장음표시 사용
261쪽
est potentia. ad recipiendum odorerm.nam Pcr te ratio Organi cuiusq; sensus potenti tristein duit ad rationem ct naturam ita proprii obiecit: dc sicut vitus ad colorem cc iuc. ni , ita S in uni reum sensoria, re cepta specie, evadunt tuis obiectis similia: . eadem enim forma obiecta asticiuntur, a. qua perficiuntur & actuantur: sicut supra obiectu viximus scias u ui agentem excludetes,icii 'ritin ubile persectius ei te sensu,&. 3. de anima με. μή cap. i. ostenditur, intelligibile persccitus Παπω. eue intellectu ,etiam demente Aristotia Ia. Me t. teri. s L. quoniamJordo obiectorum est ordo agentiunt perfectionum, ordo autem potentiarum passiuarmn est ordo
In hoc cap. Arist. de natura odoris,m dio & modo odorandi, posita dissiculis te, p*r quatuot wnclusionea determinat.
uero corpus etiam id, in quo tanquam in materia test ipse sapor,
est,quod eu tangi bile quoddam. Quapropter si etiam essemus in aqua, dulce sane sentiremus in ipsa postumo non sensus illius nobis per aquam, tanquam per medium .esset, sed. quia permiasium illud esset cum humido, quemadmodum in potibne fieri
detur, quod miscetur, neque do fluxibus. :
ilio: Licet difficilesit,uos exacte de odore iudicare,
rate eLethyctius Iciliceripserus,etsi diuersi Indoret ob Gersam odoratim composit em quibusdam enim clausum'tectum est. quibusdam vero apertum sensorium. inarus est mimo siccus iis porret Pater, quia odor es asin*ci. Ρost iractatum de visu,auditu & olfactu, GHλυ- determinat Arist. de gustu tria, nicti pedx iis deSbi
obiecto,emiq; medio,atq; Urganu, Vt din nae. Orina praesens ere praeexistenti sat cognitione. incipit aute de medio tractare,quod cum omiu se iiiiii commune sit, per mediu aliquod te mire, extraneum. st siue intraneum et actu inq; sit de tribus sensibus, qui L: edi m pcr medium extraneum suas obeu ut sui ctiones: iam de gustu, qui ctim quidam tarctus sit, perinde ac tactus inedio intraneo indigebit:causa autem,quod gustatio fiat per medium intraneum , haec est, quia su stabile tangibile quod dana est: hoc autem ex eo pendet, quod corpus ipsum, in quo
nriditas vero una est de quatuor qualitati bus primis, atq; adeo tangibilis est quali- tas. lox tacitae occurrit obiectioni,ne quis d cat,quod si mel dissoluatur in aqua, dul-
Ustabile aute est quod dam tangibile. Atque haec est causa, ut ipsum non sit sensibile per medium
tactus tali medio Percipit. Emm
ce gustabitur Wr.aquam ipsam tanqua in per medium eAtraneuiari dicitq; aquam Ii iam non posse esse medium gustus,quia aia secta est sapore: mediu vero gustus, t pure, syncere atq; fideliter sapores gustui renui taet, ab omni sapore immunis elia debet: quare dulcedo illi est in aqua, non secus ac in potione quadam. Uemum tacite Demo Dem criti sententiam refellit,quod color non vi. ritu detur medio permistus per defluxus quosdam uti pie censebat quia colores,inquit, non propter hoc videntur,quod corpus coloratum realiter medio admisceatur, aut aliquid ei' aut atomi realiter in mediu de
262쪽
a. DE UNIT. GUSTUS CUM TACT. as
suant, sed tantum per intentionalem qu1dam & spiritualem immutationem v I c. p. dixi idcirco oculus colorem non perci pit, quo aeris aut aquae aut alterius est diapham , sed vi corporis est colorati distan
tis. Sed ut haec exactius eXpendamus,operaepretium erit, prius literam teri. sequen-.tis InterpretarI.
T . io 1 No igitur ut est ibi sic & hie esse de medio dicere possumus:
nullum enim externum est medium, ut diximus. Vt autem visibile est color, sic est gustabile sapor. Atqui nihil absq; humi
dita te, saporis esticit sensu . sed omne,quod ipsius esicit sensum,
tetia nimirum habet, ut salsum: nam & ipsum liquescere potest facile, & linguam,ut patet,cum liquescit, humidiorem efficere potest.
Vult Arist. colorem quidem videri ut est
in obiecto,non autem ut est in medio: eodem sane modo est visibile color & gusta- Estrastra bile sapor. Comparatio non est in mediore stiris videndi & gustandi,sed in obiecto, quod siana odiis cui color obiectum est visus, qui ii ne lu- intra am mine non videtur, ita sapor obiectum est rei eo gustus, qui sine humore non gustatur: etenim sicut colori luX ratio est ut videatur , ita sapori humiditas exigitur ut ratio quaedam gustandi, quae facit actu sapores, non tamen eXigitur ut medium ad gustandum , sed est velut actus medii, scilicet linguae,sicut lume est actus medij, nempe dias diuae phani. Quare natura provide linguam sa- μιρο liua prxparauit & affecit,ut gustare posse-naura. muscideo humor ille lingini,quo omnis sapor est perceptibilis, ab omni sapore est denudatus & immunis: alioqui non esset saporibus ratio,sub qua 'ustarentur: sic lux siue lumen non est medium videndi, sed actus ipsius medit diaptiani.Quamobre ii
quit,sallum,ut cinnamomu, piper,zingiberct quicunq; talia gustantur, etsi actu sicca sint,poteua autem humida sunt,id est, pro
xima ut humectata gustetur: lingua autem L
neq; debet esse nimis humida neque sicca,
sed quae mediam retineat constitutionem podc naturalem temperiem ab omni denudatam saporemam si alienum admisserat, ni- . .
hil praelibabimus nisi eo linguae ct saliuae sapore assectu: si autem acida iit,nihil omnino gustare poterimus, sicut nihil in obscuto videmus sine lumine. Vtrunq; dum se-bricitamus di aegrotamus eXperimur, nil enimio humore atrae bilis reduesiue omnia amarescunt,nuc vero arescente lingua nihil gustamus: ergo saliuae munus est gusta bilin actu humida efficere, ut gustar i 'Meat, sicut lumen colores visibiles actu facit vi- uo deri.Mens igitur Arist. est, quod lium idu in sapore non si medium & vehi tu con- niunctivum saporis cum gustu,sed ratio sominalis, ut luX colori. Quae Arist. compara. OUeru tio inter colores & sapores valde est pon- Δ fisi derada quam nos ad alios duos se illas ex- nae pias. tendere pollemus: utenian ad gustu & vi- ram Grsum se habent humiditas & lux, sic ad au- ex sis. ditum motio,& ad olsamam evaporatio, quae ratio sutit audiendi & olfaciendi.
In his duobus textibus contentio est in uter Arist.eX postqres, quid velit dicere cum asserit, gustabile quoddam esse tangibile& gustum quendam tactum: cum flare nopossit Pauli Veneti sententia, gustum noli rene. rei esse speciem dillincta a tactur quis iste ase ruunserit, consequenter non esse nisi quatuor sensus externos, quod expresse est contra
ratione dc ipsum Arist. Neq; placet quod Ir' Ioannes de Ganduno dixit, tactum & gu- tur Ioaa. num materialiter conuenire,disserre tame de G ratione & forma liter: quoniam vi cap. . dura. de distinctione potentiarum dixi & cap. s. de motione sensus a Sprio sensibili quis'; sensuum propria ratione per se a suo obiecto mouetur: distinguuntur ergo isti duo sensus,neq; unus sub alio est aut in alio includitur, ut vult Gandunus. Praesens locus citetae non est tam accomodatus ad determinan- Uriatidam opinionem Caietam ponentis plures quam quinq; sensus exteriores: de ea in sequenti cap. tex. II r. Ita. II . ubi Arist. agit de tactuum pluralitate, disputabitur,& quomodo hic dicat, gustum unam ei e tactu, speciem.Communis dicendi modus
263쪽
ctamnis est, austabile esse tangibile: quoniam ρο- quo - stus sine tactu fieri non potest,ut. et . de ρο- μludia neratio. cap.6. Sc. . dissinit Arist. Ita collis explodi- sunt medio interno gustum fieri,quia tantur. sibile no sentitur per medium externum,
stabile est quoddam tangibile t ergo D sabile non sentitur per medium eXternu: sed iste tactus improprius est & translati-tius,quod attinet ad rem praesente, ubi non de naturali tantum sic enim omnis sensus fieret per ta ctum sed agimus de tactu mathematico dc quantitatiuo reali secundum proprias ipsorum sensibilium naturas. In-xer ibilosoplucos interpretandi modos,
Gusu se quos Arist. in praesenti instituat, unus est, se tu Em quod gustus su tactus quidam, ni tru eX triplici se similitudine & comparatione, quod adeo su persa amnes Sc germani sint, ut uterq; sentiatinita. medio quodain intraneo, experti & immuni ab eo quod gustatur vel tangitur, ut volit Arist. asserere, neutrum istorum duorui sensuum fieri per medium extraneum, &, ita identitas refertur ad modum medit,ide verificatur modaliter:quoniam gustatio fit quodam contactu saporis. Alter sensus est verus etiam & peripateticus, gustabile ideo esse tagibile, quia sapor in huiuido est subiective: humidum autem tan&bile quoddam est,& sine humido sapor no sentitur, ut iam nunc dicebat Arist. quare vimas resertur ad subiectu sapori,& rationem gustandi, quae est humiditas tangibilis qualitas. Tertius sensus verus etiam e X natura alimenti deducitur vl. 3.de anima cap. I 2. tex. 64. quom a gustus sensus est alimenti, alimentum aut e non alit,nisi corpus , pilam tangat: ob idq; colores, ores S solii non nutriunt,&.2.degene.cap.8.eri eisdem sumus de nutrimur et unde identitas ad modii Summa refertur. Quocirca trifariam gustus dicitur
istis quidam tactus,& propter similitudinem atmplicis tinsedi obiecta ex parte medij.& propter interra ipsum humidum , quod est saporis subie- sums' ctum ex parte obiecti,& propter conditi tunsi. nem & naturam alimenti e X parte modi, tametsi semper realiter Sc forma liter atq; essentialiter specifice gustus distinguatur a Gugu et tactu. Quod iterum sic ostendo ex obiecto: MEUst, siquide in eadem est proportio obiecti ad ei Adis obiectum,quae est potentiae ad potentiam: ferunt. sed obiectum formale gustus de obiecto formali tactus non potest dici propria de Drmali praedicatione: ergo neq, gustus de tactu aut ecotra essentialiter praedicabitur,
neq; ratio unius cum ratione alterius conuenire poterit,cum unusquilibet sensuum propriam rationem a proprio S per se obiecto nanciscatur: gustus igitur dicitur elle tactus iribus his modis iam adductis quoad modum aliquem accidentalem,non tamen simpliciter Sessentialiter quoad potentiam aut obiecti certe si sapor,qui g nus est obiectum, non est qualitas perserrimo tangitalis neqi yna e X quatuor primis qualitatibus, quae sunt obie ctae laetus, neque gustus erit tactus ealiter atque sol maliter, sed solam uiodaliter. Quo sensit
quod circa tactum per se primo est tempexantia & intemperatitia a 'vero clic, vinum non nisi per se secundo , ut scilicet intactu. Sussus iura datur: quoi modo gustu
est tactus praedicatione causali, quia causatur eX tactu,non autem praedicatione ait eoa ct formati,ita ut gustus sit tactus,ut ii mo est animal. Sed redarguit Caiet. quod sapor sit qualitas tangibilis. licet si qua i-tas secunda sicut mollities,quae ess de qualitatibus secundis:ari; ira gustum quedam tactum dicit, ct plures docet species esse tactus: sed de hoc ut dixi cap. sequemi diseserendum,dum modo interim scias, i et num errare dum hic ponit tactum genus esse & plures liabere species, Vna quarum est gustus, de quo hic agitur. A d quam sei
tentiam alludere videtur Commentator cum dicit, gustum esse partem quadam aut speciem ta ctusti deo scut ubicunq; est homo, est animal ct no econtra, ita Omni3 pi sus est tactus,no tamen ediuerso,quia gu-sus sine tactu reperiri no pol est: ta eius autem a csteris sensibus bene separatur,ut in conchylibus,quae ta ctu percipiunt alimen- Ium,quo nutriuntur instar plantarii & vegetabiliu .sed no intelligas cum ipso Auer-roe,gustum esse speciem lactus,aut partem
subiectivam logice aut metaphysice, sed solum vult,quod physice loquendo gustus
praesupponat tactum ut sensuum omitium fundamentum, ct quod gustando plures ercemus sensus,ut gustare non pol simus ius tangamus. Et si qiuaeras, stus est qu tam tactus iuxta secundum sensum et quia sapor sundatur in humido,quod est ianui-bile,sed odor landa iuran sicco,quod est iagibile: odoratus ergo erit quidam iactus Respondeo, quod siccum in odore de hu-ividum in sapore habent se instat sensibilis
264쪽
44 communis, hac posta disseretia,quod sensibilia contuma vi cap.6. dixi sunt veluti causa viuuersalis S communis materia determina,, ideo cuin sentibili proprio unain producunt sensatione modali tantum diseserentia: sed huiuidum in sapore dc siccum in Odorctat veluti causae particulares,quare non producunt eande sed diuersam sensationem secundum rem: quia sapor gustu afficit,huin idu vero tactum mouet,qui sub gustu lateti. spargitur enim sensus taci' her
totum corpus,& odor odoratu ericitat, sic
cum autem ibidem tacitu pellicit S pungit, vi intelligas differentiam esse pecifica in inter hos tensus: idem dicere pomum iis demotione in auditu es c uaporatione in otia tu, na ea deest doctrina. EN his ad propositum scrupulum satisfaciedum, nempe lobiectu gustus sapor est, ut nutrimentu co-iundium per medium intraneu,m odoratu vero tactus est generalis S aduentilius, virtualis & naturalis,non mathematicus, quia fit per mediu eXtraneum et aliter ergo ossa auari
brae)sicut igitur visus visibilis,&inuisibilis est,& auditus dimi
liter soni, silentisq; , quorum at terum audibile,alterum inaudibile est,&etia soni magni perinde, atque splendidi visus. Nam ut paruus sonus modo quod a inaudibilis est sic etiam & magnus, ac violetus. Inuisibile vero mul
tifariam dici solet: quod da perinde dicitur,atq; in caeteris etiam,
id quod impossibile est: quoddaboc pacto, ut aptu quidem sit id
habere quo videri possit, illo autem careat, aut habeat remissi Θ, vel praue, ut informe dicitur, aut indoctu. Sicut igitur visus, cium i agit siccum,quod ςst in Qxς, ης ps i n i uam, vi si b it is, & inuisi b ilis
est,& audi tus similiter: sic & gustus gustabilis, , & in gustabilis est: quod quidem aut exi guu ha
bet, aut prauum, aut vastantem
potabile,& impotabile esse prin
cipium: utrunq; enim gustu p icipitur Uerum alterum est prauum, gustuq; deii stati alteria est. amicum fiaturae. Est aute pol bile, gustui cum tactu comune.
Prolixior hic te X.est quam par erat,sed in sapore intranee, realiter &tage n do.Quare tres priores sensus,qui uti- , sunt ad bene vivendum & coducunt adlaene esse animal tu, per in ediu extraneum sitas perficiunt operationes: duo vero postreini gustus scilicet Sc tacitas,ut necessarii ad eme Sc ad vita, per medium coniunctum.& intrataeum sua munia absoluiit. Quo fit, male Granatensem cotendere hoc in loco, tres priores sensus, visum,auditum &'olis. aiam per medium etiamtraneum sentire: quoniam male computat pro medio invisu tunicas, in odoratu os illud perforatum
atq; naena lage, dc in auditu naturale & insitum aerem:cum re vera ill sensoria sint ct organa,in quibus residςt sensis ea iacula. tas: qui etiam male pro se citat Plutoponii, quasi ita senserit: tuae supersunt di desiderautut exsequentu teri pete ad - . l
'At vero sicuti visus est visibi ilis & inuisibilis & tenebr na que sunt inuisibiles quas etia vi sus discernit)& eius quod valde splendidum est & hoc enim in
uisibile dicitur,quapropter non eo de , sed alio modo quam tene
iam ex dictis cap. Ax proNimo c. .leX. 96.3s iis est liquidus .cui' doctrina in omnis en sola te patet: siqui de bilinis sensus non mo i sui est proprii obiecti positivi, sed etiam s sui contrarii be prinMiuit quare gustus erit gustabilis & in gustabilis. Et cui ripliciter dicatur ingui labile , licut inuisibile &. in odorabile : deniq; in omnibus, quae se-:cundum potevtiam & impotentiam dicu-ι ritu, ut de impossibilK i.de C lo.teX. i I l. Sc lI i .dicit,quod omnino no habet, aut pari, aut praue habet: omnia constant,&lib y. de Aium a seM: t. amplius illustrabuntur t
265쪽
Id rainen quod subdit de potabili & impotabili,quod videtur esse principium , dit si cui cultatem habet. Non enim facile diuina et tit, bis, quid sibi Aristoti velit, cum multa ab Iubia scu eius commentatoribus hic adducatur, quae rus ιύ - licet vera sint, nec proposito sunt cosenta με δε nea, nec rei consequentia prae se ferre videntur: certu enim est quod dicunt, potabile de impotabile se habere ut gustabile & ingustabile: item nemo ambigit, potabile esse
gustui cum tactu commune ratione mate
riae , humidi scilicet: quid tamen id consequentiae habeat ad id, quod praecessit, non video ab expositoribus tactum ne dum eXplicatum: n.im quod potabile referatur ad gustum ut dicit Granaten. ut non tantumesculetuum, sed etiam poculentum sit gustabile,certe nihil noui continet aut dubii. Quid3 quod Arist.mentem non assequitu O ima iste. Idcirco mihi ipsi coniicio eX analogia utoris saporis ad colores superiori te X. adducta, mentu- in qua perpetuo haeret Arist. sic rei contis, quaese sequutioncm tenere,quia tetigerat de gu-
tu pessici potabile potabile eis principium, e.
tun quia poetabile principium est sui labilis,lm- potabile principium in gustabilis: hoc ideo acciri , quoniam pothbila coli sis it in hu-i do sine quo nihil gustari contingit: cum ergo materia sit principium rei, ita humidum quod potabile ςonstituit,principium est pultabilis ut materia,& puncipiu etiam est ae ravo & forma, sicut lumen principita ' ratio forma is, qua color et videntur: itaq; potabile, id est, humidum & materiae
est gustus, qui poterit a tactu percipi ε& si
humiditas est per se tagibilis qualitas, pro culdubio ut sic a gustu non attingetur, nisi absone sentiat ille, quod humiditas & sit s sibile commune & proprium 3 Humidum commune dicitur gustui dc tactui ut dictu est quia lac us tangit liunaidii per se & maliter,gustus vero quasi per accidens subiective dc materia liter, luatenus percipit sa pore,qui in humido est omne enim gustabile est in aliquo tangibili,& omne gustare et praesupponit tangere: cum impossibile sit, laias Eae quod sapore gustemus, quin tactus sentiat plicatur. illius sep humore: quare sicut prius na tura est humidu, quam sapor,prius quoq; natura tangere antecedit gustare, ct tactus naturae quoq; ordine gustu praeit. Quo sit,
v t inci' de gustus materialiter in lingua co- currant,& iii eo de loco diuersae sunt pol tiae,sicut in oculo & odoratu concurrit eti1 tactus,& dispositio tactiva materialis est &fundamentalis ad reliquas: quavis enim in quolibet membro sit tactus, gustus autem pnon est nisi in neruo linguae, ut ita intelli
Sas,quo modo gustus sit tactus & gustabile
tangibile materialiter & modalitem. potentiae tamen ipsae gustandi & tangendi sec dum se, suo'; a eius atq; obiecta essentialiter & specifice disserunt, sicut alii sensus. S
At vero clim gustabile sit hu rix. io in idum, necesseeli & instrumetum sensus ipsius neq; humidu . ,
esse actu, neque etiam tale, ut hu- 'cisoritiae atq; adeo utriusq; principii ratio mectari non possit, humidumq;
POsitioneni eN sequenti tere. pete & haee rς pati tui enim aliquid guillis coniunge. Quod autem addit Aristoti lautem potabiletu uicum tactu commune, idem est quod a principio capitis dixerat, Guilabile autem est cumdam tori bile, oeci
patet tergo textus Oc mens Aristotelis liniquet,&consecutio rei satis cosentanea est:
potabile sane, ut humidum saporabile ad sustum Iut tangibile ad tactum refertur. Didi' re Quocirca i mirabiliter lapsus est Egidius pris IRomanus,quod potabile,id est, humidum, sit principium saporis gustui ct tactui commune : quoniam licet tactus percipiat humiditatem priua o ct per se, gustus autem non nisi secundario quatenus est saporis subiectum. Sed quis non videat opinionis
falsitateuitiam si s porsensibileproprium
humectari autem actu ita. au te humectari, ut eius conseruetur,
cum humectatur,& ratio. Signuautem est, linguam, neq; cum est valde sicca, neq; cum est nimiuhumida, sentire. Is enim tactus
sit humidi primi, perinde atque si cui a praegustaverit quispiam
266쪽
tantibus fit, quibus cuncta vi- dentur amara, quia lingua sentiun r. tali humiditate reserta.
Praesens teX.attestatur illationi & expostioni nostrae, quam praecedenti teXIui adhibuianus .ialis enim est contextura, quod cum hunudum,inquit,vi dictum est, sta
bili sit principium,ipsum quoq; gusius sensorium humidum erit inpotentia: quandoquidem tale est pastiuum in potetia, quale .H actiuuin actu: est ergo gustus humectabi- , , di tis,id est, ut facile humidus euadat, quia est in potenti apropinqua talis:& cum gustare sicut sentire sit quoddam pati, perfecta rasesione & recepta in actu similitudine obiecti, sit ipsum sensibile secundum specie ut
supra cap. s.de sensu diximus,& de intelle- ctu dicemus. 3.lib. de anima ita tamen te perate humectari gustum oportet, ut eius ratio & costitutio minime lidatur,sed coseruetur. Hinc sit, ut vitiosa sit lingua,in qua extreme humidatas aut siccitas redundat: utroq; enim modo gustus impeditur , ut in praecedentibus e X positum est: saliuae ergo humor in lingua residens, eiq, naturaliter insitus , actu nullius est saporis , ut omnescimplet sapores participare &praelibare valeat. Et Autor ex quod in praecederi teX. coepimus dicere,bu sinone naidum principium esse gustabilis, non est praecede- ita accipiendum,ut sit obiectum, quod guris rex. satur,sed est principium partim passivum
ut materia, partim activum ut forma &ra
tio: sicut enim supra cap .de lumine diximus, requiri propter medium & propter obiectum nam in colorib' etiam inclusum est lumen eadem analogia humidum in
gustu propter obiectum & propter ipsum
medium exigitur:sed si referatur ad Laporem,qui est obiectum,habet rationem passivi& lubiecti in ordine autem ad mediu& linguae carnem,rationem habet actus &formae: sicut lunae facit actu colores & ac est diaphani,ita humidum in sapore passi-uum est, ideo indifferens, ut per activum determinetur ad diuersa: similiter humor linguae immunis est ab omni sapore, vi aptus sit ad omnes percipiendos: non secus ac aqua nullius est saporis, sed indisse-
A. reus & Inde terminata, ut omnes percipiat
2 subeat iuxta conditionem mineralium, per quae transit. EX quibus omnibus se- Mtantiquitur, linguam instrumentum esse sen-delis . tiendi, vi. i. de Hist. animal. cap. I s. & .
clarius. r. de partib. animal. cap. II. Vbi . i
varios motus linguae , fines Se usus docet: utimur enim lingua ad diuersa, ut aere ad , respirandum S loquendum , ut Aristota lib. I. de Hist. animal. cap. I i. Uadendus est Galenus lib. t 6. de usu pari. cap. 3. sed omnium diligentissime Andreas Vesal. lib. 2. de fabrica corporis humani cap. 19.&lib. , p. cap. I 6.& lib. 4.cap. 6.ubi neruus linguae ere dissectione ostenditur ad gustandum praeparatus,musculi ad motum S locuti nem creati declaranturi. caro eius fungosa, rara de soluta demonstratur,ut me diu se tiendi esse possit. Inde ea quaestio e medio
tollenda, si gustus in apice linguae sit, an in ipso palatot de quo Plinius lib. II. cap.
Species autem saporum ita se- M.tos se habent, quemadmodum colorum. Dulce nanq; ,&amarii, co-traria silmplicia sunt: haeret autem dulci quidem pingue,ama -
ro autem salsum. At inter haec
collocantur, acre, acerbum, acidum, atque acutum: hae nanque
serὰ disterentiae videntur esse saporum. Quare gustus quide instrumentum id est, quod est potentia tale: gustabile autem id, quod ipsum actu sacere potest.
Septem docet esse saporu simplices sorma, nam de compositis nulla est certa ratio, neq; habet finem coquorum ars'&h minii libido,quae plus tullo mire excreuit quas in presenti te X.enu inerat, S de sensu& sensit. cap. 4. declarat, ubi, Deo dante, latius prosequemur. Nunc autem sat suerit Septem
admonuisse, primo, cuiuslibet sensibilis sunt fato proprii septem esse simplices species: nam res tu i , a sunt duae extremae primae contrarietate , septe inlaquaru
267쪽
quarum una est intermedia per aequalitatem aequi distantiae: inter hoc intermedium dc unum extremu una est cotrarietas, altera ad alterum: duae ergo intercedunt cotrarietates, do ita cum aliis prioribus resultant septem species ab Arist. enumerati hic de qualuo selisibus vera sunt, de tactu in sequenti cap. dicemus septem ergo sunt rationes notabiles immuta di gustuin &quelibet sensum dempto tactu, pingue aut est dulce,aut parum a dulci declinans. Deinde de origine saporum disserendum non est, qua nuis inter Galenum & Aristot. sit controuersia. Placet enim Galeno sapores resoluere ad qualitates primas : quod habet in Philosophia dissicultatem, & est contra sterio isticam doctrinam. l. Post. cap. s. ubi docemur, ex proprijs Sc per se sumendam esse rerum naturam Sc distinctionem, non ex communibus de quasi extraneis: sunt igitur prima contraria in saporibus amarum de dulce,ut docet Arist. ad quod alludit D. Iacobus in sua Canonica cap. 3. nunquid sons de eodem foramine emanat dulcem Sc amaram aquam ubi inter amarum & dulce contrarietas collocatur.Co cordia Pauli Veneti & Granatensis, quod ad nutrimentum si referantur sapores,amarum di dulce sunt prima contraria ut Ari- sol. dicit si autem ad qualitatem, sic dulce
tenet medium, ponticum autem S austerum eXtrema sunt contraria: conciliatio,
inquam , ista locum non habet, quoniam sapores in ordine ad nutrimentum relati, tactus potius passiones sunt quam gustus: non enim negamus , Galeno sapores eκ qualitatibus primis oriri, sea cum Arist. assero, quod undecunq; veniat primaeva
sua origo,contrarietas tamen sumenda eκ
proprio genere, nempe in ordine adsu-stum, quem sapor natus est primo immutare t Sc ita de sensu & sensit. sapor definitur affectio quaedam, quae a sicco in humore genita, gustum,qui est in potentia adactum, demutati videte hic Caietanum de Thienis, qui tres de hac re resert opiniones , quas loco citato , Deo duce, examinabo. Absoluit Arist. considerationem de gustu,quia talis est in potem,quale gustabile in actu sapor igitur actuat & perficit gustu ideoq; ipso est sublimius & praestatius. Plato in Thinato sapores ex rati ne aggregandi Sc cogregandi deducit,quo alludit ad Galenum, qui per calidum cistisi dum sapores colligit: nos vero melius ex propriis cum Arist. VideGalenum lib. r. dc. s. de usii partium do. lib. Simpli. acap. Io. contra quem disputat Commentator lib. s. cap. et ει videndus Greg. Ni- 1senus de viribus amm s cap. 3, i
In hoc cap. Arist. de medio gustandi, degustabili, gustuq; ipso, atque de formis si
porum per quatuor conclusiones agit.
Quia gustabile est quoddam tangibile, iustus Prima ias quidam tu hu: ob id necessum est , sium clusio.
medio peri intraneo. Iti , gu tabilis et. cones
cst, Gr mltu tibilis, sereut quisu aliorum ' suum puni obiecti es, oesulo positi, quod multipliciter dicitur. η Cum tinutile ad ita in xconcia. humido condi par, sine γο non est apor,gu 3pesentia est ut tamenetur, ad quod linguaesa
De tactu de tangibili. Issicilem de odore tractationem Mutemst esse docuit Aristot. quia exilis di colium. remissus in nobis est odoratus: quamobrem facilis de eNacta deberet esse cognitio de tactu, quia tactus nobis exactissimus inem Si tamen tota hic de tactu disputatio apud Arist.non solum lubrica, sed implexa atque obscura ess,varia etiam & praeter Arist. ingenium maNime perturbata:quod in causa fuit, ut tantii per meum morem immutem, ut nosmul cum Arist.expositione quid sentiam dicam, sed seorsum litera Arist. utcunq; eNposita,tandem quo potuero, breuius cit dilucidius sententiam meam proponam.
De tangibili autem ,&tactu die. ios eadem ratio est. Nam si tactus
non unus sit sensus , sed plures, necesse est,& ea , quae ta- ctu percipiuntur , plura sens-bi lia esse.
268쪽
Quinq; sensuimi exteriorum ultimus est actus , quiquamis sese ut basim omnium illorum praebeat, omnibus illis crassior est& materi alior i quae causa de ratio ordinis in superioribus tradita est. Prima omnium de tactu difficultas est, si unus sit an plures quod eXpendendum,inquit, eπ tangi bili, nam sadem est de tangibili & tactu ratio et unus enim non potest esse tactus , nisi tangibile unius sit rationis:quae res in controuersia posita est , dc dissicultate proposita nostram venatur attentionem,& dili gentiam exposcit ex sequentibus.
ramior Dubitationem autem iste lo. cus habere videtur, Vtrum plu
res sint tamas,an Unus tantum.
mentator, quod ex unitate instrumenti defensorii liceat arguere unitatem tactus haec omnia ambigua sunt 3c incerta , dc de quibus non constat,quid Arist.senserit. -
Sed esse videtur ad hanc du τ .iotbitationem quaedam solutio. Nain caeteris etiam sensibus plures
sunt contrarietates. In voce natnon solum est acumen,&grauitas, sed etiam magnitudo,& paruitas,&lenitas & asperitas vocis ,& alia huiuscemodi. Sunt de circa colorem disserentiae aliae
ir , . α tales. Verum quidnam sit unum
Fi de instrumento tactus quid , . - - . C α
' in , t m obiectum tactui, sicut unum est
tandem sit, utrum I placato, α - -
id quod in c teris simile est ca ni, an ita non sit, sed id quidem ipsum sit sensus huiusce medium, instrumentum autem ipsus primum, aliud quoddam sit
intus.Omnis enim sensus,unius contra rietatis esse vide tur,v t vi
sus albi,nigrit :& auditus, acuti,graui &gustus, dulcis,a tq;
sunt contrarietates,ut patet: est est manifestum, quonam modo in primis enim calidum, Digidum, humi illuς0nxx xxςx tibur,nempe calidioc stipa
audi tui sonus, non esse mani se-stum videtur.
Quidam inquit Arist. licet apparenter, seivole tamen & superficie tenus propoli Δ tacitatam soluunt dubitatione,quod in alijs sensibus ut circat auditum S visum p PQRix dubitatio
plures etiam sint contrarietates,tamen que is r , ' ne - . reuocantur ad unum primum genus,ut in tensum , remissum , perspicuum, tenebro
sum ad album Sc nigrum: ita quoq; in tactu unum obiectum est, licet immanifestud: innominatu. Sed lioc inquit Arist. non vult tinquim, nil autem
dum, siccum, molle, durum,&istiusmodi alia.
Scrupulus, qui Aristotelem mouet, est: quoniam omnis sensus unius est generis &contrarietatis, ut inductive per omnem sensum late patet et sed in sensu tactiis plures sunt contrarietates,ut calidi & fingi di ,humidi & sicci mollis de duri de id genus alie,
quae nec reuocari nec reduci possunt ad alias priores , cum qualitatum primarum contrarietates sint dari non di,humidi oc sicci,vna prior aliqua contrarietas signari queat 'de tamen mutuo sibi correspondent potetia ct obiectum in unitate,multitudine dc distiuctione,in quibus proportionari debent.
Huius autem, utrum instrumentum tactus intus sit, post carnem, an non sit, sed statim
sit ipsa caro, id non esse signum
ἰοῦ π T, II ' videtur, sensum, inquam , il
dari non possit. Secundo dubitationem lico fieri, clim res tactu perci- etiam habet,quod sit infrumqnxum α μη piendae tanguntur . Etenim silarium tactus,an caro aut quidpiδm A si ri- quod intra carnem lateatu Vult enim L
quis nunc circa carnem, subtia
269쪽
Icili pellem extenderit, deinderem tactu percipiendam tetigenisensus statim similiter siet,&
tamen patet. i n illa pelle tactus instrumentum non esse. Quod si copulata fuerit, velocius, Ut patet, sensus perceptio fiet.
D ditat . Nodum plene declarata prima quaestio
de 'a'st ne de unitate tactus, secudam invadit,quod inseres scilicet sit tactus sensorium quae praecedem mct'. us es appendix atq; ad eius enodationem conducens: quoniam si sensorium tactus unum est , tactus ipse unus quoq; erit. Et primo refellit eos, qui carnem instrumentum esse tactus dicebant,pertenui quidem ducti coniectura , quod simulac tangitur caro,sensatio in tactu perficitur. Qui cupit huius argumenti perexiguas vires inspicere, perpendat inquit Arist. quod si in anus tenuissima aliqua pelle obducatur,illa pellicula simul cum tactu tanget: non pro babit igitur argumentum propositum, pel . hculam illam esse Organum tactus: ergo neque illo conuincemur ut asseramus,carnem Orbanum esse tactus: nam etsi pelli cula illinc opuletur & coniungatur nobis, fiatq; naturalis, tunc fiet quidem velocior '. ct certior sensus perceptio, non tamen in strumentum esse dicemus: quia prius ii notempore, tamen naturae causalitate est in carne aut in medio, quam in organo. Ad-
hi ZIὼ uerte quod Arist. lib. i. de Histor. animal.
bι απα- cap. 4. dicit , quod tactus consistit in carne, lutus. postea vero negat in sequentibus libris, ut patet in praesenti: quia visa dissectione &anato me no dixit,ut antea censuerat,quod se habeat caro ad tactum tanquam pupilla ad oculum, quia sic organum esset tactus , sicut pupilla oculi organum est. Sed
certe variat , postea tamen rem absoluemus pro nostra virili: nam in hac etia par
te varia & incerta est Philosophorum sen
rix. Do Quapropter talis pars cor
poris perinde sese habere videtur atque si circunsulas aer co- iunctus esset nobis, ac copula tus. Tunc enim uno quodam
instrumento profecto sonum,&colorem ,& odorem videremur sentire:& unus quidam videretur esse, nimirum sensus, visus, auditus,atq; olfactus. Nunc aute
qui a seiunctum est id, ps r quod
fiunt motus, patet, instrumenta
iam dicta sensuum esse diuersa.
Alia similitudine demonstrat carne esse me diu:quia si fingamus,inquit, acrem nia bis circunfula in copulari S seri connaturalem, proculdubio in visu,auditu & odoratu lateret nos, si aer ipse esset organum, quo colorem,sonum S Odorem perciper mus, an potius medium haec ipsa sentiendit modo vero quia seiuncta sunt,res certa est Squae nil habet dubii. Continuatio ergo S copulatio scut non dat esse sensorium, ita neq; tollit esse medium,sed facilitatem confert ad transitum specierum,& ut iud cium de obiecto certius sit: quamobrem s-cut incertum nobis est de unitate & multitudine tactus,ita immanifestum est mediutansendi,& ipsum tactus sensorium valde obscurum.
In tactu autem idipsum nunc nemor latet.Fieri enim nequit, Vte Xaere,Vel aqua corpus animatum tatum modo constet, quippe cum sol idum quiddam esse oporteat. Restat igitur ut ex his, atq; terra, sit mistum,quale est ipsa caro,
Quare necesse est, ipsum corpus copulatum, medium esse inter instrumentum ipsius tactus, & res
ipsas tangibiles, per quod fiunt ipsi sensus,qui quide sunt plures.
Docet,eX aere & aqua, quia fluida sunt, nisi aliquod corpus solidum interueniat, corpus carneum S compactum constareno posse.Quibus verbis videtur Platonem tacite obiurgare,quod dixerit igneum aut acreum corpus eue:quod certe nullius esset
270쪽
set cons stentiae neq; coherentis soliditatis, nisi ere terra quoque ipsa caro misceretur. EN quo principio inseri, mediu tacitas neces lacio et se coniunctum,ut noctua & con uenientia statim praesentiat, illa ut fugiat, haec vero ut prosequatur: est enim inter sensus externos tactus non modo utilis de ad vitam conducens, sed simpliciter necessarius: caro ergo , quae corpus est copulatum animali, mediare debet inter ipsum
M dium tangibile & tactus sensorium. Quo fit, ut radi ca nullum corpus sensibile simplex possit
civi au- esse medium tangendi i quoma in corporare corpus simplicia qualitates habent in summo &simplex, eNcellentes, per quae ipsum animal me diocres qualitates,i quibus laederetur, non praesentiret: medium autem uniuscuiusq;. sensus denudari debet a natura recepti secundum proportionem ad sensum,cui servit, ut fideliter omnem sormam sensibiis lem renuntiare atque syncere proponere - valeat: caro vero sui similis est, mediaque
temperie qualitatum tangibilium termi--i M.. -nata : merito igitur &medium esse tactus - cum Arist. antea ostedebamus, ct eta mol- --litudine carnis virium,ingentiq; praestan-ἰ -tram arguebamus. rix. II 2
Indicat autem plures esse, tactus is, qui in lingua consistit:
nam eadem in parte,& omnes res tangibiles,& saporem etiam sentit. Si igitur & c:e ter pir--tes carnis sentirent sapore, Vnus, idemque' tunc sensus' 'videretur
esse prosectό, gustus, & tactus.
instrumenti unitas sensus deducariar, non autem ex unitate inedij, quando Duur Glacius in lingua ad diuertas functiones di- eris non funguntur medio. Q irca a uertendum primo , quod etsi gustus & ta- eius in eodem stat seruo & per idem sentiantur medium , lanisti ser aliam fati Oionem nerui atque dispositionem, ii sua saporum est conscia & tansibiles qualitates renuntianscut aer idem re, ratione tamen diuersus, colores, Odores sonos mad visum , auditum. ct olfactum defert. Considerandum dei nae, quod ei si iuxta Aut is Philoponum videatur hie Aristo . E H- ex sim tare as Terentes tactum esse unum ex uni- interpresstate carnis, quem sensorium esse diceb*nt, nonini Atamen penitius cosideranti milii aliter phi- ρωiprae-losophandum videtur; ut ex simi litudine ferenti. .& emplo linguae , ubi in eodem. nemo aut carne simul est tactus & gustus , collie sat eadem ratione, tactum, ut per uniuer- sum corpus spargitui, psu res esse sensus,
etiamsi in omni pa Nini malis it, se per
Omnes partes carni tanquam per in dium
fiat: nihil enim probibet, ex eo quψd sint simul, plures esse tactus:sicui in lingua licet simul sint sustus λ ia uas, diiser ni a semeti sunt sens ys secundulii suor; in obie Elorum disserentes rationes , at si rhateriali ratione in odem subiecto conuenire fi-
Quod autem caro sit medium, non tameorganum, ostendit Aristot. quoniam caro,
quae linξu, est,sussandisii iis & tangen- ὰ, Abili medium est dem iiii parte percipit, tam eri 'oestumas sic idem sensus ta tus di adlli si quare Uiisi ex unitatem uoties tanginius tangs-bilia,aliquem saporei a guit altius lita'uoq; quod in lingua circa gustum & tactum a cidit per omnes corporis partes circa tactus continsere iudicandum est , .ut una siti in tactu dii positi ad contririetatevi: -' T-lidi & frigidi, altera simul in eadem parte -adeontrarietatem hinnidi & sicci : itaq; si- . v Ee: eut idem neruus ut gustus is diseretivus est: saporum,&ut tactias discretiuus est tangi abili si sic plure tactis timui coarguntur I et Vmitosum Osrpus, Si diuersa disposi a sone distinctas contrarietates distinguli: tuli igitur ex similitudine strix quieri tactus est docere, eundem iter vir plures