein publice apud gentes omnes constanter obtinuit, privatim optimorum qu rumcumque hominum trudentissimorum animis maxime insidet Nempe divina haec lex est, animis hominum ab
175쪽
ipso Deo inscripta cole Deum; quam qui spernit, eum ex ipsa rei natura inevitabilis poena comes sequitur. Divinas leges nemo mpune laedit, quia ex eo ipso, in quo illae
spernuntur, naturali consecutione poena oritur.' Ade
que e legibus divinis in humanas translata lex est de Cultu
Deorum: non mala arte sed quia manifestum erat civiatatem, quae reverentia Numinis Divini non contineretur,
perpetuis bellis, seditionibus, fraudibus, iniuriis, immanitate, aliis laetetati hominum inimicillunis malis, ceu gravissimis poenis, cum ipsa legis contemtione coniunctis, exagitari vexarique. f. XVII. cisus D exsonus. Quod ad modum colendi Dei adtinet. ratione externiis, tus lege eivitatisin dictis & factis secutus est Socrates; alios quoque, idem ut facerent, hortatus est 3 Sacrifieabat more maiorum in publicis privatis altaribus a que cultum exhibuit Diis in templis civitatis. s. f. XV. Alienis enim rebus se immiscere eos iudicabat, cinanem
laborem suscipere 4 qui ritus auctoritate civitatis receptos privata auctoritate vellent mutare. Igitur Socrates, ante omnia, meniorem notionem de Deo pervulgare studuit; ratus, hanc caeteros abusus, caerimoniis tantum inhaerentes, facile profligaturam esse. In sacris autem aciendis, illud praesertim Hesiodi praeceptum, καδδυναιιιν pro viribus, pra su uribus ae λεαινάτοισι θεοtiri, commer dabat Deus enim non veluti mortales splendidis donis cultusque.magnificentia ducitur, sed piorum maxime honoribus d levitur. Hinc credidit Socrates, Deo aequest
1 IV 44 3 seqq. quo loco egregia eontinetur disputatio de Legibus Muralibus a Deo animis nostris inseriptis. Cf. CicEsto de Leu. II. 7. 3 XENOPH. Mem. I. 34 l. Cons. CicER de Leu. II. 7. mane vim subiectam esse puto vocabulis πιμ. γους καὶ ιμ- - . quibi utitur XENoprio loco modo citato nec video. - περ που vulgo superfuisses h. l. exponant. Dissilias by Ooste
176쪽
vere exigua pauperum dona, atque splendida magnifica divitum sacrificia. Quod ni ita esset saepius improborunt dona acceptiora illi orent, quam proborum. Vita autem homini non esset optanda, si Deus magis gauderet sacri ficio pravi hominis, quod splendidum esset . quam boni Probique, quod tenuein exiguum. I. XVIII. citius es intranus. Ex his, quae modo memoravimus, iam satis adparet exustimasse Socratem, verum Dei cultum non externis splendidis actionibus . sed ex animi adfectu eius qui Deo hono rem exhibet,&ex sincero virtutis studio esse iudieandum. Qui divino Numini inquit, acceptus fieri cupit, hunc ante omnia grati animi sensum illi declarare oportet. Tam etsi vero divina beneficia nemo mortalium digna gratia a, aequare potest Dei tamen benevolantiam nobis possumus conciliare, si constanti conatuin numquam intermissa virium contentione nam lue praesertim etiam valet illud κώδυναμιν omnem vitae actionem ad eius voluntatem adtemperare, sempe eius iudicio nosmet adprobare, ac toto de pectore sinceroque animo illi placere eique parere studemus . Quale si vitae institutum tenemus, Demul
Menti I. 3, 6 IV. 3, 3 seqq. III. 9, 33. IV. 6, 2 sqq. Neque vero ham prae ceptis tantum doeuit Socrate, sed etiam exemplo suo comprobavit. Sie, quum senato quondam fuisset, Muniversus populus novem praetores iniusta sententia ad capitis supplicium damnara volitisset, Socrates, qui eoncioni per id tempus praesidebat. -- luit populo suffragiorum ferendorum potestatem dare, vel maxime indignante omni pleba comminantibus potentioribus mari luit nempe sacramento, quo ndem1uam obstrinxerat ex legibus Iustitiae sese acturum, satis Mere, quam praeter id quod iustum atque aequum ipsi videretur gratificari populo, sibique ab ira somnunantium cavere. Alim. I. r. is Sie etiam ho eximiumphetatis Socraticae specimen est quod ubi aliquid a Deo sibi fignificatus puravit, non magis sibi persuaderi passus est, ut contra Dei iudicium ageret, quam si quis ei persuasisset, ut viae ducem caecamin locorum ignarum, loco luminibus praediti
177쪽
nos tali Oliuin obsequio probamus, summam quoque G
duciam in eo reponere,in ab eodem optima quaeque non solum precibus expetere, verum etiam firma persuasione exspectare possumus debemusque. In precibus autem ad Deum landendis illud praecipue spectandum esse monebat, ne, quae bona atque optanda nobis sint, ea ex fallaci nostro iudicio unice aestimemus, meo id, quod ab eo impetrare cupimus, quasi nominatim praescribamus; sed ut simpliciter ac generatim ea, quae vere bona ac salutaria sint, a Deo precemur, firmiterque nobis persuasum sit, Deum ipsum, quid sit quod maxime nobis conducat, optime perspectum habere, ac pro sua sapientia & benignitate omnia longe meliore ratione, quam pro imbecilli nostri ingenii captu, dispensaturum.
Haec sunt sere, quae nobis Xenophon circa doctrinam Socratis de Deo eiusque cultu memoriae prodidit. De quibus diversi homines diveria ratione statuerunt. Alii Socratem sanctissimo religionis nostrae statori Christo eiusque Ap stolis aequiparare aut etiam anteferre ausi sunt quorum mireris inanes conatus Quamvis enim multa iste praeclara,
viamque cognitam habentis, adsumeret. Atque aliorum dementiam vituperabat, qui contra testatam Deorum voluntatem agmepraesumerent, caventes scilicet, ne in hominum incurrerent reprehensionem. At ille omnia ita longe posthabebat Dei eonsilio . ut postquam Deum ita de se decrevisse iudieavit, vel ipsam mortem sorti constantique animo subiret existimans, Deum ea
etiam, quae mala nobis videantur, in eommodum nostrum comvertere Asem. I. 3, 4. IV cap. 8. toto. IV. 3, t . I. 34 2. Plane Socratico ingenio adeomniodata eum
XENorno in conspirans est illa etiam disputatio Soeratis de eulis divino a de preeibus ad Deum tandendis apud PLATONEM in Aleibiade II. quae eonferri meretur. Ac specie prosecto non caret id, quod teste Athenaeo lib. l. p. 3μ. c. ciam olima nonnullis ereditum defensumque est, ipsum illum Dialogum qui Alcibiades seundus inscribitur, non a Platone, sed a MAEO-phoare esse conscriptum.
178쪽
egregia veritatique adcommodata docuerit tamen non modo eadem omnia in Sacris Literis iterum iterumque veniuntur, verum etiam eiciariore in luce posita, multisque aliis veritatibus, ad veram hominis felicitatem adprime facientibus, aucta, quarum apud Socratem vestigia nulla coinparent. Alii contra meritam Philosophi nostri laudem imminuere, deprimere, conterere Voluerunt partim institui; partim concitati audacia eorum, qui divinitus revelatam doctrinam prae Socratis doctrina contemnere ausi sunt; partim nullam temporis rationem habentes, Socratem, velut Christianum philosophum, iudicantes, pluraque a viro revelationis luce destituto, quam postulare par erat, exigentes. Hinc multa acriter urgere & criminari, vitupera re in eo solent, quae aut omnino cum nulla ne specie quiadem veri dicuntur, aut sat firmis testimoniis non fulciun-rur, aut consultis temporibus quibus vixit Socrates, conis sideratis aevi istius moribus pensato aliarum rerum circumstantium concursu, non tantam acrimoniam desiderant; licet ad nostra tempora, ad nostros mores, ad nostram omnium praestantissimam Christianam doctrinam relata, prehensionem mereantur. Verum enimvero minime pro eo homine habendus est Socrates, qui humanam naturam erroribus obnoxiam plane exuerit, neque pro tali doctore,
qui morum disciplinam doctrinamque divinam ab omni labe purgare, hominesque ad eum cognitionisin salutis r dum, ad quem postea Deus ipse nobis viam per Christum
patefecit, perducere debuerit verum pro viro, qui sana ratione duce, quantum admisit conditio humana, temporum ratio, invidia civium, ad cognitionem veri Dei viri tu, atque ita ad vitam beatam pervenire studuerit,in alios quoque, si modo praeceptis aures animosque dociles praebuisent, ad eamden perducere tentaverit a Neque vero
a Socrati ante omnia eurae suit, ut similiaribus suis veram notionem Dei coniune Nonis, quam Deus eum hominibus habet, instillaret quo eos, non modo eum in luces coetu hominum versarentur, verum etiam in solitudine, perniciosorum saepe
179쪽
inutiles fuisse praestantissimi viri conatus, vitam eius do- inamque perpendentibus iacile licet intelligere ut rationibus bene subductis, non possimus non eum omnis anti. quitatis philosophorum principem adpellare, cin opthn
rum hominum numero, quorum grata atque cara omnibus manere debeat memoria, reponere.
consillorum matre Ze nutriee vitiorum, a malitia, a turpitudine, ab iniustitia, ab impietate avocaret Mem. I. 4, 9. IV. . . Multo magis vero doruina sua prodesse potuisset Socrates, nisi partim communis superstitio, quae non impune impugnatar, eareeremin mortem minatur, partim auctoritas Sophistarum, qui fluctuantis multitudinis opiniones adsensu suo fovebant,
es. . IV. hrestitissent. Quis enim non didicisse mavult, quam distere es. PLAT. de Repus Lib. I. Tom. VII pag. 37 seq.
180쪽
Sectio I. Imago status Theologiae apud Graecos ante So
x. Antiqui Poetaeo Sacerdotes. S. I. a. Antiquiisimi Philosophi S. II. 3. Anaxagoras. S. III. 4. Sophistae. S. IV. Eho IL Socrates eiusque Theologia. Caput I De Socratis moribus4 doctrina praemittenda quaedam: I. Socratis animi indoles. S. V. et indoles doctrinae Socratis. S. LCaput II. Theologiae Socratis pars prior de Deo eius
a. Via ua Socrates ad cognitionem Dei pervenitia. Cognitio ipsa, quam habuit de Deo. a) Deus ea mens f. VIII. a Meus est omnipotens f. IX. 3ὶ Deus est bonus, sapiens, providens. a. in senere f. X. b. in specie ubi agitur H de bonitate Dei erga universum genus humanum. S. XI. H de peculiari singulorum hominum cura, de divinationed genio Socratis. S. XII. Q Deus ubivis adest, omniscius est. S. XIILs Meus oculis non cernitur. S. XIV. 6 Meus est unus. f. XV.Caput III. Theologiae Socratis pars altera de Cultu di
a. Eius necessitas itilitas. S. XVI. a. Cultus externus Dei. f. XVII. 3. Cultus Dei internus. S. XVIII.