장음표시 사용
121쪽
i- destilissimὸ dicta summatim eo prehendas: ma totius nil aliudhi liceati imaru indivisibilitas nisi quaesis- animaru per&ctio & integritas siue partiutiliadde '' indeficientia,quas inui secundu sua natu
nitione re- ra anima exigit & sortitur. Vnde animarumcatio. 1 persectio in ipsa diuitione consistit: iura qualiter totum respicit,3c partes omnes ii mul ructas in toto e Xposcit nulla enim animaru vult seorsum partes esse diuisas : ese' to sic indiuili biliter se habere ad totum &partes,nil aliud est,quam toti' eXigere periniectam integritatem: unde haec indivisibili tas animaru in nostra rationali explicatur formaliter & adhuc realiter, sed in aliis animabus n5 materialiter secundu conditione corporis, sed formaliter secundu e Xigentia animet,qui pro integritate toti atq; pro indeficientia partium in ipso toto proclamat.
Aristoteles explicato proposito docum tum ponit,quoi Xplicato priod in maline
Deinde quatuor positis suppositioni laus intenta c5ciusionem infert. Tertio duas ' positas quaestiones soluit. Vnde, probata
intenta conclusione, duo corolacia insere cum totius capitis collectione.
cipitis semperobscura γ' grata ex mi isti preposta sinit manifesta da,verae ctium est definitionem cum Ora animc adducere,quae nonμΓιm auimam essum isto. curtis si demon ber, t in quadratione nure Ex Γοῦ. ex parte A torta inuextio lineae mediis Prima is docet, Dicamus igitur,animatum ab inanim p. o. ζ m seiuno .cqucircunsi ego horum,cui intelia.
est, Nivens vicituri quapropter uniuersae purae via et upp. uere Midem veterautur iidetur. Atq; baec quidem , tradi vis i caeterisset ethar μυ-- autem ab ista in mortalibus separam nequeunt,
tu anima Ha est, portistia vero plumesic circa ea , quae iustela' Gamus ani alia , Sucrum partes sensum , atque morum, ima: Iron etiam,atq; a peritum habere videnturinia rans
bus la omnes insunt portentiae dictae quibusdamno nullae sunt,&quibusdam una tantum inesJe Videtur. Atq; potentias a nimae diximus has, nutri tiuu, sensitiuum, appetit iussi loco motivum,atq; intellecti uti. Et plantis quidem nutritiuumn lutaxat, alijs aute&id ipsum,
scut Ῥgetatiuum ab omnisinsumi vitur,sie a & sensitivum. Quod si sens tiuu
inest,&appetitiuum etiam inest nam appetitus cupiditas est,&
uendi secundum Leum,aeia stitia niti in 1. ira, atq; volutas. Animalia Vero Met. σΩuriendo aeutem e thau in προ ρο, se m cuncta unum ex sensibus haberὶ .
Soluitur ratisne an etiam locos separabita et Gnoauia tactum,inquam, i plum,atque cui ct . quasi . sensui
122쪽
di, atq; molesti. Quibus aute haec insunt,ea cupidi talem etiam habeti: haec est enim appetitio eius,
cutis isse Pro imis capitibus enumerauit Arist.
is hisa. 4M nimae finitiones atq; earu connexio is' nem ostendit hoc ideo,quod substantia accidente prior eli tempore, ratione atq; na tura lib. .Met.teX. .quocirca cum de ani via duas quaestiones moueret,atq; primam
. in si animae partes loco & subiecto sola ratione distarent suis numeris absoluisset:. .ia . aliam leuiter attigit,siatne animae omnibus communes an partes,hoc est,an omnes animatorum gradus per animas,an per animarum partes constituantur3quam dubitatio
1 mem hoc cap. exactius dilucidat. Vel aliter , quod idem est, quid anima esset, d
. clarauit, nempe et anima actus sit corporis organici,&c. Iam ultimam particulam, quomodo sit potentia vitam habentis, exini planat. Actum enim de actu primo, agitur. 2 de actu secundo: quia de potenti js,que ope. i rationum sunt principia proxima de his potentiis S. Tho. I. p. q. 78. art. I. & ita istud caput est in primis summa quaedam atq; generalis comerehensio siue distributio potentiarum per singula animantium xenera, ut intelligatur, quaenam potentiae singulis animis insint,ut post eκ his adin . . neamur de generali animae finitione, quod post rationem generalem & causam necessarium sit unam propriam cuiusq; assignare notionem: quam quaestionem formidandam vi hic dicit Caietanus in prooemio
tex. g. proposuerat: post contemplationem totius animae in uniuersum de partibus seorsum agendum erat, de quibus prius incommuni , ut post de singulis commodi in particulari suscipiatur disputatio e tradiderat igitur Arist. communes de omni anima definitiones operesse videbatur ad particularium animarum discussionem de scendere, vi de his adhuc in comune, quod Ita in nobis notius est, determinaretur. Dicit er- H literis D Arist animae partes non integritatis sed Vesit - pote stat is, quae sunt animae vires atque facultates,quibusdam inesse omnes ut hominibus,quibusdam aliquas ut senstiuis,quibusdatu unam solam ut vegetatiuis: nam animae potentiae Sc facultates quinq; sunt,
intellectivum, secundum locum motruum, sensitiuum etia atq; veselatauu, pretiere a dc appetit iuu quod omnibus praeterqua vegetatruo comune facit Arist. qui uniuersae in homine coniunctim re pe riuntur. Quocirca Pra ani- aduertendum est,ut Commentatoris euel- ma'1m lamus praeposteram de nostra anima existi moralitamationem , Aristotelem hoe loco intelle- tepodera citu uelle partem animae docere,aut posita turboc. I.
proximo cap.demonstratio quod sit actus de immo corporis, Scc.ex eo quod principium est ut talitate Atelligendi infirma esset: sed de his. 3. lib. tra queris huius latius Deo dante disputabimus. mem. Huius autem temus litera satis est aperta, in quo notanda est appetitus diviso incon is peti' cupiscibilem , irascibilem & rationalem , triplex,de per illa verba textus, Num inemus evid, quibus in sest, ira, atque voluptis, unde concupisci- 3. lib. su bilis in quoddam commodum oe bonum perc. 6. priuatum inclinat: irascibilis in bonum ase C . . duum sertur,& uterq; pars est sensitivi appetitus. Vt auteni hoc commodius erepti- rimari,cemus,considerandum,animas numero ter animam 'nario comprehedi, quod ex latitudinis gra- numerus
adu atq; eά ordine ipsaru formarum colligi colligiturturi sunt enim in primis formae, quales sunt sisticisis
inanimatorum,quq motore atq; extrinseco agitatore egent: quibus latim succedunt aliae,que motum quidem a se inchoant, nu- quam tamen sua lede mutantur,ut nutriti uae Sc vegetatiuae: quas tertia sede nobilio. res formae sequuntur,que in alia se diffundere valent atq; alia in se recipere,ita ut illa quodammodo efficiatur, ut sensitiua , quae omnia est sensibilia,utpote quς rerum omnium sensibiliu si intimidines sine materia recipiat:tandem ultima omnium q; prsstatissima sequitur intellectiva, qua non hκc. aut illa solium est, sed omnia c. 3 . lib. tex. 3 cap. s. species nanq; ab liractiores recipit
non tantum sne materia,verum etiam ma
teriae atque singularitatis repurgatis conditionibus. Itaq; numeri & animarum sus- ficientia sumitur quidem secundum distantiam aut vicinitatem ad ipsam materiam, i ad finem dirigit, iuxta considerationem qua Arist. lib. a.de Caelo cap. I t. numerumorrium vel motuum eorum manifestat. Ita nos in praesenti dicam' oportet,sumi num. rum formarii secundum v naturam in m tu excedunt: nam Vegetatiua,quae omnaum
prima est, pluribus motibus, quam natura,
123쪽
. quae ad unum mouetur , una dc ea de in e dem loco dc dispositione existens: motu
nanq; augmenta dc decrementi in omnem , loci disterentiam simul se e Xpadit,cum naturalia ad unam talum loci disserentia propendantur: vegetativa enim anima sub ra- Nutritiua tione triplici utatur alimento,Primis,ut sub eodem ι stantia, unde nutritio. deinde ut quato,Vnde mento nis auctio profluit: demum ut habet ultimum fani γο- excrementum, unde semen ad genera dum mn conficitur: qua de re cap.sequenti.Secunduanimaru genus sensitiva est, quae adhuc vi. - α sorma mouetur ad formas materiales reruia omnium sensibilium, sed sine materia suscipiendas,ut species sensibilium omnium:infra cap. Iet. Tertium autem animae genus intellectiva est,quae non modo ad materia . . les, sed ad immateriales etiam sine materia
x.: ct eius modoicapacitatem habeat: quare prima materialis omnino est,postrema im-
materialis. secunda, quae sensitiva est, mei diam sortitur rationem. Vnde licet tantum
hi tres sint atramae disserentiae , quinq; .sunt I l. operandi facultates , ut eX definitione P - tentiae activae quam Arist. s. Meta teX. 17.
ponit) colligitur. Est principium oper di' Wg illud , sterum inquantum alterum:quarc
suscipit: senstiuum autem solutas a mate-ieria species respicit,tametsi materiae conditionibus atque vestigijs indutas: intellectivum vero liberiores & abstractiores admittit rerum imagines atq; sormas ab omni materiae conditione denudatas: cum ergo animalis appetitus semper sequatur c gnitionem, Volutas , quq intellectionem sequitur, inter appetitus connumerabitur,est. enim rationalis quidam appetitust quonia appetitus inclinatio quςda est & appetetra formae,sive quida naturae impulso: qua uis hic Arist. naturalem appetatum Non vocet, sed animalem latum ob quin q, disseretias, Dis rem quae inter hos appetitus reperiuntur.Primatiae in i secundum eoru proprias naturas:quoniam
istis natu naturalis non est nisi quidam naturi inest- να-.σ n-xio λ tq; podus, ita ut non sit operatio alia arima n 'V. tς xl pDum passio, lu9 a generante misea'yanu. titur zanrinalis autem n0nta 'tum est pro pensio naturae,veru metiam operatio qua
Ham , qua animatu seipsum alioueti Ex hac sequitur secunda differentia secundum causain: quandoquidem naturalis appetitus sc-quitur naturam illius rei,cui inest: animalis autem non tam propriam formam , quam formae apprehesionem & iud latum. Termiaute discrimen si ex parte obiecti,quando
naturalis tendit in non cognixum a se,dirigitur enim ab alio uti et .PhysteX. 69. dici-rur animalis vero non tantum dirahitur ab alio, sed etiam in rem a se cognitam tendit. Quartum discrimen est ex parte finis,cum naturalis ad speciale bonum illius pariis, cui iness,ordinetur: animalis primo ad bonum totius. Et ex hoc discrimine quintum dc ultimum sequitur ex parte subiecti,cum naturalis appetitus subiectum omnis pol tia sit,sed animalis tantummodo totum irsum animal,quod cognoscit. Quare licet ap petis petitum atq; appetitiuum per ordinem ad uam di animal cognoscens A rist.sumat quo ma no sumatur.
naturae, sed animae appetitum & impulsorum prosequitur genera tame potenuarupenes comparationem ad obiectum sumit.
Quod quincupleta est, nempe ah naenisi sciis Obi nalicet de sensibile de intelligibile, locus aIq; quinq; Dbonum. Sed dices,superstuum esse,appeti- tramarum tum ponere ab alijs potetiis distinctu narsi- anime. quide coincidit cu omni potet laru genere, Obi Chο, vegetativa alimentu, sensitiva sens bile, in- quod'tellectiva intelligibile naturaliter secudum IX apora- se appetui: superuacanea ergo est appetitus rur appetidistinctio 3Verum dicere oportet,laaud su tiuum. peruacaneo istu appetitu naturet superaddi- Solutis, tum fuisse,quando cucta viuentia lalte ani- cuae pnο- in alia eo, propter salutem totius,indigeat. bata peti Primo,ut sicut aia naturam eXcellit, ita etia riuum se excellentiori modo animalia appetat: nam ponetam partes omnes suapte natura propriam des- ί piauruderat persectione, veluti visus visione .auditus harmoniam,& ita in reliquis,quq sngulares& proprias primis&per se optat persectiones.Ne igitur manca & impersecta natura maneret,oportuna fuit appetedi facultas, quae in ea,quae toti primo ec per se conueniunt,propedatur:in ea autem,quae par tibus competunt ordinatur ex c-nsequeti.
sicut ediuerso partes proprias ipsaru persectiones in bonii totius secundario diriguti
Quapropter sciit generare sibi simile persectius vivetibus omnibus copetat,ut plan tae atque boui, quam rebux naturalibus ut
igni &aquae: ita appetere nobiliori modo
debetur viventibus , quam non viventi in M. bus, praesertim animalibus, quorum ap- . mpetitus cognitionem sequuntur: sequitur taeta enim naturam animalis, inquatum appre
124쪽
henasa est uiam sicut naturalis a sola natu ra pendet, ita animalis ex apprehensione. Deinde q. ia appetere naturaliter no est aliquis ach elicitus, sed ipsa cuiusq; naturae inclinatio, ob id primo ct per se partium est,
consequenter autem ipsius totius: quia animaliter a pretere, operatio elicita est atque , achiis secudus, ideo totius est. Merito nobis Domin si e philosophanduin cum Arist.est: quoniasicut duo sunt essendi senera, primum eκι- sentium secumlumelle naturale, alterum . secundum esse animal et ita duos oportete in a ppetitus,quorum alter primum genus essendi, alter secundum sequatur , & sicut . . a primum e Tendi genus in natura consistit atque secundum actum primum constituitur, ita alterum per actum secundum, qui est apprehendere: via de fit, ut quia naturalis . appetitus formam naturalem sequitur,ideo proportionabiliter per modum actus primi se habet, ita ut non sit nisi quaedam naturae inclinatior appetere autem appetitu sequente cognitionem,totius est, quoniam sequitur naturam inquantum apprehensiva est: nam ut forma naturalis ens natu
rate constituit, ita sorma & species cognitiuum,quod per animam adeo supra naturam eleuatur, ut illum alium essendi modii subintret,& non solum sit ipsum sed alia, vita petiis in. 3. lib.c. s.cu Aristotele declarabimus.Cς Ξη4 est terum appetitiuum gradum animatoru nostraqua di ei se a reliquis quatuor quos cap.pro Nimo tristas posuimus dii buchum,probat Arii l. primo, imit, quia sicut actus animalia omnia sequitur, iram. ita & appetitus cuncta viuentia. na quibuscunq: adest sensus, aderit neces Iario appetitus: luoniam tactus,qui Omnia sequitur animalia,sensus quida cli couenietis seu disco- uenientis, quae absq; delectatione & tristitia non accidunt,scut neq; i sta absq; cupiditate iuculidi & fuga molesti: quare si cupiditatem habent, appetitum et iuri atque sensum habebunt ut conuertibilem con-nmionem intelligas ergo appetitiuum li- cet potentia sic distincta,tamen nec animae ηας ς inee animati gradus distinctus est. Praetere I N i ης eum S. Tho. i.p. i. g. ar. l. ad. 3. appetit iuu i b non distingueretur, si non deseruiret am- inali nisi ad partiales usus potentiaru:tum, quia ad id conditae sunt peculiares poten
tiae: tum etiam, quia appetitiuum est necessarium ad alios animalis usus comunes tO
tius ideo est gradus potetiae distinctus. V io dicere,quod appetitus sequitur formata apprehensam,quae no est in animali nisi se-
cudum rerum similitudines, a d quod sat et 'sent partiales potetiae: tas neu qRia res appetibilis desideratur ab animali,ut non secundum sola similitudine in habeatur, sed etiarealiter secundum tuam naturam, ad alios vias oportet appetitus ponatur,quo animal feratur ad rem ob bonum totius animalis, ut ad finem fertur ad cosequutione e Nirm- seci,ob has rationes appetitus non est otiosus.Nec sat est,quod linguis potentiae circa propria obiecta sufficieter videatur percise pere: quia debet in animali et se,quod soli citum sit de uniuerso animalis bono ct pro illo proclamet: ideo datus appetit' anima- tibus, ut perfectiori modo animalia appetant, quam naturalia: quia si una tu uis potentia pro bono peculiari, sibiq; proprio solicita est , opoliet ut una alia,que finem re G
persectionem totius animalis communiter
prospiciat,id scilicet, quod est toti animali commodius bonum, ut sic ad vitam deg dam optime sit constitutu: sane perfectiora pluribus egent operationibus ad suum finem, qui prxstantior est, ut Arist. lib. z.de
caelo c. t r. sed de hoc lib. 3. talius circa c. 6. .&. r.ex S. Tho. l. p. q. 8O. ar. I. qui cu Cate . statio indigentiam appetitus a priori ostem .dit, vide etiam. I. p.q. I9.art. i.
bent, tactus enim sensus est alimenti: nam siccis,& humidis &calidis, a tq; frigidis aluntur vivetia cuncta. Horum autem, Ut patet, sensus est tactus, caeteris verdsensi bilibus per accides nutriu-tur. Nihil enim conducit ad ali
men tu sonus, vel color,aut odor: sapor autem unum quid est eorum, quae tactu percipiuntur. At vero fames sitisv Θ, cupidi ias est:
sicci quidem& calidi, fames: frigidi verb&humidi, sitis: at sa- ipor horu quasi quod daria est con
Secuta ratione idem Arist. ostendi lanam
125쪽
ubicunq; sensus est alimenti, ibi tactus est atque appetitus: patet,quoniam sensus aliis menti fames est atq; sitis,quarum sicut illa calidi est atq; sicci cupiditas, ita haec frigidi ct humidinion igitur separantur sensus e
appetitus, quandoquidem lenius alimenti discretiuus eii eorti, ius nobis conueniunt: ex eisdem siquidem sumus atq; nutrimur ut lib.de gene. z.cap. 8.exposuimus quo
niam ut hic dicit Arist. dc lib. 3. de animatex. 64. alioru in sensibilia ad vitae alimentum nisi per accidens non conserunt. Sapor enim de numero eorum est,quae ad tactum pertinent, cum per tactum quendam sumatur & ad delectationem alimenti vi eius salsamentum conserat , sic unusquisq; sensuum proprii & non alieni sensibilis est: praeter calidum igitur atque siccum , frigidum &humidum quidpiam appetere,im potens gula cogit: tactum elle sensum alimenti,tio est sirinpliciter intelligedum,cum
nullus sensus sit, nisi sui sensibilis proprii,
non alieni rideo alimentum ut tangibile adtactum,qui gustui est amicissimus, quidam tactus dicitur ut infra cap. io. S gustabile
quoddam tangibile: sonus autem , color &Odor per accidens, ut lib. 3. teX. 6 . Quocirca notandum est,famem atque sitim naturales esse affectus, qui ob id sine rationis imperio nobis contingunt,atque in planiis minime reperiuntur: quoniam cum grossori alimento victitent plantae, cibi atque alimenti discretione non indigent, ut animalia. Praeterea fami, dc sitis licet idem sit in plantis & animalibus materiale obiectum , sormaliter tamen in plantis non est: quoniam formaliter sames atq; sitis sequutur formae apprehensionem atque cogiu-tionem,& dicunt sibi discretionem. Secus absurdum magnum noli reputo, in eis alimenti indigentiam,suimaut saniem appellare: quanuti famem & sitim serre,amin allis appetitus proprium videatur, ideo animaliac omodanda,quatenus secundum sensuin talia sentiuntur,qualia coirennuit.ut discernantur apprehensio ne i e saria est: eteium tenuiori alimeto & , ictu opus est animaliis bus, quam platis: sed de hoc habes litν. 3. q.
circa c, 6. r. s. ad. r. argu .eXaminis illorum
trium capitum. Versat his Gyanates, qu Iliolieni,an dolor sit sentus chntrarii, an d uisio & solutio cotinui, an utrunq; di ae lis ni edicoru est ,Ppria,inter quos adhuc adeo
attrota pugna est, ut ipsa sub iudice ma-
rete videatur,an eX solutione continui aut intemperie aut dolorifica qualitate , quod examinare medicorum es. Nilii tamen aά hac quaestione ne in messem alienam falcem immittam abstinenduna videtur. li terni ne omni ho ieiuni pertranseamus, distin tio item apponam, quae si attrocissimam de ii ac re concertationem non sustulerit, non poterit profecto magnam lucis copiam huius quaellionis dilucidationi non in serre. Certum est apud Omnes,nunquam
esse dolorem ius sit is sonis perceptio, qui Esuum
est doloris pro&ima causa, scut ad iucundi Aurum delectationem perceptio,eiusq; coniunctio demat raeNisitur . 6.Top.c. 3. ergo mu quod dolet, duo ii sensu na habeat molesti, impossibile est dolorem esse. Est itaq; dolor continui solutio tanquam communis sensbilis r sensio autem contraria dolor dicitur tanqua proprii sensibilis: dolor igitur ut quaestioni faciamus satis neutrum per se est, sed diuerso modo utrunq; , sensio enim contrarii prima & potissima ratio doloris est atq; causa
eius emciens: solutio autem continui materialis est doloris causa,quatenus calidum
S frigidum sunt contrarii solutiva, illud
disgregando, hoc autem congregando i idcirco proXima causa doloris sensio est contrarii r solutio autem continui,tanquam ab alia pendens, materialiter dolorem absol- . . uit. Fortasse latius dicam lib. 3. circa cap. 6. . &. s. ubi iterum de appetatu, atque alteram definitionem de dolore sorte meliorem apponam ibi in examine in responsone ad. r.
Verum haec deesarada postea 7 9 ritis sunt, nunc eousq; siit dictu. animantium, in qua hisce,quae tactum habent,& appeti tu, inesse. De imaginatione Verono pater sed de hoc postea considercnam, oportet. No nullis insuper& lo.
co motivum etia inest,&aliis ra- . tiocinati uti ac intellectus, ut Eu . v
minibus,& si quid sit aliud tale, vel etiam praestabilius.
De lus omnibus, quasi imiae obiectioni respondens atque ab exacta harum reroni tractatione exculans, dicit latiui I ceti tulini cinis
126쪽
inserius ere agendum, de tactu scilicet . hgustu S de plia massa, quam supra distin
Nimus, atq; de intellectivo, quod hominib'co petit vel sinitibus. Nam illis verbis huius
textus postremis, Et si quid sit aliud tale, ω letiam 'rolabilius, propter dsinones aut an gelos siue intelligentias Arist. dixille, diui
nare cogor, licam lib. 3 . teX.6 I.
Lao. Perspicula igitur est, una Animae rationem esse perinde atq; figurae t neq; enim ibi figura ulla,
praeter triagulum,est,& eas,quae deinceps sunt collocatae: neque hic anima ulla, praeter eas, quas
diximus. At ut in figuris una comunis ratio fieri potest, ius cunctis quidem figuris accommoda bitur, nullius autem erit figurae propria ratio sic & in animabus
dictis fieri potest. Quapropter ri
ris rebus communem qu rere rationem: quae quidem nullius eorum, quq sunt,erit propria ratio, nec in propria cuiquam accomodabitur,& indiuidua specie: rationem eam omittetes definitio
nem v ἡ, quae cuilibet hoc pacto
competere,accomodari l potest.
Ir ρ --Altera est huius cap pars, qua Arist.quetj j is dicta sunt de arumae communi atq; propriai na- definitione,similitudine figurae illustrat, &Lindreuia in transitu etia in videtur contra Platonemo agere, qui ideales rerum ratione, induce-mem de bat, qui etiam figurarum Sc numerorum rariis hie & in uniuersum eorum, quae secundum locari prius & posterius sese habebant, ideas negabat: utriusq; tamen oppositum in praesenti textu affirmat Arist. atq; ctia modeste formidandae quissioni,quam in prooemio teN. s. adduxit , respodet, ubi tacite Platonem carpserat quod ideales rerum traderet definitiones, ius nullius rei proprie essent.
Modo vero Arist.dicit, proprias esse sing
larum animarum tradendas definitiones vl. 2. cap. diximus etsi communis assignanda sit,quae no sit separata, sed omnibus animae speciebus conueniens atq; ad inquirendas proprias instituta : hoc autem 'colligit ex collatione trina animae cu figura. Prima, THIacs Asicut figura non est separata idea, sed in sin laning gulis figuris reperitur, illis verbis, que enim necu se xlla fi Mupraeter triangulues c. ita dcam- ma. ma ni luteil pr ter singulares animas. Secita
da ibi, γ ut i juris c. sicut figura de
nitionem habet communem,quae omnibus figuris conuenit nullius tamen propria estitia anima communi definitione definitur, o videlicet actus corporis physici& organici potentia vitam habentis, quae omnibus conuenit,& lingulis animabus appropriari & accommodari potest, tarnen singularum animarum communis & non pro- pria. Tertia ii in ilitudo,illis verbis, si pro-
ridiculum e risu.quae in hoc consiliit, ut sicut communis tigurae definitio propria cuiusq; figurae desinitionem antecedere debet, sic animae communis desinitio propria cuiusq; antinae praecedat, necesse est dodiri na generalis semper ad ea , quae posticius probanda sunt, vom pr parat & illustrat: praeire ergo debent ad illorum faciliorem
comprehelisone in. I. Phyc. teX. i. a Communioribus innata est procedendi meth dus. Reliqua autem textus verba, quae se- quuntur inde, Quapropter ridiculum est . . - - , contra Platonem fiant oppositum asserentem,communc in scilicet non ut genericam. aut analogam, quae rebus copet, it , sed qui idealem S a rebus separata in definitio- . inein ponebat: ubi peius Averro es separat intellectivam, tu .im non es le actu corporis contendit. de quo quae Ilione de immo talitate.
At Vero quemadmodum in si-guris sic & in anima sit: nam talia figuris, quam in animatibus, in eo quod deinceps est colloca
tum, id i nest potentia, quod illo.
est prius. In quadrato naq; triangulus & in sensititio vegeta iuuinest, Vt patet. Quapropter in sin gulis quaerendum est, quaenam sit cuiusq; anima: ut quaenam sit . ,
127쪽
piam sit in natura superfluum continuo locum concedunt,fiunt enim in superioribus per pauca,quq in inseriorib' diuisa sunt: vegetatiuum enim atq; sensitiuum formaliter
anima plantae, quae bestiae, quae denique hominis. Quam autem
tiuum nanq; line Vegetatiuo no itii illa sicut in siguris virtute atq; potentia est at a sensitivo vegetatiuum in unde quaternarius ternarius non est,nequei ' u es 4 sirio senstiuum est est etialiter vegetatiuum,nisi plantis te iungitur, KRxtu VRς nivii ldui denominationem faculta ita atq; tactu nullus caeterorum leni uum potentiae ut in quaestionibus huius cap. di est at ipse tactus sine caeteris est. cemus. Quadrantissima igitur comparatio V r est: nam sicut vegeta una in sentitiuo pa
Complura nanq; sunx anim livi ii, bis Ei hali bilem & ob id potentia est ita eiςΝ quae neq; visum , neq; auditum, tertia ius quaternarii pars est atque adeo in σ
infruris,cui in animantibus in eo quod dein----
cepi e strellicatum,hoc in sis tentia, quia ilia est minat
prius,ideo infert,propriam esse cuiusq; ani- re minam inuestigandam & qu sit cuiusq; ra- 3- Ic μηtio.Conclusionis autem rationem exponit at Priscin Arist.inde, nanq;Fine γgelativo no patu Og est, quia cum vegetatiuum separatur a reliquis,totum quoddam est,in alijs aute pars: nam senstiuum non est sine vegetatiuo,similiter sensitiuum est sine intellectivo ,& adhuc tactus sine alijs sensibus. Sunt enim animalia , quae aliquos habent sensus,non Non semel Arist. species rerum spuris atque numeris comparauit, & ita. 8.Met. tex. ro. dicebat esse sicut numerum,hic autem sicut figuram: quia, ut in praecedentiteX.dicium est, sicut figurae & numeri ratio una est,qui in omnes numeros atq; figuras diffunditur, sic una animae definitio est, quae non seorsum ut idea separatur,sed aut ratione aut sola enumeratione iob id ; omnibus animabus competit. Nunc vero prs setis hic textus iaciam comparationem le- itimam esse probare videtur: quia sicut fi-
gura prior in posteriori non formaliter sed virtualiter,ut triangulus in quadrato, cotinetur ducta enim diametro apparent duo trianguli actu,qui ante erant in potentia,&scut quadratum quatuor angulis rectis co- stat ita v nusquisq; triangulus habet tres an tamen omnes, ut lumbrici visum non habent' alia quae non habent auditum,ut sormicae & mulas:neq; adhuc sensum odoris, ut noetilucae.
gulos equales duob rectis sic anima pri0x Et eoru rurlus, quae lentium, παίει Simperfectior in posteriori S pς se in Q duae lam habent loco motivum, o h quaedam non habent: extrema
vegetatiuo succedit,continetur: nam generant animalia,nutriuntur atq; augetur, haec
eadem homines faciunt,sentiuntq;, ac prae terea intelligunt : Est enim hic generationis ordo, i semper natura procedat ab imperfectis ad perfecta:persecta autem imperia Et oru persectiones & sacultates continent, uti tactus,qui infimus δc primus est omniusensuum,sine alijs reperitur: reliqui autem sine tactu non sunt: nam communiora &priora,ia est, imperfectiora facultate,pote-tia atq; virtute manent:posteriora actu atq; Gq.ημ re id est,estinua substatiali quoniam perstat plures sectiora sunt perseuerant. Quare Aristo- 'ormas teli,materia una plures no patitur sormas: Iub talia- persectiori nam accedete reliquae ne qui lis inrede.
habent, & mente. Quibus enim mortalium inest ratio, his sunt continub & caetera cuncta. At quibus unumquodque illorum inest , hisce non omnibus inest& ratio, sed quaedam imaginatione vacant, quaedam hac sola vivunt. De intellectu verh contemplativo, alia ratio est. Quae citin ita sint, patet, horum cu-- ivsque
128쪽
iusq; rationem, animae maximὸ propriam rationem esse.
Prol equitur Philosophus quial proximo
WX.inchoarat: nam qu dam sensitiva sunt, que secundum locum progrediti latur. quaedam,quae locum non mutant quaedam au tem,quae in fastigio dc culmine rerum collocantur: praeternaec,quae diximus, nactem insuper habent atq; rationem, veluti homi
nes,quos eXtrema atq; minima vocat: eX-
trema quidem, quod in ultimo dc summo perfectionis animatorum gradu collocentur: minima,id est, pauca respectit aliorum, quia non multiplicantur in varias species, habent tamen rationem atq; mentem: est enim homo animalium ultimuin in generatione,primum autem persectione, estq; complemetum animalium S sinis eorum, quae natura generatione intendebat,in quo natura omnia,quae potuit, collocauit, que, quoad pertingere potuit, proueXit atque promouit:. ideo. r.PhycteX. et . dicitur ei se sinis omnium: quia, ut omnibus utatur &vt praesit uniuersae creaturae, conditus est Gene. t. lino quodammodo omnia diciturct microcosmus. 8.PhysteX. Ir.Dicit ergo Aristoteles,Quibus enim mortalium in inutis, bis sunt continui caetera cundia, eXcipit quidem immortales,sicut supra tex. I s. diximus:quia intelligentiae vegetati ua& sensitiva anima vacat: etenim de virtutibus animae duntaxat desiderium atq; intellectuin habent de intelligentiis cilestium orbium motricibus. z.de Caelo cap. 2.& de animatione caeli. 3.lit, de anima teX.6 i. ediuerso tamen ubi sunt aliae virtutes a ratione,non necessario sunt caeterae cunctae , ut patet in tribus primis animatorum gradibus: Dem
est. quia de ipso. 3. lil de anima disserendusertasse erit: aut Arist. per intellectum contemplatiuum substantias intelligit separatas atq; supercaelestes intelligetias, quarum nobilitatem atq; praestatiam insinuat Arist. eo quod contemplativae sint,hoc est, positi
in primae causae continua contemplationet sed melius de nostro intellectu, de quo exactius. 3. lib. hui': de eo enim nil aliud modo constat, nisi quod sit omnium facultatum praestantissima, quae caeteris tanquam famulis S ministris utatur: ideo quae intellectu praedita sunt, caeteris potentiis praedita esse oportet. Concludit Arist.illis verr
bis, Quae cum ita sint, c. manifestum esib,
eam desinitionem, quae de anima assigna tur,proprissime de quacunq; anima dici. Hic luX latextum. ri. aperienda ea quae- custstio esset, ius de distinctione potentis a suo se tor, subiecto vulgo circunsertur sed est illa me- quod deditia physicae potius perscrutationis: Primus pinectione enim Philosophus statuere debet, cuius a pol tisast generis una lusq; res: sicut enim Mallie- subiccis .matici non intercii intelligere, an linea sub hostantia sit aut accidens, sed duntaxat quod eius partes uno termino communi copulantur : ita Plutosophi naturalis non refert deprehedere, si visa ensitiva in homine substantia sit aut accidens. Praeterquam quod metaphysicae quaestiones cum playsicis non sunt confundendae,eam Dominicus a Soto doctissime iuxta unam viam S. Thoms lib. prxdicab.cap. de proprio tractauit,& reue- rei dissimus Atala Archiepiscopus Valentinus lib. etiam praedicab. cap. de proprio
iuXta tres vias eruditissime versavit.Quare ne actu in agere videar, nihil est morandum, non enim animus est duntaxat alioru scripta transcribere: maxime cum S.Tho. omnium magister. I. p. l. r. art. I. de hoc egregie disputet, ubi multa a nobis dicta cu tuo enarratore Caietano : metaphisca igitur est ista quaestio: tametsi cap. sequeri in. q.de potentiarum specificatione principium diis stinctionisq; radicem tangemus.
QVAESTIO NATURALIS. An in uno eodemq; composito
sint plures Armae substantiales,& in eodem animali plures animae
Hoc loco circa textum. 3 I.op*rtune tractaretur quaestio , quam. I. lib. de gene.c. tetiginius, de multitudine di vilitate formarum in eodem composito, nisi loco citato eam percurrissemus,ubi ostendimus,in eodem plures non possie esse sormas substantiales : ne ergo eadem incassum resumere togar,illum locum visites atq; expedas obsecro,ubi reperies quaestionem definitam: quia quodlibet animatum est unum per se, ergo ab uno acturita si plures haberet, unuehet per accidens, si aliunde homo, aliunde inimal, aliunde esset vivens,nimirum quia non esset idem actus vltimus,qui potentia
129쪽
,o6 LIB. H. DE ANIMA CAP. III.
actuaret: quod tame oportet iuXta ea quae dicimus infra lib. 3. c. a. quod impossibile est, potentia pluribus formis vltimis actuari,ubi rem a priori ostendimus: sed vide lo
cum citatum. I. de Sene.cap. .& latius. I. p. q. s. per totam, maNimc art. 3. ad. q.
eri proscilla. ar. q. Cum enim posterior sorma ad omnem operationem exercendam
1at sit,nulla alia erit, nisi ea frustra & otiose ponas: hoc enim est quod hic Arist. intelligi vult cum dicit, priores formas in posterioribus virtute contineri nil enim aliud est ista contanentia ,rusi quod persectior sit atq; omnibus potenti js praedita,ut possit etiam efficere omnia, lux aliis formis attribuuntur,quod intelligitur ex similitudine figurarum, in quibus perfectior,ut circularis,omnes alias cominet: sic homo persectius vi. uit ac sentit, quam reliqua, quia pre stantiorem habet formam & nobiliora instruuieta. Certum enim est,quod si accedente sei stiva, vegetatiua in eadem forma manerer,
idem esset planta Sc animal, sensibile de insensibile, haberet si uidem inius sensiti uici non sensitivi inexistentia principia: vide loco citato lib. I.de gener tione,Vbi in primis opinio Scoti in. z. d. I s. q. t. de sorma corporeitatis refellitur. Deinde consonum esse A rist. dc S.Tho. principijs una esse sommam, dc posteriorem ella perseditorem, in qua reliquae omnes claudantur. alias si plures formas poneres, forma substantialis noreciperetur immediate in materia, nec materia esset proximum & immediatum subicctum transmutationis substat talis, sed reciperetur forma in materia non nuda, sed habete aliam formam quare in ente in actuct ad sensum demonstrabili, contra Commentatorem. s.phyCtex.8. bi Arist. docet, generationem non esse motum, quia subiectum generationis non est ens in actu. s - rationabile est ita asserere, cum non possimus saluare unitatem compositi Isiquidem forma per se dc immediate no vniretur potentiae,ut supra tex. . atque adeo generatio non est et tras mutatio rotius in totum nullo sensibili manete eodem, Vt. I.de Sen.c.
Mi Lb. dicit Arist. Dices, Plii losoplium. 2. de gener.animal.c. 3. S. . asserere , animal prius vivere vita platat, deinde vita animalis: ergo utranq; vita habet & viroq; modo est ammatum, habet igitur simul utranq; sorinam ZDicendum, ob rationes,quas loco carato positurius , unam esse solatii formam: nam adueniente persectiori, statim recedit quae imperfectior est: itaq; a principio cin- quc bababrio iuxta vulgarem modii dicendi quod- a princidam planis genus csse vuletur quod supra pngemm . cap. i.iii quaestione principio. q. vistin est i An sum vero simile qua nuis aliis probabile nun- ra Iorma
qua suerit: siquidem c otendum, per nutri per Itu usenem in illo foetu lignum aut herbam aut ira, cuius aliquid proportionale has,quae in vegetabi- trarium libus reperiuntur,non produci, sed sola ca- γtproba
Io,quq parsam malis est,nec potest esse pla tibus I
ta: iuit igitur foetus ille atque embrio vita pra. q. u- sensitu a. Ad Arist.igitur dico, ta tum illum per c. ta viuere vita plantae, non quod seorsum pla- id dota sit & non an unal,sed quod aliqua do du- mcnsi,
taxat nutritur instar planta,v bi non sentit, mus. vel tui Zoophyta & plantanimalia.AMNtio enim illa atq; complexio elementorii, qin illo scitu repetatur,persectior est, quam quae tolerare dc permittere possit soli' platalis animae informatione: quare foetus ille atq; et labrio in completu atq; in fieri animal est: a principio igitur animationis anima sensitiva materiam so auit, licet propter materiae indispostionem opera sensus exercere non valeret. Nemo sane dicet,intellectum annos discretionis eXpectare, ut ipsi
materiae adueniat: ergo recte ordinem vise tutum ponimus, quae corporis compleNionem sequantur. Sane cum substatia animae
absoluta & libera no sit, ideo teporis discursu de successione tales virtutes esse in homine ostendit id autem significare videtur Arist. cum dicit, AI si l animal oe equus generantur, non intelligit, formam in determinatam & imperfectam praecedere sensitivam persectam,& communem senstiua particularem anteire, sed quod non simul
operationes utriusq; animae ostenduntur, ubi senstiua cum animal generat, Vegeta tiuum etiam generata quia animae vegeta tiuae vim in virtute sensitiva continet, quae quavis illius vegetati ut operationes in f Orma non faciat, tamen operatur illis proportionales & adhuc persectiores. Insii per crvegetatiua simul non sit cum sensitiva, a gumento est,quod in recessu sensitivi vegetatiuum non niane maneret autem & post morte animalis,atq; amisso sensu ,eius corpus anima vegetativa viveret: est enim vi timum via generationis S primu via corruptionis: improbabilis est igitur Caleni Galinus
opinio de existentia utriusq; animae in eo- de Hilaudem.Quare licet. q. lib. I . de Senc. tranq; anima c.
130쪽
obiter retulerimus opinionem, sc commuinnis visa fuerit tutior,quam supra cap. I. approbaui in qu stione notabili et ' siue principio. . Modo tamen ob eas quas adduximus causas,haec si n5 tutissima, tamen pro babilissima esse videtur. maxime quia esse
speciem plantae & no in aliquo indiuiduo, res est inaudita, ut sic sit indiffinita species. Si dicas, quod non est in specie nobis nota, hoc est diuerticulum & fuga vana: si iterum respondeas, este plantam & nullius certae specie ,quia tantum est praeparatio ad pe sectiorem: Bene, sed cur interim non ponitur in sua specie ergo embrio nuquam erit vivens sine anima sensitiva:quia ingenue fateor, intellectivam non induci,nisi iam apte disposita materia, ut non sit prius planta quam animal, bene tamen prius animal quam homo.Quanuis cuidam Neotherico
videatur opposita, quod prius planta quam
animai,non tamen prius animal quoi in homo, quia eadem organa,quae ad sensitivam animalis,sunt ad intellectivam: tamen licet ita sit, non sunt ab initio persecta & accommodata ad tam persectam forma, ut est rationalis: non ergo deberet adeo comoueri, ut S.Tho.relinqueret ratione ista,quae pari ratione de plantali anima concluderet. R
liquimus tamen sub dubio ibi,quod in hue
locum remisimus,disputationem deformis partium , an scilicet distinctio partium ani malium diuersas inserat formas ' quam dum differo,te lector obsecro, haec loca ex S.Tho.& Arist.citata visites & conseras cultis,quae tex. 3.& . notab.quaest.supra primum cap.ut eligas,quod tibi magis plaus bile videbitur sciens enim & prudes opti nem tibi facio: quoniam si meam cupis sententiam, scias mihi videri probabilius, sormas persectas ct permansuras a principio
non esse inductas: quia susceptiuum non est capax nec sufficieter organiratum: sormas aute non permasuras,sed traseuntes, ut introductorias & pr paratorias induci ad pretparanda susceptiua ad perfectiores formas, quibus accedentibus aliae priores abeunt di recedunt, non enim sunt per se intentae ad constituendas rerum species: talis est seminis forma dcembrionis,quae praeambulesunt Sc introductoriae perfectiorum,cu quibus irrationabile est manere t alias no ponsemus unitatem compositi saluare , ut hic teN. 7. Arist.docet. Nec seneratio esset trasemutatio huius totius in hoc totu nullo se
cum Arist.docuimus: sed ad alias quaestiones veniamus.
An formae partium distinguantur a serma totiust
Pars a Trinatiua a bari videtur ex Ari ' Prima in fine. . leteor. quia earum, aliud est no gmnctiis. men,alia desinitio,alia compleXio,alia operatio,alia densitas aut raritas,alia mollicles aut duricies, alius color, alia figura,&c.eπquo in hunc modum colligo , membra in suis naturalibus proprietatibus differre, igitur substantialibus formis: patet consequotia ex Arist. lib. de sensu & sensato,attribuente oculum a lus,aurem igni ex eorum naturalibus proprietatibus. Secudo eadem et .a να
consequentia probatur: quia si hoc negaueris, subinde Philosopho naturali pr ripitur atq; intercluditur via ad rerum natoras eX operibus indagandas.Praeterea,quia membra se alteranti patet eX contrapositi
ne & contraria operatione calidoru & fri gidorum,ergo substantialiter disserunt: secus eadem forma substantialis principaliter ageret ad sui destructionem. Rei pondenducenseo cum Averroe. 6. Phyc teta. s 9. quod
etiam tangere videtur. I 2. Meti teX.2. Pri- Prima cmδ,quod ossa,nerui,caro,&c. substantiali- clusio. ter disserunt . quod primum argumentum ostendit.Secundo, non differunt per forma t. conta substantialem, propriam a tq; particularem: si quidem omnium partium eadem est sub stantialis forma , & una eademq; illa,quae est totius.Probatur,quia si esset formet pat- I.nitis. tium diuerse .lunc quaero, an sormae partiales eNpectant forma totalem,&sc erit g neratio absq; corruptione quoniam est et introductio illarum sormarum partialium sne expulsione totalis formae si non expectant sed abeunt & recedunt,non erit pro secto istarum partialium formarum in compore animato multitudo: quandoquidem
totalis ipsa forma praestat,quod omnes illae
partiales conserebant: quare partiales se hae es lent quidem otiosae & superuacance. Disserentia isitur in materia ess,non tam e C lexo prima & remota et quia illa est unius ratio- tanis nis in omnibus illis partibus, sed in propin de expcu- qua, quae elementorum dicit certam mi denda. tionem,ut in ossis mixtura, in quo terra d minatur