장음표시 사용
91쪽
sed ut, quae cognoscuntur utilia vel nociva, fugiamus aut prosequamur. Fertur ei in omne animal in id, quod suae naturae bonare accommodatum deprehendit, nocivum quoq; auertatur Sabominatur,sic datus appetitus,quo se animal suamq; viti tueature deinde quia ut gradum constituat, oportet, vi sit ab aliis condistinctum & secretur apypetitiuuin autem , ut non ponitur vivendi Principium sed comitatur,ita nec ab aliis se paratur,sed omnibus est commune atq; imnuxtam. Quinq; igitur sunt operationes,&tres sunt animae,quatuor tamen sunt animatorum Padus: luoniam appetitiuum distinctum vivendi gradum ob rationes iam nucpositas non tacit,sensitiuum tamen secatur in duos. Vnde male Egidius quatuor animas posuit,cum sensitiva secundum persectionis gradu in duos distinguatur. Ex quibus omnibus argumenta proposita facile soluuntur: nam ad primum facile dices,non eκ numero animarum distingui animat torum gradus, sed eκ vivendi modo. Secudum autem nostret conclusionis firmamentum est quoniam dicimus, non anima sed vita atq; adeo vivedi modo secerni animatorum genera. Tertium,quod de appetitiuo dubitabat, proximum corolarium soluit.
Quo sit, Aristotelem hos gradus ordinare secundum ordinem generationis a vepetatiuo exordiendo persensitiuum, atq; secundum locum motivum ad intellectiuu proingrediendo, cuin ordine persectionis e diuerso sit faciendum at quia plantae dubiam videntur habere vitam , prius de ipsis probat ex eo , quod in seipsis & a seipsis motu habent secudum alimentum. Qua in recti Platone atq; Aristotele una sentiunt veteres fere omnes atq; iuniores Philosophi,ut illud viuere ab omnibus dicatur, quod i
teriori ciςtur motu,agitaturq;, neq; eXter no indiget autore, promotorevet quod sequenti peritu demonstrare incipit.
videtur vivere, quippe cum videatur in seipsis vim habere ta lem,atqi principium quo ad co-traria loca tam incremita,quam
decrementa suscipitat. Non enim sursum quidem accrescunt,deor-
sum autem non accresciit, sed ad
utranq; similiter disterentiam.& omni expaue, semperq; nutriuntur, & eo usq; vivunt quo- usq; possunt alime tum accipere.
Vegetatiua igitur eo colligit medio, ani- .m ata eise,quod in seipsis atq; a se motus ini ritium habent: nam in suis propriis locis ac persectionibus constituta mouendi habent py
principium , quo ad contraria loca Ieran-
turn non tantum secundum vitam regi nis aut positionis differentiam, licui graue in M'& leue, quae ab uno determinato in inde
terminatum unum mouentur: quae vege
tantur autem suscepto alimento in varia permutantur loca: nam no sursum & deor
sum solum , sed adhuc suis locis assi Xa in
omnem positionis disserentiam extenduntur. Signum igitur,quod animata sint,apertum est: quia non eri uno ad unum mori uentur,sed ex tali principio, quod ab omni parte in omnem similiter partem mouet, quod non poterit esse graue aut leue, sed anima ipsa,quae altior est ipsa natura. Itaq; videtur Arist. inter naturam & animam disserentia statuere, quod natura ad unum sit determinata nima vero secundum contraria, quod verum est ere mapiod princia pio huius capitis ex Arist. 9.Metaex. 3. ciatauimus, agentium principia intres secari
ordines, naturalem , animalem & rationa Iem: Sc sicut natura in uno eviremo ad una dicitur determinata, ratio vero in altero lis
bera est, dominiumq; habet sui actus. Antiama vero,media cum si neq; ad unum motum contrahit ut natura,neque potest facere quodvis oppositora ut ratio,mouet tamen ad contraria: Ob id vegetabilia animata sunt, Sc cum anima inter naturam Sc rationem me diu sit,utrunq; sapit atq; ex naturi participatione refert, habetq; ut uno atq;
certo modo sua exequa Tur Opera , ut ara nee,quae uno modo temni telam, atq; hirundines niduconstruunt' ex participatione autem rationis ad contrarios utiq; in
uet effectus,ut progressus animalium docet atq; plantarum augmentum:quod sursum
deorsumq; fit,& secuda caeteras postionis dii serentias. Sed dices,s mili quoq; ratione obiecti
ignem animatum probare possemus u niam cotrariorum esse tuum principiu est,& exicationis scilicet luti, humectationis
92쪽
T I s tem & liquefactionis cerae. Dicendum,naturam determinari ad unum per se,non vidistinguitur contra multa ,sed ut distingui
tur contra cotraria: ideo in te Xtu medium,
quod sumitur,est, non quod movet ad multa, sed quod movet ad contraria, id est, ad opposita contrarie tanqua effectus quoad modos agendi. Modo vero si ignis contrariorum ei sectuu causa est,no per se ere parte sui,sed per accidens ex parte susceptiui:
cum tamen anima ratione sui atq, per se notatum multorum, sed contrariorum sit es-fectuum principium. quoniam cotrarijs utitur anima qualitatibus. Hoc est, quod hic Caietanus vult, animam ex appropinquatione ad voluntatem,& exquada adubratione& participatione rationis ad contra Hos esse ius de se & per se mouere, eX c munione aute cum natura habet anima vi certo modo haec faciat, uti aranet tela.dchirundo nidu: natura tamen per se non est nisi ad unum,nisi larte ab eXtrinseco ex diuerinia dispositione susceptiui,ut ignis ceram liquefacit & lutum indurat. c aute facile percipies, si cosideres,rectum iudicem ei Iesui&obliqui: liberii autem rectu est,quod indeterminationem habet respectu actus
quia velle & nolle potest & respectu obiecti quoniam potest velle hoc di eius opinpositu de respectu effectus quia potest facere utrumuis oppositorum his autem tribus modis determinatur natura ad unii siue
numero siue specie,ita quod non potest de se ad opposita cotrarie,quod tamen anima potest per se, ut vegetativa, luet supra naturae facultatem sertur ad oppositas disserentias positionis. Non igitur est Aristotelis ratio infirma,quod platae vivant eX eo, quod ad contraria loca mouetur vl. 8. physi.teX.s 8.tetigit Arist. atq: in lib.de plantis in fine secundi tomi nec hoc est contra rationem naturae,cuius est ad una determinari: quia natura ad unum indiuiduale, ratio ad viiii commune & uniuersale, quod in plura secatur: anima autem sensitiva ad unum indiffereter & indeterminate proportionabiliter inter illa extrema: vide S.Th. I.2.PIO.
Atq; haec quidem vis E c teris seiungi separari , potest: caeterae autem in ipsis mortalibus, ab ista nequeunt separari, quod
quidem in ipsis perspicitur pla
tis. Nulla enim prorsus in ipsis, Ut pater alia, praeter hanc, animet potentia,Mq; officium inest. Uiuere igitur, ob hoc principium
Secundam ponit suppositionem Arist. et
cum in viventibus primus gradus vegetabilium sit separari ab alijs, seiug;q; potest:
intellectivum autem minime a reliquis seiugitur. sed excipit Arist in mortalibus nimirum innuens,in immortalibus atq; perpetuis intellemitum seiunctum esse atque discretum. Qui locus ansam praebet ei opinioni,quam cap.et .secudi libri de caelo probabilem secimus,caelum animatum esse notantum assistente, sed etiam secundum esse inhaerente anima , quod etiam probare videtur praepostera omnium interpretu eX- positio, quibus placuit illum locum de substanti js leparatis intelligendum , cuin tamen Arist. de animatis loquatur atque de animatorum gradibus: ergo aut eXceptio est extra rem, aut Arist. gradum aliquem animatorum illis verbis eXcipit. Εκ positio ergo istorum neque teXtui neque eius conteraurae neque Aristotelis proposito
quadrat: loquitur nanq; de vita & viuere physico, qui non est in substantiis separatis: unde caelos ipsos excipere videtur. Nisi aliter velimus dicere quantiis non secum dum contexturam literae & argumentum, quod tractatur quasi tacitam diluendo o lectionem genus aliud viventium insinuat,acsi clarius diceret,intellectivum a vegetatiuo non separatur in mortalibus, de qui bus est praesens disputatio atq; sermo: nam aliud est de immortalibus sentiendum, cum diuinae naturae conueniat non soldm ut cistra omnem nutritionem munus suum intelligendi obeat, sed etiam sine reliquis virtutibus animae vel praestantioribus: viuere etia dicuntur supercaelestia,similiter& hic mortalia, sed disterenter ab illis: quoniam in mortalibus istis multa sunt vitae contraria clim in illis nihil sit vitae immicu: viuere igitur omnibus vivetibus inest propter hoc vegetadi principii no quod per sensitivam
anima etiam non vivant animalia,aut ho
mines per intellectivam, sed quod secudum praecisione per illa omnibus conueni quia 2. Supp. quod νωgetane prin et Mngradus.
tor de calorum animatione tenea habes lib. 3. c. 9
93쪽
ut minimum illud in omnibus reperitur necessatio: altrice nanq; anima sublata, ab cunt & intereunt omnia, di deinde per
sensitivam animalia vivunt, in quibus vege
tatiuum potentia est. Ubi novi,qubd viuere prout est ab anima, in corpore formaliter adhaeret, i& ab eo dicitur caro viva &os vivum, desimiliter de omni parte ipsius: quoniam omnis pars alimentum capiens vivit, sed non omnis pars formaliter sentiti olla quidem non sentiunt dicet vivant, Sc ta: lis vita substantialiter & fundamentaliter est ab anima nutritiua , ut patet. Quam ob. causam Dionysius Philosophus dixit, vita
omnem esse motum generis nutribilis naturam assequentis: Sc quoniam cotinuo iste influxus eri ab anima in corpus animatu,
Philosophorum pleriq; vitam esse in fieri potius quam in ei se quieto asseruere: sicut enim lumen actus est perspicui, quod continue sibi influitur,sic ab anima vita in corpus:quod Arist. vltimis praecedentis textus verbis insinuaticum dicit, Eoust; γtulit, tu
usq; alimentum p pant accipere.
TM.16. Animal autem est ob sensum
primo, nam & ea, quae non cientur motu, nec mutant locum,sensum autem habent, non solum viuere dicimus, sed etiam anima lia nuncupare solemus.
3.s p. Tertiam ponit hoc textu suppositione,
sensus est, nempe sicut uiuens dicitur ob vegetatiuam quo antis animam,ita animal ob sensum . sensitiuum mal pria enim supra vegetatiuu addit sensum: licet mo consei ςnim planta augmenti Sc decrementi motu turin per vegetandi iacultatem moueatur,no tamen sentit. Verum sunt quaedam animalia petris affixa atq; ob imperfectionem alligata,quae humi iacentia perpetuo degunt platis consimillima sentire tamen illa e Xperimurmam si pungantur, se constringunt, ut triste atq; si si disconueniens sugiant & vitent, atq; nonunqua se dilatat, ut utile atq; delectabile prosequantum caeteru extra illulocum no se mouent,quod plantarii more coniunctum habeant natura conserete alimentum, ne hominum more divagari opussi. Quare queadmodum nutriendi vis a reliquis ieiugari potest,sic sensus tactus quae prima est sentiendi radix in animalibus imperfectis,ut sepiae & conchiculae marinae a reliquis sensibus absoluitur: ob idq; gradus animatorum secundus costituitur. Quo fit, pure Aristotelem aperte hic insinuare, platas no sentiat. sentire aut vigilare aut dormire,quod puta uixi uit Anaxagoras, quem postea Prothagoras imitatus est dicentes, plantas desiderare S imina moueri a delectabilibus,sentire, tristaria qi ras p .
delectari: quod primo probant, quoniam '
omne,quod alimentum trahit,sentire pro
secto videtur: siquide tractus alimenti pars est desiderit , contingitq: ratione tactus aut
gustiis secundum quod gustus quida est tactus. Deinde ex Arist.pr senti textu,omne, quod dilatatur, ut conuenientia prosequatur,& costringitur ut noctua fugiat,delectari videtur,tristari,appetere atque sentire: id
autem plantis inest,quet suos ramos atq; solia ad couenientia loca extendere vidEtur, atq; ob disconuenientiam in seipsa costringere: sentiunt ergo. Voluere et a plantis ii eisse masculinuatq; scemininu sexu,sicut in hermaphroditis. Quae omnia absurda sunt secundu ea quet determinauit Philosophus lib. I.de platis atq; vegetabilibus circa principium , ubi plene de hac re disputatur per Albertum:delectari quidem,dolere, dormire, vigilare, anime sensitius a nectus sunt, sicuti vegetatiuae sibi conuenienti dato vir scere, pullulare, cibum atrahere sibi couenienti dato, atq; etiam sbi disconuenienti marcescere. Argum eta istoru nulla sunt, de Arist. loco citato soluit,& fortasse nos de illis inserius hoc lib. a.dc lib. 3. nonnihil dic
mus: nam motus ille naturae potius est,qua sensus: non enim agunt a praeuia apprehensione,ut lib. 2. c. I 2.dc teri. 1 ao. Iz I .dc. I et
At verbex sensibus, tactus pri rix. i md cuctis animalibus inest. At
que ut uege latiuum a tactu, sensuq; omni, sic a caeteris tactus separari sensibus potest. Eam autepartem animae, vegetatiuam dicimus esse cuius & plantς particeps sunt. A nimalia verbcuncta
ipsam vim habere sentiendi tactu videntur.
Vt tacitae cuidam satisfaciat obiectioni.
94쪽
II sep . ta quartam ponit suppositionem,qua,ppr quece e so leniam primo animalia vivat, exponit,n supram', pe per tactam. Itaq; suppositio est, sensus i. xi tactus est per que primo animalia senti ut, semida atq; adeo per quem primo ipsa vivunt, si-o ix. cut enim vegetatiuum a reliquis separatur, ita & sensus tactus a citeris secernitur. qua re sicut plantae supra elementa vegetandi facultate eleuantur , ita sensitiuum plantas nobilitate sensus tactus excellita atq; ut v gelatiuum fundamentum est prinis,quod . viventia cuncta participant,ita tactus omnium sentientium radix prima est. Qua de causa hi sunt duo gradus viventium adm- uicem separati.
Trac. 12. Atq; quam ob causam istorqvirunq; fit postea dicemus, ac
explanabimus. Nunc eousq; tantum dicatur, animam, inquam,
principium esse eorum quae dicta sunt & his esse definitam, ve-ge latiuo,sensitivo, i ntelleci tuo
Horum rationem Sc causam in posterum reponit: modo nobis lassiciat intelligere eκ dictis, animam animatorum esse principia, atque animam vegetatiuo, sensitivo atque intellectivo finiri, quibus secundum locum motivum quem cogitatiuum alibi appellat additi, ut sie eX iam positis principiis definitio animae colligatur, quae pri rem concludat & ostendat, nimicum mi ma est principium vegetandi, sentiendi &secundum locum mouendi atque intelligendi, quae cum habitudine ad operationes,' actum secundum sumatur, notior nobis erit atq; aperti N ad priorem consi mandam. His enim quatuor modis vitae gradus & modi vivendidistinguntur:&aruma vitae principium est, erit emo horum omnium principium: iuia istae operationes vitae a facultatibus promine , primum autε ab anima ipsa derivantur EX hae autem desinitione facile est aperie colligere cuiusq; animae propriam definitionem , per quam ea,quae ut communis prnis posta est,colli gatur,ut ex propria cuiusq; operatione una animae communem & vni uocam rationem esse tineannis lax 'l' indu
dine rendum autem est, utruliorum unumquodq; sit anima, an animae pars,& si pars, utrum hoc pacto, vi sit separabile ratione solum, an etiam loco. Atque
de nonnullis quidem istorum videre, discernere isacile possumus, nonnulla autem dubitatio nem habent.
Quo praedicta amplius manifestentur ct 1 litis-
illus irentur, duas in metu profert qu fh d, a vj nes, quarum prior est,nuquid cum quatuor si Iutis sint vitae atq; viventium gradus,si quatuor
etiam sint animae, a vi singula animatorugenera per propriam antri in vitiant: sic his, qne ut in eodem eademq; materia plures sormae essent, quod Philolbphiam abboyrς hises, A- non semel alleuerauimus. Quod si quis hoc
victus argumento no animas dicat,sed animae partes eisse, id est, potentias atq; facult --A otes,in secundam incidet dubitatione,an sci- . Ο
licet separabiles sint, ubi seiungi constaret,an ratione,subiecto etiam & loco secernantur ut Platoni visum est, qui rationale in cerebro sensitivam in corde que partes sunt diuersae disposuit, vegetativam etiam in epate.Itaq; cum in prima quaestione per animam intesti sat sotinam dantem ei formaliter corpori physico, atq: adeo censeat unitam este corpori ut beneCaieta nux hic aduertit contra Averroem merito secundo quirit, si anima oosita sit separabilis' ubi lapsus est Commentator, qui intellectum censuit non esse animam, nec cor poris formam nisi aequi uoce: tamen Arist. rectὸ dubitat, ubi eius Commentator mi rabiliter errauit, sed hoc est inserius exami
Nam ut plantie non nulls visee, seiunctaeq; videntur viue re, propterea quod anima, quae est in istis 'ami Uidem invisa quaque planta est una, potentia vero plureκ sic & cinca alias demus animae disse .stias fieri
95쪽
LIB. II. DE ANIMA.quae insecta vocamus : utraque
nant partium & sensum habet, ct motu loco cietur. Quod si sensum habet,& imaginationem,&appetitum etia habet: ubi nanq; estiensius, ibi dolor etiam Existit,
atq; voluptas .iAt ubi sunt haec,
ibi ne lariis cupidita sietiam inest.
positis, A tissaacere satis instituit , tremq; prius sumit enucleandam, pax, licet dissicilior appareat,sacile eN operationibus animae absoluetur. In cuius rei peditione aduertendum, quod sola ratione distingui, est esse id in te, rationes tamen habere diis uersas, ut animal homo in me: subiecto autem atq; loco distinguntur, qui non sum in eodem subiecto , vel non in eadem eius parte,veluti visus atq; ollatus. At quia n
nulla dirat prae de uti tex. ut nos iacilius dis mere possimus a plantis in qiubus res est sensibus satis eηplor in similitudinem sumit,ut lvic sumpto principio atq; quasi secto gradu de rei quis idem sumatur iudi-
γ gradu,ae reliquivum in vegetabilibus nanq; perspicuum
est potes abscis 3 vivere, cum ramusculi incisi pu 3 Ii sium vel ins υ iterum pul-b lia nutriRNur atq; augutur,genera I atq; si nilem adseruiu seu tum Gergo in abscissis ramis nutriti O,generativa, augmentativa Dcultates man&: quom a in partihus quῆu- tax manet ad sincendam propriam op R
- ρni pui migunt pluribus orgaliis instructu, ut ipsa incino corporis Osuait non tadiu permanet in partibus vita, ae
D ctu vita . tantum animam esse, P
tentia vero plures, atq; adeo nequaquam erunt loco atq; subiecto dillinei aer abstitia etiam esset, actu plures animas uniuersat narborem Occupare, cum sol a diuisione sis
actu plures, ut uisecta quae in p ites duilia
sentiunt iucund una .aduersum ver Ide m-
cam actu ponimus squabiliter pericita corpus ei lius am ct spartam,quq ramun poten tia plures est. Ex his autem vobis vulsa tum illud elicitur axioma, quod Aristoteli sub alijs verbis ascribaturati ima tota es in toto S in qualibet eius parte tota, siquideactu una est,potentia vero plures, separa ct abscissae plantae specie eaedem sunt,qua-uis numero destinguantur. Deinde sectorca alias species dicendum manifestat,& primo in entomis Muna alii, , ut est,incisis v Iuti sunt lacerti, lumbricita id genus non nulla, quorum pasees cum in duntur, vi uumventiunt atq; mouetur, quod 'num
residet e selisitiuatiuex operationibus enim
cet alsi quod pars, quae cor continci, pirpter illius praesentiam maius tempus irini quam reliquas,caeterum non diu dura r
nam cum anima actus corporis organisi sit,quae suapte natura diuersis orsanis Vet, illis tamen orbata diu durare nori poterat. Itaq; vitam atq; sensum partes illas abscissas habere Aristoteles experimentis Pr bai: quia si tinfantur maxunὰ punctacim bus,continuo sese constringuia t,conuoluueam; placantine princide iubiniare Arist.habere phantasiam ct imaginationem , cum optent atque desiderenta ensui enirn indi cium est Huod dolor aut ita stitia disconu mentis adsit icut v oluptas atque gaudium cohuenientis: atq; ubi sunt haec ut inquit Arist. imaginatio etiam erit quae subiect' a sensu ci appetitu non disiungitur: loqvi tur autem Arist. ει hamata atq; a maga natione non periecta&absoluta, iussis msortitur organum,& es etiam respae lupa Pterati, in te iligendue ergo in de imaginatio ne imperfecta j atq; adumbrata . ciuam alii indetermina m vocant, cpi tantum est traspectu praesentis: quoniam sciliun sensum exteriorem sequitur.Quim merito vniure salem vocares potet iami quia omnibus animalibus sicut tactus inest atq; in cnnierso corpore promiscue est, neq;: habet partem determinatam sicut visus,aut oliatus. Quo sit, male sensisse An agoram atq; pedoclem. - : γ
96쪽
doclem, quorum meminit Arist. ln. t. d Aplantis,& nos paulo superius,dicentes pia tis stupidum quelidam tensum ineme, qui
nunq in esset in vigilia & expergisceretur,ted obdormiret perpetuo,cum illos latere non deberet, appetitum illum naturale ςsse, si laidem cibi copia aut inopi nec dein lectamur neque tristanturinam i eut supra oes Oxdines rerum esse ostendimus, sic in animabus etiam triplex est appetitus , na- viralis, qui infimae vi plantali datur: ratio natis atq, liber, qui nostrae animae, quae sui iuris est,adaeribituri sensitiva autem, quae media est, munalem sortitur appetitum. Cum ergo plantae des derant alimentum, appetuntq; a que allumunt,naturali id ita ciunt appetitu, ut latius illo loco Arist. docet . quare lib. 1.de Anima tex. 8 s.cX suppostione loquebatur,cum dicit elementa ha
- L i. imis πιο - Di bit ' - , hue de anima intellecti ira sim nisest iam in genere taliten hoc videtur de illa pronuntiandum, quoi perpetua sit Et separaria corruptibili corpore contingat, ut alibi dixit de foris aduersi rei tum etiam quia prauit imorum Philosophorum mos ei b, cum aliquid tractant nondum examinatum, pretsertim si difficile sit atque obi curum,dubie affirmare dc asserere: pronuntiant tame sentutiam sub dubitationis forma. Quod enunest in Aristotele familiare, ut quoties res noest determinata, te qua inagna est contentio & concitata controuersia, modeste sus dubitationis forma loquatile doctrina contemnatur & ab aduersariis relinq I atur, aut etiane opus sit,cursu orationis relicto iiii tenipus m importune demonstrare. Cer-
genus neq; species simpliciter dici de equi 'ub citroire 3c amphibologia iliorsino dubirix. 2I.
rabat, tame dubita 4 loquutus de re, qu
quam est manifestum. Sed vide M uue t mantelligi Danaan. ni maumuovi
tur hoc animae genus esse dior idq;si plum pet in , que bile do incorruptibi sed L Itiespiti' abs
Caeteras autem animae partes τε ir.
Niridam non a tertiue , se a diibii ii ita dici opinaris: dc untur, lodq; dicto-
potuit,accedit iani ad ea Eupri Idi quae dubitationem aliquam habere viden Ur quod i P. tq. superius diverat: de intellectunariq: iron fa cile 'praesens' dubitatio . . iaditur: iu stio elaim satis est perplexa,ati M
autem eXantiquis D nilosophintibus visum
97쪽
quas omnes subiecto atq; loco separabiles ut inon esse,ut quidam Platonicorum afferu ero potentia: irunt,contra quos Arist. pronuntiat sola ra- sum dis ementiam animatium sat,tione seiungi, sicut alia est sentiendi S alia exponendum censeo,ut pruno de vegeta- opinandi ratio. Vnde ab illa parte , rationem disem, Arist. secundae quistionis solutionem inchoat , quam sequenti textu absoluit. c. 23. tiuo intelligatur, quo primum animatum ab inanimato secernitur,non tantum amiseniatiue , quia quod vegetatur animatu est, sed etiam negative .quoniam fieri non potest,ut quod no vegetatur,vivat . vel ipsum differentiam animantium facit,quia eκ his varii animantium gradus dignoscuntur,de
At νerb quibusdam animantium cunctae partes, ut patet, insunt quibusdam nonnulle sunt. pollicetur Philosophus li
sunt & quibus una tantum inesse u; detur atq; idipsum disserentia animatium facit. Qua au- te ob causam ita sit, postea perscrutabimur. Eadem & circa sensu, fieti satia videmus: quaedam
enim omnes, quaedam aliquos, quaedam unum duntaxat habere videntur,tactum, inquam, ipsum,qui quidem est omnitim hi r
Lmὸ necessarius. ii tquibus omnibus futuram perscrutationem pollicetur Philosophus lib. de vegetabili
Sunt& quibus una tantum in--α pum S de animalibu ubait Arest
- - . . eadem circasensus, comparative loquitur,ut sicut vegetatiuum sutricit, ut aliquid dicatur animatum,ita lenius, ut aliquid dicatur animat: & praeterea quaedam animalia ut persect3.quae omnes habent sensus,quaedaaliquos: na talpa visu orbari,&quanda aspidis specie auditu carere dicunt. quaeda au
Istere. . secunda quissionem soluebat Arist. proesiduobus ramo teX. quantum ad rationem & subi
perfect .quae omnes habent sensus,quaedaaliquos: na talpa visu orbari,&quanda aspidis specie auditu carere dicunt. quaeda autem unum habent tamini, & illum omniumaxime necessarium. An vero in eodem plures sint anime, fortasse statim dicemus: quanius memini me de hac re. I. de gene ratacap. disputast e.
Quoniam autem id, quo vivimus , quovὸ sentimus, bifariam dici turi, perinde atii iid, quo scit
se setis' ctum: nunc vero rursum ad priorem quae' mus,& id etiam , quo sani sumus,
deratuν scionem regreditur,qua quaesitum iactat, si 'aneti ἰαq. de sese animatorum gradus per animas an per parmoriari tes animae, id es per potentias distingua
atq; V lemus quodda enim sciet iam, quoddam anima dicimus t
reatiem-tur. Insua tramen Aristi sponsionen ςκ quippe cum utroq; scire 'dica diuerset diuersa enim anima est plante atq; tem corporis aliquam, vel to tum sensitici: Miamin eodem priores sui it PQ diriinus corpus,atq; horia viiii plures armae esse non positiit, luma quae x m scietia, quam sanitas, Arma persectior est virtute continet alias . quare quaedam,&species est, sic ratio,
aliaetio, sinu animae, sed potentiae, veluti in in homine, in quo Deus omnia animae officia simul copulavit & intellectivam animam posuit, caetera vero inferiorum animarum ossicia per potentias congessit: ideo in homine ampla simul Sc angusta vite supellere est Litera sic habet, vir Ῥem quibusa animatium cunctae panes insunt,de homine est intelligendum ulti, de brutis imperfectis interpretandum,quibusdam a na tatum laesse videtur,de planus tillusit Arist.& tanquam actus suscipientis scientia quidem, scientis,sanitas autem,sani. Actus enim agentium in eo, quod patitur,atq; disponitur, inesse videtur. Anima autem id est, ut patet, quo vivimus, dc quo seniimus, ac intelligimus.
prim ) ipsa prosectoratio quar-
98쪽
dam erit & forma, sed no vi materies, a tq; subiectum.
Hoc textu Arist.omnibus iam ad demoasrationem paratis,animae finitionem prio rem per posteriorem demonstratione ab soluit,quae cum pia sit demonstratrin cuius expositionem Commentatorem antesignanum habere placet , qui pulchre admodum
locum istum subdifficile positis duabus positionibus explanat. prior sit,omnis actio, quae est compositi, propter duo competit, quorum unum Arma & actus,alterum autem corpus est Sc potentia:hanc aute manifestat Aristotelis exeptisma sanitas est animalis ratione sanitatis ut a forma,ratione subiecti vi a materia, ut scies utroq; modo dicatur & ratione sormae de ratione subi cti dicitur enim sanus Sc framale dc corpore toto vel corporis parte.Pari rerum consequetia, liquid dicitur uiues duplici principio,anima scilicet atq; corpore: atq, adeo sicut amota lanitate nullum corpus dicitur sanum,& amota scietia nulludicitur scies, ita anima sublata nullum corpus vivet. Posterior est, cum autem sit ratio in composto propter du prids est ratione formae
quam materiae, cum operatio formam sequatur, scinde sequitur denominatio posterioris,quae corpori ut susceptaculo communicatur non cuicuq;, sed determinato,achus
uidem ipsorum agentium in patiete sunti sposito atq; determinato. habet enim unaquaeq; forma determinatu subiectu, quod informet, quod prius ad ipsam suscipienda
dispositum ell, atq; ad operationes, quas insuit,eκercendas praeparatur.Quibus iactis ad scopum totius capitis descendit Arist. vi formalem construat animae finitionem perquam materialem colligat atq; demostret: quae etiam sit vere naturalis desinitio.utpote quae simul connectat formalem atq; materialem causam , nec vana dicatur defini tio atq; dialectica ut in prooemio teX. I I. atq;..i6. definiebamus eκ utraque igitur eoagmentata definitio legitima erit atq; naturalis. Tunc igitur sic Arist. nectit rationem, Omnis actio copositi est propter ma teriam &formam iuxta priorem positione sed incta minori iuxta posteriore primo est graria sormae quam materiae: quare
cum vivere sit corporis animati, no corpus sed anima est, qua pruno vivimus, mouemur dc sumus,atq; adeo si ipsa principium. est vivendi,recte definita est anima, qubdactus est corporis physici organici,Sc. ani ma enim vivimus principaliter & non instrumentaliter: sicut enim calore naturali, ita etiam corde vi primis organis vitae vivimus, tamen haec non vivunt, nisi actu mota ab anima, quae principium vitae primum est: ergo quo primo vivimus non est
corpus, sed corporis actus. Quocirca cumactus subiecti sit non vicuq;, sed iam dispositi atq; bene ad suscipienda in sormam aD festi, hic concluditur corporis proprii esset achium:quoniam omnis actus in propria est& accommodata potetia, quam perficit dein qua recipitur:ob id per ipsa forma,quae rationes ipsius susceptiui exposcit , ut per principium ipsarum definitur. Itaq; brevio- Ratio ex tibus sic construe demonstrationem, quo ponitur. primo competit alicui esse, vivere atq; operari, est forma sentinato autem corpori ene, vivere atque operari ratione animae primo Conuenit, ergo anima corporis animati atq;
vivendi principium est , quare actus est Mentelechia test ergo anima ac tus corporis, quia est essendi de vivendi primum initium& secundum omnem gradum vitie radix, qua vivitur: nam secundari4 ratione corporis , cui dei tominatio vitet ab anima primo in corpus derivatur.At quia magna est de praesenti demonstratione controuersia,no fuerit abs re eandem sub alijs verbis siccostruere: Quandocunq; aliqua actio com- iter δε
petit alicui ratione duorum in ipso eXisten- claratur. tium,necesse est unum illorum esse ut materiam , alterum vero Vt formam, sed operatio omnis vitalis animato corpori conuenit ratione eXistentium in ipso , necesse esti itur alterum esse ut formam,a iterum vero ut materiam: tune sc,omne egrediens a
duobus no sque principaliter est ab utroq; denominatum,istud, a quo principalius se denominatio, se habet ut forma, liud aute, quo minali principaliter,ut materia iuxta doctrina Arist. 3.Physi. a teX. . ad. I . vi talis autem operatio,quae ab anima & corapore est, principalisis est ab anima, quoniaest actus,quam a corpore,quod est potetiar anima ergo actus est de inrma, quia principium est vivendi. Hic tamen oportune sese Damia offert dubitatio , an haec demonstratio ex tur de Mper se notis procedathum, quod non a manifestis per se progrediatur, sed a notis per trum. operationes atq; adeo per aliud: tum etia, quod ita collibitum fuit atq: visum Gricis
99쪽
fere omnibus expostoribus, Alexandro, Themistio, Philopono, adhuc etiam Arabi
Commentatori,quare cotendunt,cdm p rq
missae non sint proprie yrincipia per se nota,eam non eiu proprie demostrationem. Soluitur Falluntur tamen virorum grauissimorumas Auso- bona venia dixerian cum temper sit obsesem Manduin prsceptum illud Arist. i. lib. Ethi. p. z. tradituto,quod cum non sint omnes disciplinae eiusdeiu gradus atq; aequalis certitudinis,non est in omnibus squa e Nigenda demonstratio: nain quis a Rhetore demo nil rationem exposcet aut a Mathematico persuasione expectabit eatenus enim sunt demonstrationes peteda cluatenus rei
natura poctulat & capax est,secus enim facere. ominis est ineruditi , ne dicam mete capti. Quare iam nunc ab Arist. posita de-1nostracio non est usqueadeo certa a si mathematica esset, int,cum abstracte consideret res,in excelso certitudinis gradu collocatur. quod ergo non sit mathematica certitudine euides,no tollit in suo genere, physico nempe atq; materiae coniuncto eviderem & per se notam non esse. Ecquid enim rogo est 3n Physica notius,quam quod omnis actio compositi ut tale est, est propter duo, mini scilicet de potentiam, atq; adeo
primo ratione actus quare ista sinitio .quae
per causam sorinalem atq; finalem est,de se atq; pecte nota est physice. Neq; obstat. quod quoad nos per operationem manifestatur. na operatio quatenus finis est, prior est, iuxta illud Aris. r.de Celo tex. II.vna quodq; est propter suam operationem. Reliqua autem , quae ad huius demonstrationis declarationem desiderari videntur, in quaestionibus huius capitis absolvemus, nunc pergamus,dum tamen interim,qu6d ad examen huius loci accedimus,notes Pri. mum, quod etsi Arist.videatur ex particularibus procedere , implicite ex uniuersalibus processit, quoniam in scientiis indefiniistae uniuersalibus squi pollent:& facile suerit etiam tyroni demonstrationem in se mam redigere syllogisticam, uti nos etiam secimus in praesenti. Secud sim caute nota, Aristotelem initio posuisse duas tantum partes, scilicet quo uiuimus & sentimus, sed in sine pro conclusione tertiam apponit,vi delicet quo intelligimus: cuius rationem habes infra in mamine huius definitionis quast. I.
DE ANIMA.Na cum substantia tripliciter
dicatur,ut diximus qu da enim est forma, qu da materies,quq da
id quod ex utrisq; coponitur: &materia quide est,ut patet, potentia, serma aute actus)ctam igitur v t diximus, sub statia dicatur trifariam, animansit; id sit quod ex
utrisq; , corpore , inquam & anima constat: corpus profecto non
est actus animae, sed ipsa corporis alicuius est actus.
Pret sens tex rus proximi epilogus quidam esse videtur,quo animam colligit actu esse, insuper declaratio illius est : quem ideo in- 'ypa ducit,ut antedim sermonis causam reddat π' ' equasi faciendo satis tactis obiectioni. Nam
dicere postit veritatis aduersarius, vera ea omnia esse,quae diximus, tamen non con- eii η
cludit, nisi quod anima praecise actus sit. non autem quod substantialis,quod est Aristoteleu propositu: na limi sanitas est,quo primo sani lumus,& scientia est principiis. quo scimus, neutra tamen forma substantialis est , cum ad praedicamentum qualita-us sanitas atque scientia reserantur. Quare cum Philosophus resumpta diuisione , qui initio primi capitis huius induxit, sic concludit animam substantialem actu esse oporter non amplius colligit, nisi et est actus, non autem quod si substantialis. Huc cauillum ut diluat, docet, quod cum trifariam substantia dividatur in materiam,formam atque compositum , ct cum quo primo vivimus atq; principium est essendi in rebus animatis , substantiam esse oportere per se notum sit nam substantia fit atque constat ex substantia, non autem cre materia,quia est potentia , quae per aliud habet esse,neq; compositum Ob consimilem rationem ) igitur cum non sint plures tribus substanti js, diuisoria ratione colligitur animam actum esse substantialem: ex his etiapostea ostendemus, Aristotelicum discursum vitium petitionis principis non habere. Itaq; si materia atq; compositum quia
sunt subiectium vitae receptiuum,quae mendicant S hauriunt vitam ab alio non sunt id, quo primo uiuimus, & quia quod das
100쪽
ris δε-- primo esse substantiale, substantia nece ssa. nationis. anima ipsa, quae sons est & origo vitae atq; adeo principium essendi atq; viuedi, quod si ipsa primo uiuimus,ipsa est
ratio & species atq; substantialis actus cor poris vivi. Quocirca cuiusdam instantii nil possunt contra hanc eκpositionem efficere,
quod dicamur loqui lingua & pulmone,
sanari corpore S medicina,locari corporect locato,in quibus alterum duoru est so ma & actus, alterum potentia & materia: quoniam Aristotelis ratio non procedit de
ente quocunq; , sed de eo , quod operatur Vt pr cipuum agens , nec de quibuscunq; partibus,sed de primis & et sentialibus. Ex quibus etiam soluitur dissicile quoddam ar
gumentum,quod nos. 2. lib. de Caelo cap. et . - , in eam opinionem formavimus, quae ha -
bet,caelum non esse animatum forma in liqst L '' iEte, videlicet et licet intelligentia sit prin pu et pium, quo primo mouetur caelum, tamenti . non est essendi principium, neq; mouere ad esse ipsius caeli spectat, cum tame viuere Vi - uentibus sit esse choc lib.te X. 3 7. praetere forma intrinseca, qus dat esse caelo, est statim principium mouendi intrinsecum licet pasiiuum, intelligentia vero no nisi externum activum principium. de quo latitas. I. lib. de Caelo tex. s. quod sorma caeli sit op
ratiua non motiva active,bene tamen pasesue: visita locum. Rursum moueri non est caeli propria operatio, cum caelo non com
petat motus propter se& propriam indigentiam,sed quatenus causa uniuersalis est ad suscipiendas cessationes horum inferiorum 2 viuere autem propria est animatorunon sollini operatio, sed esse. Quibus non obstantibus non est debile argumetum adprobandum de sententia Arist. Celum esse animatum anima insormante:vide & lese illos nostros commentarios loco citato &α. de Caelo cap. z. in qu stione de caeli an matione , & tex. sequenti corolatio primo respondebitur,&.3.lib. c.9. l.)
Iis.1ό. Idcirco rem admodum putant ij , quibus anima neque esse
sine corpore, neque corpus aliquod esse videtur. Etenim ipsa corpus quidem no est, est autem
corporis aliquid:& inest ob hoc
in corpore, atq; in corpore tali,no in qiiovis sine discrimine v Ibi quemadmodu Veteres ad cor us ipsam accommodabam, ni-
il prorsus determinates quod nam illud,& quale si corpus. Atq; non recti , ut patet: quippe cum non videatur quod uis sine ullo discrimine, quodcunq; su
scipere. Hoc au tem pacto cum ratione etiam fit sanὰ: actus enim
uniuscuiusq; in eo, quod est pintentia , & in propria materia, suapte natura fieri , esseq; solet. Anima igitur persectionem qua
esse,quod potetiam habet ut hu- -
iusmodi sit, ex hisce, quae dixi
Praesenti textu caput secundum absoluit Arist. quo quidam corollaria ex dictis infert.Primum, admittit quoddam antiquoia I construm tu testimonium asserentium, anima neq; mi corpus neq; esse sine eorpore, ut cum ex ipsorum ore constet, corpus non esse in eo pore, anima autem in corpore est: neque
enim est sine corpore, quia eo oris est actus, non ut Nauta nauigij quod voluit prius Plato aut vehit intelligetia, qui e trinsecux caelum ad operationem mouet quale deinde voluit Averro es sed O anima sit vitalis operationis principirum, oportet sit in propria essentia actus substantia inlis, ideoq; ita cum corpore viari, ut unum
per se & simpliciter efficiat, quod s.Tho.
asset actum esse substantialem, hie rursus premit in proprio corpore .niri,ut essiciat unum vivens dc animatum per se. Quare illud verbum tex.et . quo tu us, significat principium formale de primam rationem essendi,& quancunq; rationem vitae complectitur, quia assiimitur ut causa ipsus esse vitalis'. causa, inquam, secundum quod ipsa, id est,cui primo competit,H. I .POst.cap. dicitur. Secudum corolarium infert verbis e. rbia illis, Et laesobboc in corpore c. animam in rium. eorpore