장음표시 사용
271쪽
corpus quidem omne profundi- γςris , magum, copulaueris, totum aerem
tatem habet atque haec est iertia magnitudo, fieri vero nequi qui ea corpora sese mutuo tangant, inter quae corpus aliquod me diu in intercedit, humidum noest sine corpore, nec humectatu, sed necesse est vel aquam esse, vel
aqua habere: qui sieri potest, ut
corpus tangati corpus in aqua Etenim necesse est. um extrema
non sint sicca, in medio aquam esse, qua repleta fiant ipsa extrema Quod si hoc est verum, fieri prosecto no potest, i corporum tactus fiat in aqua. Eodem etiam
modo de iis dici potest, quae in
aere collocantur . Simili nanq; modo sese habet ait r ad ea, quae sunt in ipso, ct aqua ad ea, quae sunt in ipsa. Listi a tem no magis irehisce , quae in ac recollocatur, quam in lanimalibus, quae sunt in aqua , si huyaectatum humectatum tangit. ν
Carnem non solum medium esse tactus, seritiam inedium coniunctum dcconna- psi turile esse docet: ut non abs re quispiam nolexms indubium vertem ut quondam Arist.te- inducitur. nuit an organum esset & instrum etiam tactus iam veto dubitat,an tactus praeter caseriein, quae est medium intraneuin, indigeat
messis aliquo intraneo si dari possit Me medium &. quod ani sit3 Quaequ*sti Ioeum Labu&d cultatem tandem pararivio gustu .ad quem applicandaqx
. de tactu dicemus et tuta. autem dubitalionis ratio xst . quoniam duo corpora non posisunt. uniue diate . sesti langere , quia aliud mediet ros edit in aqua ἄλere, licet in acie non ita sensui appareat,quὀdsensum sub-
atque magis spiritualis: tamen quantumuis
. . Dinea fiat tactus& du rum corporum collisio nunquam prosim expunges aut omnino expelles, quin teristia maneat magnitudo,id est, quin maneat aliquod corpus,quod costat profunditate, quae tertia est magnitudo: Prima enim magnitudo est longitudo lineae: secunda ni gnitudo est latitudo superficieiriertia veroesi profunditas corporis de quibus. I. Cflo diximus cap. i . Quibus terminis ex- positis probat assumptu,quod tactus duo rum corporum non iit immediatus . quia sistat,uerbi gratia,in aqua,ubi sensibilius coinstat quam in aere,inter duo illa corpora humiditatem mediare. Vnde infert Arist. nece istario interuenire humidia aliquod corpus aut humectatum: nam cum humor ille, qui mediat,non migret de subiecto in subiectum , in proprio tuo erit subiecto tergo in aliquo corpore. Et ad rationem nil refert,ltumidum corpus esse illud, quod mediat,aut humectatum : nam humidum est,
quod humorem habet non tantum in su- Numicia perficie sed intime, & non alienii sed pro- Ο merrium . humectatum vero,quod humidita- Matu diftem participat in superficie,qui est illi alie- ferunt.
na ct extranea & que eX accidenti contingit, quia quasi rorc iuperinluditur aut spar .gitur: semper tamen in humido sue hume- ctato corpus est medium,atque adeo profunditas quae est tertia magnitudo, ergo distanti riuare non est ducitum corporum
tactus immediatus & indistam. Vnde in Mentis primis habemus inductam esse pr - ri M. ientem. dubitatione, si tactus fiat per mς- summant dium extrinsecunia si quidem in quocunq; collectio. duorum c porum tactu medium est aliquod cὀrpus, quod pbterit-vice medite um se bingi. Atq; adςqnis suit absonuni, quod. Qim. 'iun Arist. carnem non ei Iemedium, lea seniorium tactus, tum tactus fieri possit per medium illuc xtrinsecutri, quo species praeparentur oc depurentur, ut sensio fiat. vi l D d ui
An interquecunii core ora me- .va
272쪽
losophos dissensio,plurima sane habet dubia. ideo The in istius Aristotelem negli. gentiae inculpat,quod eam non declararit:
Philoponus multum in eius expositione insudauit: simplicius vero operose multa colligila. Scinter recentiores sophi linata nopauca fugiuntur, quae indigna sunt, quae in medium a nobis adducamur. Idcirco videor milii non posse commodius has omnes dissicultates superare & dubia rescindere,vt veritatis scopii attingamus, quam si nude sententiam Aris .adduXero S simpliciter mentem meam proposuero. Alio- .rum igitur placitis imissis, dico, Philosophorum principem ait umpsisse propositua Nioma, quod licet Obscui ueste videatur, est tamen certum,& suis debitis limitationibus intellesium, omnibus debet esse certissimum .Quod est a me declarandum,scilicet duo corpora non polle se tangere ii distanter, quin corpus aliquod mediet. Limitationes aute dc declarationes sunt, Pr made eorporibus mistis: quoniam quinq; corpora simplicia,caelum scilicet Sc elemeta se inuicem immediate locant dc continent . de Caelo teX.etr .dixi. Secunda de corporibus duri sinam aliud est de mollib', ut vinum Sc aqua,Oleuin & acetum, S l tera vasis haec ipsa continentis: ct si alieru sit molle, ut pisces in aqua, nos in aere: corpus igitur illud molle immediate potest tangere aliud quodcunq; corpus siue durum, liue molle:ideo non sequitur,in inam edi alione corporum infinitam est e corporum inuicem sese tangentium seriem, castatus esse possit, ct sit ad corpus molle, quod immediat Et angit. Tertia,ut illa corpora sint disc5tinuamam de partibus eiusdem continui nihil est incommodi,ut partes virgae pro medietate aridae ct pro medietate viridis immediate se tangλnt, ' ratione mater ae continuantur,& quoda nquasi visco & naturali glutine copulantur. Quarta de planis, nam perfecte sphetricum perfecte planum licet immediate tangat, non tangit nisi in punc O,ur. 3. elemento ru Euclides a propositione. Is in d. zz. ostendit, quπ non se tangit it nisi in indivisibili puncto: atq; adeo non rotest mediare corpus. Quinta, i corporatus solum dura sed solida, ny porosa sed compacta quibus p - tibus vera est p rq positio Arist. Dein ostra-- tio autem ad impossibile haec est,quae ma- .imo urget inco modo: quia li sic praedida
corpora tunc tangerent se immediate, sc--queretur statim, quod illa duo corpo i a nil sua ,dura, discontinua , plana, solida,&c. di uelli de seiungi non possint: aut si te parari possunt,necellum est,quod aer circunstans
subintret: tunc quaero, an immcdiate replebit totum spatium,aut in instanti usque ad centrum S medium corporum illo ruin8Scsic admittis motum in instanti quod naturae motus repugnat v t. s.PhγLcap. i. osteditur Et si non mouetur aer, t lubim retin instanti, necessirm est vacuum dari:quod ei se impol sibile . . Phys. cap. s. probatur. Deduco sic, quando concedis illa corpora ad inuicem diuelli & separati polle,s cum diuulso S separatio sit motu, , qui incipit per ultimu no esse, nunc non sunt separata, dc immediate post hoc erunt separata: ergo immediate post hoc subintrat aer, qui i tum spatium in instati replet quod est primum incommodum, scilicet motus in ii santi Si dicas subintrare in tempore qua- tumuis subito & imperceptibiliter 3 in secudum incommodum incidisti: tuta re vera
vacuum , quod maxime natura abborret, daretur: dc undecunq; Sc quomodocunq; .4lla corpora diuellantur aut iubintret aer,
-quitur.' uo si, ut cum tisc impossibiliana .rin:
- tura abhorreat, a natura vitruersaliter deputatum est minimum aeris aut aquae aut
alterius corporis mollis Sc liquidi, quod -ii iterueniat dc quasi intercedat inter corpora illa dura, ut illa vitenturi incommoda.-Idcirco cum a princi pio ingens aliquod saxum cadit,magna aeris quantitas non resi sit casui illiu i , dc parua portio iiiii iam iacis
-deriti,tie immediate sorpus aliud dura tan-Sat: nimirum,quia nat' ra vivusrtalis iuuat
atq; resistit , ne illa absurda aut aliquod iliorem sequat ii ia illi toti debet ille paruus .aet solit riecti isti erati, sed cum ordine &motione to s rialis' tumd 'ergo cedit, quia extrahi noli pineu : quo ni amiamma debent eisdibtigua,ne vicinini' aut inane detur daamobrem graue n idi- MM
si uniuersialis iii Usipra particularem ell, is ligat di diri ret aqua, lupe alio qua V
di vacui sursum alcen lat. Neque
i tuncedenda 'Ut Paulus viii citata imat, plom.
273쪽
lapidem manere suspensum in aere,quoniadescendit ad locum,quatenu, a natura co ceditur:huius autem rei sensibile ad oculuhabemus exemplum de plana aliqua tabula tangente aquam, quae eri eo, quod im mediata est aquae, disticale dini ouetur, nisi altera parte ascendat aqua, ut aer subintret
ipsi aquae contiguus: sic concipiendum est in nostro proposito .Et si dicas ex. s. Phys.
teri. 22.5c. 26. continua sunt,quorum virima sunt unum,contigua vero,quorum ex
trema simul sunt & se tangunt: ergo inter contigua non mediat corpus Respodetur, quod licet mediet corpus modo S ratione iam dictis, mediat tamen imperceptibili ter,ct nec requiritur nec esse potest per naturam immediatior tactus: idem est cum liquatur plumbum, si anu in aut argentum, tenuis,imum aeris corpusculum ediat, nisi malueris,ratione materiet coliti rWVt pau lo su pra de partibus virgae partim viridis, partim siccaed; tum esti&cum scinduntur ligna securi, aer ille minimus est, qui te curis facilem diuulsionem no permittit. Hacte nusquae milii visa sunt pro explananda assumpta propositione: nunc vero pro litera Arist. aduerte , necessario carnem debere esse medium intraneum,quoniam no semper est istud medium extrinsecum in corporibus sese tangentibus: quia cum corpora non sunt dura, quae caeteras Obseruat cu ditiones ct limitationes, tunc temporis nil prohibet, quod ina mediate duorum corporum tactus fiat, atq; adeo non est medium aliquod extrinsecum inter tangibile &tactum sed soluin intraneum,quod est caro.
V trurn igitur omnium sit nili modo sit sensus, an sensuum qui
quidam diuerso modo obiecta sua percipiant, gustus quidem,& tactus tangendo, c teri autena
emi ust At id profecto non ita est, sed durum etiam,& molle pualia planis sentimus, quemadmodum&id quod sonat,& visibi
te ac odorabile: verum haec quidem eminus, illa vero cominus
sentiuntur. Quampytar latet , si per medium illa percipiantur: nam sensibilia cuncta per medium sentiuntur, sed in illis idipsum latet, ut diximus. Enim uero si per subtilem pellem, ut prius etiam est dictum, positam
t agibilia, id ipsum non animad
uertentes, sic nos- tum utiq; sen- - .i. tuncti remus, ut nunc maere senti
mus, & aqua: nunc enim videmur res ipsas tangibiles tangere,& nullum medium esse.
Cum omnes sensus sua sensibilia per m dium extrinsecum percipiat, Si oldm diseserentia sit, quod visus, auditus S ollamas, quod perseetiora sint, in dictantiora ct remotiora seruntur secundum gradum Sor- dinem propriae sue persecticinis: gustus ve- ro S tactus, quod ini persectiora & mate- ri aliora sint,non ea,quae eminus , sed quae cominus prope se habent, duntaxat percis piunt. In omnibus igitur sensionibus omnia quinq; sensuum medium aliquod extrinsecum est, nisi quod in gustu S tactu
nos latet & ipsum non percipimus,quoniaipsum non actu eruinus: perinde enim sentamus, ac si per pelliculam tenuis funam ac imperceptibilem tangeremus: & ita dicit, quod durum S molle per alia, id est, per extraneum medium sentimus, sed in gustu& tacui ob paruitatem S tenuitatem non ... discernimus : an alijs vero ob magnitudine medii bene adueriimus.
Interest autem inter tangi - . s
lia nam haec quidem sentimus, medio in nos aliquid agente atirangibili sentimus, non Ιme dio, sed una cum ipso medio moti, uti sit cum quispiam per clypeu est percusius: non enim per- cussus clypeus percussir sed sit,
274쪽
Quia dixerat,sensus omnes conuenire in medio e Xtrinseco,differre tamen in appa - rentia S diseretione eiusdem, ut quidam tempore Arist. false existimaban veram ct legitimam iam ponit disserentiam, ne re quota circa tres priores sensus,visum,auditum,odoratum , sensibilia ipsorum prius agunt in mediu,deinde in senilis ipsos: quia prius immutatur medium, medium autem ipsum immutatum nostros afficit sensus: duo autem posteriores, videlicet gustus de tactus,non ita a medio sed simul cum medio nos immutant &commouent: Probat
exemplo clypei, quo percus I. vulneratur Obserun imiles una cuipso clypeo. Est igitur Arist. da expo- ita intelligendus,quod licet omne sensibile sirim prius natura medium quam sensum asticiat,immutatum tam e medium sensorium, ipsum ut causam propinquam sensationis afficit: sed id,quod est per se dc ne celsario, semper euenit in.tribus prioribus sensibus,' in gustu autem Stactu per accidens est respectu medii extrinsecu quia aer & aqua sine ullo eXtraneo medio immediate tangul& immutat carnem,&per eam intactust
sensio: quamobrem licet in omnibus sensibus sit per se ordo causae & ei sectus inter medium & sensorium ipsum, in tactu vero atq; gustu non est per se & necessio ὁ ordo ad medium extrinsecum , ut in alijs sensibus.Quapropter disserentia ab Arist. pro- π do posita ut Alexandro,Themistio &Albemto placet non est secundum prioritato causae, sed secundum perseitatem:quonia medium extraneum, quod per se & necessa rio in alijs sensibus concurrit, in gustu &ta hii per accidens se habet: quia non semper tagimus medio aliquo eXtrinseco .Itaq; disserentia est tangibilis ab alijs sensibiliis. bus,quod in alijs medium extrinsecum coincurrit causaliter de tenet se eκ parte sensibilis agentis: quoniam sicut sensibile mo
uet medium, ita medium motum mouet sensum: at in tactu medium mirinsecum
prorsus per accidens se habet & tenet se eκ parte sensus patientis, ita quod sensibile est proximum & immediatum agens in sensum, di tactus carne vestitus est patiens, noenim est in diuisibile patiens, sed latitudine habetmesat ergo medio causalitatem ac iis D cies se ua in sensu tactus. Habes, ingeniose lector, Hileissis hie locum Arist. expressum ad asserendas ponenda. ct ponendas species sensibiles:quia inediuimmutatum,inquit,aliquid agit,quod sine speciebus non est intelligibile: expressus etiam est locus. 3. de Anima teX. 3I.qubdaer pupillam talem facit & auditus si inlli
omnino autem viae &aqua Tex. ii 6
sese habet ad visum,& auditum, atq; olfactum: siccaro,ac lingua sese ad huius instrumentum sensus habere videntur. Atque nec
ibi prosecto, nec hic perceptio
sensus fiet: cum instrumentum sensus a re sensibili tangitur, Ut si quispiam super extremu oculi corpus posuerit album. Ex quo etiam pland patet, instrumetum sensus ipsius,quo res percipiuntur tangibiles, intus esse collocatum, ut diximus. Sic enim &
in hoc sensu siet id porro, quod in caeteris sensibus fieri solet. Se sibilium enim si in ipsis instru
mentis ponantur sensuum, non set, Vt patet, perceptio: at si super carnem ponatur tangibile, sit, ut docet experientia, sensus.
Quare sine dubio ipsa caro medium est in tactu.
Definit quid tenendum si, & primo de
medio tactus intraneo, quod est caro, scilicet commune et se omni sensui non senti-
re quod est sepra ipsum , semimus autem quod est supra carnem: caro igitur non est organum tactus sed medium ipsius, sensorium tactus intus latet. De assumpta proinpositione,quod sensibile positu supra sensum non sentiatur, dicam adfinem sequentis capitis,quia locus ille magis est ad hanc
quae corporis sunt,Vt corpus est, . disserentiae. Dico autem dissei
275쪽
tias eas,quae rerum elementa distinguut, calidum,stigidum, siccum, ac humidum : de quibus antea diximus ijs in locis, in quibus de elementis ipsis tractauimus. Instrumetum autem id,quo
dictae qualitates sentiuntur,&in quo primo sensus is col locatur,quem appellare costi euimus tactum, pars ea sane est, quae est
Docet Arist. obiectum tactus esse disse
rentias corporis , ut corpus est: intellige de corpore corruptibili,quod est sub orbe Lunae ἔ nam incorruptibile corpus, quod est 4 - caelum , aequivocatione phy sica est corpus -- α non uni voce. De his autem differentiis missorum de elementorum apud Arist. egimus lib. et . degene. cap. calidum S stigidum , humidum de laccum, elementorum
sunt differentiae constitutivae , secundum quas agunt & patiuntur,corrumpuntur &generantur saltem secundum partes,& mi ita ex ipsis copon uturi Dei psin autem sensorio subdit,ipso nos percipere qualitates has tangibiles,in quo sensorio primum est sensus tactus,deinde in toto animali: sicut humor glacialis sensorium est, in quo primum est visus, deinde in oculo:tandem dicit , sensum tactus potentia esse tangibiles . qualitates dc aptu ad eas percipiedas. Aduerte tamen,quod hic videtur Arist. tactu appellare unum,cum dicit, Et is quo primo sensu is collocutur, quem a piliare consuevimustasiam.
I x. tig Sentire nanq; pati quiddam est, ut diximus Quare id, quod agit, tale illud facit, cum sit potetia quale est ipsum actu. Quocirca simile calidum, atq; stigi
dum. durum ac molle non sentimus, sed exuperationes: quia sesus est quasi mediocritas quae-
dam contrarie tatis eius, quae in
ipsis sensibilibus inest. Et pro-LNIMA CAP. XI. pter hoc sensibilia ipsa discernit. Nam medium ipsum,extre- .morum est iudex: sit enim ad utrunq; ipsorum alterum extre
morum. Quia diκerat, tactum esse in potentia ad
tangibiles qualitates,moderatur,quatenus tactus ea sentiat, nempe quod non sentit mediocritates ipsarum, cum sit constitutus in temperie S medio quodam qualitatum pri inarum,sed eXuperantias Sc excelletias ipsa ru,quatenus ab illa mediocritate exor bitam: Ratio est,quia cum omne recipien3 nna denudari debeat a natura recepti, tactus quomota non sentit has qualitates tangibiles secun- seu dum modum,quo eas habet,neque secun- tentu adduin gradum illum: iudicat ergo eAtrem s, quasi i inter quas media imam iudex medium de- test 'ibet esset inter extrema vi. Ethi. cap. s
tactus autem habet se in ordine ad has quatuor primas qualitates, velut tepidum in ordine ad frigidum calet,in ordine vero ad calidum friget t de quia metum est, viriq; erit remo opponitur,& respectu utriusquesehabet ut potentia:tactias ergo discretiuus est quali Extum tangibilium exuberatium. Quod si quaeras,quid causae sit, quod oculus ab omni colore penitus denudetur , de tactus non denudatur ab omni tangibili qualitate In promptu est responso, quo
niam color non est corporum costitutivus,
sicut sunt tangibiles qualitates Vt praecedenti tex.ex libris de generatione insinu uimus quoniam animalis constitutio non potest denudari a primis corporum disse renti is, nec a necessari3 consequentibus, ut duritie & mollitierideo medium est per abnegationem tangibilium in suis excelis lentiis,quae intactu sunt retusae dc utrinq; ad mediocritatem redactae. Senso itaq; Ἀ-ctilis in pa i consistit, de tactus potentia est reducibilis in actum ab ipsa specie obiecti, qua recepta tactus ipsi obiecto euadit similis ut supra tex. 6 r. agit enim tangibile in tactum,ipsum actuando & perficiendo, actio vero semper est a maiori propor
Atque ut id quod album, ni- Iis.1 9 grumq; percepturum est sensu, neutrum ipsorum actu, sed po-
276쪽
id actu sit oportet, sed, utrunq; potentia, quod Vtrunq; est per
cepturum. Id,quod prscedenti tex. diserat Arist.
figura & exemplo repetere videtus, latera clara est.
c. o Praeterea, vi visus visibilis,
ac inuisibilis quodammodo est, uti diximus, caeteriq; sensus oppositorum similiter: sic etiam est tangibilis, ac in tangibilis tactus. Intagibile autem est etiaid quod exiguam admodum di DKrentiam langibilium habet, quale passus est aer, & exupera
tiones etiam tangibilium, qualia sunt ea,quae corrumpere pos
Comune est omni sensui, ut proprii obiecti perceptiuus sit, etiam sui contrari j dc Oppositi priuati unque doctrina in alijs sensibus pluries exposita , obseruanda tamen peculiariter est in sensu tactus,qui etia tan-DMηνὶ - Fibilis est de intangibilis, siue intrangibilebilemD- sit propter eNiguitatem ut aer, siue propter fiam. celletiam ut ignis siue ob priuationem, ut quod qualitatibus tangibilibus priuatucvt c lum: de quo supra li. hoc. et .c. 6.sed eri actius de planius lib. 3.teX.2s.
QVAESTIO Vtrum ea,quae ab Arist.dicta de
tactu,maximὸ de eius unitate, Vera sinit
Maec de tactii iuxta Arist.mentem enarrata sunt: quod a principio polliciti fuimus , nostram sententiam dicamus de unitate tactus & de eius sensorio:quandoquidem Arist.in hac parte haesit 3: dubie dc lubrice suam sententiam dinit. Vt autem res haec alioqui perplexa expeditius absola tur,de sensorio tactus oportet primum dicamus: qua in parte licet grauissimorii Phi Tadi' m losophorum non una ct certa sit sententia, diu est
accipiamus tamen ab ipsis,quae apud plu- ro,neruus res in hoc negotio praestautiores maxime est Oza constare videntur: reliqua vero Medicis re- num linquenda, quibus Per anatomen veritas
haec de sensorio tau' perspecta est. Si enim
Vellem omnia, quae lentio de de hac re audiui,tractare, viderer ex sola de nudλ relatione aliorum , falcem in alienam melle immittere,quare me continebo ct alas intra proprium nidum contraham. Apud Arist. constantissimum est , carnem medium esse tactus, neruum autem intus latentem sensorium eiusdem tactus esse: Sc qua nuis alibi saepe dixerit, carnem esse sensorium,tamen Auerro es eius Commentator dicit, huius Ioci sententia amplectedam esse,nimirum
quod censeat, hos libros ultimo ab Arist. dictatos fuit semeruus autem ille,qui tactus est sensorium,est velut rete quod da per totum corpus diffusum dc spari uin,quod animal munit velut clypeus Sc sepit, ut undiq; quam citissime praesentiat, quid vel
nunimae parti coducat,noceat ve,ne totum
animal soluatur.Ideo tactus primus sensus est, propter quem animal sensitivi de animalis rationem habet, qui neruus,licet te renae sit substantiae de complexionis λυ-dae dc siccae, tamen a sanguine arteriarum dc spiritibus earum humectatur dc tempe- veram ratur: tegitur nanq; duabus tunicis,quibus c4 s s velut duobus canalibus sanguis Sc spiritus rum P. adsensationem ereplendam .eseruntur: n securic in oculo plures tunicae sunt di humores, quibus perficiatur dc elaboretur ipsa visio: itaq; tactus in neruo illo cons-stens veluti pupilla in oculo,uim habet sen
tiendi interiecta cute Sc carne. Scio tamen,
Galeno multis in locis, praesertim. t . lib. de Galenus. usu partium cap. I 6. dc lib. I. de temperamentis cap. io. Sc lib. V. de placitis Hippocratis do Platonis cap. 2.placuit Iz, neruum illum sentiendi non habere vim, sed di taxat deferendi animalem vina: de Avicen- Avicen
nas. 6. lib. naturai. cap. de tactu,neq; carne nas.
neque neruum , sed coniunctum ere utroq; sensorium esse docet: dc D. Thom.opuscul. S. T . . carnem Sc medium Sc organum esse dicit in cap. 3. illius opuscul. Sed cum Arist. Aut ον ex reperio tenuisse Andream Vesalium , cui Andrea
277쪽
si'. de ligentia in dissectione fabricae corporis hu
llano ra mani multum automatis desero . videndus
tius cap. s. eiusdem lib. i. sic habet , tactus toto corpore aequaliter fusus est,ut omnes ictus, omnesq; nimios frigoris de caloris a pulsus sentire possimus. Di Xer atq; paulo supra, singula sensus organa neruo indigere mollit neruo quidem, quod ille si anini malis spiritus,facultatisq; vehicula di molli autem, quoniam affici & disponi quodammodo oportet ab extrorsum incidente sensibili:&libia cap. l. neruos ab ipso pedere cerebro, nisi velimus propriis & sdelissimis oculis fidem derogare tinficiari ergo
nemo potest, neruorum principium cer brum esse,& vix ambigere licet, a cerebro an a corde animalis spiritus in membra ducatur Sc influat: Sc lib. 6.cap. l . eande sententiam confirmat , quam necesium est assequamur,non quia Arist. tantum,sed quia hic praestantissimus vir tanquam oculatus testis eam sine dubio affirmat. Caetera ta men non sunt a me in praesentiarum inuita ducenda , sed a medicis &anatomicis ut propriis magistris petenda : caro ergo non est organum sed medium,quae ideo neruo coniungitur,ut ad deserendas species vehi - . culum sit,in quo praeparentur cic depurentur. An autem neruus omni carne exutus
sentire quid pia valeat in sequenti cap. pro cocto'. Priam sedem habet. Visum est Caietano,uod scut diaphanum non solum est merum in aere , sed etiani organum in visu, ita in tactu caro organu si ci medium, ut exterior caro medij, interior vero organi vices reserat: hanc dicit consonam esset opinionem & mediam inter extremas:tamen melius est a nobis iacta conciliatio dc eX-
actior adducta resolutio cum Vesalio. His ergo paucis persu horte de quasi per trasen . nam de medio & organo dictis quod reliquum est & magis nostra interest, quaestione de unitate& distinctione tactus absol-
De inita uamus. Quae quaestio ob multiplicem au- uti . torum opinionem atq; Arist. ambiguitate videtur mihi connumeranda inter eas,quas desperatas appes lani: tamen nisi meus me fallit animus) non minus breuiter ac dilucido quam praecedens absoluetur,quin potius eam ad sua usq; principi a, Deo danu,
. , resolliemus:&quonia in literae Arist. enarratione argumenta ea proposita sunt , quae
dubiam faciunt quaestionem, ab eorum repetitione supersedebo. qua punctus ct totius quae .
pendet, haec est:quoniam taho. .cOtrarietates prianae, qui ad vii alii reuoca
duarum contrarietatum per se irreducibili uis ad unam priorem: quo unico fundamento plures,quam oporteret, diuersae ni
tutatur Opiniones,quae a nobis non tumulinarie de promi Icue,sed eum ratione es mothodo,qua comprehendi queant, sunt enumerandae et secus nouam huic rei perplexi- Flum tatem adderem S Obscuritatem inducere. pinnηra , Omnes enim comaeniunt in adducto fun- quod M-d mςnto , quod plurium contrarietatu in ηοηtanus unus sensui non poscit esse: sinuliter sit existimant omnes, Aristotelem pro sep ps , sed
tronum habere, qui fortasse hon dixit pro- multi-ria in sententia in , sed sui temporis faniq- plex orem sequutus.Ptima opinio S. Tho. cui i . opis' astipulatur Egidius,tenet tactum subiecto S. TA. de organo vnum ei se, dispositione aut ei S subiecto sormali multipleκ & distinctus: scut gustus in linguae neruo viso eodemq; et cum tactii quoad unitatem subiecti oc geneticam, quoad rationem autem sorinalem & vilitatem specificam plures sunt sensus. Tam ε sententia Arist.eXprόlla est in contrarium, qui infra tex. I 23. quasi propriam sententiam dicens, quinq; dun-tavat enumerat sensus exteriores, visum, auditum , odoratum, gustum , dc tactum: quod ab illo teX. per uniuersum caput illud. 13. late probat. Secunda opinio A ug. χ ο mNiphi , qui in suis disputationibus dua, M ιι
species tactus ponit, non tantinin formali ter distinctas , vi S. Tho. sed realiter etiam . subiecto & organo:cui sententis multa alia . etiam obstat,quatenus si essent diuersi ne
ui,iam non esset unus tactus,neque omnia
tangibilia per eundem sensum di per eandem partem tangeremus, sed calidu & frigidum hoc sensu atq; hac parte,humidum S siccum illo sensu& illa alia parte,quod .
negat ratio & e Xperientia vetat: quando. quidem nulla parte aut sensu tactus senti mus calidum & frigidum, quin eadem humidum de siccum percipiamus:& ipsa an tomes S dissectio ad oculum ostendit,non esse plures hos neruos ponendos,aut virus per alterum sentiret , aut utriusq; esset penetrario, aut alter otiosus S luperuacaneus commenium merum est haec semen - tia. Tertia opinio Averrois addit tertium tactum
278쪽
tactum ad tertiam cotrarietatem grauis deleuis percipiendam: quod quam falsum sit, nemo est , qui non Videat, praesertim cum graue S leue differentias dicat substantia-Ies,in quo salsus nimirum est, cum sint accidentia iuXta omnium communem sententiam. Quid Z quod si substantiae ement,
nullo modo postent a tactu sentiri,cu sub stantia non sit sensibile per se, sed per accidens tantum, ut supra cap. 6. Quarta opinio Alberti quartum ponit tactum perce ptiuum quidem doloris & solutionis continui, ut verberum & similium: quod tameinane est, cum solutio continui ad cotratae
tales calidi Sc frigidi, humidi de sicci reducatur : neq; solutio continui proprie habet contrarietatem,nisi quatenus unionem de temperiem partium soluit. Quinta opinio Auiccnae. 6.natural cap. de tactu, quintum addit tactum pro delectatione coitus, que dicit in capite virgae relidere: cum tame illa etiam sensio ad cotrarietatem calidi & frigidi, humidi & sicci reducatur: eX aliarum
enim primarum contrarietatum mistura
descendit. Sexta opinio Pauli Veneti plaus bilis multum videtur superficie tenus philosophantibus,quae non latum sextum sensum addit ad delectationem aut dolorε si iis Sc famis hunc tactu in stomacho ponit sed innumeri sensus tactus ad eius existimationem sequentuta. censet enim qua sedam esse dispontiones uniuersales, quae in toto corpore reperiuntur,ut calidi &frigi- humidi dc sicci,&c. alias vero particulares , quae in caeteris corporis partibus sunt, vi dispositio stomachi ad delectatione alimentorum, capitis virgae ad voluptate venereora, & ita de aliis: sed hoc est sine numero et ratione tactus multiplicare, quod non tantum mihi no videtur plausibile,sed
potius absonum &ridiculu, de a doctrinaii methodo semper explode lum,quod ita sine causa Sc necesiitate res vane dc temere multiplicentur. Septima opinio apparens, quod unus est tactus de unius est contrarietatis primi, scilicet calidi dc frigidi, quia c terae ad illam reducuntur: quoniam illa est
contrarietas activarum qualitatum: contrarietas autem humidi & sicci passivaru est, passivum vero in activum reducit ut ponit simile de propriis passionib',in quibus est ordo & una prima passio, unde reliquae oriuntur.Sed orimo ista fallacissima est:tu, quia tandamentum de reductione qualit tum passiuarum ad activas,est contra Philosophiam,vt Arist. i. lib.de gene. a cap. 7. ad. 9. docet, ubi nos late de his qualitatibus disseruimus&ostendimus, iu5d non ea ratione vocentur I assiuae, quod activae non siit,nec quod ad calidum aut frigidum reducantur : rursum quoniam si ita esset, facile suillet Aristoteli unum tactum asser
re, quia Vna est contrarietas:cesuit ergo eas inuice irreducabiles: tum etiam, nam eNe
pium de proprijs passionibus non conducit ad rem praesentem dc negotium istud physicum,cum si nimis metaphysicin ma- Nime, quod physice censuit Arist. loco citato de generat. has contrarietates irreduincibiles ad unam primam, dc ita in praesenti cap. approbat. Post renio Granatensis hoc Granire loco distulatione. i .cum prima coclusione p. bis. asseruisset,unum esse tactum, in secunda sequenti conclusione statim contrarium dicit Sc repugnans,nempe illum unum tactu multiplicem esse, & eX multiplicitate obiecti diuersas sortiri rationes: quae scit opinio Philoponi de S. Tho.& no est noua sententia,ut ipse putat, praeterquam quod c tradictionem inuoluit: nam si potetia, quae-cuq; sit, una est,& nihil aliud est quam aptitudo & ordo ad obiectum, unde specific tur de distinguitur ut supra cap. . sit,ut tactus non possit esse unus subiecto Sc organo atq; potentia, ubi obiectum multiplice habet rationem e nam sicut unitas subiecti Unitatem potentiae facit, ita obiecti distinctio potentiae distinctionem necessiario ii duceret : quandoquidem obiectum de potentia in unitate & distinctione sibi inuicem uiua proportione respondent.Nostra er- ut isgo sententia est,quod unus est sensus tactus sententia, subiecto de obiecto , secudum vnitatem no quod a 'tantum genericam, sed specialissima &ato- stu bumam: quoniam sic ratione demonstrabitur simplici- iuxta resolutionem Arist. qui tex. I et g. de- teri terminat &resoluit quinq; esse sensus: quia hic ambigue locutus suerat secundum samosam sui temporis de currentem sentenis iam:& iuxta resolutionem dictam in cap.
illo. 13. praesens cap. hoc. II. Interpretanis
dum est. Quocirca in primis aduertudum, Sensus ilex doctrina posita supra cap. 6. sensus di- ρm nisstinguendos esse eX sensibilibus pro prus, sensibilino autem e X comunibus: communia enim bus non
nunquam sentiuntur nisi per aliquod pro- com se
prium sensibile , quatenus impiis propnjs biisse cis ensibilibus communia modincantur,ideo scin an
279쪽
a proprijs ct non a communibus specifica- Ssibilior tur. Verum est, quod aliquando distin cinis solet esse percipitur commune quam proprium , Ut
modus in pruritu coitus sentitur motus, ct mustaequΞreti motus sentitur distuacie , proprio sensibili confuse S in distincte percepto : ct in moribus ita contingit, ut modus magis grauis sit quam res ipsa, ut in artificialibus ingenium lolei superare opus, Sc in cibarijs pium quandoq; fit salsamentum, quam cibus Prima co ipse. More accipiamus, quod in V noquoq; rra etas, genere sunt aliqua prima contraria, nisi lua in substantia ,sicut ipla simpliciter est ensabi Er per te A non in alio et prunum genus, ita priuatim prima contrarietas substantiae est simplici- simplic, ter priuia, ut a steri t Arist. l. Phy si . cap. 6. et reris ' probat. Io.Met. teX. I s. prima contrarietas nere δεμ est habitus et priuatio , troia quaecunq; , sed santiae. periecta, id est,in substantia: nam in qualitatibus prima contrarietas positiva est: Ratio huius est,quo niam accidentia non suntentia, ted entis entia: si igitur esse illorii ordinem habet et analogiam ad ei se substantiae,contrarietas quoq; accidentium ad co-trarietate ni substantis reuocabitur. Idcirco
locum non habet, quod quidam cupiunt, ut istae duae iam positae coirarietates tacitas reuocentur ad unam primam , quae sit habitus et priuatio: nam illa proprie non est nisi in genere substantiae,quae est principiuipsius et csterorum pr dic amentorum. ia. it in Met . a te x.26.ad. 28. ibi S. Tho. lec . . Turcvαρ idtti ὁ, omnis sensus atq, cuiusuis potentiae
v t unitas unius est generis subiecti, quod ob - V 4ecturn appellamus non tantum secundum esse logicum et praedicabile , sed etiam scobiecit in cunctuin esse physicum et reale ipsiuβ pQ letitiae ita i distinctio scientiarum,poten
* 3 ΩΝ tiarum et sensuum ex distinctione proue nil obie chorum, ut. 3.de anima te X. 3 8. scio . . tia atq; sensus secanturque ni admodum es res,id est,icietia speciem sortitur a proprio obiecto scibili,sensus vero secundum sensibile specificantur,id est,noti secundum diuersas . rationes sorinales rerum in ratione rei, sed secundum diuersas rationes sensibiles in ratione sensibilis: ideo color,qui spe-ὶ cies multiplica t,pure intentionaliter per lu , men visum specificat, sicut sonus auditum, ct ita de alijs sensibus,qui quomodo a suissensibilibus specificentur , iam nunc dice- Potentia mus ad calcem huius disputationis. Interim
trifariesu quarto suppone quod quilibet sensuum demim pri quaeuis alia potentia trifariam coli sidera-
tur, Primo modo, ut refertur ad res ipsas in mota obeli e rei,sicut visus ad colores,quo modo ob tectam iniectu in secundum ei te rei consideratum,est egeres mavnum unitate generis physici euec pertinet re militer. ad rei quidditatem, quae est in primo modo dicendi per se, ct ita potentia definitur per obiectum. I . par. quaest. 77. artic. 3. egregie tractat Caici quo modo et si poten . tia sit una unitate sormali sui obieeti,tamen actus & operationes Potentiae pollunt specifice distingui ex materiali disterentia ob- lectorum e secundum diuersas formas,ut visio albi S visio nigri, quae in ratione sor- mali obiecti specie conueniunt, ratione tamen materiali nihil prohibet,quod specie dilc repent: nam conueniunt specie in Ordine ad visum, ut potentia ess,disserui autem specie in ordine ad materiale obiectu. Se- seri Imcundo modo potentia consideratur secun- esse obisedum quod refertur ad rationem formalem dii sol sui obiecti non in genere rei,sed in genere maliter. sensibilis, quo modo visus refertur adcol Ores nomam in genere rei, ut sit unum genus entis , sed ad colores in genere sensibilis : quo pacto non genus aliquod aut spe- . l. cies subalterna, sed species infima , atoma& specialissima est: quia uno modo speci liis imo tractat de coloribus, a quibus seci dum unam rationem & considerationem immutatur, Ut paulo post declarabimus: quonia sicut plura, luc ita genere rei dii lerunt una ratione specifica , ad unam ean- dein q; scientiam pertinent, ita plures colores , qui secundum suam naturam speciis sic editi erunt, uno specialissimo modo ad
visum cotrahuntur, atq; adeo omnes colores ut visibiles eiusde sunt speciei, ct actus etiam videndi quoscunq; colores eiusdem sunt speciei, ita ut visio albi & viso nigritatum materialiter , ut indiuidua eiusdem speciei,disserunt:& hoc modo praedicationes ponuntur in secundo modo aut tertio dicendi perse, ut color est visibilis, visibilitas enim 'quasi passio est coloris naturam - ET . consequens: unde species color u & consti- .i di situtivae litterentiae ipsoru in sc nere rei,non . a.
sunt atonis & ni diuisibiles tornraliter, sicut sunt in genere sensibilis: nam visibilitas albo & nigro eadem ratione conuenit. Ter- Tertia iatio modo potencia consideratur secundum bitudine forma, a qua nascitur& procedit,cuius na- adsubieturam sapit Sc induit:& lic dicimus, quod visio aquilae disseri specie a visu, de quo es.supra ad sinem c. . dili eruimus. His tribus modis
280쪽
modis quiuis sensuum atq; qilaeuis poteritia considerari potest,primo modo ad o
lectum, ut res est: secundo modo ad obiectum secundum rationem sormale : tertio modo ad formam,a qua oritur atq; nasci ci aesti ο- tur. Haec eadem doctrina, exemplis dulitanis Issu . Nat mutatis , praesenti negotio de laetu est accommodandamoeni in agimus de tactu luna tertium ira odum ipsius potentiae, sed tota controuersia est de potentia primo &secundo modo : atq; adlluc primus modus est reiiciedus,cuin tota disputatio sit de sensu tactus,ut sentus est: nou igitur debemus agere de sensu ipso tactus, secundum i redictis sit iam sus perspictia atq; manis
sa, sequentibus tamen declaratur. Primo, quia secus vera non esset communis om- Dium concentio atq; assertio, scilicet,quod quinq; sui unius exteriores quod tam diligenter Arist. probat cap. 13. a teX. I 28. si ergo reliqui sensus exteriores sunt species specialissimae,cur igitur idem de tactu non diri proferemus deinde unii est organu tactus, ergo unus erit sensus tactus: antecedens eri
dictis initio huius questionis patuit. Secunia citrarie-do, una est ratio, ad quam duae ills contra- ω τietates calidi ct frigidi, humidi & sicci re- tuor qua uocentur: ergo laetiis est unus sensus: con- litati prifertur ad qualitates lagibiles in eisse rei. Sic sequentia nota est,sed a probatione antece mam ad sanctes enim post et esse vera pruna opinio S. Tho-T . cum in ,quae fuit Philopom,ut sensus tactus sit Psilo - unus unitate subiectiva di generi , muli no relin- Plex vero unitate specifica secundum plu-
cultura res contrarietates atq; plures rationes sor-
males, id est, tactus sunt plures sormaliter Caietauus ut explicat Caietanus hoc est,no est viii-ena sali, ca species tactus forinaliter perceptiua Om- iura lide nium tangibilium,quonia viuuoce non est allianis. yna prima contra rietas: sed hoc supra impugnatum etiam est, de nihil habet ardui maestio. aut difficilis. Superest igitur, ut quaesti nis nodus nis momentum in secundo sensu sit, an sin sensus. cui visus, ut refertur non ad colores ut reqsed ut visibiles, unus est unitate speciei specialissimae quia colores, ut visibile co-
. stituunt, unum esse atomum atque specialissimum participant sic iactus,non qua calidum , frigidum, livi mdum atque silc - cum percipit, tres sunt, sed qua percipit, vitangibiles sunt, unius est speciei specialissimae, atque tangibile ut tangibilo, habet sphcialissimi rationem. Ratio autem dubitandi iam pluries propolita est: quia co-trarietas calidi atque frigidi, & contrarie-ia, humidi atque sicci sunt primae contrarietates,&quae ut ex secunda hypothesi habemus positiva est, ct quae in genere
qualitatis non habet priorem, nisi reuoces ad contrarietatem habitus atque priuationis, de sic transibis de genere qualitatis in genus substantiae, in quo genere illa contra metas priuatiua primo sedem habere vi
detur. In hoc igitur sensu intellecta nostraeoticlusio quod tactus est unus unitatemnimum speciHissima , atque tangibile ut tangibiis rate spres Ie, est unius speciei specialissimae) ratios . nem continet,atque vera eslsententia, qui Manuis cuiuis vel medi*crixer erudito ex
dentis Philosophia & uniuersi autores hac ni in parte peiadent: sed ego sic probo, primis, ma reis
quoniam etsi illud,in quo istae contra meta- citur. tes conueniunt, nomine careat atq, nobis
sit tin manifestum quia est eminentius ct in altiori gradu de ordine, nem pe spiritali noest statim animo despondendum, ut quasi
impossibile iudicemus, illis duabus contrarietatibus nihil esse commune speciscum: a raesertim cu tam familiare habeamus eXe-plum in albo ct nigro,quae sunt contraria, species tamen ipsorum in medio simul lunt an quocunq; pucto absq; vlla prorsus con- 1 trarietate: S sic per omnem sensum lat Epa- tet, quod ipsorum sensibilium inteliones, , Vleo quod prioris sint& eleuatioris naturae, nullam habeant oppositionem, nimirum,
quoniam qui sunt dispersa in inferioribus,
sunt unita iii superioribus:quid igitur obstat,quo minus duae illae qualitatu primaru primae contrarietates, quae in genere rei Sephy sico, ut qualitates sunt naturales, ad ali
quam priorem non sunt reducibiles,in genere tamen superiori, ut selisibiles ta gibiles sunt, raram habeant rationem , in .: qua uni uoce conueniatu Quare secundum obse tihunc philosophandi modum qualitates il- d ulae tangibiles uno modo speci suo atque
una uni uoca ratione in gemere sensibilita χQ. .' mouent atque immutant sensum tactus,sit - .ra ruicut tam vari, atque distincticolores visum vno modo immutat: pertenuis quidem est illa considerario , quae omnes perterret, ipillae contrarietates sint pinnae, quae non habeant priorem, in qua conueniant, cum in
sensibus oporteat sensibile considerari,&secudum este sensibilis,&vt potentia ipsa refertur ad suum obiectum primo S secd-do modo,id est, in genere rei atq; in genere