장음표시 사용
191쪽
ma inducta, iq; in teporis ordine:adunatur aute in ratione materiae & formae: quae se usq; ad nauseam in corpore quaessionisii
. de Visu. Prius de visus obiecto chlserit, posterius de
medio de videndi modo,ut ex hisi ipsis visoria potentia
Viqi igitur visus est perceptiuus, id est visibile. Visibile vero est color,&.id,quod orat io ne quid e explica-
re,ac dicere t icer, nomine aute caret, atq; idipsu maxime patebit,cu ulteritis P cedemus. Visibile - igitur est color: hic aute est id,
quod est in eo, quod pse visibile
est .pse vero no ratione, sed quia in se causa habet ut sit visibile.
Irath σμ . Vniuersim aute de sensibilibus,qui rela- dies, i, ta sunt ad sensus: de iisdem ipsis sigillatim
comuni. sursus sermonem instituit Arist. atq; ad singulos eorum descedens, ipsorum ain mones & sunctiones prosequitur: sunt enim veluti quidam speculatores,qui rerum eX-3ernara conditiones sensibus interius in xunt , ut a rebus externis susceptas rerum imagines ipsi rationali animae renuntient: quanuis subitantia ipsam eri accidenti do- .. ceant. ENorditur igitur a visu, bc visiti eius obiecto semper enim Philosophus potetia piam ex obiecto eκ pedit cusint uti saepe diNimus quadam ratione correlativa, siue cognata:sensum nanq; potenti id esse dicimus, quod sensile in actu: quoniam sensus similis fit sensibili, cum obiecti imaginem atq; speciem recipit,vi lignum recepto calore igni simile sita nanq; quadam tenus coloratus est oculus, cum coloris imaginem in se suscipit, colore est delibutus.
Cur prius de visu, quam alijs sensibus.
sed offensione non vacat,quod colloc tionis de seriei ordo minimcAristotelet methodo coueniat,cum docuit statim sub tui tio libroru Physi. Auscultationis c. l. a c ni umoribus et se doctrins progrellam: idq; praesenti libro praestitit, cum de vegetatiuo gradu quia communior de aliorum fundamentum lit, qubdq; ab aliis viventiu gradibus se iuctum reperiatur disseruerat. Qua ob causam dicendum fuit prius de sensu tactus, utpote qui communior, priorq; omitt-.bus aliis sensibus sti. Si sue eius natura expectes, siue quatuor illas qualitates primas tactiles,quae illi Obi jciuntur,ipsorum etiam omni u sensuum est funda metum. Quas ob Auico causas Avicennas. 6maturai. dc Plinius lib. nas , A
IO.cap. 69.ante omnes sensus tactum con- mus.
templati sunt. Verum Pili losophotu Princeps dignitatis dc persectionis ratione con- SOLO, sideras, visum omnium sensuum externo- γύsrum principem prius sibi consideramiuat- de viis, ripuit: e Xcellit nanq; visus obiecti pristati- Qua abis la, nobilitate immunt adi,tum organi,tum sensi s. stus dignitate t rursus erit ensione plures nobis rerum disserentias subministrat veArist. prooemio primae Philosoplitae docet,
di Plato in Tlumaeo S ita de sensu dc sensili id ipsum dicitur cap. i. visum sensum es. 'se disciplinae ad ιnueniendum aptissimum: auditum autem per accidens ad acquisitionem accommodatum. Qua de causa sicut haec scientia omnes alias naturales excellit obiecti dignitate, de sortasse demonstrationis certitudinet sic visus caeteris est in gnior , qui corruptibilia dcxtema certissime complectitur :vsqueadeo ut)cum aliis quid a stirmando asseuerare contendimus, Ius oculis tanquam certissimis testibus e cepisse testemur, de pluris esse oculatum unum testem,quam aurato, decu. Vel possemus dicere, priorem esse tactitin in ra- tacdiutistione sensitivi, quatenus ad animalis con- vinnia, stitutionem Sc vitam e Xpectat,qua ratione et qua ravisus postremum locum sortitur: qu ia tan- tione ta- tum ad bene esse animalis tributus est: ta- Li' ostius mei in ratione cognoscentis ordo inuersus consedera est: qua ob rem hic prior cum Arist. a nobis dus. expenditur'.quoniam non iam de sensibus ieme animalis,sed ipsum cognoscere coce netibus agere instituat Arii l. quod enim est primum Sc persectissimu in unoquoq; genere,causa est dc ratio reliquorum , quae in eode genere sunt. 2. Met.teX. .ergo Arist. meriIo viam dignitatis Sc naturet ingressus. Prius .dc visu,quam de caeteris determinata Ause
192쪽
Avicennas vero de Plinius,alijq; Philosophi viam generationis sequuti sunt. Postre- aer ino tamen , quia semper urget ratio illa de pro me- ordine doctrinae, videtur mihi dicendum,HMOAri de visu agendum prius necessiario suisse,exstiti quod eo quod eius obiectum Jc persectius, no visus D tius atq; comunius sit: perfectius quidem, priori quoniam visibile sub se lumen,quod qualitas caelestis est,compreheditricona munius, cum corruptibilia dc aeterna complecta turrergo id in omnia corpora participent colore, id est, lumine, merito notius est visibisae. Addo tamen, immutandi modum spiritaliorem eme:quoniam sine motu aut alteratione aliqua visio sit. Haec de ratione ordinis: modo ad Aristotelis literam regre diamuriquet a ratione obiecti pendet.
otimis, Quoniam sensus omnis ere obiecto e Quale sit 'licandus est, potentiam enim obiectu mo ii tum uet, atq; ut fiat cognitio,ipsam afficit: non mi uti tabs re prius Anst. de obiecto visus disqui-
.miavi potentiain Visoria inelucidet.Horum sane coniuncta est tractatio cum visite ob- lectu in sit,quod movet potetiam visoriam:
visus autem est vis atque facultas ad visite obiectum percipiendum,quod ipsi accommodatur, ut ab ipso Sc affici possit & pati.
sν Quod distingues Arist.tam late patere docet, ut non solus color visibilis sit, sed etiam quaedam innominata , quae in tenebris lu-xent, ut cicindelis, quas nitedulas siue nocti sucas appellant,& lucernula herba,quae a Plinio staminea vocatur, Hispane Candi leto .squamae piscium,oculi catorum : itaq; color est obiectum visibile adtquatum visus,non sub ratione coloris priuata 3c propria, sed ut in uniuersum comprehendit tu men ,etiam qua ratione intelligendum est illud Arist. testimonium de sensu Sc sensili cap. 3.quod Omnia solore participat,de ita
Di color obiectum etiam visus dicitur. Vel sic re M. placet distinguamus obiectum poterati ,
. quod trifariam dicatur: aliud est, quod comunitate & amplitudine praedicationis obiicitur,viens respectu intellectus, quod com prehendit quet cunq; ab intellectu cosiderari possiit, de quibus etiam praedicatur: in quo ordine visibile cotemplaberis habitudine ad visum. Deinde,formalitate rationis obiectatis, ut verum ad intellectuitia i me ad vitaimquia ratio,sub qua ens mouet,
ea verum, sicut color visibilis est,quatenus
illuminatur. Tadem proprietate & appro- d.
piatione dicitur obiectum , ut quid ditas rei . materialis , Sc sic color est cui appropiatur ratio obiecti: nam contrarietas visus est contrarietas albi ct nigri, quae est positi ua. non tenebrosi S lucidi, quae est privativa. Duplex enim est ratio obiecti, una, uuae, de altera, Qua: illa est obiectum vires cluverbi gratia, color: ista est ipsius ratio, sub qua a potetia attingitur, ut tum E a quo est color visibilis. Inter has duas differt: quo-- Ania prior ratio, Qus,termina tactu potetiς,
de ipsam mouet directe: ratio autem, uRa, - Πnec mouet nec ter ininat directe ct primatio, sed sub quadam reflexione. Ratio huius distinctionis est i quia habitus de potentiae non habent unitate ab obiectis,ut res sunt, sed ut formali term ratione scibilis ut sensibilis ponuntur: ideo hae e ratio , Qua, si est ad quata, principalius specificat potetiamtratio vero, Quae, no specifieat, ni live est sub altera: de quo. I. p. q. l.art. 3 .ex. 7. plura diX aut quae optime ted subobscure Caietatius 2 ibi dicit,illustrarem. Εκ quibus patet sen- Prosus verborum , quae in calce huius tex.p ra rotus, autur, nimiru quod visibile id est ratio via color
sibilis est iii eo,quod est per se xi sibile, hoc im est, in colore, qua, ut appropiatur, obiectu sis V visus est de qui δὲ per i e .isibilis non isti sic pq
Me,id est , pcimo modo dicendi per se, ubi oportet praedicatam esse rationem, vel de
ratione subiectu sed quia in se causam habet,vi sit visibile d in in secutio Hὀsso dicendi per se, ubi lubiectum causa est. passionis, ut ipse color causa est visibilitatis: habet enim color in seipso causam ut vi Hi ideatur. Qua de re sortalse nonnihil dicemus posternis, cum de natura coloris Sc via .e.. Isbilis hoc eodem cap. dii putabimus. H enim expolitio nostra nTho est, multu I; accommodata praesenta textui atque su-queti ubi Arist. definit colore mimolluum ellia diaphani: ergo color sui natura visibilis est,quod causam habeat mouendi perspicuum in accommodato medio. Ab sc po igitur aberrauerat Neotherici quidam. uri
qui Gricos sequuti, non ad colorens, sed ,
ad superficiem hune locum inuitu intra . . hunt. Certum enim ell, decolore loqui Ati Sum si-stot. non de superficiet superficies tamen, ursa etiam si gestet colorem . secundu ii se neq; tu, nκ fprimo , neque secundo modo vili bilis est. Lex qua sed per accidens: sicut enim non habet in m se causam visibilitatis , neque in genere dii dico
193쪽
di per se causae essicidiis est per se,ut Medicus sanar, est yer se iugulatus interiit: neque in ratione proprii, dilis. subiecti materialiter: quoniam in seipsa ut inquit Arist. no habet ipsa superficies
unde videatur.Quamobrem ineptum existimo horum commetum , colorem esse insuperficie,quae colore videtur, quod ratione extremae superficiei colores omnes vi
deantur et id certe non est esse per se aliquomodo, ut superficies colori causa sit visibi Eveude litatis. Melitas forta Te adhuc dicemus, co-ῶθνη- lorem bifariam esse per se visibilem in pri- v. . mo modo dicendi per se , ut includit intime dc formaliter luminis vim ,δc quandam perspicuitatem,ut est extremitas perspicui terminati secundo modo dicendi per se visibilis, ut extrinsece lumini coniunctus, est motivus diaphan de quo insea,cum de natura luminis disputetiar,ostedemus,utroq;
i modo colorem 1 lumine perfici, de sequi
τα 67. Color autem omnis motivus
' est eius,quod est perspicuu actu,&id est ipsius natura. Qua pro- pter non est visibile absq; luce, sed omnis uniuscuiusq; color in
. Q lumine sani videtur. Quamobrem quidnam sit ipsum lumen, prius dicere, declarareq; opor--tet. Est igitur aliquid perspicuu
GL,is mi Propria ratio obiecti in. motione potenim a flae tiae sita est, sicut cognitionis ratio e X passiolumus e. me potentiae perficitur ergo ut id, quod promimo teN. dicebamus,eX poneret Aristatq;: gradum saceret ad potentiae explicatione. utrunq; connectit dum dicit,colorem ino uere visum per medium, non quodcunq;, sed lumine illustratum:non enim color mo-tiuus est nisi diapham, ut diaphanum est actu, cuius color est motivus motu altera. Quaesia tionis intentionalis. Quo fit,quod etsi co- de natura lor de visibile subiecto idem sint,color ta- soloris. men absolutam rem dicit,visibile autem re - lautiam ad visum et quod insinuabat A rist. M . in ealce praecedentis textus, ct modo sibi assumit , ut de natura luminis prius dispu- tet,quam de natura colorisAum color sine tum uae non videatur, sine quo non potest
esse actua & persectio perspicuia Vbi duo
nota apud Arist. Primum est,colorem natura sua in tenebris habere aptitudinem ad
mouenda diapli anu actualiter illuminatu, notamen prius mouet visuin color, quam medium ipsum iam actu transtucens aN RE
sciati S hane vocat ipsius coloris naturam,icilicet medium trans parens illuminatum immutare: ergo Auod color sit motivus diaphani in actu ,eli natura & quo quid est coloris, aptitudine quidem in tene. bris, actu autem dum iduli ratus fit actu
visibilis. Secundum,quod ratio ordinis e Nis
poscit,ut prius de lumine disserendum sit. sine quo & obiectum di mediu inepta sunt
ad perficiendam sensationem: unde vide tur tu inen non lantum medii,sed colorum atq; adeo etiam ipsius potentiae persectio, cum. 3. huius te . 17.eXpressς limen dicatur facere colores actu. Quare in hoc lQςο II. sedem habet quaestio illa quam in hoc capite post teNtus expositionem elucidabi- Lmus an lumen requiratur propter colore, . an propter medium, an propter virutim Discordia igitur est,& in subiecto luminis.& in essentia coloris, in activitate & sensi bilitate eiusdem , atq; in causa requisti luminis,de quibus omnibus insta disputabi
turi nunc ad Aristotelem redeo. .
Perspicuum autem id dico, remor,
quod est quidem visibile, non est
autem, ut simpliciter dicam, per se sed per alienum colorem visibile. Atque res talis est aer, aqua & solidorum complura, Vt vitrum,&glacies,& huiusmodi-
corpora. No enim aqua, Vel aer, ,
ut est aqua, vel aer, perspicuum est: sed quia natura eadem inest in his utrisq; , & in perpetuosu- .
Acturus Arist. de ipso lumine, diaphanu definitiquia lumen actus est diapham,omnis autem actus in subiecto, cuius est persectio, se prodit:& manifestat: ergo naturam luminis ev proprio subiecto eripedere aggreditur. Pe stimum inquit quod est quidem visibile, non autem simplici rem rse super ab num colorem vi iis, ubi naturam perfricui
194쪽
exponit,deinde exemplis.manifestat. Itaq; perspicuum quod Graecidia phanum Noa
- cant, nos permum,transparens, pellucidum
appellamus) illud est, quod alieno colore umbile est,quatenus non per se de simplis
citer ab innato aliquo insito aut infixo colore, sed eκtraneo dc aduentitio ex pr sentia corporis lucentis, Sc ope coloris eXterni videtur,hoc est, perspicuum no videtur per se,neq; in primo neque in secundo modor quia nullam habet formam propriam, per quam videatur,sed extrinsecus illatam formam recipit,alienam quidem dc ex pret sentia corporis liacentis pendent m. Exemplo 'P & figura multa corpora diaphana connu merat Arist. videlicet aere Scaqua: at C los ct ignem praetermissit, quae etiam perspiricua iunt, tamen lucida per se: secus si perspi cua non essent, superiorum Caelorum sy-
dera per inferiores Caelos minime appar retranter solida autem dc mista corpora via
trum dc glaciem ponit: crystallu nos addam usin preciosos lapillos non paucos:quiis bus cum ii omnibus perspicuitatis naturam ' u de astectio communis est. Icbplana elegan-rai Pate tissime unico verbo infimat Arist. in diis 15 pe cit aerem de aquam minime perspicua esserioribus, de se secundum propriam naturam parti eri eri sularem,sed secundum assectionem Sc ra-ribus co tionem communem ijs corruptibilibus, se ura re torpori caelesti perpetuo atque incorrupti periat r- , in quibus perspicuitas Sc haec natura
communis per prilis in superiorib & p stea in istis inserioribus ut Sene dixit Albertus reperior, mediante qua communi natura haec corpora peruia afficiuntur , de
propria luminis subiecta. Quo loco disputare nolo,an materia Caeli, in horum in
riorum sit eadem de quo in lib. i. de Caelo cap. I. satis late dixi Sc an aliquid commune detur perpetuo dc corruptibili quae quaestio est magis metaphysica,quam philosophica : sat est allectionem perspicuitatis in Caelo dc elementis quibusdam atque solidis corporibus reperiri. Et quanuisComentator intractatu de substantia orbis di
Nerit. nihil posse esse uni vocum superiori bus Sc in serioribus: videtur tamen mihi,no
esse aequivocam omnino. c omnino Vm-
ucicam, sed analogam esse perspicuitatis rationem, illa analogia, quae non tollit rationem generis aut specie usane per prius dia. phanitas est in caelestibus, ex quibus deri uatur ad haec inferiora,quae per illius rati
ni, de affectionis eommunionem per spincua redduntur : Mod hie Aris . diruit illa verbis, maturi erici iustis his M Dis Aere operpetuosum com re. Minus apti di*uia i videatur'
tur hoc loco, si aer videtatur ipse,vel inobiecto, aut in se tuscipiat colores realiter, vel intentionaliteres cum 'Arist. Aldin doceat, perspicuum per se non vidici,sed per. alienum colorem esse visibile,quod non tollit per se posse videra, cum colore assiciturr
vult tamen Arist. diaphanum,quod mediu - . II aest ad suscipiendos 5: tra, ferendos omnes colores,nullum colorem habere debere,ne Intus existens extraneum prohiberet, dc ita dicitur color no insum de proprius,sed eκ- traneus de aduenimus: efficiuntur igitur omnia perspicua visibilia , non de suo alis quo colore,sed alieno,quem imbibuta Uana est ergo concertatio inter Philoponum EcCominentatorem,si videatur,vel ncin vi deatur cumi medius Arist. incedens do crat,non simpliciter,sed per eκtraneum colorem videruquoniam a coloris natura de nudatur: per xpsa perspicua colores penetrant,atq; ad oculum v', transmeant,ubi a teolor transeunter est, de veluti color per grinus, qui similitudine quadam color di . . icitur,dc permanenter non inhaeret. Quo fit, Diapia adlaphanitatem in omnibus his corporibus vitas isse
perspicuis quasi naturalem quandam esset eunda 'epotentiam ad recipiendum lume,cuius re eis qualis capiendi corpora opaca naturalem habent talis. impotentiam.
- Lumen autem actas est hu-τα. o. iuste perspicui, ea nimirum ra-
tione qua perspicuum est. At id
est potentia, in quo nuc id ipsum
inest, nunc tenebrae. Atq; lumen
quasi perspicui color est, cum ester spicuum ama ab igne, vel ab uiuscemodi corpore, quale est ipsum super u corpus: nam huic
inest aliquid unu & idem. Quid igitur est perspicuum, diximus,&quid etiam lumen: nam neq; ignis est, nec omnino corpus, neque corporis est ullius defluxus esset enim quoddam hoc ,
195쪽
i is L I B. II. . D Equom pacto profecto corpus)sed
etia est ignis: vel huiuscemodi cu Vt iusdam in perspicuo praesentia corporis. Fieri nanq; non potest, ut in eodem sint duo corpora si
Nam at minis. Definitauine actum esse perspicui,qua in tenus perspicuum est,hoc est,sicut color est forma colorat , ita lumen actus perspicui etsi non undiq; quadret sim iii tudo: nam cohor est in corpore ter nato, sicut sigillum
in cera superficie tenus .apparens enim L
Ior non semper & necessarib penetrat in profundum: diaphanum vero sic lumine perfunditur,ut no in sola superficie sit,sed etiam in ipsa profunditate. Probat Arist. a. contrario:quia contraria nata sunt fieri circa idem , atqui perspicuum in uniuersum absente lumine tenebris ossulcaturr ergo praesente lumine illulirabitur: idem enim
cli luminis , c tenebrarum subiectum. Vbi Dia'; - liota ,dia pira nitatem subiectum esse, Quoi non tamen, Quμd , sicut solemus dicere dei, Ei est quantitate rei pectu qualitatum corpor Misimis irain:& ideo diaphanitas non sumitur proci colum. actu,sed pro aptitudine,ut risibilitas.Qu circa quomodo prius diaphan uiri lubieinctum eii luminis, illustratum autem habile colorum subiectu reddatur intelligit prς- sem detulo,aut in sensu formali, sicut supra Tu rei de anime definitione docuimus. Insuperil funiis di lam Platonis trimembrem diuisionem lu-uid in minis in Dialogo. . de iusto, ut aliud vi bile, liud intelligibile,aliud supra intellectum,quod diuinum est multum video coisset mem, no sol sim Philosophiae,sed etiam Theologiae .nam visibile lumen est, de quomodo disputamus, necessarium ad videndum : de intelligibili autem sermo erit in I lib. de intellectu agenti, de quo intelligo illud Psal. . quis ostendet nobis bona 8 signatum est super nos lumen vultus tui d mine: de lumine autem diuino s. Tho. r. p.q. 1 2.ari s .disseritae colligi t necessarium esse eη illo Pial. 3 s. in lumine tiro videbimus lumen:& clarius concilio Vienesi sub Puid dia Clemente. s.ut reserturClementina ad n se immi strum de haereticis errore. s.ergo diaphanusit ritu est,quod aliquando potest obscurari,& copes cum paratur ad lunae, sicut materia ad formam: 1 soares nam euam ipsum caelum secundum aliquati lucida
sui patiem obscurat ur,ut docet ipsa Lunae ecli piis et Luna sane , quanuis non sit tota
transparens,lucida est,& sic omnis Plan ta & Stella. Unde patet, omne transparens esse lucidum,sed no conuerti,ut Luna manifestate perspicuu enim Omne luminis est. receptiuu m,& sic oculus est perspicuus, licet non sit transparens , est tamen diaphanus: est igitur omne perspicuum tanquam genus ad transparens di lucidum. Iesuper. Aril .docet, lumen qualitatemuesse S non ignem,secudum allos, qui tres speciesigna faciebant,carbonem scilicet,flammam , de lumen. Similiter reiicit Democriti politio
nem, qui corpus aut corporis defluxu elledicebat: viruiuilis dederis,duo corpora simul se penetrarent in eo de loco,contra id,
quod Aristia libIhyctex. f. ergo no est ignit, aut aliquid aliud corpus , aut totum aerem minime penetraret & illustraret, sed. maneret aliquibus suis parcibus tenebr sus,&non aequaliter diaphanus. i
Videtur autem tenebris contrarium esse lumen: at te nebrae
priuatio sunt talis habitus, atq; ignis, vel corporis talis absentia a perspicuo: quare patet,huiusce praesentiam esse lumen Atq; no
quis itidem censuit, lumen ferri,
atque extendi tandem inter terra & cotinens, nosq; id ipsum latere. Hoc enim & rationis metas egreditur,&est praeterea nimi-ru,quq apparent: i n paruo nanq; spatio motus ser lasse lateret, sed ab ortu Solis ad occasum tanti
nimirum prosecto est postula tio.
Rursus idem colligit ex natura tenebrarum,quae lumini contrariantur: nam si tenebrae sunt priuatio & absentia luminis in diaphano,habitus & praesentia erit lumen, atq; adeὀerit in diaphano secundum omnem dimensionem: non igitur erit corpus: nam ct aerem diuideret, di duo corpora uenis Democri
196쪽
dimensa simul eundem occuparent locum. Item si lumen corpus esset, aut simple
aut composiluim si simpleκ secunduru rectum, aut sursum, aut deorsuin mouereturi
non ςrgo diffunderetur lumen in orbem. Idem sequetur, si nustum e Te dicas, quod, inκta Arist. sententiam, dominantis simpli- ω motu cieatur, quod subinde densati de incrassari posset, quae sunt a luminis natura E aliena. Quo fit,non recte dixisse Empedoclissente- clem,lumen moueri,sed subito imperceptim de -- biliter,ob idq; nos ipsos latere alse quis is, tua iami dem alius census, propter Platonem addit,nis αμ- qui in Thim tb videtur, lumen fecisse cor-timn pust sed expresse potius in Empedoclem, γ' quam contra Platonem disputauonem diis a tigit: quin ille induob' errabat: prius, dum λ lumen corpus esse docet et posterivi, quod multiplicari di moueri in tempore assteue
sulationem, id est, disceptationem non facile defensabilem,quδd fit multis obiectio nibus peruia de exposita,eo quod omnes de
sensus dc rationis metas egrediatur: eXperimento nanq; sensus contrariu didicimus, absonum atq; irrationabile,siue ab omni veritate alienum esse videtur: in tanta
insinuat,similiter lib--Phys. rex. pl. Mut Iliamisadu generatio substantiae per solam mutauo im curi nem in non tempore fit lib.8.Physis 69. stat ne Ratio huius est: quonia mutatio inter ter minos positivos io prunis est cum resiste sane dictantia,quata Sol totum orbem suo lumine replet,ueri non possiet, quin huius multiplicationis succestionem perspicer musmam & in paruo spatio admirabile hse seirigitur lumen per se sine motu diffunditur.Quam Empedoclis sentenua saltem in eo quod docet , lumen esse,corpus, maleas de Neotheticus qWidam D. Aurrito Augam D . eg ponit. super Gene ad lueram cab.vltimos m. 5e lib. 11.cap. i5. si quidem priori loco se menihil dicit posteriori autem quaeda ponit satis obscure in quibus platoqi re. yi time is detur,quae tu videas obsecro. Dixi enim,luis udis per se sin. motu diffundi: quoniam
se dis r. accidens nihil vetat, successue medium alluminari, vel quia luminosum siccessive mouetur, aut ipsum luminis susceptiuum
lacenti corpori cum successi et admoue ira alterius termini sisse conseruanus Dei de transitus eκ uno ad aliud partibilis est: quoniam Sc ipsum positiuum,quod mutari contenditur, tale aliquid continuum est: in hac tamen oppositione priuatiua, sicut
nec in oppositione contradictoria, nullum
est medium : quam ob causam priua vincipiam in mometo totam stimul aboleri est
necessse . quid igiturnatria est,ut abstule e- tremo,quod resistat,atq; nullo eNislete me
dio nulla successione opus siuQua ob totiones vulgata illa calculati Q no magis colia tigit virtutem infinitam in corporς luminoso,perspicuum in momento imporis iblustrante,quam cocludat vim infinitamingraduit per vacuum subito descenderet.
susceptiuum,quod colore vacat: soni autem id quod sono. Vacat autem colore, perspicuu ipsum, di inuisi bile,vel id, quod vix ta-dem videtur, quale id esse videtur, quod tenebris est affectum atq; tale est ipsum; Vt pater,ierspicuum. attam non cum est perspicuum actu,sed cum potentia. Eadem enim natura Dest tenebra modo lunae n. 'Ei
- in in a z 'quae sita in gremio suscipit forma tu rece-
in instanti est sui eqn arietate atu i sine
aliqua resistetrant Arist. lib. s. Phys. t . s.
vim recipit id, quod habet:&sic patetinuod su- 3. cap. I.
dc soni receptiuum sono vacat. Ira in Om- s. ex ci
rubus illis si induxeris, verum reperies : ha tur foetet de artifices vascula magis odoriseia faccre ten
197쪽
cupientes an massa mussam odoris assecti Dem habente , res miscent odoriferas,quae Proprias naturas obseruare valeant: imus enim existens solet prohibere extraneum. Simili etiam modo periti coqui ad condiε- dos sapores cibum terme insipidum eligui, ut eatias possint formas gustui placentes superinducere. Quare aet luminis & coloris omnis susceptiuus sua natura tenebrosus, hoc est, luminis eYpers, ut illuminatus olores imbibat, quibus vacati per lumen enim aer habile fit medium , & quasi virtutem suscipit ad recu ndos & transmit-tεdos colores. Haec autem propositio qua hic Arist tanquam principium assumit,ni mirum,omne recipiens denudari a natura recepti posterius post omnium sensuu tra ctationem examinabitur, vel lib. 3.cap. i.
Nunc vero sat sit, vel quod communis stantiniae conceptio, aut certὸ sensibili experimeto comperta in ipsa cerae sigillatione, quae exactitas formam sigilli refert, si nulla habuerit priorEm figuram. Deinde docet Arist.visum inuisibile quoq, vidererinuisi-b i . e tralariam dicitur, Primo, perspicuui' ipsum, quod nullum habeat innatum colorem, sed extrinsecus aduenientem. Secundo, ipsam etiam diaphanum tenebris ast ctum: m cum potentia eadem sit contra-
moriam Jacultas visoria; quae obiecti vis bilis est, eadem quoq; erit & inuisibilis, ubi Arul. primo modo inuisibile dicit diaphanum actu, secundo modo diaphanum inpotentii,quod est tenebrosum in actu. An vero mirus inuisibile Percipiat solum vi externa, an pomis adminiculo & concursu menti s, aut alterius cui utas faculta tis in terioris ostea discutiε dum relinquo i sunt enim haec omnibus sensibus communia,&lib. - anima tex. et tandem absoluetur. Ad Eudus tamen Aristoteli, tertio modo inuisibile dici, praeter id, quod videri non potest enebrae, aut v ix videtur ut atomi .id etiam inuisibile sit,quod suo excessu visi is est eo maptiuum,ut excellεs visibile, qtiale est Soliquem enim in sua rota inc niuentibάs oculis aspicere non valemus, quin visus detrimentum patiatur.
t 'Aet vero non uniuersa visibi
lia i ii qmine sunt visibilia, sed solii in uniuscuiusq; proprius co LIB. II. . DE ANIMAlor. Nonnulla nan ifiluini
qui lem non vidςntur tu tenebris autem esticiunt sensum t ut ea,quae apparent ignea,atq; sple'
dent. Haec autem nomine carem Vno, ut fungus,cornu,pisciu'
pita , squamae, oculi, sed nul l ius
horum proprius color videtur , Atq; quam ob causam haec visi bilia lun alia ratio est .
l: ruqHaec determinata sunt de eotore,quis Isim in lumine videtur extrinseco: alias duas docet visibilis speetes eorum,quq proprio lumine videntur, de quibus,qua sit pedi quandath dictorum breue in suminam,c metationem instituit:communicant siquiadem cuncta visibilia hoc, quod nata sunt etsi diuersimode in lumine viderit nam praeter illa, quae lumine alieno,identes a mine proprio conspiciuntiis quaedam, α in nominata ab Amsi vocantur,qualia sunt, fungus,oculi catorum , luporum, leonum, cicindelae,& pleraq; id genus alia,quae nomine generali ignea posiimus appellare, in mediis teri ebris lucere videantur,ut sus sensum faciant: noti quod naturam inliparticipent , ut quidam' Sosigenes sibi ped. suadebat, sed ignis potici participia sunt,
nullum tamen nomen habent proprium, propinquum atque specificunia quia neque alba,nec nigra , neq; alio determinato colore nominantur,sed genere valde remoto lucentia,inter quae quaedam sunt mista,quet in tenebris & lumine videre contin sit : antenebris sane, lumine proprio, quod sui est ipsum diaphanum utcunq; assecere , de lumine proprio illuminaret interdiu a tem, alieno iam non sub ratione lucis propriae, quae a maiori lumine.ossu scatur, sed sub innato'& insito colore videntur. Unde intel liget quisq; , ex lumine omnia videri, fieriq; medium accommodatum,ut visibulis morio ad visuria usq; deseratur. EN -plo sint incens de igniti carbones,qui cum noct plendere, proprioq; lumine micare videantur , interdiu tamen non refulgent, sed candida,aut alba aut alio siniti colore assecta conspiciuntur: ut merito dicere potases, in tenebris omnia lucentia esse, in lumine
198쪽
mine vero colorata. De his cicindelis me minit Plinius lib. I 8.capris. S de lucerna pisce,cuius lingua ignia est,mentionem secit lib. 9. cap. et . Quam autem ob causam luceant noctu,&ficiant medium actu dia phanum, quatum sufficiat,ut ipsa eropriolumne videre queant, non possvinus aliam rationem exhibere commodiorem, quam
s hanum crisum; aquae per opacum terrae non comprehendantur aut superentur, ita ut omnino tollantur, sed manet aptum , uti lustretur illotu lumine. Rursum cum istorum omnium luκ debilis sitan lumine maiori non potest perfecte immutare ipsum perspicuuru, sicut stellae interdiu a praesenua maioris solaris luminis ossustatae non apparent. Quare haec in lumine, ut lucentia,non videntur,sed durata Nat qualepus colorata:e diuerso in tenebris, ubi non λlorata,sed lucentia apparent. Argumentum autem est debilis de infimae lucis: quia sub eorumduce, neq; ipsorum neq; aliorum color appareat: nam etsi lux horum emcatior sit ad mouendum diaphanum, quam color,tamen medium ita exiliter ea luce illustratur,ut color non sit illius diaphani motivus:exactior disquisitio ad libros de senis su Se sensili referenda est cap .etdc. 3.
'Nunc talum patet, id, inqua, quod inlumine videtur, esse colorem: quocirca sine lumine no videtu . Hlec est enini sanὰ colo
tivum, quod est perspicuu actu.
Actus autem perspicuitu me est, d cimus. Id ita esse ex eo tan-
vi letur deinde sine lumbi ς non videri O- .sorem. Reddit rationem: quia haec est ratio eoibris, ut mouere possit & perficere dia-phanum : nam idem est colorem esse diapbani motiva, & eiusdem esse persecti uua quandoquidem color non mouet rerspiscuum tenebrosum , nisi ante illustretur. Quamobrem non male dicit Philoponus Osfenia ex Simplicio,colorem no mouere diaphain quid i num, qua color, sed qua visibilis est: nam te su i
in tenebris color sane est,& tamen non mo in colore
ueti sed de his inquistione de natura colo' esse motiris . tu enim adhιs egentium m m, quia paris uum diatur, ut superitis hoc lib. dixit Arist. te M. et . pirans . atqui lumen ipsuς perspicui actus ess: ergo esse vi ibi lumen ,siue habitum largiatur coloribus,s- lem quodue tantum dispositiuὸ concurrat ad mediii, declusa necessarium est , ut colores ipsi videantur, tur infra 'Pr terea colligit medium ei se necessariu, remis s ut color videaturi quoniam color supra vi- ir 6.i 2 m. sum positus non videtur, sed prius mouet 1 - . sed diaphanum, quod motum alterat ipsum M. 3.tem visum. Cuius rationem facile percipies, si A situ consideres .a moriem istam agere contactu uitur ei non physico Sc materiali,cam sit actio im- ω m. materialis Se spiritalis sed contactu virtuali PS intentionali actioite: oportet ergo imagineris, species 'ab bbiecto prouenientes quas denudbri & spiritaliores fierint aptae uni de proportionatae,ut in ipso serisu recipiantur: vbr rem Commentator docet,obihctu elia imbuens & non motum,potentia motam & non mouentem eat vero aer ipse illedius, cum sit unus & continuus, ab Obiecto mouetur, ubi quasi praeparantur species, ut duraceps moueat potentiam: est ergo medium mouens motum, ut insta lib. 3. tex G s .eleganter Arist .manifestum ficit.
Non enim hoc loco rectῆ sen- nex. 4.tire videtur Democritus si qui
quidem puta si medium irati ii vacuum fiat, Armicam, etiarns st in caelo exactὸ, persecteq; videri. Etenim id ipsum fieri non
cuum, Vt aerem, ab hoc auterim p*xς Vis'n nq; sit. patiente cum sit conti nuus,sens s instru aliquid sensiit tuo: at ut patiatur
mentum mouetur. ' ' i' ab ipso colore'. qui videtur fieri
ab ipso colore , qui videtur fieri
Colligit quaeda,quae hactenui dicta sunt. Πςquit: ς stat igitur Ata medio. . Primum, olorem esse id, quod inlumine Quare nec e est, aliquod elae
199쪽
medium inter colorem ipsum,& visum quod si id vacuum ita
non modo non exacte,sed neque quicquam omnino videbitur. Quam igitur ob causam necesse est, in lumine colorem videri,ut ' . diximus. At ignis in utrisq; plane videtur, in tenebris, inquam,
atq; lumine, id autem necessarid' accidit. Ipsum enim perspicuu,
Usio πρη Democritum reiicit affirmantem,melius I ip per vacuum visione in fieri,ex eo quod ubi
cs -, ο- iisn est medium , quod in oveatur, nullustra D m erit senius: praeterquam quod ipsa natura cru m. vacuu aborrere videatur ut Arii l. . Pitys. cap.6. r. f., c. 9. Ostendit ergo per vacuum i . nulla erit operatio,igitur neque tu uitius itinlustratio: quate neq; coloris motio aut sen- . sus persectio. Nulia enim eNillenti media subflantia, quae actu in velut materia suscipiat, impostibile erit. , sensu in aliquid videre , nedum recte, psrfectu&exacte ut dogmati Zabat Dei nocritias restat igitur ut a medio patiatur & illumine thr ut satis iadicium eil sensus ergo realiter tangitur a medio, & formaliter siue spiritualiter ab ipso colore, non immediate sed mediante sua specie spiritali. Ubi nota, Aristotelem non probare hoc te M inedij necessitatem, sed tantum intendit Democriti opinionem redarguere, quod fieri non possit, ut visio fiat in vacuo: certum enun est,quod si vitabilia distent a visu, nullo existenti medioia non videri,et si ponantur supra lentum, non tere sensatione. Probat ergo Arist. quddcolor netestarib distet a vita,cu supra seii sum politus non videatur, re quod nullo. ex is lenti medio, non tantum distincte, sedis secto neq; videri Eori tingat. Itaq; ad probadum tum as. pervacuum no videri assumitArist. quod iiiiiii videtur nisi per mςdium: quod probat duplici signo,Primo,quia color positus;
pra setasu in non videtur,secundo, uia color non videtur sine lumine,ut colligas,na dium potius requiri S quasi per prius e parte visibilis, quam potenti e vi suae i fierie lina non potest. vi color visum mouear, iussi priui medium affecerit: huius causam generalem hic damus, propriam tamen Selpecialem post omnium sensuum exterio rum tradiationem cibibus hoc dubium comune est , assignabimus, ct tandem lib. 3. loco dudum citato explicat Aristoteles.
Eadem autem est& de sono,& de odore etia ratio: nihil enim ipse rum sensus instrumentum tangens est icit sensum, sed ab odore quidem, & sono mouetur medium , ab hoc autem utruncti sensuum instrumetum. Rudd ii quispia super ipsum instrumentum sensus, vel id quod sonat, vel id auo dolet,posuerit, nullius prosecto sesus efficietur. Simili modo res sese habet i n tactu , & etia
gustu, sed non apparet,quam au tum ob causam, postea dicetur, ac patebit. M
Ex proximi textus comentatione, istius satis eli aperta expositio: eandero in m d cet esse in omnibus sensibus rationem , ut quemadmodum ad viden m. necessaria
est visibilis aliqua distantia,atqye aliquod intercedere Hedium , ita in reliqui, omniubus sensibus sensibile supra sensu iri positu
non sentiatur, sc medium et messe necessatau, etsi iii gustu & tactu, ius medio utu turifitraneo, id non apparet. Ui
nis est aer, in odoribus autem nomine vacat. Nam ut perspicuum in colore communis est quidam' assectus in aere, atque aqua, si Calius quida in odoribus est asse
entur enim & animalium ea, quae Versantur in aquis, sensum
odoris habere. Verum homo, C terat animantia, quae desunt in
200쪽
terra, atque respirant, nequeunt sine respiratione olfacere. Eic 'sa etiam huiusce posteritis ex plicabitur.
Quasi ad tacitam respodet obiectionem
aduertens,in auditu de Olfatu medium et in nominatum,quod declarat eX perspicuitate , quae multis in istis & tribus elementis atque orbibus coellibus est communis: sic in aere & aqua ad odorandum si lis est assectio, qualia Graece Diosilios, Latine vero Perolatia, quasi assectio hasilis M. Odorandum: similiter aeri atq; aquae affectio alia communis est, quae Diechen arpellatur, quam personiam da Neris, hoe est, affectum ad sonos perca piςdos aptum: ubi Arist. docetipisces etiam odorare, quatiuis non respirando ut homo, odorant nanq; absq; anhelitu di respiratione: multi enim vermes olfaciunt non respirates. Posset tamen quispiam non ineptὸ censere,iale est e proportionem piscium de eorum aquatialium animalium, quae sub aquis degunt,ad ipsa terrestria animalia, quae respirant,qualis est aquae ad aerem r erso scut terre licia in aere respirant, ita' aquatilia in aqua, &ita respirauo non erit in solo aere. Verum est , in aqua' neque eodem modo, neque fine, neq; instrumentis respirationem fieri, sed analoga quadam ratione de qua alibi dicemus v nunc vero post literae Aristo. te leae illustrationem , ad quaestiones, quasi obiter Elucidandas pollicita sumus,descendamus
aestiones,qua ς pr termittere absq; nota nemo poterat: praesertim, ira tionso. tum pro, Arist.sententia enodanda, verum: pro ipsiu veritatis Si Philosophiae cognistione plurimum facete vide tur. Tui men, benigne lector, ni cosule nostrum hune labotem di qualemcunq; industriam: nam ni tuam gratiam quin oties huic lo liaccomi nodaris apte distribuesti sinulti; uri
eo minoctiorem mccasionem reiiciam illas,
Ita de in edi 'secessitaret Ec sensibilis di ita sese osse rebant, utpote quae sine
exacta cognitione omiamin sensuum ada mussim pertractari nequea nt. Prinium ιο- tur ominum discutiendum videtur dena tura coloris: Deinde vero de ratione lumi- inis,nam his absoluitur visibile, ut poten- tia ipsam mouere valeat. Quibus peractis, stes N rertio loco de ipeuebus do imaginibus aulia Dui bus ipsum sensorium perficitur, disputabi--Π tur . ut demum de videndi modo nomi a P disseramus. Quae methodus satis est peripa teticassum non solum ex obiecto enucle tur, sed etiam definiatur potentia, ut supra cap. . huius dictum est, atqui ipsius visus obiectum est color,qui line lumine nec vi deri potest , nec diaphanum ipsum mouere: merito ergo duae priores quaestiones dei colore sunt,quem lumen requirit ut mat riam,quam actuet atque perficiat, ut deinceps de speciebus &i in agmib',quibus obiectum vili bile potentiam ct medium mouet,ut tandem e V his omnibus colligatur& absoluatur , qua via dc modo vi fio per- ficiatur. In li,s autem omnibus pertractan- fia dis Plutosophiae metas' minime egrediemur: non etenim miscebimus plura perpe- φς' ram , ex anatonae sue dissectione petita,rnulla ex alijs locis indigesta de quasi inuita atq; repugnantia adducemus eliceat tamen modis, Philosophum duntareat agere,& Plillosophiae principijs insistere, quae si percalluerimus,cstera nullius sanὸ vel salteria minime crunt difficultatis:porro non: sunt omnia omnibus in locis adducenda
aut miscenda, sed quaeque suis.locis accommodate tractanda: na ve scitia dixit Aristi lib. de ea p. t .de sensu & sensib. ubi definit Physico inde Se Medicvi incipit ha-ψbent profecto disciplinae situm proprium i& adaequatum subiectum quod attributio
nis vocant quare quae evana tome, aut ex medendi facultate, sue eκ alii x posteriori rbus libris ipsius Arist. a quibus iam in hue locum in farci Rur, a me no evpeste , mina suum tempus habent di locum e sed dei nos etiam habeamus inodum i ura tam fati mihi cemis iam ,eκ his paucis iuod, pro :bὰ intellita omnia illa futura tibi peritia&aperta. Sed ad rem veniamus A O: mui robo cili tuirau: i Ga - MD '