장음표시 사용
101쪽
eorrore esse non quocuq;,sed determinato atq; disposio. Nam redarguendi sunt Pr-thagorici,quorum meminit Arist. lib. i. de anima tex.s 3. qui non posuerunt animas in corporab' certis di determinatis,neq; pro prias animas proprijs organis aptabanta anima enim quantus corpus no sit,corpus pro sede habet adfabre dispositum, non temere aut sortuito ut casus & fortuna obtulerint, quod sensu exploratum est. Videmus enim animam manaquanq; iri de terminato esse atq; accommodato corpore,ut dicit Arist. in corpore mo, id est,instrumentati, quod haheat accommodata instrumenta ad munia
ct officia animae suscipienda: actus ergo uniuscuiusq; fieri natus est non tantum in propria materia, sed proportionata. Quod est tertium , quod insert Arist. illis verbis, me orem pam, me. Quarto concludens caput quasi epilogo colligit,aniniae finitionem materialem elia actum corporis, Sc.
AleXando S qui eum sequuntur insultat
atq; maxime hoc textu glosiantur e , istimantes , apertam esse Aristotelis hoc loco sententiam de animae immortalitate: nam dicit corpus non esse , ne corpus sit in corpore S auo corpora in eodem quod Epia
cureum, Hyppoxenophantem Hyppam cum sequitur) tamen non est sine corpore, ergo separabilis non est 'Quod sane non est ita accipiendum interim quod ad eam de animae immortalitate dissicultatem iuxta Arist. eκplicandam accedimus, sed non est
sine corpore,id est non exercitat omnes animae functiones nisi in corpore. I.p. q.ysari quod anima no est homo:quia non exemcet omnes hominis operationes ut sentiresne corpore, ne tamen intelligererquare licet amas sit corporis,separabilis est a cose reret hoc eodem capite rex. 2 r.Arist. diis Nerat, quod separarur tanquam perpetuum a corruptibili. Et neq; placet commentatio eorum,qui dicunt.Plutosophum de senstiua ct vegetatiua loquutum fuisse, non
autem de intellectiva anima:quonia Arist. de onam anima loquitur , atq; ita insere ex his,quae te et S. 2s .di Xerat, quod anima est actus corporis. quod omni animae commune est : quae latius. 3. lib. huius quaestione de immort litate animae exactius interpretabi-
An posterior anim definitio sit legitima, scilicet qudd sit principium quovi-uimus, ct c.
' Sed i a litera utcunq; exposta altius sunt
nonnulla eX pendenda ex multis, ius pro fundum istud caput suo veluti iure e poscere videbatur:sunt enim quaedam in hoc capite tacta , quae non sollim gravissima &dissicillima sunt, sed etiam prinopia cat rorum,ob quas causas excutienda amplius sunt , ne si aliquid inaduertenter admiser mus,totam deinde labefactet S subuertat scientiam. Primum itaq; omnium operae- et depretium erit disserere de totius huius capi--tis argumento,in quo Arist. hanc potissima ir κονι conclusonem intendit, per hac formalem tunanime finitionem qui hoc capite traditur priore quet materialis est & proXimo capse . ite adducta demonstrari: sub dubio tamenobis relinqui videtur,an a priori vel posteriori demonstratio procedat 3 Qua de re
plurimi dubitant. Primo quoniam non sequitur, anima intelligendi principium est, ergo actus substaritialis, cum intelligentia in cato mouendi principium si, non tameactus est caeli substantialis, ut plures verius censent. Respondent quidam, intelligetiam totum quoddam esse, animam vero parte, atque adeo intelligentia, cum pars non si non poterit eue actus caeli substatialis.Hec Sosiariis solutio prosectis petit principium: nam co- primae mtendimus argumento concludi, intelligen- Letum. tiam actum esse substantialem caeli, quia est principium mouendi: sicut in secundum locum motiuis sequitur est quo primo secundum locum mouentur, ergo est actus substantialis.Dices,semota intelligentia cflummanere quidem, non tamen manet suam
substantia integrum nec animatum : quia est signum,intelligentiam non esse partem substantialem caeli. Haec etiam euasio vo- Socrem Iuniaria est & principium etiam petiitquc- β. ritur enim in argumento. an ex eo,quod in redar telligentia principium est mouendi caelum, ita etiam actus eius sit atq; pars substantialis. Deinde appetitus vindictae, quae irae est definitio ut iri prooemio diximus vana est atq; inutilis,cum dialectica sit & citra materiam detur trari quoq; ratione ista disii-
102쪽
itio a nimae,qua principium mouendi d. s.
snitur,dialectica erit atque vana definitio: quia citra materiam datur. Tandem in demonstratione petitionis principii vitium
Arist.c O mutila. quoniam teX. et . sic nectit
demonstrationem: sicut duplici principio scimus,scientia scilicet atq; anima , ita duplici principio vivimus,anima & corpore:
ergo sicut non sequatur,quod scietia sit sorma substantialis scientis, ita nec sequetur, . animam esse forma substantialem,aut sci tia eadem ratione substantialis actus erit: patet per dei non strationis discursum: Omnis actio compositi, quae conuenit propter duo, principalius est ratione formae quam
ratione materiae, sed vivere animato corpo ri conuenit, ergo principalius ratione for-ms,atq; adeo erit substantialis actus idem subsumo de scientia sed scire conuenit scienti ratione inateriae atq; Arnis & principalius ratione sornaae, ergo scientia ipsa actus eli substantialis scientis. Cofirmatur: quia nulla demostratio in similitudine sundatur, sed est vitium, quod Arist.in P at
nem notauit. 2. Post. cap. I s. quare demonstratio ista, quae ex si litudine sanitatis atq; scietiae proportionabiliter ad animam ipsam argumentatur, nullas sane vires trabebit.Profecti; suma consensione ab enarratoribus Aristotelis locus huius demonstrationis explicatur : vis aut c& genus ipsius summa distensione refertur. Nam Caietanus super hunc locum inulta obscure
admodu inducit,Primo dicit,olumbus eN- positoribus cum ipso conuenire, intentumelia Aristotelis colli aere,animam esse actu corporis non simpliciter & nude,sed ut est phys cuin atq; organicum,& ut dicitArist. in sine huius secundi capitis est actus corporis talis,dispositi scilicet & accommodati. Quod sane libenter admitto , praesertim quia ut ipse etiam dici; in hoc pendet tota quislio de vivone animae intellectius ad corpus, eamq; esse formam substantialem corporis humani hoc loco itabilitur: unde cessat garrulor udastuactio in. hoc neg*cio intellectivam animam ab alus distinguentium Aristoteles enim de ipsa & alijs animabus expresse loquitur absq; distinctione, ergo doctrina indistincte est usurpada.
De anima eniin uniuersaliter demonstratur, quod est substantia ut species S ratio, atq; ita actus corporis tali Mquod cu Averroistae adii uuam,lermonesu scilicet estu det
tes ata; Heu - .anima, quae est actus in communi, oporteret ipsos subinde fateri, sermonem estu de antina,vi sub se complectitur & coprehendit intellectivam. Deinde dicit,propr:a Ari a tuere 1lotelem indagare definitioneni uere eam; tous quae animam actum elle corporis non so d binitim negatiue, sed affirmative col lis t: de ει surpari innitur, inquit, principium vivendi no per dimisi
Vivere, quoniam viuere multipliciter dici- ne. tur, vitex. I 3.dicebat Arist. Etenim non sis luna propter animam vegetativa viui inus ut plantae, nec tantum propter scias tuam - ,
ut animalia,sed propter intellectivam,quq cprincipium est uitelligendi,& sola est rationalis anima in nobis,reliquet veros Oici tis sunt & animet partes. Quare errausscitato Cardinalis ali ercinio, definitionem istam sormalem esse atq; incommuni intriligendam, ita ut vox,uiuendi,ad nullum genus arctetur, sed in sua relinquatur ampli
tudine: siquidem in re physica forrnalitate istae metaphysicae explodendet ut in i plura mum sunt .quoniam physicu in negocium imateria non abstrat ut secudum esse vi Ne taphysicusineq; adhuc secundum conside rationem,quod facit Mathematicus imur de anima consideratur hic uteil principia operandi non a mat ria seiactym,imo quera. 'ie stilli copulatum ,alliaritatur urgo ut probem tur actus in coruore: quat M aute in altemro illorum mouprum metaphysice aut ina . . iliematice abstrahitur, gradu vitae non costituit, quae physice sit considerati mi s. prpinterquam quod totain Aristotelis fabricam euerteret,qua nuitur in particulari propria. cuiusq; animς ratione tradere,ut eam acta esse corporis, quod prior definitio assere-.bat, intelligamus. Itaq; principium vivendi. atq; vivere ipsu in pro certo animatorii gradu usurpatur: quia est vegetatiuorum, per i quem vita primo rebus omnibus viventibus competit, perquam particulam,Prnia poletiae ipsae excludutur,quae quanuis pr-xima sint principia vivendi, no sunt primo dc secudum quod ipsum .i .Pos .cap. . iaest . prima ratio vitae. Quare si in ista animae finitione particulae omnes 'tuendi ,sentiet - di, secundum locum mouendi atq; intelli
gendi colunctim sumantur & per m 'dum
vivus, solius animc rationalis erit definitio, in qua post renia particula,principium sciliis .cet intelligendi,substantiam dicat, reliquet. autem priores potentiam d. animae paries. ., Lateor tamen,non sc usurrati ab Aristide- finia
103쪽
Di sinitionem istam,secus acturus de omni anielim si coa de rationali tantum determina stet, a tq; Lmo in cortariorum reprehensionem incidisset, P ut in prooemio tex. . dicebat. Diui sim igitur sunt omnes illae particulae interpretandae,ut tingula prosecto singuli, correspondeant, atq; propria propriis proportionabiliter reddamus.eritq; omnium graduxi animato tu in illa desinitio atq; uo vita ,sed pluNUbus, res,vt setitit Niphus. Et quando absurdum α fisor, Caietanus existimat, non esse unicum de--γi id monstratioriis medium: Rei ponderem, pr' moesil de unaquaq; animae ratione unicam conli ruimo haris desinitionem quae unicum sit medium: pretm . terea cum oporteat in communi argumentando de omni anima unica esse demostra tionem intelligere,ne opus si seorsum tot demonstrationes facere,accipienda est umouersa ilia oratio ditiunctim sumpta tanquavnicum medium, quonia est unica oratio, que in quatuor partes iureta gradus anima torti proportionabi liter est distribu eda: ii terim quod ad finem huius quaestionis deueniatnus, ubi hoc dubium clarius determ
natur Quocirca in memoriam reuocare deberet, quod ide ipse Caiet. notat, particula illa , Quo in definitione usurpari ut rati nem non soluin operandi sed etiam essὸndi,vi sermo si formalis atq; certus, tamen proportionabiliter sngulis applicandus: qus tamen breuitatis causa & quas per accidens, ne molestus esset in repetendo, illa quatuor sub uno medio coniunxit: quaob-- medius ille termuras,qui coniuctim si-' gnificat,divisim est interpretadus. sic enim omni animet comunissimus est medius terminus & proprius singulis viventium Vadibus: Oa via saluatur uniuersalitas deliniationis,eiusdemq; proprietas , t sonei, quo primo vivimus tantum,vel quo primo etiassentimus, vel quo primo adhuc etiam intel udiu. ligimus. Reprehendendus etiam est Graiia- te x, qui orationem illam coniunctim &nori divisim sumebat, unamq; tantiam animae desinitionem esse dicebat, in ultima differentia ut actus & ibbstatia sit, reliquaeve 3 ψ potentie & accidentia: rediret enim ri unientum,quod solius profecto animae' , at cinalis esset demdstrariu t quare no ponsetririli esse Nanca dc imperiacta determinatio, est igitur plures definiti ines, ex qua ouo; animae profriam poterimus elicere, quae non soluiu probet actum esse corpo
ris, sed tali In memoriam tamen reuocandum est id, quod supra obiter ut mus,
actum corporis atq; corpori uniri, A st: mi pro actuali actioii e dc unione,&Grooel- lim M. sentiali non enim est de animae essentia, Q m τη- amialiter corpori coniungatur , sat enim αιυ est quod aptitudi ire atq; poteria suapte iratura talis sit, ut anima intellectiva docet, quae sep arata acius corporis essentialiter est: elle enim actum animae rationali inso parabiliter perpetuo competit, et cap VP hcedenti dictum est. Ex his ergo quπ diXi-
nius patet, quomodo una sit defrutio: rur. sum quod in illa demonstratione medium sit illa propositio, quo primo vi u Imus,quae
licet non sit simpliciter vim simplςN pyψpQ Hkari,
suo aut medium,est tamen Vnum in pro-
portione.Vnde diligens lector proportio- .nabiliter maiorem Oc minorem erit remitatem eliciet: nam minor extremitas anima
est non secundum formalem & abstractam ratione,ita ut Caietanus dicit , et si anima in communi secundum totam suam amplitudinem & latitudinem,sed secundona propriam ct contractam,scilicet iuNta propositionem &medij exigentiam:& ita de maiori extremitate sentiendum est, quae est actus corporis talis: quoniam persectio itim prio deti et este perfectibili,id est, est res cui essentiariter debetur, quod sit actus &species corporis phγsci, quae est definitio animae prior in prςcedcii capite posta,qui in praesenti demonstratur concluditur: vquodq; ad calcem huius dubitationis ex
Aduertendom insuper est,ut connexi
nem medii huius demonstrationis m co clusotie ponamus,non esse sumendu prin-l cipiti illud ,quo rauimus , secudun a itiale
eYercilium,ile enim ὀ posteriori esset pro- , celsus,& praeterea no esset ylulosoplucus. Qua in parte decipitur miratraliter I gidius ' Roma qui in fauore B.Thonis asserebat, M processum philosophicum ex operationi- Qua μbus esse atq; adeo a posteriori. Profecto licet ab operationibus Philosophia ipsa mo-
cedat,ordo tamen determinationis semper test secudum ordinem rectu naturae a prio- ri secundum rerum ipsarum rationes. Nec te moueat,quod.perationes vlurpet Phi-Τlosophus in hac desinitione: squidem pro essentia v surpantur, ut quandoq; passiones loco
104쪽
Ioco disset etiarum occultarum: unde recte dicit Caiet.quod etsi saniosius de comunius illa verba, quo vivimus , sentimus, intel- Iigimus, pro operationibus accipia ur, tameprosundius pro ipsa specie ct essetia animet sumentur, qu est rati Oiqua primo h c opora eXercemus: qua de causa non st explicanda dii linitio, ut anima sit actualiter principium in esse exercito , sed in aptitudine scilicet cui prinio debetur, ut sit ratio vive-diq; principiumrinodus certe dignus Phi- - losophorum principe,eX ipsa nanq; anima obser ut a fonte oriuntur opera vitae. Quare inter istas duas animae definitiones quo primos eu 1 ηι vivimus in cap. a.& aliam actus corporis i ii lis ex cap. I. haec est dii ferentia , quod illat i. animae naturam,quatenus primo inter Vm . uersi partes collocatur, eX ponit: ista vero
indicat materiae esse persectiva:ob idq; illa dicit causam S propter quid anima prima ratio sit nostrae vitae ct materiae persectiva, quod principio huius capitis Arist. teX. I r. se velle inuestigare dicebat. Etenim cuilibet rei eX eo quod primo sortitur locu inter entia natur , sibi conuenit aut repugnat tale vel tale este , ct ita animabus conuenit,ut sint perfecti ut talis vel talis susceptiui, ex hoc et locu inter entia sortiuntur de in uniuerso collocantur: hinc habet animavi sit ratio Jc principiu essendi ,ex hoc auteforma in uniuerso collocatur,quod est prima essendi ratio,estemni id cui debetur, et sit prima ratio vitae: ergo definitio secunda hoc. 2.c. inuestigata causam dicit prioris Se propter quid anima sit amas corporis. Sicut enim c. r. i.lib.Post.demonstrative colligitur, dempstratione esse e X primis veris,&c. quia est Pyllogismus faciens scire: &. 3. lib. Phycte X. 6. ex eo quod motus est a V entis in potetia, postea infertur teX. I . actu esse mobilis & no mouetis .quonia hoc actu, illud potetia,quatenus talia sunt,existunt: ita
in proposito secuda haec definitio quo primo vivimus,&c. quonia est per sine & formam,quae sunt magis a natura ordine inte-tionis in teta, priore, quod acuis sit corporis
talis, a priori demolirat.Physici enim des
nitiones , que a fine sum utur, priores sunt, sunt enim caule finales instrumentorii atq; operationum rationes: finis sane est,cuius gratia sunt omiua,licet enlin quoad nos notitia colasa ct generali corpus organicu ex eo, quod includat sensibilia com unia & pro
pria, notius sit o b id prius illa tradat Philo
sophus definitione, per qua e V comunibus ad propria instruamur tamu propria ratio ne alio ordine eadem desinitio posterior est
atq; dei nostratur de monil ratione propter . . quid dicentem utrunq; aute Arist. principio is βιmrh- huius capitis dixit. Unde vellem lingulare terat pro in Arist. artificiu vestras mentibus immotum moueratq: infixum sederet mea sentetia) ito solii iis du,
secundum planum literae sensu ira, priorem exponens definitionem reri osteriorem demonstrare cuo redat
ut liactenus a nobis expositum est veram fisciasnst. altiorem sensuin meum nisi me fallit ani- diligentia mi iudicium insinuare voluit prosundisii - tu una demus Philosophus, ut probaretur omnem finitione animam esse substanti liter ut actu ua cor- ala erat pori coniunctam . e X hoc solum,quod vi- reia demouendi atq, adeo essendi principiti sit, quod stranda.
teri. 26. admonuimia, . Quare omnes idem
de anima nostra rationali intelligant opo ret, quae cum hominibus intelligendi atque proinde vivendi Oellendi principi u st,affirmative colligit, p anima nostra rationλ-lis actus est substata alis. Eadem raetione pa- iq; rerum cosecutione,qua de alijs anima bus intelligitnus,de nostra rationali anima minime negare licebit, nimiru quod actussi substantialis corporis, ut certe a destructione consequentis negative demonstratio recurrat,si anima nostra non est actus substantialis hominis,nec sit ei principiti intel- Iigendi.Qua via dubium te X. I I. propositu omnino dissoluitur, i aia amplius corporis actus sit,quam nauta si nauis ait mirurn substantialis: alias anima nostra rationalis non esset intelligendi principiunt, neque homo substantialiter esset homo, neq; unum eta anima rationali tanquam eX forma consta- iret. quod late prosequitur S. Tho. I . p. q. 6.art. I. Quam ob causam Arist. l. S.IO.lib. . .
Ethan intellectu potissima homirns potentia atq; in eius persecti sit ma operatione nostra stelicitate sita esse docet: sortitur prosechὁ unumquoq; specie a propria sorma atq; proinde esse & operari S retrocedit. Nec obstat,neq; sieri, neq; esse animam nostra tum cuius rationale Jependenter a materia: quia hoc solutis odem ostrat,eX eo quod non educitur depo- bat am-tentia materis,de foris aduenire nequaqua - - tam e cocludit,non uniri subflati aliter cor- ωπ ι-pori: hoc autem inde antida sortitur,quod talem.
media quida forma sit i mer eas sormas,quet prorsus a materia seiucts sunt atq; eas,quae
mere eductae atque a materia comprehensae sunt:potest enim separata esse dc operari
105쪽
Animae habere ide, quod corporis comercio ad corint Iedh- pus extuditur,iuxta illud Arist. 3. lib. leaiatia cons- teX. 39.oportet intelligentem phantasmatatio. speculari ob idq; ad proximi cap. fine in di- Nerat Arist. postquam ev potentia & actu
unu fieri docuit,mutem nullius cile corporis actu, id eit,educili a corpore aut corpori addictum: hac siquidem ratione neq; actus corporis est, neq; depedenter a corpore intelligit ea ratione,qua intelligere in corp re no suscipitur,& separata sine corpore ititelligit: eius sane actus est, cuius est potEtiavi lib. de iam no,dc vigil . hac ratione virtus intellectiva nullius organi actus dicitur, sit cui visus oculi inseparabilis actias est, quium. operationem necessario per organu corpo ' reum exercet. Est tame anima nostra rationalis actus substatialis: na licet materia esecedat: primis quoad fieri, quia independe- ter a materia, cum fiat ex nihilo & de foris adueniat: secundo, quoad esse, quia esse suuest independens dc separatu a materia, linequa subustiti terito,quoad posse,iacultates enim habet non receptas in corpore, sed in ipsa stantes S perseuerates,vi sunt intellective quarto,quoad operari, quia absq; corpore ut subiecto & organo operatur: tameaia nostra rationalis secudum se & omnem sit gradu forma est substantialis,que excedit&trascendit materia quia independen- . ter ab ipsa est,& sit & operatur. licet enim
inserin et corpus,inde pedenter tame a cor
pore utrunq; habet & quod sit Arma substantialis & quod no pedeat a corpore: ea dem ergo anima intellectiva unitur substati aliter,quauis eade, ut intellectiva est, non
Diglin pendeat a corpore. Et n5 oportet ob id difua potetia ierentem abstractione ponere in animae es no lab- sentia, ct in eius intellectiva potentia, non si ractiar, enim valet,amma nostra rationalis est viii qua aut is substat liter & ut intellectiva nullius cottideia. 7. poris est actus,ergo ut intellectiva, abstrade immor clior est seipsa ut essentia & natura quid1 talitate in est non inqua valet quia solum debes ine. .et .psi serre , ergo non est immersa materis, nec a malis aer materia coprehensa, nec in corpore sopita,
Ismenti. sed supergreditur & trascendit & secudum suu esse & secundum suu sieri,operari etia& posse: tua quidem esse separata deprehendimus ex ipti intelligere,et ipsa secundum sua natura sit i corpore independens. Obserua- Igitur neutra reduplicativa valet,ut serma, da resim est coniucta,ergo 1io est separabilis: nec al- . tera etia,ut intellectiva, est separata,ergo no
est serina r quonia utrunq; statum sortitur anima nostra quia media est Mimarum in. ter pure separabiles A pure immersas teX.
26. r. lib. plays. legitima ergo est nostra coineritatio, Aristotelem velle huic tacit obiectioni satisfacere, que ex illis verbis teX. I l .creabatur, quod nulli' corporis sita i',& q, obscuru est,an sit actus corporis, que- ad modiim nauta est nauis. Vt cotinuo igitur hanc salsiam persuasione a Philotaphiae
studiosis remoueret, dem sistrat eX eo principio apud omnes receptissimo, et anima rationalis intelligendi principium iit & quod
illa sit corporis substantialis actus: vnde elle & operari per modum actus secundi ab ipsa vi a causa tarmali fluunt secundum
eius essendi modum , quia partini est coniuncta, partim leparata, ita proportionabi- .liter operatur coniuncte & leparathn. Qua rufion in re a caeteris anima Sus hoc diliare, quod tu anima nostrae rationalis animae Ob eius persectio- tropriunem haec causalitas atque actualitas ut ita praemus dixerim secundum usum & exercitium mi separabiliter adest, reliquis autem omnibus animabus inseparabiliter, licet secunduaptitudinem S potentiam o intubus etiam rationali necessariis competat: nam separata anima nostra raIionalis pars est naturae, quae cum sit propter totum,to tu ipsum aia
sectat & desiderat. Quod considerasse,non
est omnino inutile neq; superuacaneum ei quaestioni,quana lib. 3. huius de a iuniae immortalitate versabimusmunc autem sat est pro ii ostro in linito constare,animam unaquaq; etiam rationalem perit et ionem et Iemateriae secundu esset quaniri, secundu esse
a materia no pedeat. Quam rei vi utio Norand/verbo dicam si in fine prscedentis capitis Θ- Arist. sub dubitationis forma dixit,&psit deco pons anima sit actus, ut stubemator nauis,
in calce huius asseuerantissime concludit,
Ius ob hoc in corpore, atque in m pore tali,
quod est alte te consideranda, ut aperta habeatur Arist.sententia contra Platonem &Auerroem dc quosda ex iunioribus, qui humana anima non esse speciem & rationem atq; adeo acta nostri corporis, in quo est via ius in proprio persectibili, ut Arist. te N. 26. corolario. 3. illis verbis, Actus enim dinius uiusq; in eo secus litera Arist. non seruaretur,qui loquitur de actu dante Grinaliter esse materiae: si quidem concluso,ut eX primissis deduc:tur, intelligenda est, ergo ex uniuersali demonstrationis vi,
106쪽
d: exei sectu deducto, scilicet esse in corpore, Averrois deliramentum ab Arist.excluditur,atq; vera sidei & Philosophis sententia firmatur,nimirum animam nostra in rationalem uniri ut actum substantialem corporis. Nisi quod intel lectiva anima hoc a cetteris differt: luia non solum est quo intelliagimus & vivimus , sed etiam ipsa est quod intelligit, utpote quae se sola sustinere potest operationem: unde aliae animae duntaxat sunt ratio mouendi & operandi' at nostra rationalis anima non solum est ratio intelligendi, sed etiam id,quod intelligit. Et si dicas, tunc demostratio procederet ex fal-0 D A si, quia non intelligimus anima dc corpo GOM M re , cum corpus non si organum ad intel- 'ρ ue lectionem , nee intelligere sit organicum 'M to Respondet Caietanus ilic,quod de aliis be-M desim ni: procedit ratio Aristotelis, tamen de anitico ma rationali non nisi a fortiori r quia sicut quo vivimus dicitur dupliciter, materia scilicet & forma , a sortiori quo intelligimus. corpore & anima dicetum& si de uno solo, ut anima, licatur id esse,quod intelligit, a fortiori ipsa debet esse ratio & principium, qRo primo intelligitur.Tamen haec solutio non videtur saluare processum Aristoteleum i ideo secundo dicit ex teX. 3 o. infra cap. sequenti,qubd sicut trigonum in tetragono,ita sensitiuum intellecti uot& inuntiauersum antecedentes & priores formae semper clauduntur in consequentibus S po- serioribus ubi in potentiali & virtuali esse
continetur,ut figurarum eXemplo demor strat. Cum igitur Aristoteles perspicaci suo ingenio videret, quod ratio sua non ita enficaciter pollet applicari ad animam intellectivam,nec ad intellectivum seorsuin cos derarum , mira artis consideratione con-ctulit de intellectivo,quatenus claudit in se
sensitiuum in hunc modum: quod quia ani ma nostra intellectiva est, qua non solum uiuimus Sisentimus ut vegetatiuam &sensitivam includit) sed etiam qua intelligimus,sicut ipsa viuim' & sentimus duob', nepe anima Sc corpore, ita quoq; intelligimus duobus, anima & corpore: ergo ipsa intellectiva anima, qua vivimus & sentimus, est etiam qua intelligimus, ct est ratio & actus corporis , talisq; susceptibilis. Quae solutio mihi non omnino displicet, perficietur autem cap. sequenti, ubi de unitate formarum disseretur ι &in quaest. illa de immortal. ubi de hac re contra μα-
roem disputo nunc sat est,eani probabili ter coniicere esse Aristotelis eκ eo, quod teX. et . in antecedenti solum sumpsit id , quo vivimus & sentimus: tamen in consequeti infert complete quoad omnes, illis duabus superaddendo quo intelligimus etiam, quod non casu aut sine arte factum ellia crediderim. Ex quibus patet iam ar- δε iuturgumentorum solutio partim ex his, quae agmasenuc dicimus, parti in eκ expositione textus M. et q. dc. 2 s. quam iterum atq; iterum rogo legas candide lector,quoniam optima est, &ne opus sit eam hic superuacanee iterato repetere. Nam primum argumentum in Ad. i. arcalce te X. et s. soluitur, angelus enim non gum in est principium mouendi primum,cii in non moueat caelum, nisi secundum quod moueri natum est caelum : ergo prius natura sua caelum mobile est,quam angelus intelliga tur applicari, Vtipium moueat, uno vero non mouet ipsum, nisi quatenus caelum secundum se di sua natura prius & de se mobile erat. Secundum vero facile soluetur, si z. aduertas, posteriorem hanc definitione so malem esse , priorem autem materialem: quae autem eX utraq; constatur definitio neq; dialectica erit neq; vana , utpote quae non latu in per sormam sed per materiam
rem definiat.Quod nisi propria me decipit Alia Mopinio Aristoteleum intentu est, ut respon Aterum-deat ad dubitationem de modo definiedi in retis ins pro nato proposita adducendo animae deis cunda anifinitionem physicam,quae omne genus cau monitiosς comprehendat,iuxta id ,quod Arist. loco ne.
citato ambigebat & prius lib. z. Phy L c. .
dixit. Quod tertio aute loco obi j ciebatur, Ad. 3. te X. et s. Arist. luebat, ut illic admonuim': nam quo primo vi uim ',quod in maiori sumitur, ton est calor naturalis quoniani ipso non primario, d secundario & instrumeraliter,neq; corde aut capite vivimus ut prima radice ct fonte vitet,sed sola anima,quq est prima radix & ratio vivendi atq; senti E r di, dcc. Et quoniam ut contendit huius ter
ij argumenti confirmatio,& quod similitu
dine innititur Arist.-l in minori anima Zr .i et
est quo vivitnus, videtur peti principium: ziit,i γ'
utrunq; tollit Arist. tem et s. diuisione illa . .R t tin
substantiae in materiam, forniam atq; cONI- . a
positum, ubi minorem qua per illa com- - sit pla&s milia exposuerat probat eN dictis, 21 principi u scilicet quo vivimus non esse an- frumentale Sc accidentarium,sed primariud: substantiale , quale oportet esse id, quo
107쪽
primo vivimus: cum igitur substantia triplex sit,& quo primo vivimus non est materia , quia ipsa participat rationem vitae a forma , ob quam rationem neq; erit com positum: tertia igitur substantia erit, quae actus & sorma es hergo Arist. luit petitionem principii,& demonstratio non tunda vit in similitudinibus ded si litudo de scietia& sanitate assumitur ad declarationem ct manifestationem maiore, ut qui e X pro tortionalibus argumentatur ut ocultioraemonstrentur: quemadmodum si a corde in animalibus persectis atq; eius habituri. ne similem habitudinem doceas ad membra in animalibus imperfectis corde carentibus: sic ex sens bilib' & notis Arist. colliis sit, quod sicut sanitas corporis,sani ratio est, species atq; actus,sic scietia in anima dc anima corporis ipsius ratio dc species atq; a ct' est. Processiis enim Philosophi naturalis nodebet a sensibilibus omnino recedere,quia nec abstrahit a materia secudiim esse v t Me, taphysicus, nec secundum cosideratione ut Mathematicus. Et ne vitiosus esset demonstrationis processus,quod explicat tex. et s. substantialem actum esse 'id te X. 24. in ipsa demonst ratione per adverbium illud, Pr mὀ, intellexit' nam quo primo vivimus no potest non esse substantia. Ideo tere. 24. meo quod anima nostra rationalis est quo pri
mo vivimus isc sentimus, infert procoetu.
sone,esse quo primo intelligimus: hanc ob ari: causam in antecedenti no expressit nisi duo munia vegetadi Sc senti edi, tame in conclusione tria,da illis addit & intellige di,ut deinceps in teN. et s.&.26.animam nostra actu
esse substantiale doceret.Hac ratione indistincte usus est ap subiecto de minoris Sc c clusionis anima in se sormaliter: hoc etiam docet uniuersalitas demonstrationis, dc illi effectus dc causae, quet teri. 26.apposita sunt. Obiectis Sed contra uniuersam nostram commentae anter tionem atq; quaestionis huius decisione amsolainvir, gumentum est,falsum esse, quod assia mptu scilicet se est tanquam notum, scilicet animam esse
nimI esse actum corporis post cius esse hoc, quod est
ρήηcipi si animam esse principium quo vivimus,&e. prius rim nam cum esse actum corporis superius &tura, cing communius sit naturaliter prius erit: & ita esse adia dicebamus per actum animam definiri, ta- corporis quam per aliquid commune ad omnia an c c. mae praedicata. Quatuor enim gradus animatotum in hoc uno conueniunt , quod sunt per actum corporis physici, non tamen omnes gradus in eodem proprio principio vivendi conueniunt: aliud enim est pro vegetatiuo, aliud pro sensitiuo , aliud pro intellectivo,ut ex dictis patet,ctc. Pro solutione recole quet cap. praecedeti iii quPsione & examine de alia animi definiti
ne dicta sunt, maXime. et . S. 3. notabili, Sc reperies quomodo esse principium vinuendi prius est , quam esse actum et quom a prius anima intelligitur in toto, i n quo primunt est ipsum esse, quam intelligatur actus corporis : totum enim simplicitet prius est suis partibus,quia etsi partes prius Lint in genere causae materialis , to in prius est in genere causet formalis ct finalis: ideo actus corporis respicit materiam,od id prior desinitio materialis est : at principiuviuendi respicit totu, quod se habet ut so ma partium,ideo posterior definitio sormalis est: sicut enim operatio prius est toti composui, ita esse principium operationis per totum compositu: ergo non coincidunt isti definitiones,nec Arist. aliquod vitium committit. Quare qui hoc non penetrant, dicunt, istam esse notiorem quoad nos ex operationibus,cum tamen Arist. principio huius capitis teX. I et . dicat ex prioribus velle eam demonstrare,& lia comprobat illo exemplo de quadratione circuli,secus non bene explicasset, nec suam sententiam tueretur: est ergo principium quo vivimus sis cui lumen principium, quo aer transparens est. Idcirco si prior diffinitio explicat animam ut materiae perfectionem quo modo antecedit in genere causae materialis, ut partes sunt priores toto posterior in genere causae formalis, quae simpliciter est prior quo modo totum prius de notius ideo ex hoc quod anima prius in toto conspicitur,
principiu operandi naturq ordine posterius consequitur,ut sit actus corporistimo vero quanuis causa efficiens & materialis priores sint suis essectibus,non tamen formalis de finalis, ut Arist. fatetur. Iet. Alet. IeX. I 6. quoniam forma non concurrit essciendo sed terminado,ut albedo non facit albii esse fective, sed albefactionem termina, ct actu alterationis,idein est sanari&saliatum esse, illuminari S illuminatum esse: ergo esse totum quod es ellectus formalis sormae ex eo li est ei sectus formalis, no est posterius, sed simul cum forma,& cum hoc animam esse principita viuedi in genere causi; formatis,causa est,quod sit actus corporis talis,ut dictum
108쪽
dictum est i etenim unumqubdq; est propter suam operationem. 2. caeli.teX. I .ad
quam ut ad actum&persectionis complementum ordinatur ut ad fine. Quod si non percipis,accipe alium modum dicendi quire ideiu est, licet non nil videatur disseire verbis , quae tibi clariora fortasse erunt: i scilicet quod etsi esse actum corporis sit
praedicatum magis commune , tamen esse quo primo vivimus,est pr dicatum iminediatius 'ob id esse actu corporis ponitur remotius pro maiori e Niremitate, esse autem
quo primo vivimus, pro minori, quod ini- mediatius inest ais: ideo lite desinitio secu-' da ad priorem comparatur, Ut propria ad communem. Dicendum , quod cum Arist. non simul ut unum medium, sed sigillatim quodlibet horum,quo primo Viuimus,quoa primo sentianus,quo primo movemur,quo primo intelligimus sumat, non tamen ita
Hat,ut singulis animabus per se trius cori- ueniat esse principium quo primo vivimus, aut quo primo sentimus,aut quo primo intelligimus,&c. quam esse acta primum. Raa tio hui' rei est,quam modo inducebamus: ruta quorucunq; duorum essentialiu prae
icatorum,quorum Vnum magis , alterum minus commune est, licet magis commune natura prius sit, minus tamen commune
immediatius est. Sume tibi,verbi gratia, nimal & rationale, quae duo praedicata de homine dicuntur, animal tamen prius, . . tionale vero immediatias: sic igitur in proposito,eise actum primum, quia communius, prius est, tamen esse principium quoia vivimus,lin mediatius. Quare imia est pro-
prium principium & ratio, per qua a priori
demon stratur, non mediate tanquam pex causam remotam, sed immediate tanquam per causam proxima, ut Auermes tem a Ghuius dixit, quod definitio haec ad priorem comparatur ut propria ad communem , Sc rectet quia demonstratio per istam defini- 3 tionem est per causam propriam & per propria singulis animae partibus, iuxta docuis menta Arist. r. lib. Physteκ. 38. Sc. s. MeriteX. 3. quod uniuersalia uniuersalibus &particularia particularibus reddenda sunt. Volana Ex quo colligitur, quod sicut reddedo prorori' que- pria propriis sequitur bene a priori,est prinm re- cipium quo vivimus & quo sentimus,ergo Gur iussi est actus. corporis talis sensitivi scilicet: pari quoq; ratione referendo uniuersalia uniuuetialibus sequitur,est principium quo viruuimus sumendo vivere in costim triri,ut suo ambitu iuxta Caietanum omne vitae genus comprehendat ergo est actus corporix physici organici potentia vitam hibentis. itaq; e X hoc quod anima,ut anima, principium est vitae,assignatur generaliter causa, cur ac taet& informet corpus ei tae capax:ebe eo autem quod talis anima est, scilicet principia vegetationis,sensationis, aut intellectionis, causa redditur eius, quod sit actus talis corporis vegetatiui,sensitivi,aut intellectim. Quare utcunq; sumatur prin- cipium in textu, semper est demonstratio a
priori causa propria & proXima,cotra P Iatonem & caeteros antiquiores relatos ab Arist. i. lib. te Anima te X. s I. .&s3. qui diminute admodum de anima tractabant, 'quid est et in se, non tamen in ordine ad corpus:& ideo nee disiunctim intelliges, ut ' sint 'litatuorde finitiones,cuin non sint nisi tres tantu in animae: nec coniunctim dic eia .let una omnium animarum communis definitio , & tamen propria inuestigatur hoc loco, aut folius rationalis animae desinitio esset: quia haec sola est omnisi illarum vitalium operationum principium. Medio igitur modo dicamus ea distinctionis accommodatione', ut cuiq; animae propria attribui videantur,acsi queuis illarum seorsum per se definiretur, in quibusdam principia tantum vivendi, in aliis praeterea & senti di,adhuc in alijs secundum locum mouedi, 4n nobis tame ulterius & intelligendu quia in posterioribus priora cotinentur: sic colli sedi ratio est per optima dem bi rationem, Q coinune est ex communibus , proprium autem eX propriis Sc lecundu p ipsum.
QV AES TIO SECUNDA . Vtrum omnis anima sit indi
, Secundo loco quaestio sequitur altera meo iudicio omnium difficillima & maxime nece Tiria, quam omnes tangunt, plerique tractant, pauci tamen pro dignitate absoluunt an verum sit id, quod ex Arist. teX.eto. ex illis verbis, , fila credem in unaquaque pia ita est Ha, potentia vers lurci , deducebamus, animam esse to tam in toto Sc totam in qualibet parte atque a deis indivisibilem an potius haec indivisibilitatis praerrogativa soli animae lationali pro sua nobilitate & praestantia F ; comῖ
109쪽
competat: Quam quaestione ni Grana tensis
verbis e Xqui litis mouet, proli Nis tractat, cem mea lententia ad rem ea ira soluere novideatur. Idcirco nostro more, quo fieri poterit, breuius S dilucidius rem e X pedie- imis utinam tam sc liciter, qua in optamus, res ipsa caedat; non enim Parum erit, e X tot autoribus difficilem , sed varie tractatam, quaestionein ita liaurire,ut dilucidetur: O ruitur in primis veritas multitudine opinionum. Esse si quidem animas rii diuili bistes locus ille Arist. atq; verba textus ostendunt: unde mouetur Marsilius Ficinus lib. I.de Platonis Tlleologia capcl. Sc lib. s. cap. I. & quia Plato tenuit animam non esse corpus,quem Platonici sequutur. Pri-terea fidem facere videtur, quod non tantum plantarum ramusculi, verum imperfecta animalia conuulsa vivunt'. primo etiacaede senectute dicitur, Sc lib. i. de generatione cap. s. nostris commetariis alseruimus,augmentationem fieri ratione sormae:
quoniam eadem forma in maiori materia adgeneratur,quod si non esset eadem &indiuisibilis. non fieret profecto secundum partes formales augmentatio. ' opinatus est Petrus Pomponatius libello de augm to cap. I I.& libello Commetatoris de subnatia orbis cap. I. cum Cleate ct Chry si ρ-po, atque adeo cum vulgaribus omnibusq; antiquis, qui lib. I. cap. s .animam corpus fit
ciebat: vide a teX. r. animam omnem e
cepta rationali diuisibilem esse. Quam etiatem ere Cleans atque Chrysippus diui si bialem posuere: tum,quod in filiorum gener tione generetur, argumento est, iplam esse corpoream: tum etiam,quia tangit corpus ex eo, quod separatio mortem tacit'. tactus autem sine corpore non est Hanc Arist.re iecit teX. 26.quia est actus corporis, corpus autem non est in corpore e nam unum non est in altero, nisi unum se habeat ut actus, alterum ut potentia supra teX. r. l. p. q. s. art. I. et .cot.gent.cap. 6 s. alias corpus ei letin corpore ac duo corpora simul,quae sunt ab surda: vide alias rationes Arist. supra lib. i. teX. 9o. S. 8. Physi. tex. 3. Tertio autem loco Magnus ille Albertus. 2.lib.de anima cap.7. quem eius discipulus D. Tho.
sequitur in ium Na. l. p.q. 76.art. 8. mediam
cum suis alliclis temperauit opinionem, qMae peripatetica est, vegetatiuas videlicet esse diuisibiles, rationalem indivisibilem, animalem autetin mediam , ut locus Arist. i.lib. de iuuetute & senectute liabet cap. i. elle numero unam eandemq; ,ratione plures ac diuersas elle diec ei se est. Tamen quia primam opinionem amplecti debemus, eiusq; coclusionem probaturi sumus,opse repretium fuerit, si prius rei dissicultatem proposuerimus,u t nod uin intelligentes s lutionem quaeramus. Principio vegetatiua diuis bilis est, ut eXperimento compertum est:ergo cum in brutis sensitiva & vegetativa eadem anima sint, atq; in homine ea indem cum intellectiva, consequens est, illas ei te diuisibiles:quoniam idem sunt cum uno tertio,quod diuiditur. Aut ex opposito sequere tur,nos non esse forma liter corporeos nec diuisibiles: fieri enim nequit, ut nos aliquam recipiamus denominationem nostrae formae atque animae repugnantem.
Rursum si anima esset indivisibilis una ct eadem in toto S in qualibet parte in digito tota esset sorina ct eadem quae iii toto: ergo scut totum est homo, ita & digitus, qui ct homo & animal erit, cum si substantia corporea rationalis, quo nihil esset absurdius. Sequeretur enim ,hominem eri infinitis animalibus costare,aut tot sane, quot partibus componeretur, siquidem in quacunq; parte tot i anima est. Praeterea,si tota anima in toto es ct tota in qualibet parte, ergo sensus omnes atque caeterae Poten me, quae animae essentiam sequuntur, in
qualibet parte essent,atque adeo esset visi-ua in pede & auditiua in oculo. Sequeretur etiam , quod destructa parte totum periret, nimirum quod anima desinateve, quae tota in illa parte erat.Tandem seque
retur, animam motibus contrari js mouera : nam simul una pars hominis sursum eleuatur , ct altera deorsum deprimitur rogo cum anima eadem sit in illis duabus artibus, smul motibus contrari s mou itur.Vt igitur praesens questio ex suis soluatur & definiatur principiis, & ut semel teneamus,quod sit philosophicis principijsmabis consentiens, primum omnium id, unde aratrum pendet, enucleetur oportet,
nimirum quid totum atque quotuplex sit proponamus: nam cum nomen multiplex lit&ab autoribus non distinguatur, non modicam huic rei obscuritate adiecit. T ium igitur vi. 3. lib. Phy s. te X. 6 . dicitur, di vi. I .cap. I.de Caelo diximus est, cui nil deest, ct nihil extra se relinquit, ct idem est Q perfecta, a quo sola ratione separatur, ut
110쪽
totus homo, totus puer:non tamen dicimus totum angelum,cum totum dicatur respectu partium, S angelus partib' careat. dici tur sane persectus homo , perfectus angelus,non tamen persectus puer. nam perse Elum dicitur,quod ad finem usq; peruenit. Vnde anima nostra rationalis licet indiuisibilis sit, nil tamen Obstat,ut tota atq; persem dicatur. tota quide,quatenus eri suis partibus potestatiuis constat. persecta vero, ut
suae speciei est adepta ultimani persectione: igitur sub nomine totius posthac est nobis
de ipsa loquendum. Quare cum omne tota ex par tibus sit, omne autem,quod eX partibus constat,divisibile est: tot diuisionis genera,quot totius intelligere debemus: idem enim est diuisibile quod totum, quoniam diuisio est totius in partes distinctio:tot eris c go diuisiones,quot genera totius. Quς mulpsi esto Mariam dicuntur, Prima, totum atq; diuis bile, quod in partes gradu ales diuiditur ut qualitas intensa,de hoc noest sermo in prq
sentiu Secundo, quod ita partes integrales Squantitatiuas, ut cotinuum & corpus,quod
in partes quantitatis secature Tertio,quod in partes essentiales ut physicum corpus, quod in materiam Sc formam distribuitur: Quarto,to tu essetiale, quod in partes quid-ditati uas resolubile eli ut totum des iubile atq; metaphy sicum,quod in genus & differentia resoluitur: Postremo, p in plures P tentias tartibile est,ut totum potestativum sue tota potentiale,quod ad diuersas operationes perficie das plures habet potetias.
Quinq; autem hi modi sufficere milii vide- Indisii tur, nam si qui sunt ali ad hos reducuntur, bilis diei - qui nostro instituto sufficere videtur.Quaremr quot quot modis totu dicitur, totidem diuisibile modia m. dicit atq; adeo animam nostram diuisibile esse in partes rationis & distinitionis, nemo ambigit, nec de eo cotrouersa est: praeterea in partes potestativas diuiditur,& t tum est potentiale,quia multipleX est potElijs: non enim anima est in materia tantum propter esse, sed Ppter operari. z. caelI teN. II.&. . de Sene.animal.cap. I. natura simul instrumetum & sacultatem consert,ne unusne altero sit otio suin: ergo materia sic accommodatur ad actum euentiale recipiendum, ut pollit operationes suas perficere: ideo variis facultatibus pridita ct variis dis in Guitur organis: nimirum quia organica potentia in proprio organo, Vt in propria
osticula,proprias luctiones absoluit, & per
diuersa organa diuersa cNercet munia. Animam ergo quamcunq; dividuam cile, potentiisq; multiplicem ex ipsa sua finitione De quom constat . quia actus organici corporis in po- m π inditentia vitam habentis,&ita videmus ipsam usibilisis multis sensibus externis seorsum dillinctis scireo. priditam esse. Quarto S quinto modo nullus est qui ambigat, ab omnibus enim concessum est: at primo modo partes gradu ales habere a nemine asterium video: nam non tantum anima , sed in uniuersum Omnis substantia intensione de gradibus vacat et & praeterea in partes ellentiales minime distribuitur,cum sollim si forma , non
tamen ens naturale ex materia & forma copositum. Cum ergo constet, animam non
est e totum physicum ex materia & forma constans, oc sit totuin et lentiale ut desim-bile atq; totum potentiale .ui controuersia enim ponitur,si sit totum integrale ratione qualitatis,ut tota secundo modo sumitur.
Superest igitur,ut quaestio solum de lucii ριιχρὰ
do modo sit intelligenda, an scilicet anima sissiutotum quoddam integrale si diuisibile in Ex tilia partes integrales & qualitatiuas lita et omnis anima corporea sit,& sicut substatia corporea quatitatis capax: ideoq; no quaeritur, an sit omnis anima formaliter diuisibilis sicut quantitas, de quo ambigendum no est: V ahac enim ratione sola quantitas formalis ter & essentialiter. diuisibilis est. Etenim quantitas sola inter accidentia capax estiuae formalis denominationis, ut etiam in 'ρ abstracto formaliter sit diuisibilis r unde ad subiectum est mensurativa & affectiva, quae non est passio ut in praedicamentis μ' multi garriunt sed forma & ementia quantitatis in ordine ad subiectum i habet e Mi go hec duo,quia est substantie simillima &propinquissima : explicatur primo modo vlidivisibilis inise , qua substantiam re- .in v 'fert, ut docet sacramentum Eucharistiae tmensurativa autem, ut est affectiva subsantiae. Ideo istae duae rationes unam com- .- vi lylent quantitatis essentiam , ct ex his duobus circunloquimur unam quantitatis no- . ationem,ut in. Jo ad. in praedicamento ad aliquid non tam sunt duo modi, quam unus per duos explicatus: atq; species tam habitudine ad susteriora quam ad inferiora species est ut Porphyrius in pridieabili despecie asserit ergo similiter quatitas in se est diuis bilis,& subflatiam ipsam mesurat, Unda ratione qualitatis substatis ipsa diuidatur.