Aristotelis Rhetoricorum ad Theodecten libri tres. Georgio Trapezuntio interprete

51쪽

LIBER rarita quibu cunq; inii tris lacra quidem fiunt, conderit

nationes autem opprobria solum. Et contra ciuibuliniuis

riae quidem laudi quodammodo fiuit:ut si alici. i simius coistigerit parentem ulcisci, uelut Xenoni condemnationcs uero, aut exiiij,aut pecuniae,aut alterius huiusmodi inii 'riuntur enim utris , siue hoc siue illo sep cto habeant sed non ut ijdem ipsi sunt,uerim ut oppositi in moribus. Partim qui sepe aut celarunt, aut condemnati non sunt. Item quibus sepius aggresti parum succe,fit. Sunt enim

nonnulli stiles in iniuriando, quales in re bellica qui storum atque iterum pugnas inceptant Praeterea qui uoluptitem aut lucrum stitim assequrentur: dolorem aut damnum postea: quales incontinentes fiunt. I nest enim incontinetiaetia circa omnia quae appetuntur. Et contra qui dolorem aut damnum stitim perpetiuntur , uoluptatem uero aut emolumentum postea, CT tardius. Continentes enim aesolertiores haec persequuntur. P rtim qui videri posis sunt uel frtuna,vel nece1situdine,uel natura, uel consueaeiudine ficisse: Gr in summa errasse, sed non iniuriatos suis se. Partim qui iussivum haud aliter obtinere possunL Partatim qui eguerint Sunt autem egentes dupliciter. Nam aut necessarijs,ut inopes:aut superuacantis,ut diuites. Partim qui praeci ri aut in ames fiunLAlii quoniam non uidebuim it r. Alij quoniam non magis uidebuntur. Ac ipsi quidem sese habentes aggrediuntur. Iniuria uero Uiciunt hos, in his. Primum habentes ea quibus ipsi egeant, uelut nece, statem expleant, uel ut abundent, uel fruantur. De uinde tam longe absientes, quam prope. Ab alqs nanque citato austrant, ab alijs tardius puniunturi ueluti qui carthais ginensibus Arantur.Fraeterea non obseruantes, neque calaventes d credulos. Nam omnes hos celare facile. Ad hisce

negli

52쪽

P R I M V s. D negligentes. Num ulcisci diligetis est. Verecundos etiam. non enim pugnant de lucroios quoque qui secti a multds iniuria,non curarunt de ultione. Nam ut trito prouem io dicitur) MUoru ij praeda fiunt. I nsuper eos quos nun quam,c quos sepius Vtris enim incauti: illi quod nunis quain,q quod non ampliusAtem eos qui aduersis rumoriabus uri oppi linuntur, uel facile possunt opprimi. Nam qnec uolunt,cim timeat iudices:nec per uddere queunt: cuiusmodi sint er quos inulti oderunt, er quibuη multi inunident. Item aduo us quos causam habuerunt uel ex ipsis, vel ex purentibus,uel ex amicisnqui mala aut strerunt,aut flecturi erant uel sibi, uel parentibus, uel ijs qui sibi curae sunt,sicuti prouerbio frin, improbitas causam quaeriti Item amicos,atque inimicos. alios nunque acile, alios ii cunde. Item eos qui amicos non habent. Item eos qui nec ad dicendum,nec ad aciendu multum ualent. Nam ij aut ulcisci negligunt,aut recociliantur, aut non adfinem usq; persequuntur. Praeterea quibus inutile est, dum iudicia ercompensationem expectitit, pus costumere:quales fiunt aduenae ac opisces, qui iniuriantes bi paruo absoluunt, . Cr facile cessant.Praeterea eos qui aut ipsi alijs sepe intuo riam intulerunt,aut iniuria talia 'cerunt qualia patiumr. Nam id non uidetur fre iniuria, cum tala quid perpessuos

quisti m sit; quale ipse est solitus Iacercutii quis contura

ineliari solitisi uerberauerit. uel eos qui male aut 'cerat, aut uoluerunt, is turi fiunt. Nam er uoluptatini id crlaudem habet neestre iniuria esse uidetur. Item eos quoruiniuria uel amicis uel dominis,uel in suemma quibus ipsi uitiunt, grata videtur. item eos a quibus 1 erant ueniam se conbecuturos.Praeterea eos de quibus coquent fiunt.ut caα lippim in Dionem scit. Haec enim ad iniuriadum accedered ι uidentiar

53쪽

I LIBER uidentur. Praeterea cos quos etiam si ipsi dimitterent, ab alijs timen opprimerentur:quasi non sit amplius posibile consilium d eri:ut Aenesidemus ad Gcionem, cum ab

eo colabia oppidum depopulatu Aist, scripsi testi tur:

quod saliret eam urbem illam depopulaturum paulo prae uenilbet. Praeterea eos quibus iniuriati potuerui tune ageta renitam, quasificile resarturi:ut Iason Thessalum dixit oripus ese in quibusdam iniuriari, ut iure quos inulta facere posus. Item ea scilius committunt, Me multi ActitetnLVeniam enim sie consccuturos iubis purint. Item ea Duo celari ubique commodius possunt:qualia Ant quae uel cito consumuntur,ut edulia: uel acile figura,colore, compla xione tantiniantur. Vel quae celari ubique post LEt qitio . scile portantur, er paruis in locis reconduntur. Item eue quoris similia multi iniurians posidebat: Cr quae perα pessim dicere pudet:ut uxorum adulteria, contumelias

su uel liberor .Et in quibus qui accusat,sitium studio. sus uidetur:qualia sint parua,Cr in quibus uenia dari Dis lat. Ac quomodo se habentes iniariantur, er quoi h

quomodo,σ cur, cfre fiunt. De iniurria,turei, factis.

SEd iniuri iures Sm omnia distinguamus: bine priamin incipientes. Determinature itaque tum atque iniusti primum duabus Iegibus: inde quibus fuit dupliciter. Legem autem dico,alteram propriam esse,alteram communem.Et propriam quidem quaesingulis inter se ipsis determinata est. Et hanc aliam scriptam,alium non. communem vero quae secundam naturam est Est enim quoddam natura, iustum, Cr iniustum quod omnes uaticinitur,etiam se

nulla inter se societas aut pactios quale Antigone apud Sophoclem

54쪽

lius,uerum s inper id uiget,nemoq; scit ex quo ita constitatutu mi est. Et ut Empedoclta dicit de non interficiendis aulaetatis. Non enim id apud quosdam iustum,apud unodum uero iniustiam : sed apud omnes,inquit, legitimum, ac per aethera larum terrasi iacentes co iis litutum est. Et ut Alcidamas etiam in Mesentaco dicit.Quibus autem deritermanata fiunt, dupliciter detorninatisiunt. Nam aut ad communem societum , aut ad unusm supremam societatis agendi aut no agenda sycmnt. Idcirco dupliciter etiam

iure de iniuria ficere possumus. Nam aut unum ac cervit i aut ciuitatem DdimG. Qtsi enim adulto utur,aut boae nunem caedit , certum quendam Iaediti Gai uero militiam

deserit,ciumtenti CMn igitur quae iniuste fiunt, omnia in bipartim distribuantur i prius quid siit iniuriam pati,i eo

petierimus,caetera dicemus. I muriam pati ergo est, cini a

solentibus iniusti inferuntur. Iniuriari enim, uoluntari esse iam definitum est. Verum quoniam necesse in eum cui iniuste patitur,l ed neque Donte laedi: Iae,iontas ex 'quae iam diximus patent bona enim ct mala prius dianisu fiunt, volun a etiam dictum est ea esse quae scientes faciunt necesse est peccata omnia uel ad ciuit ditem, i et ad priuatos 1 ectare: Cr haec aut a nesciente,aut a nolente, aut a uolente atque sciente feri. Et horum quaedam clerictione, quaedam a lectu. Ac de his quidem in tradisu dea, ctibus explanabitur. Quae uero et lilli , CT quomsodo se habentes,iam explanatum est. Verin quoniam scripe concedentes stcisse,aut intentionem accusatori, negit,

55쪽

non adusteratum luisse: aut Araim esse, sed non commis si e sacrilagi : no enim rem diuitiam attig Gautii besed non publica:aut colloquutum cum hostibus uise, sed no prodidisse:propterea oportebit etiam quid jurtum

sit,quid contumelia,quid adulterium eterminare: uisive bosue no ebe iustum uel imo tendiere cere queamum. Nam de omnibus his quaestio est,utrum iniunius in intprobu3:an no. En enim in electione improbitas, atque inriiuria Cr huiusmodi nomina clegs. ostendunt,ueluti conis tumelia unum. N ec enim si uerberauit, stitim est clia

asteriista si alicuius gratia, ut fi aut uituperandi alium, Qui uoluptatis suae. Necsi clam accepit, 'tisAratus est: scd si ut alteri damnum, sibi utilitatem aferret. similiter

de alijs. QAoniam itero duae iunorum atque iniustorum partes erant quaedam enim scripta, quaedam non scripti de hs quidem de quibus leges scribunt,dictim est:ea ueta tro quae scripta nonfurit,bipartito distribuimus. Num alis sunt per excestrum uirtutis,aut uitq: in quibus uituperaritiones, honores, in imitae, donationes que fiunt: ueluti gratiam habere benemerito, paratu na esse amicis, caere ra que huiusmodi.Alia legum scripta in dest ius. Nanaequum Cr bontum, lanam esse videtur. Aequum auutem Cr bonum est, quod praeter legem scriptum ita est. Id que accidit partim uolentibus, partim inuitis gumlatoribus. Inuius quidem, cum sie fugerit uolentio bus autem G cu'm nequeant determinare, sed necessee sit uniuersaliter dicere quod non ita, sed ut plurimum. Et cum determinatio propter in intem scius non sit, ut sifrro percusit, q anto Cr quali quodam. tempus enim deerit en eranti Si ergo de quo determinari non potest,

de eo lex preda est,necessariosimpliciter dicendii. Qisarc

s cum

56쪽

cum annulatus fit, manum exto uel percutiat: lege quidem scripta rem est,er iniuriatm est uere aute non est iniuriam Cr id est aequum ac bonumSi ergo quod dicta est,aequum ac bonum est,patet aequum etiam ese ne tanti errores fati quanti iniuria:nec quae aduersa fortuna euoniunt, ii, quanti errores. Dicuntur autem aduersa fierifrtuna,quaecunq; cum praeter opinionem fiant,non fiunt

ex prauitate Errore autem,cum nec praeter opinione, nec ex prauitate. Iniuria uero, c- no praeter opinionem,ta'

ex pravitate. Num quae cupiditate fui, ex prauitate sunt. Aequum etiam est rebus humanis ad ignoscendum conditi nouercer non legem,sed legis scriptorem,ac non uerba, sed sententiam ste lare: nec Actum, sed uoluntatem nec partem,sed totum:nec quis nunc,sed quis siemper, aut stres per fuerit, considerare, Cr meminisse bonorum magis quae in se collata sunt, quam malorum, Cr eorum bonorumagis quae recipi quam quae strit: er non iniquo animo iniuriam Irrre, Cr oratione disceptare potis ueste, quam re ex in arbitrium magis,quam in forum uelle descedere. Iam arbiter ad aequum ex bonum,iudex ad lege stestatit hac de causa arbiter eligitur,ut aequum er bonu praeαdeat. Ac de aequo Cr bono sic determinatum sit.

De maiore ac Minore iniuria. Niuria uero maior, quae a maiore proficiscitur iniquia L late. Quo circa quae minima fiunt rimin maxima inisterdum uidentur: ut Menalopum callistratus accusabat,

qu)ltepli custodes decepisset, trias vascula e sacris misnimi ponderis ustulisset. Contra uero est in ipsa iustitia

Haec autem ita fiunt,quoniam uiribus excedunt. Nam qui

sacra vascula parui poderis juratus est, is quavis in re peccabitanterdum igitur sic inagna iniuria,interdum ex mad I gnitudine

57쪽

LIBERgnitudine duini aeni natur,ut illa cui nullum potest βραplicium exaequari, sed omnis poena minor invenitim, creui remedim alimi no potest. Acerbum enim, atq; ina:

ditum. Et in qua no potest qui passus est,poenam sinere:

cum res nullum remedim patiatur. Nam ultio atque poena

remedium est. Et si qui papessus est,turpitudine stri e non potui Maiore nans supplicio,qui*ci dignus est,ut Sophocles cum Euctemonis causam agerchac ille nonfrens iit etiam,se ipsim interem siet: non aestimarest conturneliam minoris inquit,quam quanti qui passus est aestimanit. Et si foliis, aut primus scit,aut si pauci admodum eo

crimine contaminati fiunt Id etiam saepius peccare,pem magnini Sumliter maxime is peccat, cuius causa quaerantur ac excogitetur quae prohibeat, ut *pplicia,et crucia ctus: sicut ij,propter quos carcer exaedificatus est. Et apud Argivos pecunia is imitatur,propter quem lex posita est. maius etiam est,quod beluam magis 6l:Cr quod ex priomeditatione magis: Cr quod qui audiunt, timent magis quam nuctereantur. Amplificantia uel ὀ illa fuit,qu)d inulti iusti euertit,aut contempsit iusiurand-,datam dexte .ram,hostili isdem,nstitutales. Nullorum natis crimi in exaggeratio fit. Ad haec non parin ibi peccare,ubi puniuntur iniusti:quod salsi testes aciunt. Vbi enim non peccabu qui uel apud iudices peccantes Praeterea ea miriora, in quibus tremitudo maior. Summa etiam iniuria, si eum Ddit, qui de se bene meritus est.Plura nans peccat, 'quod non benefacit, Cr qijd male. Is etiam vituperatim

dus, qui iustitiam secundum lcgcs scripus D modo scrvat. Melior enim qui non coactus iustus est. Scripta uero coacti feruant , sed non coaeti minime. Alio etiam modo

qui praeter scripta facit.' qui ea commui quae lagos prohibent

58쪽

Ρ R Ι Μ V S. probibrat , O de quibus upplicia sunt: is ea multo nisi gis commite de quibm nulli supplicium est. De intuoria igitur maiore uel minore dictum est. De inartificiali fide. DE fide autem quae inarti alis dicitur, deinceps Atacend . Propria enim iudici um causarum. Sunt igitur quaesdem huiusmodifriunt, quinq; numero: leoges,testes,pam,quiessiones,iusiurandi .Primum autem de legibus, quo pacto suadenti, er dissiuadenti, Cr accinsanti, er destridenti utendisi sit, dicamus. Patet ergo silex scripta diluersus nos fit, communi tunc lege utendum escier aequo ac bono tanquam iunioribul: Cr quod optima sententia ut hoc est, ne utaris scriptis in omnibus Crquod aequis er bonam idem permaneat semperie nur quam immutetur, sed nec communis lex, cum secundum

naturam tuus uer) script sepius. Vnde dictum est iu Antigone Sophoclis, scissese praeter creontis lagonsed

non praeter illam non si φ . Non enim nunc, aut nura diustertius,sed semper. Hanc ergo ego non curabam homunis, verum nullius legem. Et quod iustum, ueris quid

1t atque utilesta non id quod uidetur. Q n e quae scripta est, lex non est,cum legis opus non sciat. Et quod quasi argenti atque auri cognitor est , ut uere instin ab adulteruto discernat. Et quod meliorta est um,no 'iptis potius quam scriptis uti, Cr in eis permanere. Et si alij quae probetur legi, aut bi ipsi cotraria est, ueluti si alterira esse iubent firma quaecunq; interfie pacti fiunt, ct abiter a uetet: ne aduersu leges pangant. Et si ambigua, ut uertere,insticere, licea quam ad partem iustum,ad qua utile accommodabitur: ac ita demum ipsa uti. Et si res de quibus lex lata est,non similiterse habeant, lex autem ita:

59쪽

LIBER tune uero id ipsum significandi s,ostendendum sibi

ipsi eam repugnare. Sin uero lex scripta rebus conueniat, tunc optinia fictitentia dicendum non Je Icum positoin, ut praeter leges iudices, sed ne ignorando quod leges uoα sunt,pcieres. Et quod nemo cligit quod impliciter bonue1i, sed omnes quod sibi. Et quod non didit ut uel nullas be leges,uci no uti. E t quod etiam in morbis no constratqduersum medicum cauillari: quainuta non tantum medici error osciat, quantumsi obaudire principibus a uesci mus. Et quod proba leges id maxime uetant, ne qim se legibus prudentiore uelit ostendere. Ac de legibus quidem, sic determinatu insit. Tenes aute alij ueteres, alij iuniorires. Et horum cum alijs periculum comune est,uli1 omniano 'ctra periculum sunt. Veteres igitur dico poetas, caeterosq; claros, quorum fiententis approbantur, sicuti Hori mero teste de Salamine Athenieses usi fiunt. Tenedij quoisque nuper aduersius Sigienses periundro Corinthio, CrLeophron in Critiam Solonis ultim est elegijs, ut ostendor et iam ex prisci4 temporibus domum eius impudica scis . se. Non enitus ipsilbet Solon, Flauo Critiae dicenda imi est,ut patri auscultet. Hi ergo testes de praeteritu fiunt, P plturis uero oraculorum etiam interpretes: ut Themiso cles quod muri lignei, nauali utenda esse pugna moneat. Praeterea prouerbium ut dictum est tectimonium quoddam est: veluti si quis cum confulat senem non esse in attacitia fuscipiendu, prouerbium huic attestari dicat, quo βrtur, N unquam beneficium in senem collocandum. cum uero liberos cum parentibus interficiendos,Fatuus, qui patre caeso liberta pepercit. I uniorum etiam qui cIuri sunt, sententis litigantibus constrant, sicuti Eubulu8 in iudicio Platonicum quiddam ad uersus chareta protulit.

quod

60쪽

p R I Μ V s. quod plato in Archibium dixit, Increuise iam propterilium in ciuitate,ut prauos se oniure esse ficitur. Et quia buscunq; commune periculum est, si mentiri uiderentur. Verum ij debuit modi solummodo tenes fiunt, icturni est,an non, Cr utrum sit, an non. de qualitate ueia miniis

me:utputa, si iustum, si iniustum: utile, an inutile. Prisci te etiam de qualitate. Nam cu corrupi no posint, fide dignifimi fiunt. Qui ergo testes non habet, ijs praesidijs utetur, quod ex probabilibus iudicandum sit. I d enim est optima fiententia iudicare, quod pecunia corrumpi prora babilia non possint,qu)d fili nunquam testimo iiij crinione accusentur. Qui autem habet,adtiesus non habentem

his utetur, quod ad strendam sententiam probabilia non fiuificiant: quod testibus nunquam opus esset, si rotione res satis cognosci posset. Sunt autem te timonia uel de nobta,uel de aduersarijs: Cr alia de re,alia de moribus. Quare patet testimonij conferentis inopiam nunquam luturam. Erit nans de re quidem uel pro nobis, uel contra aduersarios de moribus autem, de bonitate nosea, uel de uersurior ira nequitia. caetera uero de testibus, amicis, sui inimicis,aut neutris,uel probi'uel improbis, uel ne αtris, ac de quibusculis alijs huiusmodi testiis diffisen,

tijs, ex iis lo* quaerendum, ex quibus enth memata etiaipsa manant . De pactis autem is orationis usus est,ut duae geus,aut extenues, Cr uel credibilia uel incredibilia ostendas. Nam si pro nobis fiunt, credibilia Cr uera: Sin pro aduersarijs,contra. Qui ergo probabilia uel contra oὴeudere uult, ea considerabit quae de tectibus diximus. Nam ex qualitate eorum qui in passis confici ipti fiunt, aut qui seruare ea debent, credibilia uel contra fiunt. Cum uero

liceritur pactum sic intercesisses pro nobis est amplio