Aristotelis Rhetoricorum ad Theodecten libri tres. Georgio Trapezuntio interprete

61쪽

o, 'LIBER fcatione utendum. Pactum enim lex quisem de partitaculari est. Ac seges quidem non approbantur a pahi Paucro cum legitima sint, a legibus comprobantur. Et omnino lex ipsa pactum quodda est. Quare qui non σωdit,cucristi pan ,seges euertit. PMterea commutatistanes rorum ultro ac citro. Similiter quae uolunturiasiunt,paut plurimum Scimus. Q nare si quis pam insinuat,un in hominum inter se penitus euertit. Cetera uero hanc ad rem accomodata, facilia intelisu fiunt. Sin autem pro aduo,sarhs iit :primum omnia quae in legem contrarium duelpiam dicet, accomodari posJunt. Est enim si utatum, si legibuscum non recte,sed iniuste,ac dolo malo Iatoris positu cognouerimus, non tibimus: cm pactis necessario

stibimus.Deinde si iudex iusti distributor est,no est cinis derandsi quod iustum est,sed quod iustius. Et iustum quiadem nec deceptione,nec necestate uerti potest, quoniam

innatum sit. Pum uero Cr a deceptis, er a coaia fiunt. Ad haec perspiciedum si pam alicui legum uel scriptaru, uel non scriptarum, si iustis, si honestis, ac demum si alij

pacto priori uel posteriori contradicunt. Nam aut prio uera fiunt, Gr posteriora Sisa:aut recte se habent poste riora, sed priora fefellerunt. Itaque altero Horum ex re 'nonrautemur. Denique altius inibiciendum si aliquo modo iudicibus inutilia fiunt: caetera que huiusmodi. facilia nanque inuentu similiter fiunt. Quaeniones autem, tecti rimonia quaedam fiunt, uidentur que fidem facere, quoniam cogunt:quas non est difficile percipere, ac ea quae hinc inueniri dici que possunt, consticere. Nam si pro nobis sunt,dmplificatione utendum est, quod ex testimonijs sori id haec uera sint. Sin uero aduersus nos, er pro aduerso

62쪽

P R I M V s. 63 Ilionum diserentes. Nam qui coguntur, non iniim false

dicunt quain uera: cr tum tolerantes uera occultant, tam

fissa dicrates credunt se citius euasuros. sed oportet haec exemplis comprobare,quae ipsis iudicibus no ignorentur. De iureis undo autem quadripartito di tribuere post mus. Nam aut ol*r Cr fuscipit,aut neutrum,aut alter

trum: id est, aut ψωt, sed non fuscipit: t fuscipit, sed

non osteri. Praeterea de ijs ipsis aliter si iam iuratum est, er sic uel ab hoc, uel ab illo. N On olline igitur st dicet, qgonii homines cu ab eis pecunia petitur, acile peierit: Cr quoniam qui iurauit non reddit: qui non iurauit, eum facilius condemnari putant:σ quoniam minus periculum iudicibus causam committere, cum his ci edat, illi minime. Non suscipit uero, quoniam pro pecunia iusiurandi est. Et cum si melius aliqua de causa prauum esse, quam de nulla: iurasset princto si prauus esset. Nani iurando habebit, non iurando non habebit. Quare non ne peieraret, sed propter uirtutem non fuscipit. His consentane illud Xenophanis, non parem se hanc prouocationem

his ad pium, sed similem, ac si robustus ad inferendum uscipiendumq; ictum, imbecillem prouocaret. Qisi ustiispi non aduersariis,sed sibi ipsi asseuerabit illud quoque Xenophanis conuertendo,dicet par esse si impius offurat, er pius fiuscipiat Graue esse repellere iuratos, cu iudices eudem de re uelit fiententium fise. Qui offer pium limniabit esse, ut dissuetis committere: praeterea non esse

opus aduersario alijs iudicibus, cum sibi ipsi iudicium

perimittatur. Ad haec iniquum esse iusiurandum repedere, cum eadem de re alios uehi iurare. Quoniam igitur per singula quid dicendum sit aperuimus,putet etiam in conct

iunctis: ut fictuscipit, ex nolit Osrre: aut si obpri, er

63쪽

non uscipit: aut si Hyri simia cr fuscipit: t neutrin.

Num cum haec exi S coniungantur, horum etiam ruti nos ex rationibus illorum coniungi necesse est. Quodsi ab aduersario quistium deceptus est, patet id periuri non esse. Iniuria enim ex uolunt ijs est Er periuriim inis iuria estω , hi uero quae u uel deceptione ut nuolutis GHinc colligitur quid peierare sit. Est enim mente, sed non ore. Modsi iam ab aduersario iura sit,omnia dicemus eum conuertere, qui non seruat quic iurauit. Nam idcirco legibus etiam utimur prius iurantes. Et cum I dices, dignini putemus, ut uos iuricando ea seruetis quae

iuranis ipsi no seruabimust caeteras huiusmodi quae amisyli'ido qui1 iam dicet. Verum de comprobatione inaristifciali tot dicta Anti ARISTOTELIS AD THEODECTEN

Qudd auditores assciendi sunt. X quibus igitur suadere ac digῖadere;

uituperare ac laudare,accusare ac definis uitupore ac laudare,accusare ac desinα

- oporteat , ex quae ad faciendam in a Metu opiniones e propositiones coducunt, haec fiunt. De bis enim Cr ex his, ut seorsini de unoquoq; genere oratiois tractemus,enth memata ducuturi Verum quoniam iudicij causa rhetorica est, nam Cr in deliberationibus iudicant, er in fro iuridicium est: necesse est non solum dare operam ut oratio

64쪽

s E O V N D V S. fide digna, demonstrativus sissed ut ipse qVos, ac iumdex,qualis quidam liciatur. Nam id in consillijs praecia pucdeinde er in iudicijs ad fidem aciendum plurimum pertine ut qualis quidam uideatur qui dicit, puteturq; ab auditoribu3 albedius quodammodo erga ipsos esse. Ad haec,ut cir ipsi auditores asecti quodammodo sint. V rum consulenti magis constri ut ipse qualis quidum se

uideatur. ditoris autem asectus litiganti utilior . Noli ' cnim eadem iudicibus uidetur cum diligunt Cr cum oderi rint,nec iratis er quietissed uel omnia diuersa, uel vidisi gnitudine diuersa. Num reus aut nullum aut parui scissui iniurium amanti uidetur:contra uero ei qui oderit:cupia enti autem ferantis,si quod dicitur futurum jucundumst, r*re,er bonμ fore uidetur. Contra uero ei uidetur

qui astematur atq; desterat. Vt igitur dicentes ipsisse

digni uideatur,tres cause fiunt. Tria enim fiunt quae praeiter dononstratione fidon sciunt,prudentia,uirtus,beneis uolentia. Nam qui dicunt aut confidunt, uti propter haec omnia,uel propter aliquid horum fallunt. Aut enim pro iner stultitiam non recte opinanturi aut recte sentientes, .ropter improbitatem non dicunt ut fientiunt: aut quamis uis recte sentiant,virtuosis sin tamen cum benevoli non sint, icile creduntur stonte non optime consulere. Haec

igitur fiunt quare illunt, praeterea nihil Quare neccsae se est si quis omnia haec uidetur habere, fide dignum se

apud audientes.Verum unde prudentes ac uirtuosi uiderit ri poterunt, ex ijs quae de uirtutibus di cha sunt, sumenta dum est. Nam ex eisdem tam alium quam se sium huiuisi se odi quisbum esciet. De beneuolentia uero Cr re, ac iιniue aliter de afrctibus nunc dicendum. Asectus igitur sunt quibus homines commoti differenter iudicant: e quos

65쪽

que LIBER quos qui lon allectim volup, aut dolor conficquitur,vtha, stricordi timor, teraq; huiusmodi, his ops sis. Sed oportet quae circa unuque i fiunt,in tria distri suere,uclutiri circa iram,quomodo affecti irascuntur, quibus irasci soleant, qualibus in rebus. Namsi unu horuaut duo,G non omnialabemus,non erit nobis possibili in iram audientes impellere. Similiterque in alius. Ac sicut

in superioribus propositiones ipsas conscripsimus, sic tu his duos sciemus linibuentes ut diximus.

Delia.

It ergo ira apparentis ustionis appetitus cum dolare propter apparente immerito uel in se uel in si s con remptum. Quoniam igitur id ira est,necesse est cum quis irascitur,cuidum si per ex singulis irasci, ut Cleoni ei non homini: quoniam ei uel uoru alicui aliquid fori Ascturus erat. Et ad omnem iram quandum sequiuo ilapstitem propter 1lpem ultionis. Iucurim enim est si quis

putat ea se consequuturum,quae expetit. Nemo enim quae

sibi uidentur imposibilia,expetit. Quare iratus pinibia fia sibi expetit. Itaque recte istud de ira dictum est, qu Nidefluente mille dulcior in uiroru pectoribus gliscit. Coi

sequitur enim uoluptas etiam quaedam Cr propter quae diximus, ex quoniam in ulciscendi cogitatione imis irrorantur,quae imaginatio uoluptatem similati ei escit, 'que insomniis accidit. O nia uero cotemptus est actus

opinionis in id quod nihil digium aestimauor mala enimer bona, quael ad ea tendunt,non parui scimus, sed ea nihili peniimus quae aut nulla sunt aut minima) naes contatemptus partes πιι despectas,detractis,columella. Nam G desticiens contrinnit. Quae enim nihili ducunt, haec despiciAnt. contemnunt autern rei digna nullius. Et qui detra

66쪽

cuis; noluntati quisbia impedimeto di, non ut sibi qui 1 qum , sed ne illi. Ovnim ergo nihil sibi qumt, ideo

i contemnit quod inde patet, quod sibi nec obfutum exiisi finiat: num si putare timere Cr non contemneret neci. in re de qua curandu fit,profuturum. Daret enim ope*: ruri sit ab eo diligeretur. Et qui contumeliatur, similiteri contemnit. Contumelis enim est damno ais dolore in ijs afficere,in quibws turpe patienti est:non ut aliud quoddat sibis L quam quod fictum est fies ut uoluptate afficiatur

mi enim par pari reddunt,non columeliantur scd ulcia, scuntur. aute uoluptatis conti eliantibus causa,quod arbitrentur in lasciendo eis magis excellere. Cli rota ster iuuenes er diuites contumeliatores sunt.longe nanctque putant contumeliando excellere. Contumelia' autem vituperatio propria Contemnit enim qui uituperat. Nam

quod nullius rei dignum est,nullius est preth, nes boni,

neq; mali. Propterea iratus Achilles dicit, Nullius cxiae stimarunt eum nunque honorem abstulit ipsic ac me pria uit,ut quenda nullius proiij exulem qui si haec propter, ruscatur. Multi enim feri se oportere arbitrantur a mi twribus genere,potentia,uirtute,ac omnino in quo mu tum excellu ut diues in pecu sis pauperem fit perat, Cro orator in oratione uerbora inopem,CT princeps subditu, qui se principatu dignum putat,digna ferulae. Unde dictum est,Animus di tem magnus est in regibus distis. Et hillud,sed iram etiam poctea serua ut ulciscatur. Moleste i natis 'unt,quo iam excedunt. Ad haec a quibus oportat tebat vatium reseri. Hi autem fiunt quibus aut benefeciti ipse, uel suoruin aliquiquet propter ipson, Cr aut uult, aut iam uoluit.Ex his igitur patet quomodo se habentes ex irascun

67쪽

irascuntur, er quibus, Cr quis ob res. Nam ipsi quidem qua do dolent. Nam qui dolet,aliquii expetit siue in opis positum quis e obhciat:uduti sitienti ne bibat, siue non. Ex opposito idem uidetur facere: cr siue contra facias quid iam,sue non adiuuet,siue aliud quodda perturbet: omnibus, sic se habeat,irascatur. C propter aegi ραιαntes,paliperes,amantes,sitientes,ac uniuersaliter cupia

Wites. non asquetes iracundi fiunt,ac facile in unis tur primim quidem ac maxime aduersus eos qui propter praesente frtunam se contemnunt,ueluti motus eos qui propter morbum,pauper eos qui propter pecuniam, mi Istans eos qui propter militiam, amans eos qui propter amores,ac in caeteris similiter. Praeparatur enim quilibet ut unicuis irascatur,a turbatione quae in ipso est. Dein de si sortς opposie: pe adi Maiorem enim instri do lorem, quod magnum cter praeter opinionem: qumrad modum etiam desectat si praeter opinione fetum sit quod optant. Hinc tempora quoque ac depositiones Cr aetates putent quaena aptiores ad iram sint,cir qui facile mobiIes ad iram,Cτ quando,Cr ubi. Et quo in his magis frent,

iam magis mobiles fiunt Ipsi ergo sic se habentes, scii

mobiles ad iram fiunt. Irascuntur autem deridentibus pri mora,ersubsannantibus,dis conuitiantibus,omnes emist contemnunt. Deinde ijs qui ita officiunt, ut contumeliae causa facere uideantur. Hui modi autem facti fiunt, quae neque alicuius rei pratia,eor inutilia fiunt scientibus. enim contunnclis causa feri uidentur. Praeterea maleditacentibus aut vilipendentibus ea quibus ipsi maxime stuis

dent:ut qui philosophia gloriantur, philosophiam: qui

forma orma contemnentibus ac in caeteris similiter.Lontage uero magulabis irascuntur, fictus icuti fuerint non esse

68쪽

s E c V N D V s. , esse in eis uel penitus uel non ualde uel opinione bonii nu

ea in quibus increpantur. Cum uero uehementer sibi ea inese puta non perturbatur. Ad haec amicis magis quaini inimicis. putant enim oportere mugire ab illis sibi beneferiri,quam non.Et asuetu honorare ac multi jacere, si noli militer erga ipsos se habeant. parvipendi enim ab his arbitrantur. I dem sciunt etiam si qui non remunerant, nec aequalia reddunt. Et opposita scientibus, fi minores sunt. Nam ij omnes cotemnere uidentur, hi quidem qu fi minortam uero quin a minoribus. Et ijs maxime, qui nullius opinionis sunt,si cotemnunt. Num ex suppositionest iram esse cum quis immerito contemnitur. Et par est

ne a minoribus maiores contemnantur. φncis autem si

non benedicunt,aut sciunt:uc multo magis si contra ues dicunt,uel Aciunt:σ si non animaduertunt egere ipsost scutiet Plexippus Antiphontis Meleagro. Nam cuque nobis curae sunt,non latent, contemptiis signium est noti animaduertere.Et ijs qui in aduersa sua fortuna gestiant,

aut omnino contenti esse videantur. Nam uel inimicitiaraum uel contemptus id signim est. Et ijs qui non curans dolore intulonitiosa de re malom nuncijs etiam se sciuitur.Et ijs qui uel audiunt,ues oculis mula eortini remnunt: quippe cum aut contbntietibus,aut inimicis simillia mi uideantur. Amici enim condolent, ac omnes qui sua mala cosiderant,dolent. Praeterea ijs qui apud hos quoiodos contemnunt, Id quos honorari cupiunt quos adis miratur, quibus mirabiles uideri cupilint, quos uerentur. Et demu apud illos qui eos ueretur. Apud hos homines siquis cotemna ei ualde irascuntur. Et ijs qui eos contem nunt,quibus nisi succurrunt,turpe estut puretes,liberos, uxores, ubilios. Et ingratis. contemnunt enim qui none 3 agunt

69쪽

Nempe illusio ex contemptu prosciscitur. Et ijs qriit eaeteros libo ales sin erga se non sunt. Contemni enim videtur, c solus indignu3 iudicatus fit. Ad haec omnia oblivio quo' i id cit, veluti er nominum, quum s

res minima linquippe cum ipsa quos signum es coii.

temptum uideatur. proficiscitiise enim ex negligentia. neae gligentia uero contemptus est. Quibus igitur irascimtu qualiteri se habentes, er quas ob res, dictum est. Patet autem opus es ut oratione mire orator praeparado est ciu quales sunt qui ad irascendum sunt apti: aduersatariosq; ijs rebus reos, propter quas irascuntur , ac tales, quales quibus irascuntur. De Mansuetudine. V Erum quoniam irasci, Cr mansuetum ese,contraria sunt, Cr ira mansuetudini contrarium: dicendiarununc est quomodo se habentes mansueti fiunt, CT quibus, er quas ob res Sit igitur mansuetudo, deprcsi hine,atq; sedatio. Si ergo cotemnentibus irascuntur, contemptu i

voluntarius est muninum est ijs qui nihil hors scian P

aut inuiti faciunt,aut huiusmodi uidentur, mansuetos mites esse, e ijs qui contra uellent, quam scerint: em omnibus qui in seipsos etiam bula modi untu cum nemo seipsimi contemnere uideatur: Cr ijs quos poenitet , fatentur. Nam quasi poenas si Verint, quod dolentctum, cessant ab ira. Huius signum in punitione semotarum si ere posumus. Negantes enim atq; contradicenistes milio magis punimus cum uero iure se puniri fateantatur,cessamus ab ira. Cuius causa est, quoniam manifesta negare, impudentia est:impudentia uero contemptio esἱntque deste ius Q rare quos valde despicisse, eos non

70쪽

, ii ni KPraeterea ijs qui humiliter se gerunt, πωπα tradicunt iram.Videntur enim minores sie 'eri:minores

vero metuunt: ex metuens nullus contemnit. Quod auteni, hi illi te ira sedatur,cuties quos ostendunt, qui sedet res non mordent. Et ijs qui studiosi erga studiosos fununon enim colemnised incit eri uidetur.Et ijs qui viriotara largiti sunt, Cr rogantibus ais d*recantibu humitaliores enim. E t ijs qui nec continicitatores, nec subsiliis

natores,nec contonplores,aut nullius,aut non bonori ,

aut non talium quales ipsi. Vniuersaliter uero ex contra α- rijs mitigantia confido arida sunt. Praeterea ijs quos litamen Cr quos verentur. Nam quandiu sic se habent,noit - irascuntur. Imposibile enim est timeresimul vis irascuAd haec iis qui ira cocitati ficerui, aut non irascuturi auti minus iras untur. Non enim uidentur conteinptu jecis quippe cum nullus iratus contemnat. Est et iis contentaptus absque dolore:ira uero non sine dolore. His etiam qui ipsos uerentur. Praeterea qui modo se contrario habent, quam qui irascuntiineos patet mites esse, ueluti in ludo, m ioco,in dies sto,inncitate,infuccessu,incon in botione,ac in totum in non dolendo, Cr in laudabili uoluis plute,dc ste honesti. Insuper eos qui iam diu est ex quo perturbati fuerunt. Sedat enim iram tempus. Sedat autenm etiam maiorem hominis iram,sumptum ab alio prius seupor plicium. Quocirca recte Philocrates cum ei quidam diis xiiset, cur te iratae plebi non purgus siwndu, inquit,opriportunu. Quando igitur cum alium,inquit, condeinnatatum uidero. Mansuescut enim cum iram in alium suderi, rint:quod Ergophila contigit:quem, quamuis magire ui I eum furerent,quam in calli thenem,quoniam tamen prias die callisthenem morte donnarant, Acile absolueruntve 4 Si pra