장음표시 사용
201쪽
quippe fallimur praeclara eorum specie ficta gloriae opinione nominisque amplincati, quod sequi ea ubi absoluta fuerint oportet, illudimur praestringuntur itaque oculi
nostri eorum splendore cernere iam eadem absoluta audire iam hominum laudes celebrationesque nobis videmur: deinde cum propius ad perficienda accedimus consilia, aseque impedimentorum obruimur cumulis, animus angitur, voluntas vacillat, & iam in eo sumus, ut quae tam laeta hilarique mente conceperamus conusa, mittamus, eorum. que absolutioni valedicamus. Haec voluntatis inconstantia fluctvatio, quae magnum hominum numerum occupat,
quam aliena ab iis, qui gloriosis funguntur actionibus esse
debeat, rei ipsius natura declarat. Quid enim in qua ress ne magna opera data, sine multa virium intentione, cum
adsueto hominum torpore geri potest, num gloriosam quis eam adpellet Illa vero gloriae plena adpellanda est, quae
magnis dissicultatibus superatis, magna molestiarum, repulsa, magnarum utilitatum specie & eximiorum honorum fruetii, qui offerebatur spreto, feliciter bonoque cum suo cessu fuerit perfecta. Ut autem adeo bene geratur perficiaturque res, quanta animi constantiain robur desideretur,
lacile perspicitur. Atque illud ipsum, quod veram Socratis sortis animi dignitatem iretium constituit, est consta tia, perpetuitas, stabilitas, perseverantia. Ab ipso stilicet
temporis puncto, quo virtutis cognitionem sicultum ximam hominibus adferre utilitatem posse Socrates sibi suaserat, non interrupto & indefessis labore contentioneque, ut virtutem Melicitatem inter cives suos dissem naret, magno huic scopo obviam ivit. Atque, ut cuivis eximia Socratis animi constantia in oculos incurrat, quot quanta illi obstacula per temporum, in quae incidit, rationem fuerint opposita, iam paucis recensere iuvabit. Doctrina , quam Socrates Athenarum incolis nuntiatat,noo omniumque auribus peregrina erat. Ne Philosophi quidem ante Socratem id agebant, ut, licet de omniis rum supra hominum captum positarum universitate multum
202쪽
inter se digladiari consuevissent, ad hominis humanaeque
naturae conditionem investigationes suas converterent;
adeoque hac patefacta quid homini sequendum, quid sugiendum sit, quo stabilis selicitatis particeps fiat, rudes h
minum animos instituerem. Socrates igitur primus erat, qui divinam hanc Philosophiam , quae morum emendati nem, adeoque internam mentis persectionem, propositam sibi habet, in hominum conventibus congressibusque ape- erit. Superstitio vero a teneris omnium animis veluti i tita. phistarum malis artibus firmata corroborata, maiorum auelaritate augustam quamdam sanctamque maiesta tem nacta, ita altas apud vulgum radices egerar ut, qui perspectum habet, quanta tenacitate opiniones, quascum Iacte nutricio quasi uximus, ubi provectior aetate altae sustentatae sint, defendantur, is tacite intelligat, quam difficulter inaudita antea Socratis doctrina apud Athenarum cives hospitium invenire debuerit. Εvellenda & exstirpanda ex eorum animis erat opinionum de rebus ad religionem spectantibus mira perversitas; quo semen, quod in eorum animos ipse spargeret, melius feliciusque efflorescere,in aliquam tandem fructuum messem ferre posset. Sed quam aegre haec sublimis hominum animos emendatrix philosophia per atras superstitionis penetret nubes, omnium secu-Iorum experientia evincit.
Aliud impedimenti genus in summa illorum temporum
lavitate morumque corruptela erat positum. In tanta nismirum vitae licentia, quanta hoc viguit aevo, si morum magisteriona mentis indole ingeniique sagacitate ductus, ut ad meliorem homines revocet viam, inter illos surgere audeat, qua spe nisus aliquantulum emolumenti suis pra ceptionibus in homines se derivaturum sibi persuadebit Quem vero magis fugiunt quasique exhorrescunt perditi, luxuriosi, omnique lubidinum generi dediti, quam eum, qui lubidinibus uena iniicere, & ad saniorem vitae rationem meliusque institutum reverti illos iubet, hortaturque, ut, temeritate hac abiecta rationem in consilium adhibeant t
203쪽
Soerates igitur ab eiusmodi hominibus, qui balluarum ritu ad quaslibet voluptates propensiores erant, quam ad vitae recte instituendae praecepta sequenda, haud sane facile exspeetare poterat, ut severiori huic disciplinae aures suas essent adcomodaturi. Quin potius consentaneum erat, ut hi quidvis etiam agerentin molirentur, quo alios quo que, qui patientem disciplinae adcommodare aurem vissiessent, a recto quo coeputant tramite avocarent, in tran versum abriperent. Morari vero Minhibere tantam torrentis vim , non exigui obstaculi propulsio putanda est. Sophistarum denique pravae artes, quibus populum,4 iuvenes praesertim, laqueis suis implicare studuerunt. S
cratem vero quovis calumniarum genere proscindere, &suspicionem, contemtrum, odiumque civium suorum in eum concitare non destiterunt, minime praetereundae sunt inam
censendis difficultatibus, saluberrimo nobilissimi Philosophi
instituto obiectis. Quae nimirum, quamvis cumulatae atque gravissimae non tantam tamen vim habuerunt, ut Socratem a consilio, quod semel ceperat, avertere pin
f. XI. Socratis animi fortitudo IIIo ex praerosa moris stilusa perpessione claristae elueeti Haec voluntatis mira stabilitas in vitae eius exitu summa etiam luce splenduit. Quam iniuste Socrates ad necem o eundam coactus suerit, Atheniensium muli coaevi, at potissimum posteritas perspexit. Nemo autem firmius ipso Socrate de mortis, quae ipsi instabat, iniustitia persuasus erat. ι Tamen, licet forsan vel precum vi aut flebili deserusione gratiam iudicum sibi conciliare, vel amicorum operae vinculis elabi tugaque salutem sibi parare potui et . a hac via contemta, quidquid magistratus decrevisset, lubenter serre, eiusque voluntati, quaecumque tandem illa esset, ultro nullaque iudicii reluctatione sese subiicere antetulit.
204쪽
Atque ita laetus iniussum perpessus est sunscium, eoque ipso constantisin fortis animi luculentissimum civibus suis omnique posteritati documentum praestitit. Quo magis vero constantes vitae Philosophi nostri rati
nes cum vitae eius exitu coniunctas contemplor, eo maiore admiratione praestantiae atque eminentiae huius Viri te- sentio. Neque adeo aptiorem meisque rationibus adcommodatiorem, in exitu harum pagellarum constitutus, coronidem scriptiunculae huic imponere me posse arbitror, quam si eadem, quibus XENOPHON Memorabilia Socratis conclusit, mea hoc loco faciam verba Mihi quidem, eum raris esset Merates, quatim e memoravi, nimirum adeo religio- sua, ut sine De m eonsilio nihil ageret; adeo iustus , ut nemini ne exigua qui em in re noceret, plurimum vero prodebs iis qui ipso uterentur adeo continens , ut numquam id quod iucundius esset, meliori anteponeret; adeo prudens, ut in messoribus is peioribus diiud adis non errares, neque asteritis ad hoc omia egeret, sed ipse rata regnisionem horum D meridensque qui Marte ρομιαι praeciam optata eommode O subtiliter Asserendi, tum ali rum sententias explorandi errantes redarguendi ad virtutem ac
λonestium homines excitandiu eiusmodi vir esse mihi visus est. qualis vi si is optimus O beatissimus iudieandus si Quodsi
cui fetis videtur, is velim, asiorum eum huius conferra moribus , atque deinde iudieitim faciar.
CAP. I. De Socratis in Deum pietate. 3. I. I. CAP. II. De miro Socratis felicitatem hominum prora vendi studio S. 3-6. CAP. III. De Socratis animi sortitudines constantia. f.
205쪽
EX GERMANIC AEERMONE IN LATINUM CONVERSAM.
Indutati bonae indolis Adoleuentulus, se ipsum perremas , O seeum ipse tali quodam modo dissereris.
Ι rerum infinitis modis variarum atque variarum quae mihi in hoc mundi theatro circumspicienti occurrunt, aut quae vel corpus meum vel animum quocumque modo adficium, longe maxima pars ita comparata est, ut V luptatis cuiusdam sensum magis, quam doloris aut aegim
Excerpta est hae Commentatio, e nune primum in Latinum sermonem conversa. ex libello quem Germanico olim idiomate in usum Gymnasii Argentoratensis auctor superiorum Commentationum conseripserat eui titulus Teumeris Lesbuia fur die ueni, tum Gebravita de Serasburgi hea G mastimo qui libellus primum anno MDCCLXXX in publicum editus est his quidem interim recussis. Est autem pars haec posterior eius capisis, quo de Mente humansi in praedicto libello agitur: quo capite eamdem sere demente humana dominam . quae in superiorum Commentationum nonnullis continetur, ea ratione exponere st duerat auctor, quae dc vulgi aptui & Adolescentulorum maxime ingenio adcommodata videretur. Iam quum in ipsa calce Comis mentationum philosophicarum, qua typis denuo descriptas in lucem emittimus, vacua nonnulla soli superesse monuerit revetypotheta; nec alienum ab ho loco visum iri existimavi, neci gratum fore Lectoribus, si ho quidquid est seriptiusculae hie subiicerem quamquam vereor, ne ista sic in alium sermonem aliumque loeum translata, omnem paene nativum suum coIorem vimque amiserint. Dj9jlias by Coral
206쪽
tudinis, sua natura mihi adserant. Sed ipsa illa voluptas. ipse ille gratus iucundusque sensus, prout ex alio atque alio rerum genere nascitur, perinde atque dolor aut ingratus sensus, qui ex aliis rebus subinde mihi adsertur
non solum grad. atque duratione, Verum etiam toto genere
plurimum differt. Quod quidem discrimen, quamvis a multis hominibus parum animadversum minimeque e pensum videam, tamenin maximi est momenti, & haudita dissicili negotio intelligi potest. Quodsi ut hoc utar titillationem illam cogito, qua lingua mea & palatum ex desicato quodam cibo aut exquisio aliquo potu adficitur.
quid illa tandem commune habeat cum ea Voluptate, qua me moveri sentio, ubi mihi licet rarius quoddam cis stre naturae spectaculum, aut hominum opus aliquo et gans Cartificiose consectum, quod praesertim novum adhuc mihi incognitum fuerit, oculis meis lustrare, aut sonorum vocis humanae variorumque musicorum instrumentorum suavem concentum auribus percipere Stupidam illam voluptatem, quam ex inerti somno aut socordi quiete, cui non ex peracto labore condimentum accesserit, percipere nonnulli Videntur, quis quaeso praeserendam aut solummodo conferendam existimet ei gaudio, quo fruor cum corporis mei vires variis atque variis modistentare exercereque mihi licet e Multae sunt voluptates cum mutis animantibus homini quodammodo communes aliae contra ex subtiliore qumdam sublimioreque genere sunt, hominis magis propriae omninoque dissimulare mihi non possum, ingens interesse discrimen inter crassiores illas voluptates quae nonnisi in eorporis nisi iucundo quodam sensu motuque insunt, Inter has quae me lasum, qui hoc corpore tamquam instrumento utor, propius adtingunt quae nobis horibus mentis animique facultatibus percipiuntur: porro inter eas voluptates, quibus ego solus privatim mecum, inter has quibus in aliorum societate Ceommmione fruor;
quibus scilicet ex hoc ipso, quod alii eas mecum panici-
207쪽
pent, insigne accedere momentum videor rursus inter v luptatem eiusmodi, ad quam percipiendam ego mea opers, mea industria, mea arte, nisi magnopere contuli atque eam, qua perfundor quum mihi sum conscius, mesu
ia, mea indusiri pulcri quiddam boni, utilis me didi. cisse, aut etiam effecisse me aliquid, quod eis quibuscum
vivo, ac sortasse etiam posteris, gratum atque comm dum sit futurum denique inter eam voluptatem, quaci tellexissem seu me non posse, quin i homines, quorum alioqui multum apud me valet iudicium atque auctoritas, eam ipsae ob caussam quod huic voluptatum generi praecaeteris indulgeam, me aspernentur imprisentque inter illum tueundissimum animi sensum, quo moveor quum eis hominisus, quorum cognita mihi, prudentia Whon stas est, probari meos mones, laudarique ab eis consilia mea vitae institutum intelligo. Quum adpetuis quaedam aut aversatio alicuius rei, exhoni aut mali specie quae in ea inesse videtur, in me oriatur eo ipso excitor, ut viam rationemque Xquiram,
qua consequi id quod expeto, evitare id quod fugio,
queam Quumque me viam rationemque cognovisse &in potestate mea habere mihi videor, tum vero nisi aliquis ac veluti impetus in me exsistit ad eam viam ingrediendam. illamque ad hi hendam rationem. Et quidem naturalis omnino ille nisus atque illa velut impulsio est verum tamen satis ipse sentio, atque profecto sum conscius mihi amnidcirco regi me, ut necessario sequar illam impulsionem nisui illi morem geram. Frequens me observatiora cuit, dum unum genus voluptatis secutus sum, subinde alia interim ex parte maiorem aliquem dolorem aut aegritudinem mihi ingruisse, ac nonnumquam etiam eodem s re ipso in genere, in quo voluptatem eram sectatus, graviorem dolorem esse consecutum ita quidem, ut minoris alicuius aut brevioris aut ignobilioris voluptatis eauisa maius subinde stabilius nobiliusque bonum neglexerim, eius adipiscendi occasionem e manibus emiserim. pu
208쪽
ere etiam novi saepe quidpiam prima specie iucundum admodum aut iniucundum mihi visum esse quod ipsum deinde re penitius cognita, longe secus se habere deprehensum est. Quod si igitur operam dedero, meque adsuefecero, ut, quoties in me nisus aliquis impetus oritur, hoc ipsum quod modo dicebam cogitem atque recorder; in mea semper erit otestate, ut, priusquam adpetitioni aversationive indulgeam, nisuique illi obtemperem, pa
Iisper me inhibeam, mecumque eonfiderem atque deliberem, utrum hoc tempore, hoc rerum statu, prudenter sim fa-
Butus si huic indulgeam adpetitioni aut aversationi, a que id exsequar quo me illa impellit an fortasse, hanc
partem si continuo ero secutus, multo melius quidpiam atque gravius sim neglecturus, multaque mihi incommoda contracturus. Atque ita penes me erit, ut libero mentis consilio atque deliberat animi voluntas id agam, quod prae caeteris optimum iudicavero. Notabilis haec illa dos est, quam Libertatem voluntatis Oa num humanarum vocamus. Ac nonnisi eam ipsam ob caussam quod hac dote instructi sumus, quod libera hominis volantas est, liberumque agendi consilium non nisi hane ipsam, inquam , ob causiam actiones nostrae prout vel utimur libertate nostra vel abutimur, ita vel lam de vel visum ιione dignae censeri possunt. Nihil prosecto vel tamquam meritum meum, vel tamquam culpa imputari mihi potest nisi quatenus in mea fuerat potestate, sive hanc agendi rationem sequi qua usus sum, sive aliam. Quum hominis mentem dicimus esse ratione praeditam, tum hoc vocabulo Ratio praeter reliquas facultates quae ad imtelligentiam rerum nobis datae sunt simul hanc animi h
mani tabertatem comprehendere solemus.
Isto libertatis dono, aenigno naturae nostrae Au est re nobis concesso, si non utitur homo; si adpetitiones quasque aut aversationes, sicut in ipso oriuntur, continuo nulla instituta deliberatione sequitur is cuique impulsui protinus morem gerit tum vero velut brutum animans
209쪽
vitam degit, Win feririturam se ipse tradit suis cupidita hus libidinibusque. Habet autem hoc, quemadmodum aliae mentis humanae facultates, sic vel maxime haec minatis dos, si quis ea rarius utitur, si non dat operam ut se ipse emancipe ac sibi vindicet, si nimis frequenter, quidquid sit quod praesens quaelibet libido suadeat, in eam partem se passus fuerit caeco impetu abripi, ut in eo homine nobilissima mentis vis diuturno neglectu ita obtorpeat, ut ad extremum e cupiditatum vinculis, quibus se ipsum comstringi sua culpa passus est, prorsus non amplius possit
Quod si serio hoc ago, ut illa nobilissima mentis virecte utar, ut omni tempore ex variis agendi rationibus propositis eam seligam, quae hominis natur & ea exce Ientia, qua mutis animantibus praestamus, digniuam sit; facilis atque obvia observatio me condocet, non hoc agi ut eam partem sequar quae mihi, pro meo sensu, iucun dissima sit futura; aut ut dicam mecum sis hoc genere volu-vitatis, quamvis aliis humile sortasse ac vile esse videatur, mequidem sum contentus; neque eas cum quae ab aliisti nobiliores &istblimiores homineque digniores voluptates nominantur. - Exaudio quippe vocem ex imo pectore meo tale quidpiam mihi adclamantem is Quamvis istud tuae libidini gratum sit futurum, debes tu tamen, n E RE 3 inquam hoc aliud potius agendi consilium capere; idque hane ipsam ob caussam, quod hoc honestius, aequius, come mentias, hominis nasurro excellinita dignius est quum comtra istud tali certe in rerum statu, hoc tempore, his p sitis, humile , induorum , turpe, iniquam, homine denique cone praedis indignum sita Ista vox interea iste intiamus animi sensus, nihil est aliud nisi quam vulgo com- seientiam vocamus: quae conscientia, quoties de graviori quodam agendi consilio agitur, si eam, priusquam ad agendum accedam, consulere de dictata eius audire, luero, signitica mihi, quid rectum, quid honesium, quid
probum, cia morum genere bonum se, aut contra: M
210쪽
demque deinde, reperacta, prout vel secutus fuero ipsus dictata, vel aspernatus ero, sic aut vitupera me, Sora Vefactum exprobrat, & diris morsibus, si quid gravius peccatum est, me erueiat aut e contrario e probatione sua , cum honestissimae voluptatis sensu coniuncta, remuneratur.
Atque ex eodem, quem dico, intimo animi sensu, neque ulla alia via rationeve ipsas notiones illas ad me delatas esse reperio, quas hisce vocabulis, rectum, iustum, honesum , probum morale bonam δε quae sunt his opposita.
signis antur: quae vocabula, horumque similia hominum omnium sermone ita trita video, ut satis adpareat, vim eorum in universum certe, & generatim perceptam
eos habere Deum quidem, nisi talis aliquis pectoribus hominum sensus esset infixus, nulla prorsus notio istis voca-hulis foret subiecta, omninoque de distinctione recti, pravi, honesti ac turpis, iusti iniqui, moralis boni mali, nemo ne eomare quidem umquam potuunt. Quum porro ita sim natura comparatus, ut ad id, quod de me iudiean alii homines, minime indifferens esse possim; sa sunt quibus consilia recte a me inita parum probari video, tanto magis gaudeo comprobatione horumqui rectius aequiusque ferre iudicium mihi videntur. Sin plane absunt actionum mearumin agendi consiliorum testes iudicesque recte actorum conscientiam coniuriectam esse
sentio cum testimonio eo, quod eadem mihi conscientia e hibet, ita me egisse, ut bonorum omnium meruerim comprobationem utque certus esse ponam, aequos Omnes hOmines qui res recte aestimare norint, si quando ad eorum notitiam mea agendi ratio pervenerit, eam esse collaudaturos. Eadem rursus conscientia si prave, si turpiter, si inique a me saetii esse mihi insusurrat, simul me cogit ut fatear recte facere hos, qui me ob talem agendi rationem aspernantur, Nubant, atque eondemnant contra, si
quos video qui laudibus prosequuntur ea, quae pravo consilio a me suscepta suisse non ignoro, pudore me intus adfectum sentio ad laviam neruiquam promeriiam. At ubi recte