장음표시 사용
71쪽
anima est, separabiliter se habere no repugnat, item intellectu , vel quia maiori ex parte ammae competit: ideo anima defini, tur no eκ secundo,sed eX primo actu,qui iste solus ad essentiam pertinet. Ideo male fuiscus Avicenna, quod anima non secundum esemicituri sentiam, sed secundum existentiam definiatur. Continentur his paucis multa,quae de hae re hic Caietanus docet satis. Pli Ne, vide infra te X. yiis .et .caeir.lex. I EN sex diui--sionibus superius positis animae colligit Gnitionem totidem particulis coagmentata, dicitq; animam esse actum primum corporis physici potentia vitam habentis,id est,
prima persectio corporis naturalis vitalib' instrumentis instructi. Sic enim formae per subiectum propriu definiuntur,is' quo habent esse. 7. Met.te M. et .probatq; per loca topicum,animam organis indigere. Nam si
plantarum formae quae videntur esse si inplices, & quae nullam compositionem indicant ex sensuum iudicio tot opus habent instrumetis,atq; licet imperiactis si ius sint,
radices in o. oris, truculia, ramos, corticem,
Dodes,& fimbrias videamus haberet quid mirum videri debet, si persectiores animae plura, line persectiora organa sibi expost Si
Argumentum est a minori ad maius:quia si vegetativa omnium animarum insina ob animae dignitatem tot organicas partes,ci dissimilares suo quasi iure omnium c sensione sine ulla cotrouersia exposcit: mi randum minime erit,si praestatiores, & digniores formae materiam etiam variis omganis , ct instruinentis alia tam requirant Quare videtur Aristoteles hoc teXtu rationem reddere, ob quam corpus animatum organicum esse oporteat, quae pendet tota eri animae natura, atq; ex ocellentissima eius lanctione colligitur debere esse in cor pore varijs organis instructo:ex quo solues quaestiones quasdam lib. I.tex. yo.&. y I. dcyz positas.
& siguram, neq; omnino materie cuiusq; ,& i cuius materies est. Nam clim unum & esse multifariam dicantur, actus est id,
quod propriὰ unum est,ari pro-
Si igitur commune quid de omni anima sit dicendum , ipsa persectio prima, primusq; actus
est corporis naturalis,cuius par tes sunt instrumenta. Idcirco noquaerere oportet, si unum sit anima, atq; corpus: sicut neq; cera,
Infert Aristoteles prima huius textus parte eκ duobus proxime praecedentibus quaestionis illius solutione, qMin prooemiol ximi libri proposuerat teκ. . St. 8. quidna I scilicet id sit, uod omni animae commune τcenseatur dicitq; uniuersim copetere omni animae primum actum esse, atq; perfecta nem,Sce.Vnde secundo etiam uiseri taciti cuiusdam dubitationis solutionem,qua no mi b xς quaerere quispiam posset, quare Sc ηψη πα- quomodo amnia,& corpus unusnt. Qua quaestionem ut ineptam rei jcit Philosophus: nam de principijs primis nulla potest ei se quaestio, quae a priori loluaturicum igitur eX actu,& potentia unum fieri, princi-- pium primuin sit,no oportet quaerere, quo ρ alio glutino copulentur,& materia,& foris Fo ma concilientur in hoc aliquid,tanquam in eorum summam. Neq; est per accides vllu . aliquod ligamentum , eam seipsis non ab
extrinseco cohaereat, sed cum talia snt,hoe.quidem actu, illud potentia i forma igitur, quae facit in actu potentiam , faciet etiam actu ens, ergo S actu unum: ens enim &Vnum couertuntur,& quo aliquid actu est, eodem ens.& unum est: idem enim est homo, sc ens homo,& unus homo. 4. Meta. te X. 3. Quare cum potentia ex se neq; esse habeat, neq; unitatem,accepta forma, sicut
propria, de immediata perfectione fit ens, ita dc unu: quib' soluitur dubitatio primo huius teX. 9o. proposita , quod anima est, quae cotinet & unum facit. Unde hac luce apertias colligitur, quod si plures substantiales formae iii eodem essent, illud minime esset unum,sed ratione plurium formarum
plura. s. MetateX. Io. potentia sane non ha
bet,nisi quod sit in potentia ad esseesse a tem ab actu habet. Neque hic Aristoteles quaerit de causis extriniecis, finali scilicet, atq; efficienti, sed de causa,& medio,intrinsecoq; principio, tanquam glutino aliquo, quod e sse negat,eo quod seipsa potetia desiderat ab actu pqrfici. Actus autem nil ulmagis in votis habet, quam suam ipsius
72쪽
sormare, atq; perficere potentia m. hoc auteat, agente derivatur qui su a actione unumquid ut compositum facit ex potentiae Scactus unione, du mouet potentiam ad actu: aut veritis actum de potentia educit, totius unitate ii constituendosen qua viaio partiri fundatur,& haec est generatis actio. I. Met. at cX. I. ad. IO. Vnde implicite in stia uat Scvult Arist. quod ex anima & corpore fit num per svi sed hoc consulto Philosophus dimisit, quoniam respondebat quq rentibus glutinum, & contactus ligamentum, quod esset non unum per se, sed per accidens. Quae omnia Aristoteles sensibili de ad manum posito memplo eX rebus arti- sui alit,' petito,inanifestat. Nemo sane qu rit,quo modo e X cera dc figura unum est ciatur, nisi quia informitas cerae formari desiderat atq; suum actum affectat quam ob causam dispositiones, quae in materia antecedunt,ut ipsam formae inducedae pri parent atq; disponant, postquam suo fuerint destincti officio, abeunt, ut potentiam suo actu immediate uni bilem relinquant ergo unum esticitur,quia actas ct potentia seip-ssvniuntur. Caietanu, vero perperam philosophatur . dii hoe loco asserit A ristotele insoluta reliquisse quet stione . n.im quan uis Metaphysici probare intersit reliqua rusci etiarum principia vi re vera tioc dei non strat
ad calcem. s. Mel. Philosophus autem naturalis non nisi sensu dc eXperimento a posteriori probat: actum sane per se in altero actu nunquam recipi, nisi quatenus est alterius potentia, quia recipitur in potentia ut proprio persectibili. Eκ quibus unu per se coagmentatur , non unum per aliud , ut 3 Physi. de agente & patiente,quae ratione unius operationis atq; effectus unum sunt: proprie autem unum, atque quod proprie est, actus est. Inducit autem praesentem dubitationem fortasse propter Platonem dicentem , animam per operationem duntaxat unirnpropter Commentatorem etiam per speciem S phantasiam copulari asseretem: contra quos Aristoteles expresse fatetur,animam formam esse corporis,& eius primum actu atq; substantialem: ideo vana non est huiusmodi quaestio atq; controuersia.Omnis enim causa quicunq; sit, secundum quatuor genera causarum hoc habet, vi cos deretur inesse primo, ct secundo: secundus aute actus est actualitas causationis in illo sener v t lamiam actualiter ella,sit formaliter dare esse & velut operatio ipsi': ergo forma uniri materis non est aliud, qua dare eme:&actus, qui de genere bonorum est, potetiam, tu e cli de genere malorum sue Dia persectorum, ad eue, ut ad suu bona perducit atq; in persectione collocat. Proportionabiliter deduces in aliis generibus uiarum, materiali etiam cuius cauialitas .est actualiter recipere e se.
Vniuersaliter is itur diximus, τι .ta quidnam anima sit. Est enim ea substantia , quae est ut ratio: h cautem est,quid ditas corporis talis:& perinde sane , atq; si quod
instrumentorum artis naturale corpus esset, ceu securis. Eius
nanq; substantia ipsius esset, ut
patet securis ratio id l es Iet anima, qua separata. non esset ulterius, ut patet, securis, nisi nomine tantum. At nunc e st securis. Non enim salis corporis substantia ratioq; est ipsa animal sed naturalis, ut diximus, talis, quod in se motus status vὸ principium insitum habet. Atque id quod dictum est, in τ ., partibus etia inspicere licet. Naii oculus esset animal ,eius anima visus ipse nimirum esset. Hic est
enim ut patet, oculi substantia, que sese habet ut rati V oculus aute est materies visus qui cude secerit, no viter ius eri t oculus, ni si
nomine tantu,& perinde atq; lapideus, vel etia pictus. Id igitur, quod de parte dictu est ad totum
ter. Est enim hic prosecto rationum similitudo. Na ut pars sese habet ad partem. sic totus sen-
73쪽
LIB. II. DE ANIMA.sus ad totum sensitiuum corpus, ut talis est rationis.
Similibus Positam animae definitionem e Xemplis definitis manifestat.Primo, hoc te X. s. in artificiali- animae ex bus,quae similitudo ficta est &ab arte pe-
planatur. tita: Ars enim naturae imitatrix perinde se ad suam habet materia e nostra anima ad corpus, ut si potentia incidendi securi somnia esset , securis autem ferrum,corpus e st
phy sicu,securis sorma serarata,ipsa securistio maneret,nisi qui uoce securis & nomi
ne tantu, ratione enim diuersa esset: eX n
tioribus igitur & selisibilioribus rem pate iacit, sed addit, si nunc estsecuris, hoc e st, remota naturali forma , cum det esse & spe
ciem,non manet idem nisi aequi uoce dc nomine tenus, remota tamen reru artificialiu
sorma, species ipsius materiae non soluitur, quia materiae propriae,quae secunda est ratio & species, no soluetur nam quanuis nomine securis siue dolabrae, forma eius atq;
figura sit primo significata,& ideo ipsa r
mota dolabra non maneat nisi aequivocer materia tamen eius,quia est res principalis quae significatur,absq; omni manet aequi- uocatione. Itaq; sicut remota anima no manet vivens, ita forma securis ablata no manet securis. Quod vult Arist. est, quod re
mota anima non manet materia eius pro
Nima , quae est corpus vivum,physicum dc organicum, nisi aequi uoce quod est argumentum sorinam esse substantialem at romota sorma dolabrae manet materia eius nempe serrum, ideo non erat nisi forma artificialis: multum hic sed superuacanee la- Caietanus borat Commentator referente Caietano, vide si vacat,tametsi haec pauca sufficienti sesime textu illustrent. Secundo, idem te X. 9. in partibus animalium eXponit,& proserteNemplum de oculo, cuius aspectus suevisus, aut ipsa pupilla sorma eius cum sit: corpusculum autem istud organicum materia , oculus autem hoc aliquid, manente organo visus,& pupilla corrupta, oculus qui manet no amplius oculus dicetur,qua si lapideus aut depictus esset: meritὀ ergo declarat per artificiales res & corporum naturalium instrum eia,quae nobis magis peruia sunt, ut hinc quod intendimus intelligatur:igitur quod ae parte dicitam est, ad to
tum corpus accommodare oportere docet
Aristoteles: nam ut pars se habet ad partem , ita totum ad totum. Quibus Aristoteles peramplius antinam actum esse comporis substantialem , ijsq; duabus similitudinibus patefecit, quod est horum duorum teXtuum propositum t nam si sola actus sc-
paratione totius perditur unitas& esse, ita coniunctione acquiretur & comparabitur: quia si negatio negationis caula est, ct ase firmatio etia affirmationis causa erit. Fosetasse textus hic non violenter citabitur, ut probetur nihil esse in genito eorum,quet incorrupto praefuerant, ut. I .de gene.teX. et
Non est autem id potetra Vi- Te Q. uens, quod abiecit animam,eaq;
vacat: sed id, quod i psam habet.
Semen uero fructus vὰ, id nimirum est,quod potest tale corpus
euadere. Ut igitur incisio, visio
que, sic est vigilia actus l& vivisus rursus instrumentiq; vis, sic est anima actus. Corpus aute est
id,quod, ut diximus, est potentia Viues. Verum ut pupilla, visusq; oculus est, sic anima,& corpus est animal.
Vltimam definitionis particulam,& quid
si, potentia Miam habere,praesenti textu e planat Aristoteles , dicitq; corpus organicum non habere vitam in potentia remota, ut de semine & fructu dicitur,dc quadam a generante insita vi per calorem natui alem actuosum, qui facit semina elia foecunda. Itaq; si non abiicit actum,neque potentia illa ab actu remouetur, erit quidem potentia actui coniuncta : quatiuis enim acta v tam habeat, in potentia dicitur: quoniam corpus ad animam ut potentia ad actum comparaturi est sane in actu primo, dc ad secundu actum in potentia est proxima. Etenim in promptu est,ut exerat actus,edatq; opera vitae, ut Geometra qui dum dormit, sciens dicitur, potentia illius scientia habet considerationem. Praeterea particula illa,potentia vitam habentis , aliter poterat interpretari, id est, in potentia vitam continentis, ut non intelligamus cum potentia respectiva,hoc est,cu priuatione,eX qua res sit tanquam eκ termino a quo abi jcitur etiam potentia subiectiva,ex qua laquam
74쪽
parte essentiali vivens ipsum componitur Quare pars illa definitionis ponii vide turist corpus ad anima, sicut materia adforma in copMari intelliPtur: & licet sine acturriuio animet vivens elligatur,sine secusso vero, hoc est,aliquibus vitae operibus nil prohibet. quoad ea q is minus lunt ne cellaria. na vegeta liua, ut dicemus , sempetiaria e X iroq; ac u est Orga na enam mortua Hobab et potentia nisi qui uoce:vnde licet coepu, Organicu,ci potetia vita habes ide esse
videatur,necellariu fuit uti xaq; poni, ut tota vis S animae natura eκ poneretur,quia antina per organum vitalia munia exercet. ut .. - . Ha n n tua ς Simylicius duplicem vitam po- . . ., su it, Vnaniellemialem, quae instrumento perficitur, alteram accidentalem , quae est . . ius instrumenti ab ipso vivente. Pol Lentis
aute huius textus verbis , Vtigit rinci sio, t- Aristoteles duas similitudines. S. dc. 9. e&tibus inductas,suo accomodat prinposito,quod ex illis verbis perspicuuin est una enim artis est in secum,altera naturi in oculo, securi potentia uici dedi, ut actus primus, quae dii est cum ipsa S animae su a propinthone,respodet. Acul ta, illa incidendi, ut in ocul faculta, videndirat uacilio visio actus est iecudus,quae operationi vitali proportionalitur: sicut ergo terru inseruae,pi test te est serra,si habile figura recipiat, sic sem,n potestate est animal, recepta tamen forma, per qua in deinceps vitalia exerceatntum Est munia,actu animal fit. Vnuni tamen aduerm bactis xςudum est,exvli tibiis textus verbis colligi, pciul f Aristotclςu es I desina tartes siniit sumptas reas iter totum ei Ie,cum dicit, Vt pupi tu . visu : Ocuias Uta corpus, m anima animal. licet formaliter sorte di sterant.Qua distin tione conciliatur tibi libo. primae phi-.Iosophiae teX.ss. ubi dicit syllabam B . noeiseirilem quod B. S. A. s. Me t. e X. 19. quod sex tio est bis tr a nec ter duoequo libet enim totu,sue qualitatiuu,sime essentiale ratione dicit a suis partibus distincta. au tu. : Dia: a . naeni inti tari: ob tui
Anim M igu non tepax bilem esse a corpore'. Vel partes ipsi us nonnulla s. si partibilis siri n nob curum esse videtur. Coriporis nanq; partihi patet ali iis i
animae partium actu esse. Nil iis tamen yetat V t aliquae paritumi
sint separabile sani irae, propterea quod corporis nullius sint
actus. At obscurum est, nec lun; - Hi ater, si perinde corporis anima stactus, ut gubernator actus est nauis. Hoc igitur pacto uniuer saliter de anima determinatum descriptumve sit.
Aristoteles corolarium eκ dictis inferre raritam videtur de animae nostrae rationalis separa- soluit obietione: aut taciti profecto res podet obiectio dimne d
ni,an cum hec animes nitio comunis sit, ita animae fationali competat, ut ipsa cuni reliquis ani parati cimabus actus corporis sit, ita ut eam separa
m no repugnet Res 5 set aute Aristoteles,ircum anima partibilis si, plurisq; paries habeat non loquitur de subiemuis,sed potestativis alii inae partibus quarum aliqua ita cum corpore comi manes haber, ut extra ipsum mininio exerere valeat, Veluti vem rare, lentire,quae cti a corpore pendeant, se- . c dum has no sep rariirmam separata no i exercet eas veget 1 di&lentiendi iam ii ,-nes: secudum autem intelligendi ct volendi operationes separari hihil Ilii beluisi enim habet ad eas obeundis certa ac determinata organa: quare in esse ab ipso corpore nopedet, sicuti ipsum operari separatu est. Rationena sumo Aristoteles , Amphrei quod rporis stius inta lus. Dites, his verbis A mi obiectis. uotele sibi ipsi aduersari , qui hoc.c. tex. r. ι
anima dixit actum et Ie cum corpore iaciem tem substantia liter viam i,atq; adeo contra eius proposit 1 vi detinenim velle collige ei anima omne in actum elle primum & iub- flatia Ieri ,npnc aut em nullius corporis dicta esseditiori sec dies operationem tantu
viii ri,scut nauta naus docet: luare corpori' 'per informationem ala Monr.i inuri me viai
retur'Dicendum tameit, Arist. secum haud pugnare,inaci scotextus literae attendatur, sistis modelle sua cotirmat sentetitiam,atq; Platone res ai. Cum ergo dicit, Nullius tremus' is actus Laio intellisit anima nostra iubstat inliter per instam ti ne corpora no vniti; sed ad intelligendu ct volandii non indi-Dre corporeo aliquo orgatio,vt videre .au dδire,ct simi lia. Quod subdit aut to cu- - : rum ess, 2 c., pro pter Platonem inducit, lue
gratis,& quasi iti nil illi, danareno vult, sed se
75쪽
Sarax tanquam nauta naui.Habuit seAristoteles fir Lict sicut praeceptores, qui posto aliquo cert' lis inre- principio. nodum tamen plane declarato,nur in diis antequam ad plenam eius manifestationεscipliniι procedatur, dubia de dissicultates, quae corradesiis. tutuo quispiam obi jcere possietnxcludunt;
ita Αrii loteles, quanuis posuit animam actu primum substantialem coryotis else,atque viiuria e X utroq; fieri, quali se expedies adfutura,asterit:quod superest, quavis e X dictis iam intelligatur, exactius postea expla ,, nabitur,an Platonis dogma locum habeat, N. nunquid su actus, ut gubernator nauis id mea sententia significat Aristoteles,exta Positis principiis perspicuum esse,atq; ma nifestum. Verum propter modestiam,&vt' beneuolentius sua doctrina recipiatur, non quin patere dicit, viliac ratione lectores beneuole ct principia imbibat,quibus idonei sint, ct sensim errore e X pulso legitimam . . iu Aristotelis sentetiam acceptet. Qus stio au-hu, IE ista ad calce tertii libri,ubi macte tra- stibisse G Miuuir eponenda est, ibi separatam anianturo is dicemu ,no solum secudum fidem, sed rea sues, ςX Philosophiae principijs confirmabimus
mim,re A in mori lςm,quc niam a corpore non penco 6. A det: caeterum coniuncta, sicut forma madem quae- uriae copulatur:habet enim homo ab illa,
Au . unitatem.blilii tamen magis co-- sonat, dc liters quadrat tuod Aristoteles as- Obsim , firmet,animam nostram rationalem gen PM mci rati animae definitione compriliendi, ct i m mmi hoc non repugnat definitioni animae,quod vir obiem sit actus subsutialis,etiamsi separabilis stacus m Vt veru est, quoniam potentias habet a compore leparabiles:nam anima nostra pretdita est potςntijs, quae non sunt actus corporis, quod pro ratione adnectit Aristoteles: ideoqu0d omnium animarum ex quo comunis sit posita animae defitutio quia actus es
corporis,&c. Etenim ratione inuenit, unde
coniuncta, Sc unde separabilis: quia potentias habet operantes sine organo corporeo, amisi eo utatur ut materia, Sc instrumento, ut lib. 3.huius,ubi de intest ectu a=te diacemus.Quare non pugnant, & actum esse subitati alem,& eisse separabile,cum eidem. nostrae animae competant ex diuersis principiis: unde soluit questionem ni Ota lib. I. Simile te tex. I et . Simile de nauta tenet ed quod naurauta. ta operatione habet in naui,gubernare sciis, licet,& cum naui nauigare: sic nima in coripore intulligit,cum corpore sentit, ct scutiaura separatur a naui, sic La corpore.
Dissimilitudo autem & modestia Aristotelis consi stit quia nauta unitur naui se nitu operationem, anima vero secundum esse.
& quia de hoc non eqnstat, ideo dubie I
quutus Aristotele de multa,quae Cai Caiciamuranus hic perplexe oc confuse dubitat,exclusa sunt & declarata. De his ergo figura is it se
dictum est dest,non eκacte,sed rudicrase Burac, inq; Minerua, similitudine ducta a pictonia cere. bus,qui imaginem prius adumbrat, quam ultimis & vivis illustrent coloribus. Illustrius ergo post deprςhendemus hane esse animae naturam,atq; exactam definitionεα completam, cum de omnibus in specie dictum a nobis fuerit.Ob id merito ab hac ora ratio ruaestione hoc loco abstinendum censeo, cut&a disputatione de caelorum animam euiti Πάtione,quam hic quida inullis tractat, opor aeli ut uis nos.et. lib.de selo p. zan utramuis parte probabile iacimus,sed insemis lib. 3. Lcap.9. vltimam nostram resolutionem subi j cimus. Praetereunda etiam quaestio de unitate& multitudine formarum,quae cap. 3. . appositus,quam praesenti tractaretur, nisinosa ib. I.de genera. cap. . quid de ea censendum esset, destitissemus t semper enim mihi animus filii,non rus illas quasiones tractare , quae ad Aristotelem enodandum facere viderentur, illasq; propriis sedibus atq; locis adducere:quanuis in recogniti
nibus ad illos libros, fortasse ad fine hinus
Virdm animae desinitio sit legitima.
Quamobrem cum hoc cap. Aristoteles animi finitionem inquarat,proponatq;. Vt ranimetrito eade a nobis examina da erit,atq; quem definietis rendum , ut tu animae finitio,qua definitur actus corporis physici,organici potentia vi, tam habentis ,redudans sit an diminuta an potius nihil habeat superfluum. aut quod nil desit ei ad animae natura explicandam Nam in primis ex his,quae in calce huius P mma capitu dicebalnus Idetur animam inesse Dummia
actum corporis maxime cum dubium sit, an pro primo,pro secundove actus sum a
tur: nam vegetatiua non tantum primus,
sed secundus actus esse videtur: ergo si peractum intelli Satur prii'us,veSetatiuX non stipetet, si secundus,non semper couenit sensitiuae,aut intellectauet. Cdfirmaturenam Comm
76쪽
Aristoteles no videtur definisse, si actus iste
substat talis sit, an accidentalis, quod erat indefinitione necessarium ad animς naturam eriacte e X plor andam. Deinde non bene anima actus corporis desinit urinam cum anima substantia sit, non debet instar accidentium per subiectum tanquam per additamentum definiri: diuersus enim est modus accidens,& substantia definiendi,cum substantia per se definiatur, non per aliud,sicut accidens. Ad haec, cuamna corpus non si,quo modo corpus mouebit aut quomodo etiam corpus intelliget,cum omnis cognitio per assimilatione sitZInluper si actus corporis physici est & organici ,redudat altera harum particularum : nam si organicucorpus est, phrsicum erit necessario. Prae-
te: ea si anima actus esset physici corporis, physicum illud corpus per aliam sorma ab
amnia distinctam naturale esset, atq; adeo plures formae in eodem coposito naturaliellent. Tandem cum organicum idem sit, Q vitalibus instrumentis instructum,fit, ut definitio redundet, utpote in qua, v ltima particula, scilicet potentia vitam habentis, superflua sit.Praetereo argumenta nonnulla,quae lectori etsi os erantur, eum minime grauabunt. In oppositum est Peripateticorum schola, quae posita in animae definitionem admittit,ut in textus dictu est enarratione. Visum mihi est, e re tua facturum optime lector,si in huius questionis elucidatione varia diuersoru autorii recitatione instar Canonistaru reiecta γ rem tota ad certa capita reduXero: unde maiori facto oper pretio, facilius .pposita diluatur argumcta. Prima aduertendum est, definitione c tincre tota reressentiam,tradiq; per essentiales S intrinsecas rei partes. Quare quae cuq; e X necessitate definititur, per aliquid quod extra eorti essetiam est, definitionem habui incopleia. utpote quq aliquo extrinseco non complentur,egetq; aliquo extrinseco tanquam addita meto,quod finitionis sepleat complementum: huiusmodi autem sunt accidentia in quorum finitionibus ut 7-Met. teX.i s. licitur taquam additam eiu subiectu quod est extra eorum essentiam ponitur ideo cum formae omnes,quq in materia recipiuntur, similitudinem quanda accidentis prς se ferre videantur,more ipsorii per propria subiectuin desinientur. Vtraq; enim forma,substantialis scilicet, ct acciderali ,Primo proprium subiectu respicit, ad quod habet habitudinem,ex cutis etia con Arma iunctione esse utriq; comune relinquitur. subsista Se cudo,utraq; etia in completam Eabet es- si qui Lusentiam: siquidem a susceptiuo pendet atq; cum a madeo utraq; incopletam habebit desinitio- dentali cunem, cum in utriusq; ratione subiectu tan- vcnitia qua additamentum includi NorteaHquare etiam in formae substatialis finitione oportet proprium eius receptiuum ponere, materia scilicet,quae est extra formae genus,licet utraq; habeat subiectum,aliter tame in subiecto est,disseretiq; modo,Vt cap. z. prq dicamelorum explicatum nam accides non est in subiecto ut pars,ite vi. 7. Met. teri. 3 s. subiectum accidctis est genere diuersum,at
subiectum formae no est genere diuersum: quonia ad pr dicamelum substatis ta in materia, quam forma reducuntur: actus enim
unusquisq; determinat sibi proprium subiectum,ut potentiarn,qua in Oporteat definitione accommodate explicare est enim: act' genus forme,villic Aristoteles doceta Anima
Materia autem sub rotetia ell,que ab actu est praesta
necessario diuersa est: definitur igitur per nor aetas materia,taqua per extrinsecu additam civ. quam for Caeterum colinito insere dum no ess,anima malaau per materiam, & no per corpus phγsicum malom. . desiniendam: nam agitur hic de actu, non quatenus forma in coni uni est, quae est velut materiae immersa,& no habet operatione,quae no reseratur ad ipsas qualitates elenae torum & materialiter,sed ut aia est quae vii forma multis nominibus pristat: ita etiaOportuit magis materiam vincere,eiq; dominari,& altius extolli,ut propriu eius su- sceptimi,quod ei merita proportione respodet,eNcelletioribus dispositionib' prestare: adeo ut eius materia, non corpus solum,sed dignioribus appellationib' nucupetur,physcum scilicet atq; organicii. Et vi. I. huiuste X.s 3.cotra antiquos insinuabat Aristoteles,anima no ingredi corpus, sed ipsum sibi :formare,& idoneum pri pararet persectiori enim modo rationalis faciet anima,quae ut separata,& iii suo esse subsistens,nec materiae immersa est , nec ab eius potentia edu- . . cta sedlatu ei est unita substatialiter: habet . .: enim suu esse immaterialc,quod primo anima rationale respicit, quam homine,& it de ad corpus derivatur: ergo ala, quae pars est naturae, inconi pleta est,ut complete desiniatur,proprio susceptiuo tanquam additamento indiget. Hoc tamen ais accidente
praeter illa, quae dudum dicebam dilcr
77쪽
Di seren- pat,quod accidens pars non est alicuius estia substa sentis,neq; tertia entitas resultat e X accide tu , . te,& subiecto, vitex. . dicebam e X ante- accidita- pridica metis cap. r.eile in subiecto non luso e. est sicut accidens,quod non est pars totius. Cum tamen sorma substantialis pars sit, &principium intrinsecum rei. I. Playsi .cap.6. S ex ipsa atque susceptiuo unum per se resultat , quod desim bile est. 7. Met. teX.is. unde sicut accidens a subiecto separatum, adhuc habitudine,& dependentia ad subiectum definitur intrinseca enim dependentia in genere causae materialis subiectu in respicit, quae dependentia relatio noest: quoniam respectu alterius a causa non
abstrahit ita sane forma ipsa rationalis,lsecet separetur per suum susceptiuum,atque
organicum corpus, cui suapte natura commensuratur, definieturi desinitur enim unu
quodq; , sicut habet esse. Harum autem formarum totum esse, atq; desiderium est ad suum persectibile, cuius est sorma unaquaeq; persectiua . per ipsum igitur definietur, niti quod formae accidentalis additamentum alterius generis est:additam et una vero substantialis formae ad idem substan- . tiae genus reducitur. Quare merito dicitur, animam nostram per corpus, ad quod habet habitudinem, & commensurationem naturalem,indriuduari, atq; adeo proprior est de essentiatior haec animae desinitio ea, quam Aristoteles sequenti cap. tradit. quo mam haec per propriam materiam datur,& aliquid, quod est eiusdem generis, &quod in eodem pri ius est, ut. 9. Met. teri. I 3. Sc. l . illa vero per vires, & facultates datur , cum dicitur, anima est principium vivendi, sentiendi, & intelligendi, Sc. quae sunt alterius generis,& ipsa anima posteriores,cum sint quasi effectus. sed de illa definitione cap.sequenti dicemus. t. nota de MOX considerandum est, actum genus. Et, qui esse in animae sinitione: nam si materia estiis alalisi sub potetia,forma erit sub actu, idq; in textione misi tu legitime Aristoteles probat. Et praetereatur , qui teX. 6. Aristoteleum este probauinius, astu, sis ' est. licet dupleN sit,primus atq; secundus, pro
primo necessario usurpari, siue vegetaliua anima suis a chionibus, atq; munijs vacare contingat, ut hic Averroes commento. s. Avicennas etiam lib. .de animalibus, quibus probabile efficitur,serpentes, atq; lacertosin id genus alia hyberno tepore vingente frigore non augeri, neq; nutriri, sed horum omnia iacultates vitales,quasi dormire,quiescere,atq; ab actu secundo cella- Aia πι- re:siue hoc salium sit,ut experimentum de strem
clarat .citin verno tepore huiui cc modi ani- j. pareturmalia macilenta soras prodeant. Signum, aD aetase quod cum veluti sormicae hyemi non the- ctido, idesauri Eauerint, ideo de propria subitantia in rex. Malitae sunt quoniam Ob rigorem , ct torporem, non accedente eXtrinsectis alimento, naturalis calor . Quantus quantus ille sit, ad intrinseca,vin ueatur, sese conuertebat.
Quare bene dictu est,amam prima in definitione intelligenduin: quoniam Omnia comprethedit e X eo, quod in definitionibus ,
id, luod per se proprium atque secundum quod ipsum est, debet poni: non aute quod
erit raneu,& quod contingeter inest. Adius autem primus est,qui a minae eX necessitate semper competit,& qui ellentialis est: secudus autem non necetiario inest,& accidentalis est ob id ab omni actu secundo, vel aliquo separatur, quia non generat, non auget, etsi nutriri vivens, quandiu uiuit,st necesse : de qua re in tex. 6. divi. Vsqueadeo ut nostra rationalis anima , dum separata Aia raris est, actus sit,non quatenus separata est,sed natis se quatenus habitudinem quandam , & na- parata ditiuam commensurationem habet ad Orga- citur e nicum corpus: nain desinitionis partes es- a P . i. sentialiter , non actualiter competere de- q. 7s. t.
bent. Quod sub aliis verbis topici garriunt I. GL G dicentes, verba in desinitionibus non di- m. q. 76- eunt actum , sed aptitudine in ,ut intelligi- art. l. tur illud Aristotelis i. de Poll. Analysi cap. et . Quod n est, nouscitur, ii intelligeretur,quod non est actualiter , profecto neq;
rosa in hyeme, neq; in aestate pluuia,neque dum est in suis causis eclipsis scirentur: ergo sat est elle in rerum natura secundum este substantiale S quidditativum. cuin er- . Igo substantia & quid ditas animae i t actumelle, erit actus prunus, siue in corpCre e Ni-
flens ad secundum progrediatur, ii ue non, sue a corpore soluta S libera su sine it formationis. actuationis usu: nam si illo modo actus in corpore iit, Oualiter habet suae naturae usum : si hoc modo a corpore expediatur,tunc sane quid litas, atq; clientia actus sine exilientia ipsus actuationis intelligitur. Anima ergo separata xerc, ct essentialiter est actus corporis, luanuis Daturaliter sit ad ipsum propensa. color enim in tenebris naturam habet coloris: similiter separata anima naturam habet
78쪽
actus,aptitudine illa,& propensione,& naturali commesuratione ad corpus. Quo fit, Persas. male Neothericum quendam dixisse hic,
et vi intellectiva, melius est separata, at ut forma,persectius est comundita: cum secundum quod intellectiva proprias operationes,& magis accomodatas habeat per cor-
pus,ideo unitur propter melius elle, non tatum corporis, sed animae etiam. I. p. q. 89.
turalis est autem status coniunctionis,separationis autem praeternaturalis,ut infra de
se illas in immortalitate animae dicemus. Quare per- animae' peram quidam eXistimant, actum pro prinitione no mo, vel secundo indeterminate usurpari'.
sinitur mathematica est ista abstractio,& crassandi se A philosophia, cum essentiam rei definitam,
. atq; determinatam esse oporteat: ct sic facile esset dubia omnia solliere, res in cosum desiniendo,deinde vero pro nostra rei indigentia e Xponendo,Voluntariaq; est distinctio, ut actus quandoq; primus sit, tuadoq; pro libito secitdus. Res erso certa te Ratq;
definitione determinari debet atq; ut diximus in definitione ) actus pro pruno sumitur determinat emam primus per se proprie,& inseparabiliter animae conuenit, ii quantum anima est. Actus vero secundus non repugnat, ut ab amnia, quatenus talis est, separetur: quanuis repugnaret a vegeta
tiua separari, quod Aristoteles intendebat, dum dicebat,amim esse anima veluti somnum,&scientiam,quae ab actu secundo separantur: posse nanq; operari actu primo, per se non infert operari,ina Nime quia anima actus primus dicitur. . uerte Adnotandum discrimen, quod est inter discrimen animam, & rerum inanimatarum sormas: tuter Piue nam res inanimatae,& earum sormae quan-rra, no tum in se est, semper in actu secudo sunt a ueta senerante constituri in esse quieto vi. . de Caelo cap. 3. a nobis est definitum &in
. secto esse,& quieto: viventium autem persectio in motu consistit. Rursum anima primus dicitur actus, quia concurrentibus, &pissentibus ad actione,iam ex parte agentis, quam patientis, requisitis non necessa - ri4 operabitur quoniam non sola rationalis nostra forma propter libertatem,verum caeterae etiam omnes animae in hoc naturales exceduniformas, quod cum non adeo
addictae inateriae sint, dc alligatae, sed solutionem a materia quo da tenus participent, nonnullum suarum iunctionum usum ba-
bere videntur,quo vestigium quod da, atq;
libertatis imagine reserunt. Accedunt ei in
iam quasi per suo, gradus ad rationalis animae libertatem,quam naturales formae nec obscure repraesentant, cum in gradu sotm tum infimo sedem habeant: ob id naturalitatis tantum in eis , necessitatisq; similitudo relucet, nullumq; apparet libertatis indicium,aut vestigium, utpote quae omnino
ad x num determinantur, anima aute omnis ad plura propenditur. Ergo bene posi- Suma diatum est,ut in anime finitione actus deterini Amni piis natu pro primo sumatur,&non pro secun- μά caledo,atq; recte e Xpositum est, animam sepa' taui com- rata quidditatiue actu esse,est enim a tua- me uan tiua,& informativa.Vegetatiua autem for nem 1 ollat se a secundo actu semove tur, siue per li- ues, quia bertatem , ct intentionem animae rationa- anima situlis, siue per operis moderationem,aut debi- adlus prilitationem, ut hoc a naturalibus formis diia mus. serat, siue per se,ut anima est: de qua in co-mum,ut anima est , praesens est disputatio, siue positive, siue noli repugnanter ab actu secundo celsat & separatur in quantum est anima,que vilic,quiano est, ut forma ina' minatorum,ad unum determinata, potest sibi teri nu costituere dc otium parare: seritio enim sormalis est de his, quae sunt animae propria. Si obi jcias cius secundus no- Obiectis bilior est primo, quando primus habet se per modum liabitus Gundus per modum actus atqui actus nobiliser est habitu, ut de se patet, ob idii; scolicitas nostra consistit in actu secundo,& per modum vigiliae,&ino in acui primo,& per modum somnia quare male per actum in desinitione anim prini u
intelligemus, cu:n secundus nobilior sit 3 Respondetur, praeter ea, qtiae lib. t. de caelo Solutis, teX. II. di Ni e Xplicas quomodo unu tuo d- qua a 'que sit propter suam operationem, non ta- primus, et
quam propter finem primarium S substa- sccundustialem, sed secundarium & accidentalem, com ama uasi propter rei complementum, quae sua Lur. iii actuali operatione comple ur, & absoluitur.Vnde actus secundus est nobilior accidentaliter, quia omnino est in actu absq;
imperiectioile. at primus actus anneria ha-
bet impersectionem, S potentialitatem habet enim se per modum dormientis.Vii de Aristo 2 eta. te X. si .dic t , quod si prinia causa solum esset in actu primo, non insecundo, parum aut nil nobilitatis haberet: alius autem primus nobilior est substantialiter: sermones autem Mud probat , Plat- -
79쪽
losophos formaliter sunt interpretandi &usurpandi. Quamobrem licet actus secundus in ratione actus formaliter praestantior si quam actus primus tamen in ratione rei realiter actus primus a bsolute excellentior est: quoniam anima secundum se nobilior est sua operatione ,habet enim ratione animae,& actus primi, non solum dum vigilat, sed etiam dum dormit, & ab omni operatione vacat. Meluis itaq; peractum primit,
quam per secundum desinitur,qui est substantialiter nobilior, & semper atq; ei sentialiter conuenit: secundus autem habetur ab anima accidentali in potentia, ut in ea leni disi initione eXplicatu est: quod reliquum est, in serius teX. 9. habes.
Tertio considerandu est,totum suis partibus prius esse , atq; adeo forma,que Pars ipsius corporis physiici est, prius natura in-htret, siue in rimat, quam sit. Ratio huius est, quod cum esse non habeat nisi in toto ipso composito, prius natura compositum ipsum est, unde forma educit,& participat esse: quod Aristoteles lib. i. Physi. teX.6 . dixit, compositum esse simpliciter, atque adeo serutarima ait te,non quod iit, sed quo aliquid sit, est. Aristoteles etiam . . lib. Met. a teX. et r. ad. 3s .idem e X profesto docet, lusormam per accidens fieri affirmat, totum autem ipsum compositum per se,quoniam
sormae non sunt,quae habent esse, sed quibus res naturales sunt. Vnde si fieri via est ad esse, illa tantum per se sunt, ius per sormas ipsas habent esse: formae autem incipiunt esse eo modo,quo sunt, illis i a se iis, quae per formas habent esse. Formae enim siciat no proprie sunt, ita neq; proprio sui,
sed educuntur de potentia materiae, luat Nus materia,quae in potentia est ad forma,
sit actu sub forma quod est sacere compositum, alias sorina coniungeretur materiae interiecto aliquo medio, quod, est contra Aristotelem. s. Mel. a principio ad finem. Si enim medium aliquid ess et,quo materia, ct sorma connecterentur, forma non esset primus actus substantialis, ergo debet este actus totius: quia totum esse prius, nil aliud est, quam partes' non este seorsum per se, nisi ut unitas, quod est prius totum esse, quam partes. Ii qua in sententiam Aristo teles descendit, Vt duos declinet extremos
errores: primum asseretium,formas eX nihilo serii secundum asserentium, in mat ita prae eNistere. Medius autem Aristoteles dum incedit,vtrunq; excludit ex eo, psormas non fieri, sed compositum,asierit, tu cuius generatione de potentia mactum educuntur. Exemplum ere artificialibus petere possumus mani figura,& forma statuae
ab arte seorsum non sit nisi in toto,ut oculis etiam ipsis conspicimus: natura agitur eundem operandi modum obseruat: nam
productura album,non prius albedinem in se producit, qua deinde parieti admoueat, sed iaciendo album,albedinem ipsam educit. Rursus dum sacit equum , equi anima non separata,& quasi subsistens in se producitur,sed iii toto . quemadmodum enim albedo alba non est,t ed id, quo aliquid album e strita neq; equi sorma equus est, sed quo aliquid equas est: quare prius natura in toto composit O sunt formae, quam in se: informando em tu,& componendo in toto acquiriat esse. R ecte igitur Aristoteles ex hac doctrina, atque principio dimit, anima actus est corpori s physici, organici: nam quatiuis in malevia nuda immediate reci piatur, quam im mediate etiam in se rinat: quia tamen prius natura est in toto, quam in se, prnis dicitur totius, quam materis esse actus mani est id, quo totum ipsum existit,& est. Et ita Aristoteles etiam dicit lumen actum esse diaptiani. e. de anima tex. 73. cuius sititionis is sensus est, lumen id est, ratione cuius actu trans parens actu tale est: itaq; per toruam ipsum, hoc est per diaphanum, quod prius natura ct notius est, defilii tuta pari igitur ratione de anima, quae per corpus physicum definitur,& non per partem,hoc est, per materiam ipsam insorine. Quo sit,inale quendani Neothericum doctrina Caietani delusum,anim ς finitionem per organicum corpus eXplicasse, idqst,per ordinem ad dispositiones , xt quemadmodum illae praecedunt via generationis , sequuntur autem ordine intentionis ad eum modum, quo nos di Nimus lib. I. de gener. cap. q. sic ille numerat organicia,ut dispositiones accidentales,& organi Tatione accidentalem in partibus officialibus. Cum tamen organicum habeat esse substantiale, quod non potest esse nisi a forma , ct necessarib debeat praecedere anima, quae nohabet esse,nis in suo toto, illud est perpri' definitum: & non bene distinguit ille inter
accidentia, &substantia sin ei te accidentalem substantiale,imo incautus vitii l co ius it. Nec enim definitio,vt ille exponit,
80쪽
rioribus & ex accidentalibus: recte ergo a teles dicit. 2. de Sene.animal. cap. 3. foetum nobis supposi tum et . prius esse vegetatiuuin, deinde veto sensi-Quocirca tandem in memoriam reuoca- tiuum , Sc eodem lib. cap. i. tarmas aduedum est peripateticam illius quaestionis ni re docet corporibus varie instructis,atq; de unitate,multitudineve serinarum eluci- praeparatisrintelligedum emineti in facto, dationem, quam lib. de gene. I.capta tradi- ct permanenti esse secundum ordinem radimus, pluribusq; ostendimus in eadς ma- tion . non secundum ordinem rei, ius interia unicam iubilautialem formam este, fieri: quantiis Graia a te nisi hoc per simile vi- b A. atq; adeo etiam unicam dunta Xat animam: deatur metamorphoseo figmento, Sc cen- alioqui si duas in eadem materia poneres, set omnes formas simul ei te in vita ratio duo eiusdem rei esse affirmares, posteriorq; nati,quae sese paulatim per suas facultatesenti iam in a ctu constituto adueniret:qua- ct ordinate explicat: cum tamen opposire non unum per se, sed per accidens conili tum ratio ponat, quia in generationc or- tueret, nec ex potentia, & actu unum effi- do rerum obseruaturmam prius eii animaceretur,cum antequam posterior forma ad vegetatiua,deinde sensitiva, lenium intel- ueniret per priorem in actu esset. Vna igi- lectiva:tamen post fieri ipsum, quando testur sola forma est iii quacuq; materia: quO- est in suo facio esse constituta,tuc sane unata iam posteriori aduenietate,que virtute sua duntaxat forma est, ius non formaliter, sed
priores omnes continet, Omnes aliae ces- Virtute, non ordine rerum,sed rationu vm-
stilla: etenim nil superuacuum debet esse in uersas alias continet. Sententia haec videtur natura. abeunt enim , atq; pereunt non ra- esse Aristotelis. I. Eth. cap. 13. in foetibus, itione contrarietatis, sed ob admixtam in inquit, vegetatiua tantum sit conuenien- .ri co ii possibilitatis repu3uantiam. Vt enim tias, quam ali ueppiam , ct Aug. videtur duo quanta incompos ibi ia ob occupatio- idem tenere toni. 3. lib. de spiritu, S anuua. nem ,& repletionem unius ei se simul re- cap. s. ubi de foetu sic loquitur,liuinanu in . pugnat. ita duas sormas ob insorinationem corpus sine anima rationali, nec vivete, nec alterius. Vt iam enim locus una quantitate nasci potest v getatur tamen,'& mouetur, repletus aliam non capit quantitatem , sic & crescit,& humanam formam in utero re materia una,postquam forma fuerit in r- cipit priusquam an unam rationalem rec/mata, alteram formam sumere non potest: piat,&c. Expressae Il haec sententia S. Tho. esset enim quaecunq; forma superstua cum l. p. q. 6.ar. 3. ad. 3.quod prius embri O la. posteriori,quae omnes alias supplet, atque betaminam quae est sensitiva tantum. lua eminenti virtute continet. Quod infernis abiecta aduenit anima, quae sinu test sensi-
exemplo manifestat in figuris, ubi una iii quo supra ad finem tex. 3. & iterum insta alia in potentia continetur. Ut enim trian- initio qu stionis super caput. 3. ubi optio-gulus in quadrato est , ita vegetatiuuin in- ne iacio, ut virauis huius problematis parsensitivo, nisi quod secundum ordinem in- te in possis libere acceptare. ει quib' duo telligendi, prius oportet superiora praedin sequuntur. ,
stantialis, ita de forma substantialis actas proprium susceptiuum corpus physicurii m diat iuerit, atq; adeo ob hanc rationem e Nipsis es ora sequitur tamen, trei, quae est ani- mimare unum siet, ut praesenti cap. teX. r. diceba- ma , propria materia corpMs physicum sit: cipiatur,mus: est enim materia pura potentia non nam anima. immediate in m teria suscip qua acci Mntalis, sed substantialis, ergo.primo, tur: quan uis secundisin rationern natur or nus incor