장음표시 사용
201쪽
confrito in hac parte primas oblinet quia color visoriae facultatis obiectu ponitur, ut moNexquisitori luminis eri plorata natura, v 1su ι .agu. eiusq; functa o innotescat. Cum ergo visibile unam rationem habere debeat comu --n his omnibus quae videntur, principi negotiu facessit, quia color non est id omne, quod visu est perceptibile : ergo color non est visus ad. aequatum obiectui . Co&quentia nota est,quia lux & lunae colores non sunt.conspiciuntur tamen: ergo color non erit adet quatum obiectu in visus, siquidem alia a colore videtur. Deinde urget, iquet da in appareant & Videantur colorata, quae re vera non sunt, ut iridis colores varii, naris etiam,coli in lupercolubae ex irradiatione Solis, aut cristae indi Pavonis: ergo color no est aliquid existens,sed duntaxat
apparens in natura. Tum etiam Ierito, quo
niam Aristoteles pr senti hoc cap .colorem dicit este diaphani in otiuii,cum iamen lib. de sensu & sensili prs sertim c. 3.doceat,eX-- tremitatem esse perspicui in corpore terminator cum igitur vi ius eiusdeniq; rei no sit; multiplex sed una natura, sequitur,colore non habere naturam diaphani motiva. C sirmatur,quia color non tantum est in externa superficie,sed etiam in internis super ficiebub: quonia eade est in onmib' primarum qualitatum coninustis,unde color relatiat, ct similiter color ubicunq; fuerit,sua retinebit naturai . ergo in tenebris motristerit diapham: quare istae desinitiones non exacte explicant coloris naturam. Tadon color natura sua est obiectum visus, igitur&, is bilis ineasterius rei adminiculo er'. gQ etiam si lumine erit vis litur non igitur lumen nς citarium erit propter ipsos colores, sed soluin propter medium dc ip-.sem perspiciturn, cuius est actus. In opposi.
tum videtur est Alist. hic β inllibello decoloribus fere uniuersa Peripateticorulschola. Iamdiu uixer P e rip a te t ic O s ct Ac lnis of deirricos denamra coloris cotrouersum vim cui s. duo se discept Iio illa ad liuc sub iudice mainet, cum nosi talii in Arius ςlis interpret inurum obiles varie senuarit, sed etiam opis se Arist.ipse vi in g.co tendeba inuo argu Π en. nes dena- to a seipso diuersus esse videretur: ergo ut rura ces rem pro 'rgili e Pqnρ''ir profere-dae sunt in medium sente ritiae,quibus collisem Scevamis Ius X qiustast Hurbitror habebimus de natura coloris cognitionem.
epiphaniam & externam quandani apparentiam colorem docebant. Plato. autem
Thinitus famulas ct lumina quida colo.'ron et te,dicebat. Arist. vero Hii bosopho homiliu iacile Prinde ps,inter lio duos eη trς mos dicendi modos neq; supers te e si e d
cit, neq; lume, sed terminu esse corporis, no
qua corpus est scenini cum Pythagora esset superficies sed perspicui corpori , ne liactu elle corporis interminati ci di phani sic enim lumen elset, veluti P Iatoni visum est est ergo extremitas perspicui in corpo re terminato: sicut eium lume actus est interminati corporis, sic S color actus est de persecti O terminat una sicut propriu est perspicui eX alieno lumine illustrari & visibileelse, ut me diu sit ad omnes colores percipiendos quod praesenti cap. docuit Arist.
lic terminati corporis. proprium est,non in. v niuersum aut omni eri parte,sed ut e Xt
ma tantum si, persis te apparet e ct videri αquasi perspicuum esse, ubi tantam recipit lumen non ia intimis partibu , quae pro pter opacitatem illustrari nequeunt et itaq; lumeeli quasi color perspicus,quod Arist. dixit hic tex. 68. Sc. 69. Atque lumen quasim sinui color es n. In omnibus aule qualitatibus tria sunt sui imopere aduertenda. Primo , ipsum subiectum,e ira quod non habet esse,cum accidentis esse sit mellia,ere Arist. olet. rem &. i 5. in proprio enim subiecto omne accidetias conseruatur , dcideo. 3. Phys. cap. 3 te N. I Aduit, motu iri ellia actum mobilis: Deinde etiam facultas ipsa de quasi vis atque operationis principium, quae estu pia accidentis ratio: Polire - .mo ipsa functio & operatio: nam cum nihil sit a natura otiosum vi c.8. r. de Plays
Ditem est,atq; adeo propter suam Operationem,utiet. lib. de A te X. t . docet Arist. sic quoq; haec tria ita colore ex ractare &e pendere licebi ,riuus subiectum est ipsa.
extrema superficies corporis terna 1 v. facultas autem ι u ratim est ipsal perspisultas siue apparcntia , qiuatenus vim habcim uendi vitum ςnjm.1ll l perspicuitas aptivido ad recipiendos colores , sun--' autem operatio es ut inouoz diaphanum et ataque perspicuitas est ratio. ob quam subiectum est coloratum , ct sa cultas illa,uti est lubiectum , quo recipi uturcolores,dicitur perficies et vltauiu iam est colorata facultas admouendum daaphanu accincta Solair ωtione tria
202쪽
accin cia dcidiima,dicitur operari, seu operationis proximum principiu Rursus sicut in corpore terminato hic perspicuitas aptitudo est ad recipiedos colores, ita quoq; in corpore interminato ista perspicuitas siue
Saphanitas ex aequo semper est aptitudo ad lume & tenebras suscipiendas: sola ergo differentia est quod attinet ad id, quod versamus i terminatum corpus ex illa aptitudine latum in externa superficie recipit c lore 3,interminatu vero undiq; Se eX omni
Parte itaq; color, ut recipitur in subiecto,aperspicuitate habet ut moueat: similiter inediu se habet,ut recipiat lume.Praeterea, quonia color vltimu suu actu in habet a lumine,necessum est, de natura luminis unuaut alterum verbum praelibare, quanta sat fuerit ad coloris notitiam habenda. Notan dum tame est ex Alberto, haec inter se diseserre, luminare, lux,lume, lucidum, radius, splendorina luminare corpus dicitur,quod
in se lumen habet,quod modii Sol & Stellis,lux quidem sorma dicitur luminaris,lumen actus diaphani, lucidu corpus lumen aliunde habens,ut Luna, ignis, carbaculus. Itaq; lux videtur assectio affixa luminari, lumen aute qualitas siues in mediu de quasi quida lucis species, radius vero lum edicitur quod secundum recta lineam in mediucadit, splendor vero lumen eri reuerberatione radii ad corpus luminosum creatum. Quare etsi lumen quoddam comune sit ad omnem talem effectu in diaphano, verum lumen proprie sumptum est id, quod a corpore luminoso pendet, improprie autem quod a corpore lucido , ut lumen putridae quercus atq; oculi: lumen igitur,ut cosi dein ratur affectio primi subiecti, sic sane a luce non distinguitur: at vero ut ad corpus dia-phanum interminatum refertur,illius ach est,quo fit primo actia perspicuum,ubi aerest veluti materia Se subiectum,lume vero amis de forma,tenebri tamen priuatio. Asequi tertio, ut consideratur lumen respectit coloru adhaerentiu perspicui extremitati, illorii etia dicitur vltimus actus de quasi postrema perfectio,quatenus color miremitatis &superficiei actus erit, no tamen eX se potes mouere mediu,nisi prius a lumine vi accepta, qua visum mouet. Vim igitur acti-uam lumen conseri coloribus, quos ita perficit de facit actu visibiles,ut possint dia phanum mouere: sicq; intelliges illa collatio.
ne Arist. lib. a.de Anima teX. G. ybi dicit,
intellectu agetem fatere actu intelligibilia,
quemadmodum lumen colores, qui sunt inpotentia , quodammodo actu facit: nam intellectus agens non solum principi uestad intelligendum,sed etiam ipse est intelligibilis, non secus ac intellectus agens latentia intelligibilia ollustrado phalasmata, ostedici sic lumen in tepebris ci in obscuro iacentes colores apparere S micare fasit:sed de hM comparatione habes plura inse lib. 3. cap. Postremo adnotabis, olores 3.ebservaveros este, qui ex primarum 'ualitatum de disia actione generatur,ac diuersa mi ilura sub- E e mst intia ruin elementarium, ad qua reduci di Arum. uersitatem coloru necellum est:.nam si ad solas ipsas Irimas qualitates agetes.eo, re duNeris, nu qua in profecto satis intelliges,
quare in quibusda valde calidis prestet co- .lor albus oc etia in quibusda frigidis: cal π 'calida Sc alba, ut X frigida Sc albarinelacholia frigida est dc nigra, piper valde calidum sed nigru. Sed a proposito videbor digredi, si colora naturas, variasq; diuisiones in eAtrem M Sc medios indu Xero, cum presentis negoti j st, libros de anima exponere, no . . ' 'fraq; modo no intersit, libellum Arist.decolorib'interpretati, in que egregia scia ol a bsecit S imon Portius Neapolitanus, quo QN
loco constabit diuersa colorum eritrem Oiuatq; inediora natura: nos inquam tantum ii, coloris naturam in genere tractamus. Alij autem colores sunt apparentes, vel e X V-ria radiorum solarium retiactione , ut miride, vel eX eorundem eX tremorum Vero tum colorum mistione medij fiui uolores,
qui non veri sed apparentes sunt. Quo ge- χεινοῦ
turmam in illa mistione color, qui qualitas parti . est,non ita miscetur,ut subiecturn dimittat&in aliud migret:ergo ex sola hac mistione per partium coni minutionem de subactionem,non accedente qualitatu primarum actione, apparentes non veri colores resultabunt, quales etiam sunt illi,qui in humana facie propter verecundiam ex albo& rubro acciduili, ergo, Scc. His omisiis, ut I.Corol. indubitata ab his, que in controueuia ducuntur,separemus,sermo prisciis no est decoloribus apparentibus,illis praesertim,quieκ vario luti uiris aspectu ortu tur , Ut inir de: horum autem omnium essentia lumine non differt. Unde statim sequitur , colores et .ciro veros ex missione qualitatum primarum prouenicies,diuersam habere a luce ν --
203쪽
ram:Patet ex his,quae supta dicta sunt: naIux aut lumen non fit ex actione qualitatum primarum,eX qua colorum diuersitates oriri necessum est: ob id eo lori a liquid . est c6nt artum, album & nigrum contra via sunt i luci autem aut lumini nihil ponitur eontrarium positiuuum,maxime, cum lux qualitas sit caelestis, quae ob id etiam a contrario immunis est, vi caelum quod do-eet Arist. lib. t. de Cilo cap. 3. pr te a co-
., lotes acquiruntur in tempore S per altera-- C tionem ut lib. s.Phys. cap. et . at vero illu- minario non est motus, quia in tempore
non sit,led subito Sc in instanti vi. 3.Phys. Iume ex cap.7. his igitur constat, in men esse detra essen. essentia apparentium colorum,non tamentiam Ῥω verorum: alias colores non essent in obscum, h- rosecundilm se& per se visibiles , neq; eiarum est. sent formae permanentes de stabiles sed variabiles continua variatione de fluxu Solis:d quod amplius est,solum differrent secundum magis Sc minus de participatione lucis, atq; adeo non esset differentia speci- . fica colorum, sicut neq; est inter m rem dc minorem lucem, magis autem dc minus Gelusio non variant speciem. Sit igitur conclusio, Ame qua respondemus quaestioni de natura coisdia intre loris esse qualitatem diaphani motivam in Platonem e Xtremo perspicui terminati. Haec conclu o, citia si o no solum probatur ex Arist. cuius duas
rarum de colore destiationes,tanquam materiale de formalem in unam coniungit,verum ex
distriniitie ipsi' a Platone & Pythagora manifestatur : eo enim quod color motivus est diaphani, ad Platonem accedit,qui coin lores emicantes a corporibus flammas dot de bati eo antem quod e Xtremum perspicui x i colorem definiuit, ad Pythagoram inclinat, qui superficiem aut epiphaniam ipsos colores tradebat: differt tamen a Platone magistro suo,quod color non sit solum tu men alit' flamma, siue aliqua qualitas emicans & fluens,sed stabilis de inhqrens cor pori ipsi terminato,eX primorum corporu. atq; qualitatum primarum actione prou miens: dissere etiam a Pythagora,quoniam color non est ipsa superficie s, quae ultimuest corporis,qua corpus est,sed eo lor est iti a qua litas,quae in hac sii perficie tanqua in subiecto est,quae est ultimum perspicui ter minati, id et , no tra sparentis. Vtrunq; sane - - ο ς reperies in eodem perspicuo,& supersicie, que ultimu est terminati corporis,ct extremitatem perspicuirius color pst: non tamesunt idem sed disserunt,cum certissimust, perspicuu ipsum superficie quidem terminari,colore vero nom quom a perspicuu de ' bet esse medium aptum ad suscipiendos deerserendos omnes colores:quare corporius terminaris color inses est atq; propri'. corporibus vero interminatis S perspicuishamen non est color,cuin non sit insitu ipsipe spicuo, est tame improprie quasi color, ut Arist. docet tex. 69. Atq; hic differentia inter Arist. dc Pythagora est summopere eo A PIAE s derada: na superficies prior quide est ipso gsi colore,cum eius si subiectu: color aui E est in ipsa superficie atq; extremitate,no sicut f
alia accidetia sic enim nihil haberet color, quo a cetteris accidetibus, o ut in superficie recipi utur, distingueretur sed per materi lem quanda attributione, no remota & coismunem omnibuens bilibus, sed proκima dc propriam coloribus,quae est ipsa perspicuitas,quae ut diximus aptitudo qusdam
est corroris ut coloretur: sicut enim augmerabile lignificat subiectu de facultatem recipiendi augmentu ab anima,ita etia in colo rab' colorabile significabit subiectu,quod positi recipere colores a perspicuitate : ergo in ipso colorabili subiectu remotu, Quod, superscies est,id est, lati tu do,que ultimum
est corporis,qua corpus est: proximia vero
subie eiu uiro, est ipsa perspicuitas,quq facultas Sc aptitudo est ad recipi edos colores. No tamen sequitur, omnes colores esse idc, propter argumetum Arist.lib. 3. Phycte X.
io. nam si esset idem subiectu de aptitudo ad ianitatem dc gritudinem dem esset sa - , .nitas Sc gritudo: quonia Arist. lum intedit declarare definitione motus, atq; docete . subiectum ipsum inquantu est in actu, ra tione disterre a seipso ut est in potetia'. praeterea mens Arist. est ut dico infra in lib. 3. de Aia c. t . quod aetiis sunt in diu ei sa potetia ut ita dico de albedine di dulcedine in lacte ergo illa superficies eu alia a p t i tu-dule in ultima est dispositione dc potentia
ad colorum recepitonem dr non saporunuitaq; color ex mistione primarum qualitatum proNimam habet materiaim, eri perspicuitate autem corporis terminati arti
ludo est ad lumen de tenebras. Quare duo tribuimus colori ex Aris .sententiai Prius, rit Glori
204쪽
nanciscitum sine lumine enim non est motivus diaphaim,quod no mouet,nisi cum est actu perspicuum est ergo lumen veluti cociis quo loris forma,quae non est proprie & serma--ο is liter insita, sed obiecti uetatum determinat tenebris ad esse visibilis,quatenus tribuit vim mouevisibilis. divisum: formae nanq; propriu est determinare atq; in specie costituere,ut mouere Sagere possit. Quare licet color in tenebris sit actu color,non tamen in actu sufficienti ad mouendum diaphanu motione spiritali, ct propter hoc non est actu visibilis,cu esse visibile non coueniat colori in tenebris,nisi in potentia dc fundam et aliter,no secunduactu copletum: copletur naq; & absoluitur ruinis et color,cum actu illuminatur, ita ut ex lumieri ν tui ne & coloresiat unu obiecta visus, in quo formale a lumine visum mouet: materiale
vero color est a primis qualitatibus resul- ' iis, ita Citetanus hic,& Ferra r. I.cOt- t
. c. 6. Albertus summa de homine tractatu de lumine.q. l.& S. Tho. I.2.q. I 2 a1rt. . 1ncorp. Avicenas. 6.naturai. quia color,custactus, habet agedi principiti, non tame nisi extrinsecus adiuuetur a lumine:& merito, quia ut dicitur in.2. Met. teX. .) primu in noquoq; genere causa est eoru,quq in illo genere coveniunt: cunti ergo luX sit primu visibile quod sine colore videtur,color autem no sine ipso, merito igitur lumen effi- ciet colores actu visibiles, de ex lumine &eolore visibile integratur, qua do color est ratio, Quet, videtur, lumen aute ratio, Qua. Quare li in tenebris no videntur colores,argumentu non est,eos no esse natura sua visibiles,aut diaphani motivos atq; persecti- uos, sed no videri actu aut mouere propter
medii indispositionem &defectum. Actio enim & functio illa coloris purior est atq; simplicior,quam in medio tenebricoso recipi valeata ergo color,ut habet esse permanens & stabile in subiecto ex primis qualitatibus resultans,sub tenebris quide est,atque ipsum suum subiectu actuat di perficit,eX cuius copositione pro varia elem entoruatq; primarum qualitatum temperie in ipso met resultaciat vero ut habet esse visibile,ad media ipsum atq; facultate visoriam refertur , a luce que completur & perficitur. Quod Aristotelem sequuti dicunt, Aut
cenas. 6. lib. naturai. c. 3. Alpharabius Au pache,quosC5mentator Averroes tex.6 3. citat, ut intelligas, colorem non solumen
perspicuo A lucido precisse no costare,sed
neq; adhuc ex qualitatibus primis coponi: Quom quia cum forma simplex sit, ex illam actio- do refut ne resultat potius quam eX temperie atq; rer cosmcontemperamento coponatur : quod mihi ex lucido visus est Arist. libello de coloribus sentire. quomodo Vnde utroq; modo visibilis est in secundo autem e modo dicendi per se, nisi et priori modo ut Aemetis. est extremitas perspicui remote &quasi in Sensus su potentia visibilis est: posteriori aute modo perioris ut est diaphani motivus in potetia proxi- rex. 66. ma videri potest,quatenus lucis illustrati ne in actum reducitur completum, pςr quς propriam affectionem quae est diaphanum mouere,& visum afficere manifesta; QVM caesi, duo si iungas, inuic Emq; copona , i xςVR natura μ& absolutam coloris dcfinitionem consti is
tues,ut color sit vhimu pei spicui terminati,diaphani motii .u,ubi prius videtur rationem generis habere,posterius autem disserentiae. Coloris autem definitio datur per concretum quia est proprius modus desiniendi accidetia tamen explicanda est per abstractu,ut scintelligatur no in obliquo sed in recto extrema perspicuitas corporis terminati,dia pharii in otiua:& ob id no sui
lore iacultate esse, qui ex ipso subiecto nata, diaphantest motiva:erso unicu visibile obiectu visus copietur , t in de unica essς ἡ potetia intelligam',ut postera fiat hoc e
ni ij, , .lacet lucis & tenebraru cotrari tatem,quae priuatiua est,ci in illa positiva intelligitur,que veluti materia subiicitur alteri ut formae: colores enim actu integram visibilis ratione nanciscutiir,cum illustran- .
tur. In que sensum alludit Arist. de sensu &sensili cap. 3. duiu dicit,omnia corpora colore participare,vbi color sub se lumen i ruam coloris complementum comprehc- ait: lumen sane ut saepe dictum est vim cofert colorib' ad mouendu sine alterius motoris extrinseci indigetia,ut deceptus Averroes existimauit. Lume enim cia colore unuvisibile facit,ita tame ut c5iungitur S c putetur dupliciter: Primo modo, intrinsece, Lume quatenus de ratione omnis coloris est per- col, d spicuitas in genere causae formalis:quia co pliciteriores sunt que da ossus cata lumina.Secudo Hrum rimodo extrinsece in genere causae efficientis, ut in eXpolitione teX.66.dimimus: color enim est stabile accidens perspicui termi
205쪽
cuitatis. At lumen est fluens ct variabile
accidens ipsus perspicui interminati,id est, u diapham ut pellucida sunt,inquor uintima. d. etia superficieiplorum recipitur lume: ergooi penetrantur & perfunduntur , & undiq;.. omni ex parte illuminata apparent. Si e mrade. enim lucida terminata , id est,corpora colorata colorem recipiunt, qui tamen in sola superficie uxterna liabet apparentiam di . pham motivam: quoniam sola illa extrema. , luperlicies perlpicuitate in participat. Quo sit,ut adeo color & lumen sint unum obie in visus,qu5d lumen secundum se non . sit visibile,nisi occurrat colori ut infra expono color autem sine lumine nullatenus videatur: ergo utrunq; simul est unum in-Defas- tegruin visibile , modis iam eNplicatis. EX tur Alse quibus teqimur, quo modo accipi edum sit xander. dictum AleXan. cap. de sensibili per accidens,cuius postremis sere verbis affirmat, corpus habere semper superficiem , seil nosem per habere colore, nisi cum illustratur: non enim nomen respeXit, sed rςm , id est, corpus, quod in tenebris semper habet extremum, hoc est,terminum,no tamen semper habet colorem, id est,id,quod actu mouet clia phanum , nisi ubi illustretur. Quasi disti, relu sig0 5ς-xςVςlit,colore in tenebris non essee in ratione actu visibilis: quoniam lume est,
quod quasi eXtremam coloribus manum suini, in renix , &ς- sit,ut moueat , assiciatq; ' visum: a corpore sane quasi emicat color,1 .ito,ia 'R Ω-m sumit postrema facultatem a lu-h a i, Π ΤΠς si uxillustratio pharasmatis facit aliquid elaboratum in genere intelligibilis,
sic lumen circa colores in genere sensibilis. Finem igitur dicendi faciamus: nam coctu insio qua quaestioni satisfacimus, aperta iam .est, quam repetere placet, ut sub alijs sor-taisse verbis eadem sententia clarius elu- De colo- cescat.Pcimuiri omnium color non est suns natu a p rficies, quae sine colore apparere non pobi is fia testinecterminatum corpus cospicitur alima , qua filiado nisi coloretur quo eXcludimusPymaque- ithagoram) mox color lumen non est aut
so e se lucens color, cum lumen actus sit diapham,
Ehiri quo accedente prodeunt colores, abeunte
-, . . vero occuliaritur, quod dum sitiit atq; re
πα. fluit.color stabilis est atq; in ipso subiecto permanet quo Plato reiicitur color insu. per sicut lumen non est, ita neq; de eius es.sentia lumen est, nisi quatenus qusdam luminis vis & perspicuitas:colorum naturas coplet: est enim per se eciam in tenebris de
potentia remota vis bilis quo Platonis &
etiam Alberti secludimus lent etiam est cr-go color qualitas in eXtremo perspicui terini nati, quae,ut visibilis est,actum. vltimum ct functione a lumine mutuatur: color igi- . - . tur materialiter,ut subiectum respicit,dicit coloris natura: at vero ut illustratur lumine,ad potentia viseria sese refert di prodit
visibilis,&externa illa corporis terminati perspicuitas est,quq diaphanu mouet: quod declaratur infra te N. I 26. S lib. 3.teN. sq.
An lumen requiratur propter mediu, an propter colores
EX quibus omnibus facilis est solutu illa
controuersia,an lumen propter mediu disponendum requiratur,an potius necessa rium sit propter colores ipsos actuandos
Avicennas in prunis. 6. natura l. p. 3. c. I. lumen ratione obiecti tantum esse necessariu pro eriistimat, cum noctu experiamur,illustra p tos colores a nobis etia in obscuro existen i tibus videru&praeterea,quia lume ultimu actum confert coloribus, sine quo nequaquam mouerent diaphanum: constitutitur igitur per ipsum formaliter S complete in ratione visibilis:ergo videtur color a lumine quasi fauore postulare. Sed S. Tho. i. p. a. pinis q. 79.ar. 3. ad. z. Sc hic, quod lumen ratione S. T .
medii sit necessarium,eκ eo quod de se co- pro terior sat visibilis est atq; satis diaphani mo- mesupotivus, cum sit per se sensibilet igitur per se nis lumepoterit mouere,ut proNimo cap. 6.ostende necessa bamus:atq; adeo cum Arist. doceat,colore rium visibilitatem acceptam debere ipsi lumini, intelligendum est actu . nam aptitudine a se
habet, neq; sic pudet ab aliquo e X trinseco. Praeterea quia proprium subiectum ipsius luminis diaphanum est,cuius est quasi quidam color: ergo color per se est visibilis &in se habet causam visibilitatia: aut da, qua dispositionem lumen inducat in ipsos colores Z Mea igitur sententia, propter ambo re- ut is
quiri luine intel ligo: in sine lumine neq; vim. mouebitur diaphanum , neque color vltima habebit persectionem. Lumen igitur ra- 1. agoristione viri utq; , coloris scilicet S medii ne- lume processarium esse videtur,cum idona lumen & pte res medium actuet, ct colores perficiat: c D: Dr que Resui enim in ratione visibilis luimine indiget, να quod ipsi copletam ratione de .ideo lume
206쪽
propter colores ipsa exequutione & exercitio actus .Quauis verum sit, neutrum posse mouere visu in sine luminis adiutorio: porro lumen continet sontem & prima visibilitatis originem, quam his ordine quodam coniunicat i dum enim me diu actuat, ipsu in disponit, ut illul ratus color obiecti ue possit diaphanum mouere,& sua inten tionali actione visum perficere: qua ratione cum Vis omnis mouendi viluin a luminem colorem & medium derivetur, intentione naturae prius dirigitur ad illustrandum obisiectu, quod eli quali generans,& cuius motio per speciem prior est, ct antecedit salienatura perspicui motionem: est enim luminis qu*dam participatio non tantum in coloris essentia ,sed colores ipsos ad co-fficietiam lume iuuat,atq; veluti pr curior,qxupri parat viam : ideo principalius ob colo in res, ad quos viam praeparat S disponit medium, quo progredi valeant ad potentiam, quae etiam ab ipso lumine praeparatum ergo ex parte medii ut causa disponens e Nparte obiecti & coloris ut efficiens formari deo prius intentione ex parte obiecti, r- maliter autem e X parte medii. Reliquum est,ut lumen necellarium etiam sit eN parte finas,nempe e X parte potetiae vi suae,quq sine lumine actu diaphana non est nec perspicua, ut visionem absoluere & perficere queatricolor aute no est motivus nisi dia pliam ut te κ. 67.cu Arist.dixim' ergo nisi oculus per lume reddatur actu perspicu',vilio non cosummabitur hanc luminis eκ terni efficientia siue concursum eXpendas oportet,si cupis indigetiam luminis interni per cipere,& concursum intellectus agentis penetrare lib. 3 c. r. iii qusil. de intellectu agε- te in confirmatione. i. circa solutionem ad
3. Etenim sicut aer visibiles species sine lamine no recipit, sic quoq; nec visus imagine ipsius visibilis afficietur, nisi prius per luminis externi illustrationem capax efficiatur: idcirco tex. 4.dicebat Aristo t. Vibis
transi stipatiente ali pDdsensiuiuo dc post pauca Quam tritur ob causam necesse est, colorem inlumine videri sensitiuu ergo pati a colore nopotest, nisi medio ipso i, festiuo illustratis, quare potetia ipsa vi sua illuminari debet lumine externo: quoma ut infra Ie X. I 62. dicitur sine luminei visio fieri nequit. Et si dicas,sufficere propriu & natiuia lumen ipsi' visus,atq; adeo Q superuacaneo ponitur Iuminis externi inquentia atq; com ursu,
ex hac relativa ratione ad visum propter
colores est, in ratione tamen coloris atque
naturae propter medium, quod completct in actu constituit: est igitur quasi colordia phani. Ei si roges, an sit eX squo proptur utrunq;,an per prius conserat medio, an colori Ex his, que iam nunc dicebamus, solutum est hoc dubium: non enim aequaliter se habet lumen ad medium S col res,cum actualitatem medio conserat, deinducendo de potentia ad actum & cuius est forma, ct ut hie Arist. dixit tex. 79. quasi
color: qua via & ratione aut non requiritur propter colores, aut saltem minus ne cellarium, cum tantum extrinsece se habeat per solam quendam contactum &vivonem secundum vim activam : Iunii in ne enim color fit potens ama ad mouenis dum diaphanumragitur lumen non est for maliter in colore, sicut est in medio, sed unitur colori obiective,dum vim & efficat iam consert ad agenduim at medio unitur formaliter. Habent se igitur sicut eXcedens& excessumi nam quod attinet ad perfectionem & complementum ,ratione Obi eti prius est necessarium , quod prius concurrat cu colore,ut moueat ipsuiti diaphanum, quia est mouens immotum et nam ut diximus superius lume,quanuis no actuet colores,ipsis postremam facultatem &persectionem tribuit, qua possintdc diapha num mouere , & visum afficere: obiective ergo per prius lumen necessarium est propter colores , quos apparere facit, tametsi magis V matur medio, quod non sic obiective sed formaliter actuat atque ei m gis nitum.&ideo quantum medium magis distat ab actu perspicui, tanto magis lumine indiget: non enim habet naturam perspicui sine lumine, nisi in potentia: color autea tu suam habet naturam etiam sine lumine visibilem , quanuis non contingat sine lumine colorem videri. Et si rursus instes& urgeas, utra maior est necessitas & luminis indigentiant solute loquendo,medii,aneoloris 3 Facilis est ex his, quae iam nunc dicebamus,solutio, nepe quod magis necessarium lumen est propter ipsum me diu: nam est velut eius esse, forma atq; actus,& magis intime unitur, Sc ita magis unum facit, Eceasdem ob causat magis deducit &separat a potetialitate: cum ergo formaliter cum edio vniatur,obiective tamen & efficie- ter cum colore, minus requiritur lumen
207쪽
siluitur Respondebo,hanc esse meam sententiam, GHψιο - quod non sufficiat lumen internum poten-ne, eiusti; tiae visiuae, sed quod necessarium etiam est declara - lumen ipsum externum,quod,dum visum imae. afficit, non latum ipsum illustrat, sed etiam habilem esiicit: tum,ad visibilis imaginem suscipicdam: tum etiam, ad ipsus vilionem Conclusis eliciendam. In primis sententia ista peripa- probatur tetica est,& antiquissimorum,grauissim primo imi rumq; Philosophorum non eit sane a mel ubi conficta, neq; domi meae nata, licet iam diu autori- sepultam ex sepelire S in mediam lucem rate. depromere videar Arist. lib. de sensu S sensili docens , oculum aqueum esse, quia Sca qua perspicua est, his verbis sententiam hanc tenet, Ut autem extra non sine lumine vi
Liιεμ intra de paucis interiectis Mn enimammae sensonum in oculi est extremo sed in pamre, ut patet, interna exi bi. Quamobrem necesse est, ut pars oculi interior perlucida, oe luminis exceptiva sis. Aperte ergo pro nobis pronutiat philosophorum Princeps: nam semel. dicit, oculum non videre sine lumine intra, di vi cesset euasio dicentium,ocutu suapte natura lucidum, Sc quia vivit, lumen habere natiuum hoc sane verum est, dc ingenue fatemur, sed hoc lumen internum non suf- Iume ne sicere contendimus iterum se eκplicans e garium subdit,quod pars oculi interior non latum ex stareo pellucida est,sed etiam luminis eκceptiua, potentia. ct e X presse distinguit inter lumen e X terius S interius ,& affirmat, quod ultra hoc internum dc proprium lumen, oculus exceptiuus est luminis eκ ternit secus prosectis nunquam continget videre. Huius autem
ratio nisi mea me fallit opinio haec est:
quoniam oculus secundum se consideratus cum illo suo interno lumine dc nativa perspicuitate non est in ultimo actu,sed adhue est in potentia,quae per ipsius luminis vim et . eae har ad alium redigitur. Rursum ex parte spe- te μνme ciet visibilis,quae forma est,quae nunquam ' spe . recipitur nisi in subiecto capaci, hoc est, citi. actu diaphano: unde scut aer speciei visibilis non est susceptiuus,nisi prius recepto lumine actu sa t diaphanus, sic oculus imaginis visibilis capax non est, nis visus ipse prnis fiat per lumen externum actu perspicuus. In quem sensum oportet extendere, quae Arist. dicit teX. 6 . ut non tantum de medio, sed de potentia ipsa intelligantur verba illa , Color autem omnis mortuus em est,
quod estperspicuum asta , m id est inias natu ra. Quapropter non est γisibile abis, luce,sed
Omnis uniuscuiusique color in lumine sane videtur - . nonnulla deinceps subdit in desinitione
perspicui & luminis ratione,quae hanc sententiam iuuare quoq; videntur ergo color si aerem actu movet atque oculum afficit,
oportet , ut per lumen quod actus est perspicui prius illustrentur: est ergo lumeactus de forma,quae habilitatem dc capacitatem donat ad species visibiles suscipiendas. Praeterea est milai ratio meo iudicio) 3- expirdemonstratoria , quae desumitur ex parte re es tui ipsius obiecti Ec activi principii, nempe it clam
quia in omni actione doctrina haec peripa- ut priam tetica perpetuo obseruatur, ut omnis etfe- pN ctus atq; actio ad primum agens in illo genere, atq; ad moves in illo ordine primum referatur receptissima est haec in aior at in functionabus visibilium atque visionis,ipsi utq; visius potentiae luX est primum mouens Sc generans,atq; prima visibilitatis radi X: ergo cum causa prima masis intime de prius influat quam secunda, fateamur est necesse, non solum ad visibilis motionem necessarium esse lumen ex parte obiecti, pr terea Sc eκ parte medii,sed rursum etiae κ parte potentiae visivaemam omnem visibilis actionem actio, ipsiusq; lucis insuetia praeire videtur: si quidem in hoc genere
color est moueris,motum tame a luce,lu X autem mouens est immotum. Accedit ad exparia
randi. haec, quod scut lux omnes pretii colores, te modi quos facit visibiles,de ipsam quoq; potentiam praeibit Sc praeueniet, ut faciat visibilis speciei perceptiuam atq; capacem: ma Nime, quia ut insea in quaest. de natura luis minis dicemus lumen non solum qualitas
realis est,uerum etiam intentionalis, quod
est dicere, lumen Sc lucem non videri per Lux se speciem distinctam, sed per ipsa minet luce, ipsa τide
quae ad modum speciei visui unitur: quare rur. si tu κ non videtur media aliqua specie, sed seipsa . ergo ipsa per se non solum actuat visum, sed promouet etiam,atque ad perficiendam visionem idoneum ipsum facit. S. Tho.autor est, lucem non videri per speciem distinctam a se, quod probat ex ratione lucis,cum respectu oculi nihil sit tin- materialius ipsa luce,ut dixi. i. p. q. H.ar- Psi h ςtic. et . Sc desumpsi eri eadem. I. p. q. 16. ar. 3. in cor p. dc in. a.d. I 3. art. 3. in fine corporis I
eis citatis stiper. I. p. Sc hic super Aristotele, quod lume intra in Oculo recipitur,dc pro Pterea
208쪽
pterea dicit,quod lux videtur per seipsam:
quia lumen est velut species lucis: de verit. q. Io. arti c. 8. & de potentia. q. I. ad. 6. ScS.Tho.in. 2.d. I 3. q. I. art. 3.in fine corp. citat D.Aug. in hanc sententia, quod lumen medium sit in omni sensu, sed in visu primo & immediate: nimirum significans, in visu tum E formaliter recipi: & ita expresse affirmat S.Tho. quod lume non soluin coloribus dat vim mouendi Sc medio vim recipi edi& immutandi visum,sed etiam organo dat virtutem & recipiendi & agendi, iuxta D.Dionysium,quem citat etia cap. I. de Angelica Hierarchia,tumen esse primude simplex in essentia, multipleri autem In
tentiam eXire posse in actum suum,nisi per
formam sui primi activi, per quam fit in
actu,compleariir,quando nil operatur, nisi ut est in actu,& omne,quod mouetur,a primo in illo genere, tanquam a Senerate eX citatu, mouetur. Quocirca eadem doctrina de intellectu possibili & agente confirmatur : quoniam licet intellectius possibilis lumen quoddam sit,tamen quia est potentiale,indiget intellectus agentis illustratione, ut fiat in actu: unde sit cui ex lumine Sespecie intelligibili conficitur unus habitus& forma intelligibilis actitatis, sic in visu eκ lumine eκterno & specie visibili fit unus actus Sc forma visus: alias non esset passio secundum impressionem dc dispositionem pruni activi: profecto sicut intellectio fit secundum impressionem luminis intellectualis intellectus agentis, sic visio secundum impressionem luminis externi. Qua de causa lumen gloriet ut docet S. Tho. I .p.q. I 2. art. s. ponitur ut requisitum, v t intellectus creatus fiat capax ad recipiendam speciem diuinitatis, quae ipsam et essentia diuina est, quo lumine etiam confortatur ad visionem beatificam eliciendam: ergo ut hic teX. o. docet S.Tho. visus unus est,isc visibile unum erit,& per rationem unam videtur: unum autem non esset,nisi per unicam rationem luminis videretur. Et post pauca cocludit,colorem habere virtutem impersectam: quia non potest perfecte sui participationem inducere in susceptibili, cum color sit lux quaedam obscurata: ob id non potest facete medium susceptiuum coloris, quod tamen potest sacere lux pura, quae ut sit dispositio ad colores suscipiedos, seipsam communicat & imprimit. Itaq; sen- Mia Atentia nostra S. Tho. est & peripatetica & eb fui
rationi consentanea ,scilicet, lumen non so- re resumitum propter obiectum atque medium ra- tur cluttionibus dictis requiri, sed etiam propter se ipsum visum disponendum de actuandum
in genere causae formalis, S ut etiam ipsum confortet, ut perducatur ad visionis perseetionem. Haec,optime lector,tuae comitto grauiori censurae,atq; eXactiori tuqlimae: non enim mihi licuit pro mei ingenii tenuitate atq; varijs occupationibus distracto,haec perficere aut amplius illustrare,sat mihi fuerita sapienti viam commostrasse.
EX quibus argumenta quaecunq; adduci Notanda possunt in hac appendice quaestione, satis domina
erunt eri his,quq pro utraq; parte diXimus, cum D soluta.Solum notes obsecro in illo eXperi- cbra per merito Auiceniis, medium,etiamsi non ap- spicui, pepareat, illuminari: illustrato nanq; colore, culi, inde successione quadam totum deinceps oculi re medium afficitur, ut reddatur accommo- latione. datum ad ferendam visibilis motionem ad visum Vsq;: non ergo asserimus,lume illud insensibile esse,ut censet Caietanus, qui ni- Caierat .hil audet definire, sed quod non percipiatur,eo quod ut in sequenti quaestione dicemus lumen in perspicuo non sentitur,
nisi occurrat corpori alicui terminato,tunc
enim lumen visibilis sortitur rationem: sincut nec oculus fungetur speculi officio, nisi etiam sicut ipsum speculum postica sui par te aliquo opaco & tenebroso illineretur,ut .
plumbo: sic quoq; oculus quasi quoddam
vitrum speculi ossicio certam recipit imaginem,quam retinet:quia humorem habet, qui altera ex parte obsistat, ut haec luminis irradiatio & visibilis motio terminetur.Si ergo perspicuum,aut speculum,aut oculus undiq; sine termino aliquo transparerent,
nusquam posset viso perfici:ideo sicut speculum ut Alberto placuit oculus est mo tuus,ita quoq; oculus speculum est animatum quare sicut speculum oblatas formarum imagines dissipari,di nudiq; non sinit ob subiectium plumbum , quod illius te minat perspicuitatem, ita in oculo euenire intelligimus: similiter dc in ipso perspicuo contingere non immerito dicemus:ergo lumen est in quociiq; medio,vbi si visio sed
non viderum quia non occurrit alicui terminato corpori.Quid quod est imperfecte illuminatus ille aer medius. Sed iam tandem Excus finem dicendi faciamus,no enim potuimus Q proli-Μ s tam xiraris.
209쪽
i86 LIB. II. DE ANIMA CAP. VII.
tam multa Sc tam abstrusa paucioribus coprehendere:& utinam breuitas difficillimet huic quistioni nouam dissicultatem Sc ob
scuritatem non intulerit.Iam ergo receptui canentes argumeta in principio cotra naturam coloris proposita diluamus, quae improbare nitebatur,coloris naturam aliqua elle, quam tamen nos asseruimus esse quidem qualitatem innatam pro ipsius subiecti alia dc alia ratione temperati, quae illu strata diaphanum mouet, ut vitum perii. ci xt . quae fuit sententia Aristotelis,qua, quq Pythagoras Sc Plato obscurius pronuntiarunt, subtiliter ipse dc planius atque verius eκpres,it,cuius lententiae omnia consonat. As primum igitur argumentum satis per discursu in qu et stionis rei ponsum est,ma Ni me , Ubi ex colore dc lumine unicum visibile c5stituebamus:deinde color comprehendit lub se lumen, quod Arist.hic appel-- let, lumen elle ipsius perspicui quasi colorem, de sensu de sentili,omnia colore participare: ubi in priori solutione color sui nitur proprie, sed non nisi ut inuestitur lumi- ne, quod assert primam visibilitatis rationem dc originem: in posteriori vero solutione color suinitur communiter ac large. Z t. ar Secundum facilius multo est:quoniam hic tumentit. disputatum est de veris, non de apparentibus colorib',qui solo aduetu luminis procreatur eius refractione ad visum,ut de iriis
ruri dis de docet Arist. I. Metheoro. c. . qus in tota ficteti mo nube est, licet no appareat nisi in circunseis D se bi retia illa,cuius centra est oculus iride videiabet ad ν - ti, . de quibus Verii illud est,et colores nihilis, ad aliud sunt,quam lumina colorata,aut coloia apstaret, res illuminati, aut lumina refracta Se per colores. nubes transeuntia,ipsasq; irradiantia. Veri
sane colores non sic abeunt,& cum lumine veniunt,etiamsi pereat claritas,aut nuqua
luceat Sol, veri colores sunt in suis subiectis, etiam in tenebris: no enim sunt soluti,
sicut lumen in diaphano,neq; lumen est ligatum in coloribus ut quibusdam placuit)habet prosectis essentia distincta a luminet
si tame colores luininaria dicu tur, hoc ideo
est.quia claritatem participant,vel quia lumen confert ipsis ultimam perfectione visibilitatis:vel color dicatur aliquod lumen, secundum quod quodam tenus apparentiam efficit: ergo lumen esse de essentia coloris. intelligendum simpliciter est de appa- rentibus, Se secundum quid de veris. Vel dic,quia perspicui ina sit aptatudo subiecti, ut colores recipiat ut supra late dictum est
ta in medio,quam in subiecto dc in potentia visiva. Tertium pluries est in corpore quaestionis solutum, cum istae duae defini. tiones incoin pletae sint, e X quibus integra coagmentatur, sicut supernis de materiali de formali animae definitione cap. z. di Nimus β lib. I. Post . cap. r. de duplici dem strationis definitione: imo in hac definitionum adunatione quasi ex materiali Sc lor-mal ,concordia opinionum sita est, Sc inde pendet legitima Arist .sententia,atq; expe- tanda vera coloris natura: nam color, se cundum quod est eN tremum perspicui terminati,dicit naturam quandam absolutam ex temperie Sc actione primatum qualitatum resultantem. Id autem , quod additur, ut sit motruus diaphani, habet a lumine in ratione visibilis, Sc per quandam relatione ad propriam operationem Sc Ductionem. propter quam unumquodq; dicitur esse . 2.de Caelo tex. i . quoniam color Sc est qua litas, quae permanenter apparet in eX- tremo perspicui terminati,tanquam in proprio Si stabili subiecto, de facultas quq dam ad perficiendum visum per propriam tunctionem: color tamen non est motivus dia-phani, iras perspicuit intellige etiam ipsius oculi, qui sine lumine non est actu diaphanus,atque adeo nec colorum Sc intecionum susceptiuus,ut te X. 2. Sc. 3. Corroborat oistius argumenti exhausta eli in quistione, praeter id, quod de nouo petit,quare color sit in extrema superficie corporis perspicui terminati,dc non in intima Ad quod respodeo distinguendo de colore,qui,ut est qualitas permanens,in tertia specle , quae passio vel passibilis qualitas est,& retultat eκ
qualitatum primarum actione,in toto corpore colorato est, tam in e utrinseca qua in in intrinseca superfici: tamen ut est visibilis,non potest in perspicuo terminato apparere intrinseca dc interna superscies: nam color potentia coniuncta actui in extremo perspicui terminati illustrari potest S: mouere diaphanum,non autem in intima,ubi potentia satis remota videri potest ille co-l Omaam, ut videatur sicut dictum est ) necessarium est lumen, lumen autem non est actus opaci, sed diaphanir nunquam ergo poterit apparere in intimo terminati coris poris:igitur color eXtremitas est corporis,
non absolute,sed qua perspicui, non simpliciter, sed ut terminati dc opaci , quod in
210쪽
vli extremo eius apparet. Vitiina ratio iam est m. soluta in quaestione appendice: requiritur enim lumen propter utrunq;,& ratione obis ii,& ratione medi h. qua uis non eN Squo, ut per nostras assertiones ibi diximus. Et
haec pro hac quaestione sufficeret,nisi illud restaret argu mutum, quod euidens pleriq; Visi es eXistimant : nam cuin tu mea inis & formad emisi in ratione visibilis sit,omnes visiones in nos cie. bis eiusdem rationis esse deberent, & per
consequens eadem ratione nulla diuersitas specifica esset in coloribus. Utraq; pars consequentis Ostenditur eX eo, quod species Scratio alicuius actionis semper sumitur ex parte formae,& non eX parte materiae: ergo ubi est eadem forma, nempe lumen,etiam sit susceptiua aut subiectiva sint diuersa,actio dc effectus sunt idem S eiusdem rationis,ut patet de calore e Xistete in aqua,vel in igne. Porro isti naturam coloris non penetrant:na quanuis respeetia perspicui lumen se habet ut forma & actus, atque adeo persimilem habeat essectu pro
varietate perspicui,tame in ordine ad ipsos colores non est sorma actuans, ita quod ii luereat, sed obiective S essicienter admouetur coloribus,ut ipsi iuxta proprias naturas mouere possint diaphanum, dc visum perficere: de sicut diuersi sunt colores in se, diuersi quoq; erut visiones & actiones. Vt enim actus Schabitus,qui cirea ideobiectum versantur, differunt specie,quia ha
bitus ab obiectis secundum rationem sormalem distinguuntur, actus autem ab eisdeo biectis secundum rationem materialem: sic in propolito visiones omnes rationem formalem sumunt, non a ratione formali obiecti ,Qua,unde specificatur potentia visiva se i a ratione materiali, Rug, diuersorum colorum, quia in indiuiduo versantur
circa sngulos colores: sed de hoc supra cap. . plura & eκplicatiora.
D VBI UMDe hominibus lynceos oculos habentibus, resoluitur, quos
Ex dictis in hac quaestione,sed ma Nime in responsione ad confirmationem tertii argumenta, sequitur, quid sit dicendum de
lynceis quori indam hominum oculis,qui bus trans parietem videre se dicunt,&.quae sunt abscondita in visceribus terrae mani se stant. In primis enim superstitiosuiu iudicarem,quod ita seria tertia &setata,non t m en in aliis diebus sic videre contingat: dc sextis seriis ideo non audeant rem diuinam audire, quia mortuorum imaginibus terrentur : fieri sane potest, ut quis diu quam noctu , aut uno die quam altero melius disponatur ad videndu, sed quod id fiat certis Sc determinatis diebus, vanum est & aratione alienum. Similiter non est qui ambigat, quempiam nostrum ad ceria distantia in visione pertingere,ad quam alterno perueniat: in super ut per aliquod diapha num medium unus videat, per quod alter nullatenus aut gerrime videatria me quod certis Sc statis diebus hac habeant functionem,& non alijs, credibile non fit, sed superstitione plenum est.Moκ certum est eκ Arist. schola,non videri colorem, nisi qui est extremitas perspicui,& ita color secundum extima superficiem motivus est dia-hani: ergo no mouet nec assicit opacum, quo discursus specierum S radiorum visesualium impeditur siue viso intramittemdo siue eretramittendo fiat, ad veritatem, quam tractamus,nil refert ut specu tuostedit, quod ideo rerum imagines refert, quia occurrunt obstaculo plumbi, quo a parte posteriori speculum illinituri apparet ergo,
quod visio fit per diaphanum secundum omnes Philosophos: quomodo ergo istipo illant sitire diaphano viderem species rei trans parietem existentis aut incluse intra viscera terrae qua via & ratione poterit unque ad oculum per opacum & non diaphanum medium permeare e qua vi terra per- sorabum aut qua virtute lapides penetrabunt Etenim natura. radiorum visualium recta tendit, & in occursu solidi corporis opaci reflectitur, ulterius non persu: quod
speculorum experimentum notum iacita
Antipho ille ut autor est Arist. 3. Metheo. Antipho. cap. . aere vice medii atq; speculi utcbatur,& propter debilitatem visus peracrem videbat subtiles suae propriae imagina Iure. fractiones,vel ut idem Arist de memoria ct reminiscentia cap. i. phantasinata sic aecipiebat,acs essent externae res realiter &
verae cNistentes: quod Caietanus. I. 2. q. So. art. a. cum S. Tho.in muliercularum appa