장음표시 사용
131쪽
1or LIB. II DE ANIMA CAP. III.
minatur Zc non ignis contra illam Empedoclis proportionem positam ab Aris. i.
de anima te N. r. in alijs a liud elem cluni, Probat, a rerum natura excellere: nomine igitur carnis non materia prima absolute importatur, neque materia certa qualitate
aut quantitate disposita , sed certa elementorum minito qualem exigit ipsa forma tot. ratio. tius ad suas functiones absoluendas. P te
ea caro carnem assimilat Sin carnem ali- mensum conuertit,carnem auget, ct terminus actionis similis suo principio debet esese et ergo com haec stat opera nutrita uae ani met,qui in animalibus rei de est cum sensi-- tiua, forma carnis nutritiua est α sensuva idem cum forma totius. Confirmatura quia si illius Dii tritionis, quae In carne partiali silanuria sensitiva principiunon esset,
iam carnem animalis nutriri ct augeri vir-. r tute sensu tua anima negaremus, quod est
absurdum:quia eadem tarma est ellendi S-peranda principium:si enim anima senistiua troci et princaptum essendi carnis,nec
citet Principium operandi catim , quod est ollani ct impossibile.Prsterea quia anima
lux dat carni esse,sormaliter dat esse carne in carnem vivam:ergo eadem forma totius
forma est omnium partium t aut sane si alia forma emi caro ct alia forma caro esset vi-Ma caro per eandem naturam non esset vi--nia n ma atq; sensi tua: quare generas carnem per o 'a , se pri no non generaret sensitivam potiusquam non sensitiva. Ideo.etsi speci sua μ. J. a. marum accidentalium distinctio sit in ipsi,
partibus,ut arguatur ex alterationis speci-
sica diisserentia,& quantiis generatio vive tis sit generatio ethcreogenei habentis sci- .di: t. licet partes specie dii serentes, non tamen .propter substantiales formas paritum, sed propter unam sormam substantialem totius, quq diuersitatem specificam, impersediam ct accidentalem in partibus eXigit.
Quare merito caro mortua a vina squivoce
dicitur per substantialis sermae quae anima est praesentiam Sabsentia teX.8.3c.9.h ius. r. est enim caro viva sormae substatiali totius atq; quibusdam accidentalibus sub- siem n .iecta quibus mortua non assicatur. Et quod refotu' multa in pauca coniiciam atq; quaestiuncu πο- tam istam resolvam, una est anima,quaelia
diuisibiliter est forma totius &tota in toto ct qua uis parte ut in quaestione de anim rum indivisibilitate di Aimus cap.praecede-zi consequens est, ut eo totius sit sorma &indiuisibilis atque una, vitam varia infl menta copulet & coniungat: praeter illam
ergo antina,quq totius es sol nia,non opus
est formis partialibus:sc S. Thin I .p. q. 76. art. s .ad. 3.quod partes illae proprie no sunt
diuersarum specierima,sed sunt diuersarum dispositionum , quia anima illis dispositi vibus indiget,propter quas corpus S Orga cum dicitur Sethere genetiiu.A d argumenta igitur proposita respondendum es.
Ad primum , illas diuersitates non ex sor- Aa prinus partialibus, sed ex v mca forma totius nisi agmpromanare , quae diuersia tein materi aes cundae atq; pro exigentia ipsius animae dis
uersam paritum organizationem accidentalem requirit atq; dispositione qua partes animae ipsus fiant capaces : es igitur illaru
partium veluti numeralis distinet io,quatenus per materiam fit, non specifica essen-
italis, taquam per formam partialem facta. Nec intelligas numeralium partium distinctionem,sc ut partes actualiter sint numero distinctae .cum unitate fornas atq; cotinui unum actu sint, disserunt tamen in pote tia : harii autem partialium operationudiis uersias eN unius animae potentiali diue sitate oritur: siquidem anima una est sormaliter, virtute tamen plures S multiplexe ideo non uno membro, sed diuersis virtutibus atq; membris operatur. Quare diuer- .ra et sitas specifica operationum diuersitate specificam formarum affirmat hae non colligit, bene tamen ne atiue, ut dicamus non sunt
operationes dis inciae, ergo neq; formae distinguuntur: ab eadem sane sorma distin itatq; variae operationes proueniunt: deo mi , cui libris de gene. loco nuper citato cocludebamus& luc in quaestione prscedenti,in eoesm composito totali plures s mas esse non posse. nam cum unaqusq; forma essentialis faceret unum ens simpliciter actu co-pletum, ob id simul plures totales sormae non sunt:quoniam idem haberet plura esse essetialia in actu, quod est impossibile. Eodem profecto argumento de partibus colia ligemus: nam s praeter animam totius,quae ut diximus superius non solum in toto est sed in qualibet parte, animae partiales ponerentur,quae partium fiat formae haberet . igitur pars una iusq; plura esse essentialia in actu,quod repupnare videtur:igitur nec in toto nec in partibus sormae sunt essentialiter disserentes.Qus est Aristotelis expres- Philψο- si mens. I .lib.de anima teN.s 8.ubi dum ar- pias.
132쪽
gumentatur contra opinionem tenentem animara esse harmoniam , dicit, absurdum esse mixtionis rationem animam esse putarem ani cum elementorum mixtio aliam habeat rationem in carne,aliam in osia,fieret atq; sequeretur in conueniens, ut plures habeat animas per totum corpus I ubi e presse ad nostrum argumentum respondet asserendo, ex diuersitate Organorum atque membrorum non colligi animarum diuer-lamma. . statem.Vnde utraq; argumenti consequetia & probatio diluitum prior,quod Philosopho via claudatur ad naturam animae ex operationibus inuestigandum: Sc posterior, quod partes proprietates habeant dii serenis M. I. tes. Ex his,quae diximus,soluitur tertiu a gumentum , quod si non est nisi una anima in toto S partibus, cum partes contrariae sint atq; sibi inuicem aduerse contra se pugnantes,anima ipsa ad sui ipsius destrumonem operaretur : quod absurdum non reputo,modo idvit per accidens atq; eX cor sequenti & praeter animae intecionem,quae primario sui vel alterius partis conseruati
nem intendit,atq; Iotius moderationis cla- uum tenet,ut omnes operationes ad unum
finem regulet: calor itaq; cordis cerebrumno destruit,qua naturalis est,sed quatenus prsternaturalis. Et si quis adhuc mirabitur, mirari profecto desinet, cum intelligat, ani mam tot membris atq; virtutibus media tibus operari r sicut paulo superius diceba- mus de embrione qui sensitiuae animae, qua
costabat, operationes non exercebat et quo
niam instrumenta parata non habebat neq; modos conuenientes, quibus vita sensti operaretur.Quid i quod,id non recte dices praeparari ad animae corruptionem, sed p tius ad perfectionem,cum anima in aduentu harum operationum consummationetarum perficiatur: unde embrio prius est planta quam animal,prius animal qua homo intellige siue quoad eisse secundum una via opinionem,sive secundum alteram quoad Operari ergo non tantum una forma est i tius & partium,verum a principio ad sine fortasse una de eadem perseuerat,quae pro instrumentorum varietate variam secunda operationςs sese declarat.Quid igitur.mirii erit, si in partibus varia una illa forma os leo datur,quando in toto adetquato perfectibili pro varia ipsius dispositione non una sed -πα ,. multiplςX Hseost edebatur supra in quς-
secundum essetitia in, multipleκ est virtute, qua eXercet in ad quato perfecti bili. quod multis organis distinguitur ad diuersas operationes exercendas m partibus madetqua tis S partialiter se habetibus.Sed dices,ani- Obumsma nostra rationalis incorruptibilis eli atq; de Drma
deforis aduenit: sensitiva auteni corrumpi- bumana.
tur & de poωtia materiae educitur. no sunt igitur in homine una eademq; format Di in Solutio. cendum,substantiam unam ct eandem esse
formam,quae secundum opςrationem se sitivam corrumpitur, manet autem secundum intellemuam: unde habet, ut secunda
eliantiam non educatur de potentia mate
riae, secundum operationem & potentiam sensitivam educatur. Shd ambiges, si enim Dubiuis anima est in toto S in partib', pq r illa p- notio sutes vivent otq; in sensitivis senu ςnt, quMς L Umos sensitiuum erit,contra Arili. 3.lib. de ani ma cap.vltimo, ubi dicit, Neq; Uibus,neq; tulibus partibus vllis omnino sentimus, quia temus insiliabent igitur propriam so inani distinctam a sensitiva 3 Dicedum,ossa solutis. sortasse sentire,ut dentes ostendunt,coxii sitq; ossibus dolores infigi,du aliquo apo stemate assiciuntur, nisi is sunsus ex coniunctione & copassione nerui propinqui euς . tibniat. Ad Arisaeautem dicendu, voluisse, animal ad tangendum non praebere.ossa neq; ν capillos,sed partem aliam ut manum,in qua magis viget sisnsus tacitas.Quat solutio , si a veritate aliena alicui visa suerit, interim et ad eum locum interpretandum accςdimus, dicat aliter, videlicet animam sensitivam in partibus etiam esse,sed eam in osse propter terrestreitatem no sentire,eXercet enim anima instrumetis operationes iuxta ipsorum
instrumentoru naturas atq; indigentia. Un- . - .
de non otiosa est ibi sensitiva, neq; absidat natura in superfluis aut deficit in necessi rijs, quando ossi natura sua sensus organa non debeantur. De qua dubitatione. 3. lib. de anima loco citato aliqvid dicem', quod hunc & illum lacum eNponat.
D UBI UMDe modo quo est vegeta tiuum in sensitivo.
. Sed antequam finem imponamus , non fuerit a re intelligere , quem in .modum vegetatiuuin sensitivo includatur,ut Arist.
133쪽
'tasiam tem 3 i. dicit. Nam id falsum videtur: quia
ominia. non tantum est in potentia & virtualiter, sed inachii Ic forinaliter. si qui de equus non solum e li sensitiuus formaliter, sed vegetatiuus etiam, Ic eius anima sensitiva dc vege- g. metu. tativa format ter est.Deinde fieri neqim,ut duo sese habeant, quod adinvicem se inpotentia includant. ergo cum sensitiuum sit in vegetatiuo in potentia tanquam in principio eius materiali,vegetatiuum non erit inlinsitivo an potentia: essent enim iam caul sbi inuicem causae in eodein genere causae, raris. quod est absurdum. Preterea licet concedamus vegetatiuum et se in sensitivo in potentia,tamen de ista potentia dubitandum esset,an esset ac tua an rasilua passiua non dices,quandoquidem senstiua non est v
r.'-- gelativae inceptiua: neq; est activa Primo, . quia si veru est id , quod superius diximus.
sensitivam de vegetatiuam unam esse an is mam in equo,constat,sensitivam non posse generare vegetativam i quia nihil generate. 'πὲρ seipsum. Secudo, quia sensitiuum posteriustio. est naturaliter vegetatiuo: non poterit igitur id, quod posterius est,quod est prius generare. In oppositu est Aristoteles hoc loco,oniniumq; philosophorum communis cincti O, tquc concor lententia. Dicendum igitur ea, t ad quaestionem, verum esse id, quod Arist. questione cum schola omnium recte philosophatium oe afferuit. pro cuius expeditione declaranducit t. o. principio est,VeZetatiuum in ordine ad senoris in Miuum non se trabere sicut genus ad spe- editi siem,sed ut genus ad genus cum ordine t men atq; habitudine quadam c5sequenter se habendi. Duo in hoc principio includun-r .coclucia turri Primum , quod non se habeat sicut g nis Nis nus & species atque aded sicut superius dederiqu- inserius: nam ubicuq; haec reperiuntur diseferetia que est in serioris atq; adeo ipsi' speciei per si constitutiva, sicut superioris atq; generis est duri sua : sc insuper nihil aliud est quam qxisda et lentialis pars eius,cui est 1 uerentia,ita ut cum disserentia generi additur,non additur aliqua quasi diuersa essentia a genere, sed quidam essentia apponitur, qu ς generis est actuatiua quasi in ipso
senere implicite contenta, veluti determinatum m in determinato. Vnde nihil prohibet,genus diuersas species cotinere sicut in determinatum dc potentiale plura determinata atq; actualia potentia cotinet: pr pter quod etiam disserentia generi non ad uenit ut omnino diuersa ab ipso aenere,in
quo continetumnon sunt enim disserentiae alis a sorma generis,sed sunt generis formet
bat Arist.dicens, scisio pedis qusdam ped litas est ct animal id est, quod sensitivam
animam habet: homo etiam quoddam id animal tale est, quod sensi tuam habet talem scilicet cum ratione : ergo sicut omnis per se disserentia animalis, quod sensibile est sensatio quedam necessario est 1iam sensitivi persedit Ieretia sensatio aut sensibili- tas talis est ita pari ratione si vegetatiuum ad senstiuuui se haberet sicut ginus ad speciem,sequeretur,ut id, quod est disserentia per se vegetatiui atque ipsius vegetationis, vegetatio quaedana esset: constat aute, quod quavis sensus vegetationem ipsani supponat,tamen sensus forma liter nulla vegetatio est, nisi potestative S denomina iiii et quandoquid ιm tota sormalis ratio egeta-trui atq; vegetationis latitudo rationem sens cs attingere de allequi nequit, sed ab ipso sensu necessario deficit: non erit igitur sensi iuum disserentia vegetatiui,atq; adeo nose habent scut superius & in serius, quod erat primum probandum. A lierum aurem, a. rancti. quod in nostro principio includitur, est,ue getatiuum de sensitiuum ea habitudine se respicere, t ordinem habeant consequenter se habendi: nam in hunc modum se habent,quo se respiciunt,ut genui minus per sectum ad magis persectum,ut ternarius in quaternario ει triangulus in quadrangulo utrunq; autem probatur, atque smul quae di Nimus, ipsum etiam Aristotelem se
explanamus nam cum anima senstiua n5st sorma liter ac essentia liter vegetaliua quod Arist. figurari: m atque numerorum optimo probauit ex eplo fit, vi scut tria sulus in quadrangulo tres habet angulos , non tamen secundum rationem atq; tria Iuli terminationem, sed potnis secundum maturam ct formalem rationem atq; qua' , dranguli terminationem t pariae rum com sequutione atq; smilitudine vegetatiuum in senstiuo continet id , quod ipsius veV- ctatiui proprium est: non tamen secundum vegetatiui terminos atq; rationes,quae Univese talionis per se disterentiae, sed potius secundu sublimioris S altioris naturae terminatione,senstiuae scilicet,que cium sensu constet,eius etiam per se disserentii, actuatur Zc deterniinatur. Ere quib' omnibus se- Ιαπα-quitur pruno, quod una est anima in quo- dis. - inq;
134쪽
cunq; ad n tussicut una. est etia per sedis ferentia: atq; adero quod an mia intellectiva. Hi nobis per unicu sui esse respOdet omnibu , Miniis,quas supplet S continet: unica
igit*r ouus md omnes cotinet indistinctem parte sui,tametsi ex pacte ei feci' distinctissime reserat omnes e na & corpore ita cis & inixtisbimas & vegetatius ι sensitius munia eXercet, ac si illi formet ibi formaliter adessunt. Deinde, quod isti gradus. ' animatorum non se habent sicut superius& insertus,sed sicut genera imperfecta con sequenter seliabentia. Tertio,quod horum γ' omnium ratio ea est,quod imperfectius &potentiale non est in actuali Sc persectiori, nisi secundum rationem & terminationem
larissi perfectioris. Vnde sequitur , secundum sa-
cultatem & potestatem impersectius esse in eo, quod est persectrus, ain; inde oritur, ut ipsum possit denominare; verbi gratia, quanuis anima leonis 'nica simplex sormaut,tamen quia altioris est de sublimiori, naturae , tantam habet in illa sua simplicitato substantialem perfectionem,ut possit quic siles' quid imperfectior de inferior forma pote is
i rat & adhuc nobilius: nam si vegetativa generat,auget atq; nutrit,hac ipsa opera pretinstantius exequitur sensitiva, quia generat carnem, sensum,sanguinem,&c. quae Vege
tativa secundum se non potest. Quid igitur
miruin,quis d virtualiter ea praestare valeat anima sensitiva cum denominative sit eada
vegetatiuae. ea ratione atq; causa,qua arum s
substantia a sitis denominatur potentijs si quide est sensitiva anima vegetatiua in vir arru tute' ENPibus proposita argumeta facilem ita. soluetur.Primum potissimum eκ eo, quod Agia modo dicebamus, sensitiuum esse formali ter vegetatiuum,quando ibi non sit forma. liter vegetatiua anima, sed potentia atq; H- cultas vegetandi: est enim natura comparatum, ut aliqua sint,ρος denominationem rebus conserant,quam ipsa non suscipiunt,
ut albedo, quae alba non est, album facii
& forma equi, quae equus non est, equum constituit: nostra etiam anima rationalis
quet sola homo no est neq; corporea neq; diuisibilis,hominem tamen constituit, quem corporeum denominat. Hoc aut ei ideo fit. quod in copositione copolitiam eam susciapit dentantinationein Ausus ipsa forma secudum se capax no est: etenim denominatio, quae a forma radicaliter oritur,m compositione , unde serma educitur , absoluitur.
Quod tu proposito etiam contingit: qina
vegetatilium insensit mo esse ni potentia est secundum facultatem esse: unde non s him denotatur, quod .sensitiuum tantae sit rperfectionis, t ex eo vegetandi facultatcs emanet, sed etiam quod exanima humana atq; materia fit homo,qui corporeas habet proprietates ita in proposito eX anima sen-stiua vegetabile fit compositum, qua pro pter vegeta di habeat facultates: stat nanq; iquod forma & anima non suscipiat forma- liter praedicationem formae ct anime anteis cedentis , ct tamen ipsum compolitum suis scipiat:aptu est exemptu in nostra anima, quae etsi sit spiritalis,tamen corporeum facit. Secundum diluitur erceo, quod causae . .
sunt sibi inuicem causae c. r. Phystex. 3 o. '
quare vegetatiuum est in sensitivo in poteria per modum causae formalis,qui potentia perfectionem dicit: lensitiuum in uri tativo similiter est in potentia, tamen alia, nempe secundum potentiam materialem, 'quae dicit imperfectionem. Ex hoc autem non solum habes,quod sensitiuum tante sit
perfectionis,ut vegetatiuu excedat,sed eti via sensitivo potentiae vegetatiuae oriam itur, atq; ut compositum vegetabile consi
tuatur, propter quim caul, in opus Ct h
bere potentias vegetatiuas. Postremum soluitur ex eo, quod non est propriὸ potentia
illa activa aut passiua,quanuis ad activa r ducatur, sicut tu uniuersum passio in suo subiecto in potentia activa includitur. Ue- za. δ. rum est, quod quatenus constituit subiecta vegetabile,ad potentiam &causam sorin lem reducitur: contra quod obiectae ratio. .e nes non militant . siquidem eis anima sensitiva vegetatiui non lit productiua, ab ea
tamen naturaliter vegetatiu et potetie ema .
nant.Praeterea etsi sensitiva naturaliter posterior sit vegetativa ordine generationis. non tamen persectionis: de insuper etiam sensitiva anima prior est ipsis vegetandi facultatibus, quae ab ea nascuntur.Quare etsi sensitiva antina non sit productiva vegeta riuae, tamen a sensitiva emanant pasiiones vegetatiuae in potentia quali activa,ut duadum dicebamus cum S. Tho. I.ῖ. q. 77.aris.
1m. . Π ut . 22 III Tres ponit conclusiones. Primam unica diuisione de quatuor declarationibus e ponit. Ex secunda,duabus rationabus probat A
135쪽
bata,vnum inseri corolarium. Alterum απtertia, poli rationem ipsius conclusionis. I.ωπu Potentiae animatoru quibusdam insuat cimnes, siet, quibusdam non siae, quibusdam taurum Nna. Diuisio. K Facultates autem babunt gelatiuum, sensi-truam, secundum locum motivum , appetismum
v numquodq ipsorum accipere deniq; quaerere,pei scrutariq; dehisce quae sequuntur, ac comita ntur. Quod si dicere oporteat quid unumquodq; eorum si, ut
um etiam, urus partes trusum,ci piscibilis, cendum est, quidnam sit intelli-humbilis atq; rationalis. Θ resisensus M ω gere,quid sentire. Nam operatio
nes, actiones , potenti js, viri-
conuenitum ariti disconuenientis perceptio, oucribit aliud est, quam delediabilis a petitus. μου remea sensiti uasam atq; siti afficiuntur quam illa calidic Iisi, baec autem frimis cybumidi
busq; priores sui ratione. Quod si ita sit, atq; prius etiam obiecta, eorum lari oporte σ
Ium alimenti, cuius conssimentum sapori eρο- primu pro e to de illis propter eandem causam', ut de alimento,
de sensibili de intelligibili, de
terminare oportet. t. ra elo . nitur. Nouussis insiper loco mortuum etiam i est, aliis intelleZituum etiam ut iaminibus modis
et .e esu. praestabiliussi quid eramittamus.' spicuum rautis. est, ηa ese anima ars figura ratione. 'm'int praeterspeciales feturas nuta comunis usseparata idea datur,ita neq; iati anima erispraetera. rario. eas,quas dirimin. Mi vir His situm marem De anima vegetatio praesenti cap.dispu -- tat Arist.de ipsius etiam obiecto atq; iacui
munu ratio ferinus cun iis . accomm. dat se talibus,ut iam de rebus singulis determina- atque m ginis , qua nullius Rurae ratio p nasii, sie iuc vitia. animabus euenit 'Qua prvi Aulum est σια bis tr in cereris rebus communem quarere raminem,quae quide nulliussit propna eum omiserendo,quae cuiliber compas es' accomodarip 3 . - . rest. I t tam tu si tis,quao in adiim
tibus prius is posternumtentia inest: tis quadram nanque triauulus tu in sensimo meratiuuat tia. est. Quoniam sensit u me egerativo non essar Uensimo uretanuum in plantis seiunWitur, ita in reliquis tu Elus a caeteris sensibus sen-gitur quaedam, quae sentiunt/dem loco m Gum,quaedam non babent. Tandebo , quu=n rationem libemus est 'erses ne primus, simplicitate misimus , rationem baberassi mentemeo nam in monalibus, quibus mens inest atq; ratio, C roti . tantis cetera cuncta insunt. De intellectu est platim alia ratio cum sit, palmi mnaquaq; parte anima agi natam Loitionem preprsi me dici.
re incipi au&Quoniam semper est proposi- i&EM.ta methodus obseruada,in his etiam a comunioribus, prioribus atq; notioribus eκ- orditur et ob idq; initium determinandi ab anima vegetativa iacit, utpote quae omniuanimarum prima sit atq; csterarum landamentum : insuper de uniuersalior, sine qua caeterarum nulla est. Praeteret in his defi-ru. 3 3
Ecesse est aut ε, eum, qui de hisce cosiderationem iacturus est,quidnam sit
mendis Arist. haud immemor sul,quaesti nem proposita in prooemio temto.de omdine procedendi determinat,dum docendi iam atq; rationem obseruat,quae a ficilioribus & notioribus sit: ideo statim a principio quaedam communia praecepta,quae suis turae fabricae necessaria sunt fundamenta, apposite proponit .atq; statim docet, verba de animabus facturo opus esse de faculi tibus determinet. tq; prius de accidetibus, quae rei substantiam sequuntur ac ecim ita tur. Quod exemplo declarat: quoniam determinaturus quidnam sit vegetatiuum,i tellectivum,&c. prius perscrutetur Op tet operationes atq; actiones,vr pote quae facultatibus ipsis ratione,hoc est, definiti ne priores sunt.Primum enim oponet definire,quid unaquaeq; res sit, mox explicadaquae ei Per.se conueriunt: nam qui ignor uerit
136쪽
ne it potetias,quae pro ma sunt operati Num Principia, animam ipsam ignoret est nece itidi qui ignorat actus & operationes, nee animam nec eius facultates deprehendere squam poterit.Quod an sit intellige dude diffinitione & ratione,propter quid, dicente ut Diuo Tho.atque Egidio visum
est vel de diffinitione, Quia, quae non dicit causam 1 priori, sed notitiam quoad nos uti, i in libuit Paulo vel ut Phidopono, Simplicio, in Tlieini illo ratione notius, id est , doctrina '' conium in ratione docendi, in quaestione ad
hoc caput apposita exponenius. Nunc con
Aristotelis testimonio,cuius explicationeni pollicemur, nempe actus p tent ijs ratione priores sunt: visibilis enim color manifestior nobis est qua ipsa visio, H, - & haee visio est notior quam visus:ideo not.: zm VP tantum ratione notiu; quoad naturam, sed quoad nos,viviranq; conciliemus interim
Ao Fotis da ad usi ionis eκamen deuenimus quia dia 6 potentia innatum habet ordinem ad actum ualida di- ct ad obiectum,cum potentia sine actu,nec aci' sine obiecto cognosci aut distingui pose sit: ergo si operatio ut finis consideretur sic
ab obiectis ut natura notioribus procedit est enim sinis omnium causarum prima: at vero si operationes sumantur ut causaria e secta, sic e& notioribus nobis sit enim,ut in cidat in eanderem notius esse nobis & na tura esse is .a opic.c. 3. loco. r. haec Obiter, duo eκactius infra in quaestione.Quocirca notago apo dum est, non frustra Aristotele duo illan ii um. mina apposuit se, actiones scilicet dc opera
tiones e nam cum potentiarum genera duo . sint,vitum activum, ut vegetativa, generati- ua,nutritiua,loco motiva,&c. alterum vero
pals tuum, ut sensitiva atq; i intellectiva s- qui dein sentire dc intelligere quoddam pati est fit,ut recte Arist. potentiarum primi generis actus voca uerit actiones, cum earum operatio activa sit: potentiarum autem sexundi generis actus operationes nuncupa-
Ut. Vnde infert Aristoti ibi, si essi ita I
ob eandem rationem de obiecto prius age-Resolum dum esse .ut 'de hsimento, sensibili atq; inde vatura telligibili: si quidem sunt haec actibus pri ra, Oste semetiri ordo 'ut ad quaestionem 'in prooemis rex. io. propostam respodeartius priinil de obiectis,secundo de actibus,, tib de potentiis,& tandein 'de ipsa ani- uae essentia determinetur. Huiuscemodi autem processus ratio est: quoniam a prim
ribus de notioribus doctrinae est progressus,ut prini uni de sensibili, deii e de sui
hone, tanae in de sensu: nam obiecta sunt, quae actus & potentias ii, specifica ratione constituunt: actus autem potentias non per se sp Nisi cant, sed in ratione Obiecti, ut o Iectum est, non v tres: quia obiecti sola distinctio formalis distinguit potentias, Vt post disputabitur Percipit enim nemo v gςtabilium animam, nisi quia deprehengit ipsam nutrire iitq; crescerer quid autem hoc usim si natura alimenti percepta, non intelligeturili ergo actus prior est notior potentia c. 9. Me t. teX. i 3. & Oluectum actibus prius est at'; notius, ut colores visione priores sunt. Hie a nobis propositus ordo 1la tuendus relinquitur, ut de obiς pr, mum, deinde de actibus , tum de potentiis, demum de ipsa animae essentia atque organorum apparatu perscrutemur. Quod si hactenus non praestitit: quia primum ani- Tactrae ocmam definitione est complexus cap. l .&. z. curritur deinde facta animae diuisione in eode. z. c. Obrech de potentiis a cap. 3.'disserere aggredieba- xi cu
ct passiva principia:& ita. i.lib.tex. 3.dr - tu, NHII, prvis an inara essentiam perscruta iam deinde eius inuestigandam scientia tn: non obstat, ii quidem series illa ordo erat ititen- ' tionis atq; contena plitionis,hic autem exe- i ' 'culionis atque adtionis, ut initio librorum Priotares tu. Arist iecisse memini,qui eius intentionem de demonstratione esse declarat, & tamen is syllogismo exorditur. M dico etiam infirmὰ contemplanti,primum sese offert sanitas, in dicamenta deinde: c ranti tamen ediuerso se offerunt, applicet prilis medicamina oportet, quam'sanitare inducat atq; adipiscatur.
' Quare de alimento generatione v f, primo dicendum elle videtur. Nutritiua nanq; aniana,& caeteris inest,& prima est,
& maxime comuni, animae vis:&potentia, qua cuncta viuentia vivunt, cuius furit operationes, ossi clave, generare, nutrimetoq;
uti. Haec enim opera in m o im j
omnium operationum viventibus est naturalis,uiuentibus, in
137쪽
quam . hisce, quae sunt persecta,
non membris capta, quaeq; non sine semine ortu tur: unu quodq;
inqua: aliud sibi simile procrea-ma nimal quidem animal, pIantam autem plantam,ut sint semper hoc pacto, condi tioneq; subeant,quoad possunt, diuina madenim ipsum appetunt uniuersa, gratia ue ipsius omnia agunt, quaecunq; secundum naturam
Positam eoclusionem de ordine dissere litterum insert Arist. scilicet de alimento dein de generatione prius esse dicendum : quoniaalimentum obiectum est v metatiuae facu ratis , generatio autem eiusdem est ultima& praeitantissima operatio. Etenim anima - . Vegeta uua tribus de causis caeterarum est Uderati prima,Primum , quia omnibus viventibussia catara inest, squidem a caeteris vitare diximus rum Mi- separari potest: deitide, vha Originis,quando
imi si ri per ipsam animal primo S per se in genere
pMiserest Viventis constituitur: tandem,quia commupri s. ruor est atq; uniuersalior, 'pote perquam cuncta vivant viventia ,sine ipsa autem nullum vivit. Fierito ergo vegetatiuae obiectu, quod alimentum est,aliorum antecedet co- siderationem: nam sicu*ignima vegetati uaseliab et ad caeteras animas, ita eius Obie
Ctum ad caetera obiqeta saltem quoad duas
priores. rationes : nam quoad communitatem & uniuersit uatem sensibile &intelligibile latius patere videntur: semper ta-υ menali metum obiectum est primae Muni' uersalissimae potetiae in ratione animarum:
hic enim non periectionis sed generati nu orditae dissertimus sensibile autem atq; si AA 'xςrigibile absolute in se considerata prs- stant multis nominibus, non tamen rei petista d, si ολψς prout ordinem habent ad proprias inressis, i in 'ς - ' o luxu sumpta priora oc perfectiora sint atque communiora' alimento , non tamen respectius considerata, prout Philosophus de eis disserit n. ordine ad animae potentias. Et scapparet quomodo alimetum prius & comunias sit quonia ab aliis pyssuppomuir,& cuciis vi untibus nece . m. ty II
sarium est, quia eo cuncta vivunt viventia: etenim alimento,ut substantia est, veget uua anima nutrit, fouetq; substanua: Vt iu '
rationem praeparat,quae reliquarum ei l vltima di finis:ob id iam quid habet diuuiit
iis Sc aetcrii ratis, quo etia diuinitatis S permanentis insito desiderio omnia ad generationem solicitantur. Deinceps ita tam intoperatroataclyκ.ani ins opera declarat, veg tatius preser unicuius tria iam nuc diceb mus et se munia, generare, nutrimento uri, quod in duo secatur, ut nutrire di augere. Cii dixi stet de generatione sint. tracta dum a necessitatem,nobilitatem atq; ipsius generationis perfectione e Xponit cum dicit, es In inter omnes naturales operationcs .mδxi me naturalem, id est,inexas lentem ut Abibertus eri ponit quoniam maNime a natura proficiscitur deiticon naturaliterct ab in- grare a trinseco in umetibus omnibus,m non vivε- nis vis
tibus per modum impulsus& instrumenti natural ab eritrinseco. Caeterum non cofert propo sit μsto:quia Arist.nullam facit mentionem de non viventibus, ideo aliena esset a proposito ista coparatio, sed quia auctio nutriti nem supponit, de utraq; ad persectionem animalis spectat, illarum aute finis est senorare sibi simile:ideo generatio proposito ciintentione naturae perfectior est,quare naturalior: quia finis persectior est i js,qus sunt ad finem: hinc operationes ills nutritio scilicet & accretio diuinitatem participanti quia fine attingui ct assequuntur. Pro quo
nota, quod generare omnibus vivetibus co- uenit,tribus tam eiu Ata Aristotelem obseruatis,Primum, ne sint imperfecta : no enim
in quolibet sus aetatis tepore animalia convenietem habent quantitne,ut sibi similia exsem procreare valeat,ut infantes Sc pueri, quorudefectus temporis accessione tollitur: quia tunc semen generationis instrumentu persecte est concoctum,quod non nisi definituten ore animalibui competit. MoN ne sint orbata , mutila atq; manca, hoc est, membris capta ac instrumentis ad generandum e laccommodatis priuata , ut eunuchi, qui bus exsecta sunt instrumenta, & i etiam, . qui spadon appellantur,quia xjtio aliquo generare non possunt : aut qui inebro Osrtracti sunt,ut Thii bis aut via , qui dicuntur
prurie sp flones se in itis insecti stipiditate
ut diuerti temperamenti commistione ,ratiotae cuius, muli non Tene ant: diuers,
138쪽
est enim sexuum & naturarum permistio, unde vitiatur semen & fit impotens ad generationem. Burdo enim, cum aequmoca generatione genitus sit ex equo dc asina, neutrius speciem neque equinam scilicet aut alimnam seminare valet: est enim commistione de naturarum comercio ct quasi artis quodam opificio progenitus. Tadem quaeque non sine semine oriuntur, id est, quaecunq; non sunt spontanea sine semis
Dis emistione genita ex sola alicuius et menti putrefactione, ut vespae, mulcae, pe
diculi de id genus insecta quaedam animalia. Vnde putat Aristo t. quae sine semine
sunt orta, mon e lle eiusdem speciei cum
iis, quae semine nata sunta quatiuis figuracic corporis compositione eiusdem specimo sectis, esse videantur. Obijcies, homini natur quod di lius esse atque ellentialius intelligere,atquenerare no adeo omnibus erit naturatissimum ipsum
seriatura esse, nobis autem intelligere, quo in edem diu. constituimurr definitur enim per intelle chiuuin es non per generativum, ergo ge Solusio nerare non est opus naturalissimu8 S.Tho.
S. I. respondet, naturalissimum esse omnibus,
Paulus me quavis singuli sit aliquid naturalius. Paulam. naturalissimum extentiu S, quoniam in omnes diffunditurmam intensiue alia sunt naturaliora, ut argumentum probat. Ta-AM . men dii linitiones istae ab Aristoteleo pro. posito nonnihil distare videntur atque a P sermano sensu deuiare: altiorem profecto sensum sagacissime Philosophus inspe- Nit ut ipse inde ab illis verbis ,rsm -- π bκpam, e.vsque ad finem textus as firmare videtur omnia scilicet ad bonum
quoddam commune totius entati, non ad
bonurii quoddam priuatum& particularetnam illud est diuinum & priuatas commodis diuinius. Solent enim elemeta proprias
non solum destituere, sed vi. t. de gene
dixi e Xuere formas propter in istionem, quae ad specierum confirmationem atque adeo totius uniuersi necessaria esse viae. tur: aqua sane suam deserit naturam , &quo vitet vacua incommoditatem , leuiuifimore velocissime sursum petit: 'brachium natura duce ) quo caput seruemus, magno & euidenti periculo exponere sol nriis. Cum ergo peneratio inter caetera vi uentium opera bono publico prouideat
utque incumbat,cum cellationes rerum suis sciolat atque reparet, cunctas res,quae Pr
scrarios habent fines & definitos temporum limites, ipsa conseruat atque spe
ciem ipsam individuorum multiplicata ne sustinet , auget, perennat. atque semen
indiuiduo superfluum speciei Hemandat
do res perpetuaridiuinior ergo est atq; m lior haec operatio , qua diurnarii aeternita tis conditionem , quoad fieri potest, nanciscimur, dc est caeterarum finis ut inquit
Aristot. nam hoc bonum quoddam est,
quod uniuersa appetunt, gratia cuius om- ma etiam a sumundicio est, indita esse no Ibis generandi solicitudomi cum natura nootuerit indiuiduo perpetua donare consis entiam,ipsorum indiuiduoraim quasi mi- serta, hanc illis virtutem cotulit,qua sustulata in specie permanerente gitur solum generationis opus non solum inter' tera naturalit simu est, sed mavime divitium mam
per ipsum omnia diuinam quandam simiatitudinem de participationem assequum utavi quoad fieri posit , hanu de petendi impellectionem quatenus natura c5ceditur eXcutiant atq; exuant, ut si ni eodem indiuiduo non pol sunt perpetuo manere , pr
Pagatione tamen & quadam sobolis subrogatione perseuerent,s no ipsa, talia tam Equalia ipsa sin i, ortu tame uario mortalia tali succurrat,& in sibi similibus effectibus perduret, unde defuncti vices haeres subit ergo generatio sinis est omnium operationum viventis; qua vivens est Se viuentia generatione diuinitatem participant, licet no ex aequo,sed haec clarius, illi'obscurius; ut lib. i .de Caelo cap. s. in fine te X. I o. Selib. et .de Caelo cap. i a. omnia ad senipiterni talem aspirat,licet non aequalite, eius sple dorem assequantur. amobrem non ian- Obie
tum generare sibi sint senaturalissimum Sc premita
diuinissimum inter opera vegetata ue cese resolutis tur, sed inter alia omnia sentire etiam atq; tur. intelligere:quoniam hoc rem perentiat atq;
perpetuat, de hac sola assequutitiir res, utiti sua durent subsilentia: oli id non dicitur opus mastis proprium nic enim magis proprium est hominibus intestigere, nimalibut sentire : similiter nec di pers ctissimu opus,fe hnim sei lilia &ii stelligere persectius & appetere bonunt animalis,etiamnimalibus proprius 6c persectius, quam generare ut 3.lib. cap. 8.dicetur sed contuli is dicit naturalissimum es quia naturaledicitur a natura , quae ut se; ab inretia seco mouetur ad generatione,ut ac prbi riu bonum de aliorum persectionem,quod viueti H i convc-
139쪽
conuenit, qua vivens est,ut sinem viventis,.qua vitacm , non qua sensitiuum nec ii tellectiu im est et quoniam nutritio & au mentatio propter generationem sunt , ad
quam omnia opera umentis: terminantur,
nempe ut permaneat,& aeternitatis quan dam rationem participet.
Si ex μ' ii De realia conditione non immerito duumve ' uari potestis oria ex putredine eiusdematit e ex speciei sint cum iis, quae ex semine Oriun P ef iur. nain sotina ct habitu ipso corporis elusecti e*ς M speciei apparent 'quod videtur Averro, cis dc negare, qui etiam pro se Aristotelem adductu ι.in cit. r.bb.de gene. animal .cap. I. quod quae eX semine generant , aliud sibi simile procreant: a i vero qui coitu no generantur,sed spol oriuntur ex putri materia,licet gene rent,quid tam e genere diuersum,quod nec mas est ηςc foemina , qualia multa sunt in genere iiivictorum t vide Arist. lib. s. de Hist. a iam l. cap. i.& cap. 8.&.i9.dc. I. de Sene. animal Gip. I 6. dc problem. 6 . sect. Io. ut animali , alia ex seininealia sponte nasci ua quoq; in plauu nullo etiam e gnationis semine antecedete, sed ex stipite qui humo putrescit,consistunt: ut perpetuo ead in si sententia, quod orta in putredine si generent, specie tamen dissimilia , ex quibus generatione nil prouenire possit. Pro haci sententia.faciunt sequentes argu
umnia fiunt e X contrariis ac no quodlibet ex quot bet, sed ex determinato,ut probat 3.Pnys rex. . infirmari posse dc sanari posese sunt disserentes potentiae,ideo sanitas de
aegritudo diiserunt. Iet. Me .leX. II. contra
- quolibet,sed 'determinatae materia,ne in . su & fortuna, sat contin iura sorte . tuna omnia eueniam: ergo tormae diuertae' sunt, ubi sunt tam diueris materiae: forma enimno est propter materiam,sed econ ut a. I. Phys te X. Si .quia sorma est quid uinum, d .Phys. te v. ar. forma est in a. sis natura,quam materia. Confirmari porsest ex bis,quae.. I. de gene. cap. 3. teX. et a
diri, materiam per se ad quid litatem spectare: ergo cum .Proxima materia si diue tispecie, iuersiam specieaerat compositum. Deinde, tu a .lj essem eiusdem naturae, quae natur' s int, se imper. aut plerunq; eordem modo haut, si sunt Nputrefactione, .nunquam e semine euenirmi aut non es' set naturins ςorum,sed sortii ita & casualia a Ugeneratio,quo pacto in natura species non inueniunt, sed monstra polrias euenirent: quorum ergo tam diuersa specie gener
Uo est, dc ipsa quoq; specie Stiaerent. Ad
haec. I. de gener .animal .cap. I. tuae natura-
liter de arte.alchimiae fiunt,eade specie non sunt, nec esse possunt: quia fiunt ex causis
omnino diuersi , nempe ex natura dc arte: ergo nec in proposito erunt eadem specie, quoniam materiae sunt adeo diuersae: iose inae igitur Jc desinitiones specie e dem noerunt, alias eorum generatio esset continua veluti in animalibus perfectis: quod i
men non esse docuit Aristo t. lib. i. de His .animal. cap. s.: aut si non generarent causedem speciei sed diueriae, fieret ergo naturx procelliis in infinitum,quod natura vitare contendit, quae semper ad finem ennitituri ergo eri putrefactione genita non generant, - Paut id producunt, quod sit specie diuersiam rideo persecta animalia animal edunt in lucem, alia vero ouum, ut quae sanguinea sunt: exanguia autem vermem, ut in muscis videm', aut aliquid ovo proportio nate , ut in pediculis, in quibus ; quae vo- 2 cantur lendes , oui speciem rei serunt,ta P men sordes sunt rex quibus ipsi procrean t tur. Nec te a noueat, ut si Arist. non sequaris, quod sensus videatur repugnare, eo quod orta ex pistresactione eadem sunt aut . . .
similia habitu de corporis sora, ut existi- ν η me ,generare posse simile in specie i quod Sis spera tamen negat Arist. non idem inquit spe- fca ηρ cie, sed aliud generanti nam multa sunt m dicatur
milia, quae natura eadem non sint, ut argentum arte alchimiae productiam, simile
vero argento, tamen verum argentum non
est: dc repugnantem sensum ratio corrigit in iis, quae non sunt proiicia obiecta,& ra tioni potius quam sentibus fides est adhibenda. Sensus enim non potest omnia iudicare,in quibus species una est Sc eadem, distinctave, pr seritin cum species ad subsantiae naturam pertineat, sensus autem viruria accidetiae nil per se percipit nec penetrat. Cum Arist.sentit S.I lio. de potentia. q. 3.
quia res naturales sunt determinatae ct de. terminatas habena causas, de natura comparatum est, ut determinatum ex. determinato fiat, de ita quod procedat perim dum natura ab uno ad uourn ηst, alias degenerare videtur: ita. I. sent. d. IO. art. s.
Quare qui λ una res tantum habet unum modum
140쪽
modum oriendi eX altero a natura scilicet, aut arte,non tamen est idem in specie,quod per putrefactionem di seminatione fit. I. p. q. 7 I. ar. I.i dedocet D. Thomas: vide Arist. .Met.tem et 3.& qus ibi S. Thm lege etiam Ferrar. 3.cotra Mi .cap. 69.ub quaeitionem istam ex prosesso examinat,& Paulii Sol
ei natem. I. Met.q. 2I .seciuitur, qui contra Nam tenet sententia,& Ferrariensem, Aristotelem & S.Thomam repugnantes in sua sententiam trahere contendit,dum docet, Aristotelem intelligendum de iis, quae pr
Iniscue siue e X semine aut eκ putrefactione euenire cotingur,cum tamen adducti rationes eX equo de utrisq; colligat. Si placuerit eam sentetiam defendere bi solutiones haram ct aliarum plurium rationu reperies, quas relinquWnuxi quoniam aliena videtura nostro pia j osito, & quae dicta sunt conis
sulio praeterilitern, nisi locus praesens e Ni
cuius caetera fiunt,atq; Vnum est,
Quo, alterum,Cui. Cum igitur semper esse,'conditionemq; diui
na subire continuatione nequeat animantiae, quia fieri::nequit, ut caducorum,atq; martalium quicquam idem, unxiq; numero semper permaneat: Vt unumquodq; potest , sic aeternitatis, Conditio
nisq; diuinae particeps est, aliud
quidem magis , aliua autem minus, permaneth, non ipsum sed tale quale est iplum, numero quidem non unum, specie aut e Vnu.
Aristoteles tacitam remouet obtemonε, qua non inepte quispiam po isset opponere, videlicet ruperuacaneam qsse hanc naturae cupiditatem,cum nulla sit Arma, lus secudum se perpetuo duret. Distinmone respo-det,duplicem elle sinem, unu, Cuius,gratiacui' cstera sitit: alteru, Quod,qui finis,Cui,
dicitur, quo res est id,quod est, vel cui finis comparatur & acquiritur,qui causa est D malis atq; finis intrinsecus rei generatae,qui
finis non est ultimate intentus,per que res ipsa ines Te cbstituitur: alter finis est, Cuius, id est, finis eXtrinsecus atq; principaliter intentus, qui est semel ternitas α participatio . quaedam diium elle, quem, cum Indiuidua . Pnumero eodem assequi nequeant,secundu speciem consequutur: vivam quodq; siqui dem sic est aeternitatis ιχ diuinae conditi nis particeps,ut potest, si no numero unum, specie tame licet enim simulatq; nascimur, labamur de mori incipiamus: generatione tamen reparamur, specie eadem in altero indiuiduo conseruata. Et na postam pri ce
denti te X. sententia nuc explicat,quo modo naturalissmaum sit, viventia o innia immor
talitatis S aeternitatis desiderioud senerationem excitam quia eternitas est sinis.C Ius,generationis: iniSaute, uti od,sive, Cui,
est ipse homo senerans, ut generatio per se reseratur ad sternitatem cae quendam , id est,ut permaneat aut Per se si fieri possit in
eodem indiuiduo,sin milius continuatione
S unione proximi scilicet in specie. bene- io rerare ergo bila ianFila tuae, insimum est,tum m dis quia natura principiti, tum quia finis'&rei a s m.
minus geneti omiti ob idq; ineant naturam PF propendii nur. Nec sui illi te pEracei Aliunde dens: si quidem Arist. mitationii persectio- steri monum no sumit ex perfectione termino tu cu DM, En nmotum localem. 8.Physceteris re sectiore de perfe- posuerit,cuius terminus substantia non est, ctimerens planter caeteras xatrias qM eo: loco tradaia cxymm tur,motus locali omniti peria is imus ce- expend latur:quoniam a natura in finn persectio- δεψιrem Ordinaturacdicut vi per ipsum m udus hie inserior curia. superiori cotinuerur,unde perpetuo eius virtus ubernetur: modo autem sempiternitas liqc sinis est omni u longe prs statissimus cuin igitur uia sint vegetatius animet officia. alere Augere S gener re: nutritionis aute finis, colaruatio est indi-didui vivetis auginieta tionis autem, debita operatis ipsi indiuiduo c5uemeius ordinatur enim auctio ad perficiendli S cosum andum indiuiduu) generationis vero finis,est coseruatio specifica: destinatur sane ad co- seruandu indiuiduu in perfectiori esse,cum οῦ a par sit res a suis finibus appellare ut infra tex. 9. Arist dicit denominantur enim res vi in plurimu i fine, unde solent specie trahere.Quare it las saevi tat es accrescedi & nutriendi appellatione communi a fine remotiori generativaru appellat,cum generativa