장음표시 사용
221쪽
rur a terebro i cui copulamur: i secta i situl obstet opacum, aut tenebrosus aer ala oculo illuminatur: ubi utrunq; lumenAN-ternum stilaceti & internum vniuntur, ut ita fiat aptum videndi instrumentum. Spiritus enim animalis , aut lumen oculi egrediens visibilia tangit, palpat & explorat. ubi quasi tinguntur atq; investiuntur specie visibili ipsi' obiecti, & duo illa cocunt. ut unam celebrent visionem nihil enim aliud visio ei te dicitur,quam visibilis pereeptio obiecti non secus ac caeci solent baculo experiri viam, aut periculum facere, atq; qua eundum sit explorare et item qu dam paruula animalia &ansecta,ut limare dc id genus alia,cornibias quasi conto quo dam viuntur, ut nautae pertica ad locum nauibus oportunum exploradum : sic etiaspiritus isti, siue lumina visoria ab oculis micantia, tactis de exploratis visionibus quas revocamur & reuertuntur, quando sensio de viso illo contactu celebratur atq; perficitur. Ad hanc rem confirmandam no . ratis deiunt rationes aliquae. In primis, quo ex civit, niam secus magnitudines valde latae & v rate obie stissimae per anfustisiimum oculi neruum, ut videatur, subintrare non possem. MOX'. ratis i cuni contigat, unam eandeinq; magnitu- multitudi dinem ab innumeris sere videri, fieret igine specie turret innumeras smilitudines a se emitterum ret: quod quide statim dum auditur, im-3. ratis possibile videtur.Tum etiam,quonia in Gaexperim: Ienus inquit, in speculo res visa conspici-rospeculi, tur atque eiusdem fisura: at figuram ab
speculo ad oculum usque peruenire est impossibile , quoniam in ea reflexione non . seruaretur ea partium concinnitas, quae in ' humana facie conspicitur, quemadmodum s lumen essundatur : quamobrem. q. 5r. 3. de locis patientibus Galenus docet, neruos molles iactos ad agendum quales sunt optici alios vero duros ad ratiendum.
De Di- ducitur Aristot. qui quasi ab ipsa veritatemn iis coactiis est sibi dissentire, libo . Metheor. . . multis in locis, visum ab oculis trocedere
testatur& cap. 3.dicit,nubes es, a qua S lem versus frangitur aspectus ,& cap. eandem sententiam confirmans , quendam Antipἷο. refert Antiphonem, cui ob visus imbecillitatem istis reseangebatur, Sc cum molliter de mina me acute videret, accidebat
dum ambulabat, vi sui simulachrum a uersa fronte ante se praecedere videret cu-
illi contingebat, visionem ad ipsam reste- r ctia nam prae langore adeo ambecilla, te. - mrasq; modis omnibus erat visoria iacul- limras, ut propinquus aer speculi vicem prae- tui
staret, de proinde aer remotusi densus es- tris et, & tenebrarum, plumbiq; atque opaci - ossicium gereret. Eodem etiam cap. refert
de habentibus oculos humidos, qui per 'hyemem stante austro circa lucernam aris . .
dein conspicuit: quoniam cinquit eo - . urum aspectus pr. ae imbecillitate .celeriter refrangitur: dc subdit, nihil interesse aut referre , c5spectus extra immeatur & pr deat visus, an res conspectui obuia sit, stenim ratione viralibet, ut idem. eniat: ergo si utrumuis asseramus, ad aspectum S uisonis certitudinem nihil refert: va rius igitur videtur Arist .atque adeo immorito Platonem taxat. Quibus omnibus accedit, quod dicit Iect. 3 i. problem. pro
blem. is. dum quaerit, suare lusci contractis palpebris videant Respondet, id sane facere, Vt radius per locum sese depromens angustiorem , conrotar profluat, ne protinus ex
patuis proficiscens distrusatur: videt autem
is acutius , qui collectior frequentiorque prodierit: quibus ex locis videtur Aristori vel placiti sui tam celebrati aliquantulum oblitus, aut ob aliquam abiurditatem dissimulanter dc callide propriam sententiam praeterijsse aut negleNisse.Ve- Impureatum est haec sententia minus philosophi turumisca quam tantos viros deceret. Principio, maremissi visionis instrumentum in aere versar tur, fieri profecto non posset, ut quouis
flante vento non distraheretur interriam' i .ratro.
peretur proculdubio ipsa viso distractis visorijs radiis, quod minime euenire eX- perimur. Deinde, res i longe sitae min
res non apparerent: nam radii totam ipsam magnitudinem tangerent. atque palpa rent , cuius veram magnitudinem renuntiarent, quod experimento non videmus contingere et cum tamen e e peripatetica
sententia ratio in promptu si, quia distantioris rei angulus pyramidis oculum ingrediens minor est & eo acutior, quo longius iacet. Praeterea, quod ab oculo egreditur, 3. ratio. s substantia corporea vel incorporea si quare non absumuntur de diminuuntur oculi tanta substantiae prosus one, ut videant caelum, quod tanto distat intervallo'
222쪽
sane diuideret, vel penetraret, vel sen - sim & suctes siue & non subito Scin iii
stanti, ut videmus , procederet: si acci- 'dens esse dixeris eisdem' absurdis innodaberis , de praeterea Caelum a nostris ocussis pareretur, cum in Caelum usque suam ratio. 'visus protendat actionem. Ad haec, vel ra- dii ab oculis egredientes, redeunt ad irsos, vel non: si non regredi concelleris igitur nec renuntiare poterunt quae pal- . pant&bmgunt, neque aliqua ratione rei 'visae notitiam traderet si redeunt tum sa- corpora tersa atque polita videri po- terunt. unde contingit reste Xionem se D,& magnus mons neque longe, neque prope sitiis videretur , quod non sit terius
neque aptus, ut restectantur inde radii vis. t o. sorii. Rursum statim, ut auditur, ii m- trum esse videtur, ad visionem perficiendam lumen ab oculo egredi S cum ipso aere uniri , ipsumq; suae naturae contactu ad proprietatem suae naturae alterare &sc immutare , ut continuo visus instru
mentum efficiatur: imo unicuin videndi organum ex oculo & aere coagmentari:
quod tamen asseuerat Galenus in Platonis defensione lib. 7. de placitis cap. 9.&i . ad finem , de lib. i. de methodo meis dendi , &. r. lib. de causis symptomat. &lib. i. Prognost. sententia. Iy.& lib. I. de decretis cap. 16. asserit,& non solum aE-
rem sed etiam solarem fulgorem, ut ner cons uum ipsum opticum , sensifica facit. R .gare tamen ab his grauissimis viris libet, quare aer non videat, clim sens ficum stinstrumentum de organum Nee valet si dicant, radios hos visorios ab oculis egredientes non celebrare visionem in aere sed remeare ad eandem in visu perficiendam: quoniam nemo asserit,libere atq; a pror sito regredi, mim solum naturaliter mo- ueantur. Praeterea vel regrediuntur vacui . vel speciebus onusti: s vacuos reuerati dixeris certe oculus non habebit unde visione perficiaturi s autem oneratos diis Neris 3 sequitur, visonem fieri intus susceptione. lnsuper superuacanea esset huiusmodi radiorum egressio, siquidem illae
species a colore pro manantes ipsis non indigent, nec ut vehiculo , nec ut aurigat
quibus sat est , quod p r medium ex luminis illustratione actu perspicuum di sundantiir et ergo fictiliviri est , visum ad rem visam progredi, cum non tantum su. Peruacaneiiiii esse videatiat. sed etiam n- ieri necessitius iis , tentiendi organa v vG
adeo exteritari, ut prorsus ab Oleantur.
Τandent': neni ultis vos morer, hanc sen- 6. Ustentiam praestantissimi isti Philosophi Axpedientia reclamante, defendere conantur: cum contirigat in aere claro amule sereno xisdem nos affici coloribus, quibus idem
aer persectus est: porro si quis sub aer. iii
cubuerit, colore totius aeris petiundi uir .i M. quod de radio solari vitrum coloratum penetrante &'pe transeunte superius docuimus ergo si illa immutatio ab obiecto nascitur, qui fieri poteli, ut alia non sit
superuacanea maxime citius viso iuxta naturam obiecti. eitius est pei sectio, celebranda sit:& Arist. dicar,si,nq; n stura demonstret, frustra fieri perituri; quae fieri possunt per pauciora: qua e tota Philolophiae ratio uestrii itur , si c um agens stipsum sensibile, actionem sensui rei eramus. Proe Aristoti tamen bi: sufficerent μμ fundamenta , qvibus Platonis opinsonem A se . deturbare chiniendebamus ad eam Greg. ille Nisen. lib. . Vbi de viribus antinae dii serit , inclinare videbatur in linc enim
quoddam pati , expressius tex. 6s. Se lib. de sensu de sensato cap. r. quibus in Io eis eri prosesso determinat de hac re, ostendens, visionem fieri inctis susceptione S pasione. Vnde fit: , t opinio dc Sententia
pro oria Aristot. sententiae X his locis re ' Aristot. tenda sit, ubi de proposito. rem tractat dc Ῥηδερ
versat, non autem ex asiis locis,ubi re non tred dum excussa de determinata secundum aliorum placita loquitur: ob idque reincepta utitur sententia sua, pr sertim nonidum confirmata . maxime, quoniam Alexander dicit de etiam ipse Arist. eκ presigasfirmat, nihil interesse ad proposia problemata diluenda, utramuis partem ac ceptemus. Aduertendum etia in est, quod
Arist. de illo Antiphonte seu quiuis alius' esset, cui pri visus imbecillitate simultia ' προ-
chrum anteibat rationem reddit diui propinquus aer speculi vicem periride at ii remotus praestabat: ergo per λεcies ab '
ipso obiecto prouenietes, etiam in illo loco 'sentit Aristoti visionei i fieri. Nolo hoc in
223쪽
uino contrarias concordare,& in v nucon
bisneti piis repugnent, sani sciol unt i .vς Duin sero imul Ornnia pla'e confundunt, syncta duminiscent, di d quandam Iem
Periem reducere conantur,sunditus euela
Ru : quod eorum placita satis produnt uel mani iussant. Primum M me 'tum nsix in ii: nam vi cap. tr. ostE- de inus 1 comune est omyi sensui, reru spos ma eri fuscipere,& vi illic etiam
ostendem'. sunt in diuisibiles: atque ob id perspectuis ostendunt, omnes radio, pyrami is re rita dis indivisibiliter. concurrere .: quid erio mirum rati ,si vastissima quae q. res sim materia in liuissibiliter S intentionaliter per oculum ingrediatur admodum quoi ndum nisia cap. i et . ubi de hac spe erum indivisibilitatenaeam sent etiam dieam. EN eodem fonte diluitur se is und ratio: quiae si nausit nisi unica rei intentio α ima P,tamen in qRolibet puncto in
. N. . , iramide in ab apso corpore egredictem leoni nans, quod ex Perspectiva Sc Geometria compertum est. Nihil habeI eruditi nis tertia ratio , quae tantos lapiat & redo- Ieat autores: quoniam specieru proprium ea, non tantum res ipsas manifestare, sed etiam dissantiam,locum atq; situm: quod experimento iri speculis compertum est, ubi creditur , res esse in extremitate linearum r3dia liv. Idcirco species mouens oculum, ii osti l iiivisui obiectum os ludit co-io Vm ted etiam 'medium radium , cuius ipsa species est eXtremum: constat enim, nam si specula admoueris,imago ipsa proditior si cautem amoueris. distet
this antiquioribus Peripe tauto,qu's supra .citaui. Ad quartum suifici ,quae diAimus M. . In principio opinionis Acilio . in hac quae-issime, α pro maeti in qu st, dς modo amςiligendi Arisaeustimonia, quae rςquirc 44 est ex locis . ubi exacte de propositorem eNPendit, non e X lucis, bi Aulgarit
loquitur: qua ob causam vidcor mihi,me talia . mplecti peripateticam seruetitiam visionem patitone fieri di perfici. Vnde pro Arist.terminatur illud probum a. quod iis Ma de Titi sit ab aliquibus Platoni et Iubm diuid cau- sone insae sit, quod quis in nebuloso cre. degens, tubula.
prori imam nebulam non vi ψ a distatem vero conspicia UEXistimant. enim, visorios radios , dum egrediuntur, praeualere post ean partem propinquam atq; in proXimam, non tamen sic penetrare queant remot-m, qui est veluti corpus opacum: ob id visum Priale ipsum terminat, quia cum penetrare ob
i eduattingi potest et sicut etiam quili- aedii pu n ius potest esse angulus py- densitatem non possit, est uti color terminatus et quoniam ex in istione tenebrarum quaedam tanquam opacitas resultat.Miror profecto, quod non videant isti,quod pars illa propinqua lumine accommodante se manifestat, cum manifestare se non possit remota: ob idque quod distat,est conside- radunt ut tenebrosum di opacum aliquod corpus terminans: quia in propinquo per
Hiiquio; suspautem amoueris,distantior sit: v ii te fit ut Perspectivi probent, imaginos apparerem hocursu radi j visualiscum catheto, i l pst, cuna linea per pediculari. EX quo inserunt, altitudines de situs oppositos apparere,iluod docent arbores in sum inui pis existernes,ubi euersae repraesentantur: qua a propinquiores sunt radices ipsi aquae, quam rami,est enim aqua speculum natu rate .erso se atur debita concinnitas partium in aprare alia & ostensione speculorum. Obsecro videas demostrationes Perspectiu cirum,quas consulto prxtereo, non enim sunt huius loci, reperies facilius apud
unifornrater Sc distormiter magis emet ilia luminata , non sic videretur 2 modo autem videtur,quia visus vi in fine huius cap. dicemus non tantum est visibilis, sed ipsius etiam inuisibilis,est ergo tenebrarum: m uerit igitur a distanti tenebrae ipsum viri sum: quia cum lumen debile si,dc occulte tur visibile, inuisibile ipsum videtur. Pari
dicendi methodo solues illud aliud pro- ma de iblema de visibili, quod Od desini iam & μ e per
certam distantiam non videtur,& tamen si emo a Rugeatur rei magnitudo ideant cum non media i- sit aucta lacultas visoria,neq; medium ma- un claragis illuminatum,nec potentia,facultas,ne- cute a que attentio. Respondetur,id nmune in uere debere: quia ad extensionem bass itagior efficitur radius pyramidis, quoniam dilatatur, & in maiorem se protendit locu, idq; sensibilibus demonstrari potes: nam denarius exister u extra aquam bi non videtur sinς.aliqua variatione .nis scutella
224쪽
impleatur aquaisine alier tionei alia me di atq; variatione ipotentiae, statunn vide
aut, non ob alia nisi quia intenti octimiso denarii egre cliens ab aquamquam a
medio densiori , occurrens medio rariori, -- Cuium rectum non possit porrigi,ob meditis davellitatem incuruatur, adiit acud frangi - 4 ri. tura perpendiculari: quia clim medium lithi 2, 1 . rarius &magis luminis susceptiuum,natu-ὶ - aliter diuertit a perpendiculo: qua rationemn : basis dilatatur.&incipit visum sua pyramide attingere. Consentiunt igitur Arist. &- uuis Plato in duobus,Primum coueniunt,quod E mediunt lucidum dc perspicuum esse oporis, eis is Ma similiter consentiunt, quδd coloremate, dis inhaerentem astruunt. Sola tamen disse
iis / est de lumine ab oculis emisso, cum ab obiecto diffundi simulachra & imaginesses feat Arist.Philosophorum omnium facitu Princeps et non ergo opus est a lucente culo. lucem emicare, quae & medium &viubile alteret,& inde effecta alteratione, quasi in momento facta, ac per reflexione ad Geulum regrediatur: quaelibere & voluntarie asseruntur, ut plura alia a Galeno Mos citatis: legite Gelium lib. s. p.7. Pri Manum lydum lib. de phanta linatibus, Ai'sil ei noum lib. de decretis Platonis. Triouma, proxi diant atq; exultant Galenistae illius problem sua malis dissolutione, quare quidam res pro ouane iis Nime sitas aut modice distantes non vi
nivi vi- deamo longius dissitas videant Quod in
drantur. causa esse existimat radioru emissione,quet in propinquo est enicacior: actiones enim rerum naturaliu ui propinquo magis qua in remoto perficiuntur. sed hi in re alio- qm apertissima halliicinatur, cum eius causa non sicilla Platonis ab oculo emicatio, sed potius irradiatio , siue obiecti motio, quae quia mouetur spiritaliter , ad debitam actionem atq; accommodatam propqrti
nem aliqua distantia est necessaria: nam spiritus oculi imbecillus est,si paucus est atq; purus, propinquiora velut magis materialia probe non discernit: si autem multus si spiritus &crassus, distantia quoq; cospicit, licet non eXacte discernat,quod nototulit, propinqua quoq; videri. Sed respondeat nobis adit id de senibus dubium,qui clinatiora nomatum videant, sed exactius quoq;,quam propinquiora discernari quo tidiatia nanq; est eorum eXperientia, qui ad bicubi talem csistantiam literas legunt, quas non possunt ad cubitalem intercape
di item distingue iniba eritis iu
se ad diuidenduini missis a coturno dat spatium. Et illud itui aiae in in tui fiucaul)m huiusce trisonesta spirititu En
sione tri, aut lumini et cationein .aut que
visus alia quacunq; ratione prodeat i quia vitio aetati, imbecillus in illis culti sit,Pu-
cuni habet fisi ritu , α illum quidem iiii,
purum de senescentem qui in distantiora peius sane atri, eNilitis,qua in proeliatrii linra sese geretati usa igitur erit quis d visu, ianisitiscens,a multota hine quasi offuscetur, atq; ab specie ob propiἡqvitatevticinia soli, materialibristi dissipetur dita,
uatur,cum tam ea n distans lumen te ny ratnti agat, quatenus obi dicti intentio a motio magis attenuetur & spiritalis red -
dariam. tenuiores ergo redditae atq; essectae species illae , factae iunt, quam tanseruire possint visioni senum. ete iii in Ob debilit Ptem visas sortem immutationem a visibili ex propinquo factam tollerare nequeunt,
etiam si verum illud sit,quod hebetata po
tentia, potentiori egeat immutante iti rea-
libus A physicis actionibus: quanto enim magis est in potentia,tanto magis distat ab obsiem.
diget: sed tamen in his spiritalibi is actibribus, ubi debet esse vitalis i inmutatio,opόrtet sit certa quadam proportione altera pe rata, ut coagere pollet potentia,atque tuo
tioni obiecti correspondere. Quod quidem demonstrant oculis optime valente, qui purissime videntes a synceris, imam quo nacti videndi facultatem,res prope se siti atq; ad tres,verbi gratia, ligitos *ositas novi det, secus vero obiectas ad bicubitalem aut tri cubitalem distantiam conspiciant certe in causa illud est,quod requiratur illa attenuatio atq; ut ita di κerim) spiritali zatio,vt actio, quae vitalis est,sit proportiona-
.Vnde profluxit illud Aristo doginqui his libris atq; hoc cap tam celebratum, Se sensibile sibile positum supra sensum n Hii saxit sen- supra fensationem: quoniam semper est nec ellaria sum no fame dij intercapedo: quia color prius est dia- cit Uapham motivus,dc color ipsus vi ius non vi rionem.
detur. Ratio autem huius est eκ natura: stor Cur se Adine transtus ab esse materiali S phyli coibi Iupra ad effe spiritale & vitale: nam cum habeat ' u non omnino esse materiale in obiecto,non pin facit sen- test continuo fieri atq; constitui in illo spi- sanovom, rita litatis gradu ,. ut sensum mouere valeat i. fri ad ex naturali ordine irasciis ab esse ma teriali funai.
225쪽
adspiritala,&m mvirali cognatione sensus in ahq ad sensatuiti in actu: opus igitur
est medio des cante, attenuate,ut quais per luctus quosdam ducti apsa rei.mlcuo sen si in Sc fradatim immaterialior efficiatur, comparetq; quosdam sensim & paulatim maiores atq; maiores spiritalitatis gradus: usque adeo quod assendere valeat, ut intellectui immediata si t,ut ei subseruire possit: naturalis ergo ordo gradatim procedi : idcirco non potest sensus in actu,qui. spiriis
talis est,immediate speciem quan cunq re cipere, nisi su spiritalitati conformem atq; commensuratam non igitur sensus mouetur ab omnino materiali neq; ab omnii Q
spiritalu de hoc enim polliciti sumus.'atuas polletius disputationem habituros i sed
quod ad negotium praesens.attinet, mode ratam oportet esse dc coimnensuratam diu
stantiam. Mimis iuuat , quod quidam pro
Platonis dogmate pugnantes adducunt,mmilem esse sentiendi motionem motuum
impulsioni a ballista,quq rem logius semotam vehementius percutit, quam propei
sciitem, quasi facultas impellat lumina vi Ioria impetu quodam , qui ipso acquiritur motu iuxta nostrum philolophandi modum. i. lib. de Caelo teN. 8S. cum commodius multo sit, ut ista actio ab ipso proueniat visibili atq; sensibili quod potentiam in suam naturam transi nutare debeat, illamq; actuare quam a potentia, quae nec immutat neq; alterat obiectum,sed ipsum videt, quatenus ab ipso afficitur & similis redditur Deinde quanam ratione languida videdi facultas maiori egeret spatio ad impetum comparadum,ut dum pellitur, vim illam atq; impetum nanciscatur certe manifesta est repugnantia.
DUBITATIO Quare una res a duobus oculis visa, gemina non .ppareat
Sed c5munis est iam dubitatio,cur duobus existentibus oculis, unius rei non sint duae visiones hoc est, cur una res duobus conspecia oculis, duae non appareat nam quidam referunt, opticos neruos cancellatos esse & sese intersecantes, simillimosq;
esse. x Graeco characteri:& quia visio in media colunctionis parte fit,ob id una res
dupleX non apparet. Sed ad certὰ non probatur Vesalio lib. . de fabrica corporis humani cui cosentit Balbertas lib. . de fabrica corporis humanti . 3. ergo ex disesectione certum non est sis ita se cancellare & Hi tersecare,ut de rei unitate certi sic
tio fiat. Illud tamen in hac re certum est; in medio se adunare,& quasi corpus quodda luadratum constituere, ita tamen ut sinier in sim struiti prodeat non in dextrum,& dexter in dextrum non in contrarium: quod eN anato me & dissectione satis est manifestum: si tamen illa colunctio ob v sus firmitatem, complementi de abundantit gratia, ut altero clausa oculo spiritus animalis, qui ad duos ferebatur oculos, uni uersus ad unum suat, non tamen ut visi bile unum appareat mam si ita esset, pros cto non paruam postulationem haberet.
uare, duas aures cum habeamus at latis iendi geminentur organa, quae minime in Vnum concurrunt,unus sonus duplere non
appareat Alij ad unam reserunt pbant
sam,cuius una tale, i Ius de unitate rei certior redditur. Hi tame saltu tur cum de e terno sensu sermo sit non de interno , de phantasia ipsa nunquam adunat de recipieexternas imagines in se : pendet igitur ere oculorum situ, quem ubi oculi naturalem non seruauerint aut a prima generatione, aut nobis ipsis consulto S de proposito distorquentibus,aut morbi ratione ita ut alterius pupilla sublimior collocetur,ut unica axium superficies seruari rio possit, nec in unam bali in pyramides coincidant Decessum sit,unam rem geminatam & duplicata apparere:quare ediverso ubi a Xes pyramidum visualium in unam basim coinciis dunt di in v nam conueniunt superficiem, duobus oculis vita res conspecta simplex vi est & non duplex apparet. Etenim pupillis oculorum aequalem retinentibus sintum, ut neutra sit altior aut humilior, necesse est , idem visibile simpleκ apparere et quia ut ostedunt Perspectiui,ut apud Cinruetum reperies lib. I .c. 6.&. . acies duorum oculorum & axes conorum pyramidum in idem punitiam connectuntur in cesse igitura erit, eandem magnitudinem
viriq; oculo similiter proponit secus erit si altera pupilla deprimatur, altera sublimior si,quo tempore nihil simplex,sed gemina
apparebit.Qua de causa tu les, dum vident, grauissime offenduntur, plurimumq; laborauli
226쪽
borant,dum:caput distorquendo nitunturi pupillas ae litates costituere uti emine pos- - . . . . sint videre: sic ergo consectum ςst, ut vitio neruorum opticorum sit veluti mediata, materialis S remota causa , similiter & Ω- cultatum oculorum unitas. Sed has sequia itur & proxime determinat debitus ocul rum situs atq; positus,ob quem a Nium at que pyramidum coni in unicam cadunt siti perficiem atq; basis unitatem,quam immediate sequitur rei unius phantasia , ubi ad iupremam virtutem admota facultas visoria,non tantum reintegratur,sed perficitur curi - & magis determinatur. Oculorum componis ali- stionem in vacijs tunicis&humorib' de- quot cur terminare,Medicorum potius interest,qua. relicia. Philosophorum : ad illos vos remitto, cuia refert de hac re exactius disquirere atq; definire: maXime, cum ex dillectione plurima prodeant, quae neq; est nus iri muneris. . t neq; huius temporis neque loci. Similiter v . cui' naturae sit oculus,ignis eris,an aquae . : in supponendum est hic ex Arist.lib. I .de sensu & sensili cap. r.&.3.sat ergo fuerit,sic Onet Aristoteli, visionem fieri em motione
coloris in ipsum perspicuum,quae vitaliter in pupilla perficitur. Actum igitur est de
potentia vitaria, de natura eius obiecti, coloris scilicet & luminis, de medio quaterius perspicuum actu est, multis alijs circa.
sensoriam naturam in anatomen aut alios.
libros reiectis: habent omnes quaestiones.sita loca propria & peculiares autores.
DUBIUM De visone tenebrarum lib. I.
tex. a S. exactius. Paruula tamen superest dubitatio, sed
vere necessaria,nempe quomodo visus tenebras cognoscere vaseat Ratio dubitati oenis haec est quoniam si visio si intus suscipiendo ex motione obiecti, atqui tenebrae sant mera priuatio,igitur non poterunt ageret si autem viso fiat extramistiendo , visus no potest suum obiectum cognoscere, nisi intercedat species ct similitudo naturalis obiecti,cum qua coalescat lumen ab oculis egrediens:at tenebrarum nulla potest esse naturalis similitudo aut species , cum nihil omnino sint:erso tertio modo fiet visio tenebrarum. In oppositam veritas est peripae
tetica & Arist. sententia hoc cap. Pr senti, quam de singillis sensibus aliis capitibus repetit atq; resimith ς v m quenq; se' sum sui iraturalia elle obiςcti δH; 'Ppq si
ti,eX ea ratione generali & communi, quia potentia est oppostorum: igitur quae con-1picit visibile , inuisibile etiam percipit, ut auditus soni etiam est atq; silenti,,ua visus lucis atq; tenebrarum : quoniam s. MetateX. 4. unius est opposita speculari: quia
omnis scientia, s militer dc potentia unxiis est generis subiecti . I .Pos l. cap. 2 3. Oppo sita, inquit, ad idem senus pertinet di eiusdem sunt considerationis. Lata tamen est disserentiam modo cognoscendi: nam ob- rectum unaquaeq; potentia per n turalem
similitudinem, deprehendit, ct cum eo fit unum per seritaq; visis ad eundem modii loqueris de quouis alio sensu per se suum
obiectum, colorem scilicet aut luimen,per modum assirmationis sentit:contrariu vero sue oppositum, ut tenebras sub eadem lucis ratione quasi eX accidenti quodam cognoscit ipsa visoria facultas , quatenus cognoscit obiectum proprium , nςgatum vel priuatum,& per eandem obiecti amrmati speciem cognoscit priuationem,&ita potius per aliud quam per accidetis,qualenus potentia deprehendit suam quiretem &ab obiectono mouerust ergo per aliud notamen ex alcidenti: eade enitri species obiecti primarii & auirmati causi est cognoscendi illud,non quasi sit principiti repraesentativum, cum naturalis lucis similitudo non possit esse imaeo tenebrarum , sed ex illatione de per modum consequentiae:illo videlicet philosophandi modo,quo omnes assirmant, priuationem in praedicamento sui habitus reponendam , pyiuationem ex
habitibus deprehendi,cognosci atq; definiri: cognoscitur enim unumquodq; sicuti est, priuatio aute non habet aliud esse,prς- terquam quod habitum priuat.Vnde soluta sunt proposita argumenta: quia nec agit obiectum. negatum,neq; per se exiroprias militudine cognoscitur , sed per aliud quasi ex accidenti per speciem primari, de& amrmati obiecti, quatenus sentit quiescere se, no moueri aut assici:exactior enim huius rei resolutio habetur lib. a. teX.
Duabus abseluitur partibus, priori de vi- b i
227쪽
sus obi cto, posteriori de potent a:& continet sex ebuclusiones ad primum duas de finitiones,ad sociam dub cor vitia.
et ametu. Visio obi flum est visibile, *t color, sub c
a. Defini comprehenditur id, quoci Ominatum L C tio. Ar autem mortuus eius est, quod est a b pQ et. Desini euum. quae est ipsius natu . SP spicuum, Pliatis. nnus licuo Jod per alienum colorem viqibile estore lum scilica,quod sadliu diapbani, Crquali quidam eius color, cuius priuatio sent rene et .mn L. brae. Iumen non est c&rpus,neq; defluxus vialius corporis diuideretuerem,autpeuctraret, neq;
instanti Ῥt reipitur) medium illuminaretura
lore vacare ibi omne recipiens denudatura ni A. Con b . rura recepti. Vniuersa visibilia quae in lumine
videntur, in tendiis non j iuut sensum, nisis conclu, propter proprium fui orem et Color enim ρο μμ' a sensum non efficit sensationem, ouia nau 6 co' A. est morimes te spicui. Idcirco γνο sit vise patiente pi vimus Ius stinem, quare necesse est se
et οχοι ορ Modium, quod in Mμ estperstrium, in senis est are, in odoribus nomine vacat :Wisimitus natura a , proportionalis assedius, ac ipsa perspicut z. 3.
I LIB. II. DE ANIMA OCAPUT OCTAVUM
De auditu & sono, eius obiecto, atque
sono & auditu determinemus oportet. Est itaq;
sonus duplex: quidam enim est actu. quidam potentia sonus. Nacorporum quaedam non habere dicimus sonum,ut spongiam anam & huiuscemodi qua da ha bere, ut aes,&quaecunq; solida,
leuiaq; sunt: quia possunt sonare. id est, inter se,& auditum ,
rito post illam persectioiui secundum o itinet locum: nam sicut visus obiectum c municat cum supercaelestibus corporibus .
quod obiectis sensibilibus tactus , gustus: e atq; olfact' natura prohibitis est)ita quoq;
sonus, qui obtemim est auditus, ex mota locali gignitur, qui superioribus illis caelestibus corporibus secundum Arist. sente itiam comunis enterso vi sui,qui inter omnes sensus altior de dignior est,auditus nasturae propinquitate accedit: deinde spirit1lior est auditus immutatio, tuam sit ea;qus
ab olfactu, gusto A tactu prouenit: quonia
in auditu immutatio fit per modum inten
tionis,& ncm per modum naturalis fornis, uvi in gustu, tactu& ori turilii Mialteratio quaedam est naturalis: fit enim coloris im- . yid 'mutatio cum quadam fumali evaporati ne: qua de causa hi duo sensus maxime sue spiritales,& soli ad disciplinas percipiendas accommodati. Qua in re adhuc vitiis pro risus stat: quoniam ad inuentionem dedisciplinet diruρω- acquisitionem per se,quatenus rerum plu- sumis. res disserentias ostendit, utilior multo est, nisi quod ex accidenti, ii breues vitae nostrae ac perexiguas metas contemplemur, auditus nobilior est, pluraq; ostendere videaturi. cum semper aliena opera viedunx nobis sit,& externo magisterio dc auxilio egeamusmon secus ac homo equo digniores sed ad iter peragendum equus commodior est sic dicitote de visu oc auditu. Et praeterea quod licet audiendo quam vide-do plura addiscamus,eXac ius tame& certius visu quam auditu:ob idq; exactior atque perfectior est illa cognitio , quae visa habetur,ea,quae ex auditu. Multa sunt,q i suo debito ordine A rist. prssenii persequitur cap.ubi primum omnium de obiecto, deinde de operatione, deformis isc disserentiis atq; de instrumentis audiendi ius. serit .Principio ab hoc praesenti teX. a sono exorditur, qui auditus obiectum est, a quot auditoria facultas assecta,in propriam deducitur & prodit operationem est igitur
sonus alter a lai, alter potentia,Vterq; ab Aristo t. declaratur ex causis efficientibus, atq; ex propria materia illustraturmon tantum potentia est, im corpora, tuae sonare possent, in acre non se collidunt, sed sonus actu es,cuni percutiuntur. Sunt enim,
quaedam corpora inquit Arist. quae neutro modo sonu habent,ut spongia S lana,
ct id genua alia: quaedam veto,quae habet, qualia
228쪽
qualia sunt quaedam leuia solidaq; corpo ra , ut cymbala. Sed quaeres, qua ratione Arist. inuin actu& potentia diuisit, non autem colorem In promptu est solupotquoniam alia omnia sensibilia , prout latit ut propriis sitis subiectis, a stu permanenter . . Molor in colorato corpore, OTin odorifero , sapor in sapidor at verbii ii,
corpore sonante ut cymbalo, aere , arsen tO,Uthara, monochondo,n est tuli in potentia , quatenus sonus non habet perma-
n diem c stabilem naturam , sed in motu politam de degenerantis actione pendenteris,ut runc dicatur auditiam mouere,eui sit. Ex quq deducitur,qua re Aristo t. hoc iis loco, determinauerit de 'ni generationchqn in paruis natu ali sus,contra quani de diore,cuius generationem in parua hitur lia S libellum decolore reiecit imirum, quis d nus non trabeat vita in nunc dicebamus: esse aliquod permanens, sed fluetis utpote quod in motu circusefatur: atq; adeo opus fuit hic causam tangere so-ni,quae e X aliarum ta*ibilium qualitatum Seneratione non pendet: ergo cum alia sensibilia permaneant & fiant per veram alia terationem eri primis qualitatibus lib. de sensu & sensili de his determinatur ni telii generationem quae fluit Sc minime permanet, neq; exalteratione primarii qualitatum pendet opus erat statim de . ni re dc determinare , cum non habeat actu aliud aliquod esse , nisi quatenus se refert, O serua. ut immutet & potenti in perficiat. Itaq; bifariam sensibilia considerantur: uno mo- do ut in se habent aliquod esse absolutum ct permanens,& sic ad alios libros eorum generatio reserenda estiatio vero modo ut sensibilia sunt, ct sic erat natura eoru prae senti loco exponenda.Quod Arist. e Xacti sesime & subtilissime insinuauit in illa huius
teX.diuisione, nus,alius actu,alius potςntia:& tria ostendit corporu genera,aut trifariam fediabere corpora ad sonum. Pri- Sora meratio cur
mo modo priuatiue,quae neq; actu neque potentia sonare possunt,ut spongia & Iana , ct quaecunq, mollia sunt, quae nullum sane, aut debilem, aut obtusum edunt sonum. Alio modo positi u quod dupliciter contingit nactu Spolen tia,ut dictum est in quo autem sit sonus Armaliter out esse liue id est, in quo sit tanquam in subie Oto ut efficienti , et si in propinquis realiter,in remotas tantum intenuonaliter, si tim dicem H Quocirca tanus accides.om- δε-s nec nium sententiat, cum sit,non est aliqua exesi uali- primis quatuor qualitatibus,sed potius seMatas prima
cunila qualitas,quae tamen ablus quatuor nec extrprimis ortum non ducatinam etsi secunda ses esse qualitatem esse noli inficia inuritamen non chr.existimanius Minnes secundas qualitates a. primis illis otium immediate trabere: dura
enim corpora sola sua collisione sonum es ficiunt nullo accedente primarum qualita tum concursu. Qua de re recte dicebamusia sonum actia milium primum & propriam naturam in lubiecto, quod sonum eitae potest, nunquam habere,uili dum actu mo uel medium aerem,&in ipso subiecto potentia tantum est: erso etsi dum non senti tuti sonus in medio sit & habeat actu in prirnum de non secundum, quatenus sensibile est,tamen cum non habeat aliam genera tionem neq; aliud esse quam seri, non pedet a qualitatibus prinus et det eius genera κtione hic esse determinandum,merito docemus,postea vero exactius definiemus,si
habeat e si h permanens & quale sit atq; uti
Fit autem actu sonus, alicu - 1 t.
ius semper ad aliquid , & in ali quo. Ictus est enim, qui sonum' efficit ipsum. Quapropter fierino potest, ut si unum sit corpuris onus efficiatur: quippe cu aliud sit id quod verberat,aliud, quo
verberatur: quare id, quod so nat ad aliquid senati Sine autenitatione nuquam efficitur ictus, atq; , Vti diximus, no quorumui ictus corporum sine ullo discrimine sonus est. Nullum enim e
sicit sonum, si percussi suerit la-
ita di sed aes ,& quaecunq; sunt leuia,co cauaq;. Aes quidem,quia corpus est leue: coneaua ve
quia per reflexionem complures post primit efficium ictus qui'
229쪽
Σοσ LIB. II. DE ANIMA CAP. Vi II.
Aque Enumerat Arist.quae ad lant generatio-adD-n nem ut in Plurimunt concurrant & exigancῶ rnuti tur, & quot sinat illa corpora, qualia, bc in quo,quo modoq; collidantur,ut sonus edatur quod manifestat dicens, agens & patiens atq; medium necessaria este, Namsonus inquit alicuius est ad aliquid, cr in ali-qώο.ιchu emm est qui fonsi effrit ipsum: ergo
si ictus,qui sonum euicit, in soni generatione eis, duo corpora adcisse oportet,quo rum alterum agat dum percutit,alteru Ve ro patiatur dum percutitutasimiliterct ratione actionis & passionis duo corpora co- currant est necesse,vt. Iaib. de gene.cap. I. diximus. Rursum e X ipsa motus ratione, qui ad ictum est necessarius, colligitur,mO-uens debere esse di mobile,in quo motus amouente prosectus recipiatur vt. 3.Phys. X. 17. eae quibus etiam colligitur, ad so- Huni aere opuxetia: quia ictus non est sine motu,cum latio quaedam sit,molux autem
in vacuo esse non potest . . Phyi cap. 8. ergo ad soni generationem quinq; is a concurrunt , pocutiens, percuitum, medium, quod recipit sonum, motus localis, atque malibηs icius. Declarat praeterea qualia oporteat cor ub' esse corpori,qvadis nare valeant, aempe ut mili ' Ha letita sint,csic ea atq; dura: talia enim,quaera sonus, s lix per restexionem, post prunum complures efficiunt ictus, cum no positi aer in inius agitatus riciret: mollia igitur,t lana, nare non possunt , quia facile ςedunt prementim ob rarit tem facile transmittitur aer,ut ito positi percusiionem reserre,quaei mxana est soni causa t si autem inaequa-Ii i sint, virum non habebunt supersciem, unde unus & continuus resiliat ver, quod ad sonum valde est necessarium propter ςminentias de earios superficiei anfractust aer etiam qui V lde fragilis est facile destini,dispergitur atq; dissipatur. Ipsa etiam si aura plurimuin conducit ad tani generati tinem , ut tintinabula de cymbala ostendunt,quae propter cauas altitudines iteratis reperculsionibus plures faciunt ictus: quia aer intus exagitatus non valet exire: idcirco tiniunx, constantem quedam & dius ermanentem so seu essicientia : ergo in du- forum corporia in collisione intermedius aut uehementisis impellitur, maxime,si c ua sini Mi quibus plurimum undiq; concutitur , & vehementer corporis latera inua-dit,quet diuersos admodum tro corporum disserentia sonos eiaciunturimirum, si ela borata sint & leuiores assequantur superficies, ut vehementius possint aerem collidere,atq; ad orarum marginem propellere,qui iii mollibus corporibus aut in equa libui veluti debilitantur Sc hebescunt i idcirco in illis nullus est in virtute & potentia sonus. Diuersitas audem sonorum atque ldifferentiae ex varia corporum figura , natura atq; ictu cic collatione pendet, de quibus sequenta tex.fortasse vcrba suae s.
Praeterea, auditur quiden i tantis oc in aere,& in aquaris nec a Fr est autor soni, nec qua, sed opus est, ut i nteit sese solidorum corporum,atq; ad aςrc
ictus fiat. Quod quidem tum fit,
cum aer percussus permanet, neque diffunditur. Quaprop er si
cito, Vehementerq; percutiatur, sonat. Opus est enim ut percutietis motus diffusionem p r ueniat aeris, perinde atq; si cumulum,
aut aceruum arenae cum sςrtur,
Medium ad gener tionem soni esse aerem declarat,intendens manifestare, quod licet sonus in aere dc aqua fiat, nunquam tamen acr ut a Er , siue aqua ut aqua , causa
est Gni: quoniam ut in proximo teX.dictum est no emcitur nisi a corporibus duris,qualia aer aut aqua non sunt ideo di- est,in aere audiri taquam in medio,& melius quam in aqua,ubi sonus hebetatur & uasi obraucescit atq; obtusus sit. Quare signi fuat Arist. aperie, ad soni generationem solum acrem aut aquam non susscere sine alio autore aut causa soni essicienti: siquidem necessarius est ictus ad ipsum aerem factus,& non qualiscutiq; , sed repentinus, ut motus percutientis preveniat actis dissipationem S diffusionem. Quod aperto exemplo de vili bili similitudine ace ut arenae declarat, qui,si velociter latus sit S verberatus,sonat, si vero leuiter & paulatim , non sonat, ut si se iis in labatur, aut sensim percutia siquia dissipatur arena ante ictum. Idem accidit in aere, qui sacilius disso, α is
230쪽
DE CONCUR. AtD SONI GENER . αυ
dissoluitur atq; dissipatur ideo sonus aeris est prius percussi quam soluti: quapropter
sonus in aere est mo ut aer, sed ut nuxibilis est,& qui percussus ante suam solutionem resiliat,ut interclusus intra percutietia cor pora sonet.Huc tendit si te de cumulo lapidum, qui, quandiu unitus per aera se tur,si percutiatur,sonat, non autem si diutis datur rutata proprias inclinationes.partim sic aer,quandiu ex adunatis partibus con stat, sonum recipit, quatenus di lutione partium praeuenit.
DUBITATIO De concurrentibus ad pigenerationem t
Ε st in hoe loco dissoluenda dubitatio,
quae his textibus est valde acc0mmodata, nempe si illa omnia,quae apposita sunt,c currat necessari ὀ in soni generatione: quo niam videtur in sono e stecho eX percussi ne virgae in aere tantum duo concurrere, aeremicilicet percus lana,& virgam percu tientem, neq; ibi esse eorpora dura plura: smiliter pannus, qui corpus molle est, si vehementer & sortiter scindatur, acutum valde generat sonum : praeterea venti,qui corpora solida non sunt, non latum sonum non edunt, sed plerunq; maximum atque valde horribilem,quod istuanti & feruenti mari eriperimur, atque de ipso etiam to nante C lo: ergo non sunt illa omnia ad sonum necessaria. Vnica coclusione respondeamus, illa quidem omnia formaliter aut virtualiter semper concurrere et quia sunt duo sese percutientia corpora, ct est aer, inruo tanquam in subiecto & medio ictu, ti& si in ineptis positis duo duntaxat a
pareant r tamen vicem gerit duorunirna ob illam celebrem percussionem,quq aeris disii pationem praeuenit,& duri dc percussi corporis rationem subit aer: in scissione autem panni,vel ligni itisfissione aer trahitur ad locum replendum , ne vacuum admittatur, quod usqueadeo natura abhor ret,ut per hyperbolem ausus fuerit dicere Avicennas,quod ipsum etiam Caelum traheret ad loci exinanitionem tolletam Ethigitur iste tractus valde sortis & veheme lior multo, quam sit vaporis eleuatio a calido, aut grandinis descensio: tam igitur li-ῖni atqui panni partes violenta & veloci
scissione aperiuntur, aeris portiones, quae ad ipsa latera panni scissi Ec ligni assisteiabant, Vehementius conueniunt,& tata violentia concurrunt,v t sese inuicem collidat,eX qua collisione sonus causatur: atque ob id ipsa scinio panni vel f actio ligni non est soni causa per se, nisi fortasse remota , sed 'ipsa vehemens de cita aeris collisio,quq ha bet vicem ictus de percussionis: similiter ipsa virga aut corrigia,quae diiudit aerem,causa est soni remota & quali per accidens,Ve .lut aperiens senestram causa est illuminationis: percussio igitur & causa est soni promima ct immediata, ut in chorda citharae perculsio partium lateralium ipsius aeris,se inuicem ad latera chordς collidetium,causa est soni: & quia chorda percussa pluries tremit, spisiius S subtilius plures & frequentiores inus multiplicat, unde consonantius sonat, sicut in campana, ita & in cor pore cilliarae. intus quasi tumultuat aer, Scad latera continuo pluries invadit atque
pluries percutitur, & sonum quasi stabile
dc permanentem edit,ctim concauum coinlus instrumenta in uno latere percusium tremat, ct in alio latere sonus diutius rotineatur: erga aer ille fractus & congregatus qui semper fungitur ratione modi j nonnunquam etiam sortitur rationem Are his duo ratio, medii scilicet atq; percussi corpin cunentis, ris, ut cum virga.celeriter de Vehemqnt re ini percutitur : aliquando etiam tria corpora oemodii supplere potest,cum praeterhςc,quae diXμ raeti nismus,conditior em percutientis assequatur: babere ponam in ipsa ligna aut panni scissione, cum tessvehementer: ad vacui repletionem moue tur,rationem habet percutientis: igitur tria
illa in viris te habere potest aer. Similiter dicendum est de sono a ventis edito, ubi una eXhala uo percutietis habςt rationem, alia vero percussi,& aer medium est:& inseruescenti& aestuanti iniuri exsalatio per incutit, a mari autem repercutitur,& sc ambo collisa in aerem sonum redeunt.Toni- .,
trui etiam sonus ad percussionem & sci 'sonem exhalationis, quae inclusa in nube exitum quaerit,pers milis est sono edito in scissione panni, aut seactione ligni: ergo iri, sormaliter concurrunt corpora, ut in sono Gonsidera cymbaluaut virtualiter, ut inscissione panis bo' mo-m dc scissura ligni,vbi violenta aeris subim dos, quis' tratio ad tollendum inane sonum educite sonus 'va aut etiam collisione aeris ad corpus dura, rie e civi in voce: aut constrictione,ut insalijs,aut tunsist