장음표시 사용
281쪽
sensibilis e cum distinctio potentiarum eπdistinctione formali obiectorum proueniat,sit,ut cum ratio formalis una sit in genere sensibilis, ut tangibile est onod tactus unus sit sensus,atq; adeo qu is contra rietates,quae in genere naturali sunt irreducibiles, in genere sensibilis reducentur ad unum specificum. Certum enim est, quod in coitus voluptate est sensio tactus, , tamen neque est forma liter calidi,neque humidi, neque frigidi,neque sicci,neque mollis , neque duri , sed alicuius communioris, quod sentitur: ergo si in genere rei reperismus sensum,qui forma liter non est aliquis istorum,cum tamen sit adeo crassus S materialis , prosecto nemo mirari debct, si in genere sensibilis aliquid altius ibi concumrat, qua rauis illud nec cognoscarnus,nec nominare valeamus caelo dc elementis,quq plusquam genere physico disserunt tanquam corruptibile & incorruptibile, dia-phanum est comune una vocum , per quod fiat visio sic igitur in P posito accidet qualitatibus eiusdem ordinis atque gentrisul-lud autem innominatum , quicquid si, significatur per hoc aggregatum, tangibilis
qualitas,& cum ipso conuertitur,tanquam
unum specificum in genere sensibilis. Et si quaeras,quae sit ista ratio vinuoca sensibilis, quam per omnes sensus spargis,& secundum quam quinque sensus specificantur' Respondetur, huius dubii solutione totam quaestionem persici atque absolui, ita
vi ,meo iudicio, nihil omnino ad eius complemctum desiderari queat. Dupleta enim est immutatio, una naturalis , altera spiris
malis:immutatio naturalis ea est , quandosorma immutantis secundum se vel sibi similem r ipitur in passo, quod mutatur secundum esse naturale, ut calefactio incalefacio : &.secundum hanc naturalem immutationem sensus non distinguuntur in praesenti, quando eos consideramus,novi reseruntur ad suum obiectum secudii messe naturale, sed eos disquirimus, ut reseruntur ad obiectum secudum este sensibile ct spirituale. Spiritualis autem actio seu immutatio est, quando forma immutantis recipitur in eo, quod immutatur secundum esse spirituale,ut similitudo coloris in pupilla, quae per hoc no manet colorata: similitudo soni di harmoniae in auditu,qui per
hoc no sonat nec mouetur. Qu re ratio lensibilis conlistit iii hoc,quod est motiuu sensus sine materia, sicut ratio sensus in hoc quod est susceptiuus sine materia,& secundum quod diuersimode se habet ad mouere aut moueri sine materia: sic diuersa est sensibiliu& sensuum ratio. Modo ulterius progrediamur: cum sensus immutatio nousit naturalis, neque illa sufficiat ad sentiendum ut te X. leti. i et . dicemus, ct lib. 3. teX. 37. &. 38. alioquin plantae,cum frige icunt cic calescunt, sentirent erit e go spiritualis,atque adeo immutatio spiri. tualis est sensui, inquantum sensus est,eia sentialis, sine qua non contin sit esse senissum , de per quam non resipis sensibilis, i sed intentio sensibilis in sensu recipitur: lapis enim non est in anima, sed forma lapidis dixit Aristol. 3. de anima teX. 38. Ex his igitur susscienter enumerantur quinq; sensus exteriores secundum numerum immutationis spiritualis hac ratiocinationea Immutatio aut est pure spiritualis,aut non, secundum immutationem pure spiritualem sumitur visus, qui solum intentionaliter multiplicatur per diaphanum rati De luminis subito absque motu locali &sine aliqua alteratione reali & naturali,veleri parte medii, potentiae aut obiecti visatis supra cap. 6. enarrauimus si autem
non sit pure spiritualis, sed missa est cum
aliqua naturali, tunt vel illa naturalis miscetur eri parte obiecti tantum , secundum motum localem est sonus, qui causatur ex aeris percussione & commotione, quae est generatio soni, qui est obiectum auditus, ut cap. 8. dictum est i si vero naturalis immutatio misceatur duntaXat o parte eiusdem.obiecti secutulum alterationem, Sc sic
fit odor, qui est obiectum olfactum nam vi cap. 9. dictum est odor spiratur secum
dum fumalem quandam evaporationem: quod si naturalis illa immutatio misceatur cum spiritali eX parte organi, ut contingit
in gustu & tactu, tunc vel immutatio illa naturalis fit a qualitate, quae primo dc per se sibi proprie obiicitur,& sic immutatur disiatia organum tactus: tamen organum gustus no inter θη- per se a qualitate propria ut sapor, sed ab sum tu illa,que prsambula est, quia cum humectis Lucti tione ipsius gust'rideo lingua Sprie no di- εὶ citur dulcis aut amara , sed humida vel si ea. Quare isti duo sensus gustus & tact' magis materiales sunt,quoniam eri parte orga ni naturali immutatione immutatur: at i
eius adhuc ipso gustu materi alior est,quia
282쪽
im mutatio naturalis in gustu non fit a proprio obiecto, sed a praeambulo ut humi- . do: immutatio autem naturalis in tactu fiteri parte proprij & per se obiecti: quoniam tactus calet, figet, humectatur & siccatur: tamen sensio tactus secundum hac na-
δ turalem immutationem no absoluitur nec
1ση ' eompletur , nisi in spiritali immutation ς,
quam diximus esse essentialem sensui visentus ell, ct sine qua non contingit et se senium: quod Arist. cap.sequenti te X. I a I. dicit sub ali is verbis, propriu est omni sera sui rerum formas sine materia suscipere. Quamobrem patet ad dubitationem,quae sit cuiusq; sensus propria immutationis ra n tio.Deinde vero plana est totius quaestionis solutio: nam sensus tactus sumitur secu-n dot intentionaleni immutationem sensi- p ' bili,,quod est tangibile,quam immutatio ' nem spiritiralem antecedit immutatio qui dam naturalis eκ parte organi in proprio& per se obiecto: & secundum hanc natu
ratem immutationem non sumitur unitas
tactus quoniam haec ad sensibilem est Mab imia praeuia S p ambula sed secti dum aliam, mutatio. spiritalis,&eX hac sumenda est viii ne natura tas specifica tactus & tangibilis: quia licet linsub G secundum eandem qualitatem fiat immuia
Ei cum, ratio naturalis &spiritualis in tactu,tamen
d c non a naturali, sed a spirituali iudicium de ne ditiistae 3 nitate S disti unione tactus sumendum
sentiret. ijs: sicut insensu comuni omnia sensibilia,fia rex. cuiuscunq; snt contrarietatis , tanquam in , -- superiori ratione adunantur,ut infra doce obsect, latinus. Sed interim rogabis,cur Aristot. innis Llu - parie dubie procedat probabile auteriis dbere non est,tantum Philosophum latuisse modum hunc dicendi adeo facilem & plausi-mt Lm bilem, scilicet,quod licet tactus neq; logiis nitareta. cς,Πςq, physice,neq; metaphysice sit uniusnia dua Contrarietati ,sit tamen unius cotrarietatis
3 3 AAL ct obiecti formalis, no in esse naturali, sed te ibis inαsse spiritali&Drmali Respodebo primo, Aristotelem dubitando de tactu procedere: quonia tactus sensuum somnium primus est , unde naturali immutationi pro pinquissimus 'uapropter minus habet de unitate,& plus de diuisione , quam caeteri sensus,atq; adeo eius unitas magis est dubitabilis & probabilior multitudo , quam in Veteris sensibus' tamen no ob id Arist. plu--res tactus ponit,siquidem postea insensuu
numeratione cap. i 3.dubitationem huius
p. resoluens, absolute alserit atq; demonstrat,neq; plures esse iasus exteriores, neq; pauciores quam quinq; , ubi unitas tactus demonstratur, sicut unitas aliorum sensuv. Et hoc est, quod in hoc Ioco dicere videtur citet. Caiet. qui licet cu S. Tho.&Philopono plures tactus ponere videatur,postea a verita te com pullus testatur, et non quicunq; diseferentia obiecti costituit obiectum sensus, sed illa,quae adsquale subintrat differetiam atomam sensibilis,est qui; costituit visibile, auditae,&c. S ita de tangibili consequεter dicendum. Unde post pauca colligit,l de multitudine tactus veritas no plane appa ret,& qi si Arist.plures afferuit tactus,non definiebat ut certu,sed problema non om nino improbabile & irrationabile ultro citroq; dii putabat:quod ipse aperte teri. Io 8. dicit, Non esse manifestim, no autem inquit,
non esse verui unde licet Caiet.hac in parte , idubius suerit, Arist. tamen,mea sententia, quan uis a principio incipiat dubitare, tandem resolute tenet,lacium unum esse propter unam obiecti formalem rationem: nasicut ipse docet,aer,qui re unus est, forma liter tam e plures est, ut medium ad visum,
alia ratione ad auditum,& diuersa habitu- rdine & conditione ad olfactum resertur,ddmedium est ad plures sensus: ita quoque . e diuerso de tactu fatendum est, ut idem tactus , qui plures est re in esse naturali, unus sit ratiotimn esse spirituali & formalit similiter eadem caro numero in lingua medium est ad gustandum S tangendum, sub diuersa tamen ratione formali. Quare ilicet in hoc cap. videatur dubie loquutus, ipsum. tamen de hac re dubitasse,mihi non est probabile: neque erat, cur ita distincto assereret, qui suprasem p. q. a L . 3 3, ἴς' .rnerale documentum ad distinguendas Do- , , . tentias eri sola ratione formali proposuς' res rirat: & inserius cap. I 3. aperte pronuntiat, tactum unum esse & vnitatem habere, sicut alii sensus habent: & teκ. e X presitat affirmat cum rationem reddit, ob qua plantae non sentiant, nimirum quia natu . . raliter a contrarietatibus calidi & frigidi i ii, immutanturi ergo tactus ab his contrarie- . talibus non afficitur realiter, sed intenti naliter & spiritualiter. Ad eruedam igitur , . isentutiam Arist. eiusq; mente percallenda, .no debemus aspicere aliquem unum locis superficie tenus consideratu, sed diligenter .
cote X tura loci,& totius doctrint silus atq; scopus inspiciendus: quare cum n00 Pol
283쪽
sit tactuum multitudo cum vniuersa doctrina Arist.state, signum est, non tantum probabilem , sed veram ct peripateticam esse nostram sententiam de unitate specis fica tactus.
alius senses sui proprii obiecti preceptiuus est etiam siti or priuatiuisie radiim tangibilu sc
Soluit de unitate tactus S tangibilis una quaestionem,alteramq; de medio cum aliis duabus incidentibus quaestionibus de ne- celsitate medii extrinleci,& de differentia sentiendi inter tactum Sc alios sensus,& tadem quatuor adiungit conclusiones.sta6ηiam de luctu eadem 1atio est, quae de tangibilι et ita obieeis, quia sese quoad amitatem G diuersicarem consequuntur. 'I Dubitatio est, I. quaesi cummoso talia unus esse risiit, eum rangibselium contrarietates plures sint 'Mma,' sad priores, v I aliquid Ῥnum ut aliorum sensuum cout arietates reducuntur ant irriaucis bili,' I similiter dubitatiouem habet , si eam et . Pot. tacta medium se: nam cum statim falso sis, Oetauum esse videtur' Caro metium est,
nu Iola' sit or auum , quis statim fit μηβο , sed quodum est caro nobis connaturuis: nam si aeroe aqua fenei nobis reunaturasis, visus . auditus non esseret unicis sensus. oportet, caruem corpus se fimum G terna compaeam ,σ animali contus tum , t tangens mira eum med usit. Hinc patet, ylures tachta per idem camis meis
lutio. γ'iuerso corpore plures est uno existenti medio carnis.-ν decum impo tibilesit, duo corpora I. que in immediate se taetere, quin humidam aut hume- isuis in statum corpus interueniat, i ια aqua adsensum ridentis est manifestum,licet in aene si Hussantitatim solutis. sensu no' percipiatur, semper tamen cum carne,
dium comitatur.' Quare non sequitur , quod 2.qusio omes se us similare sntiant, cum metu δε σκω incide radia medium extraneum quasi oraccidens co tis DL- curea in rusu, auditu saeta per se Gr neno. eessario oportet prius medium immutatum θη- sum commouere. Indubitabile se, carnem non .conclu. esse ensionum tactus, umerium. Tufrus tuet. nctu. t 3 estin potentia, quales tauribiles qualitares Hasti. ssensio, tum tishu medium est ri eru-yconclu. tum inter omnia tantibilia,si id solum 'utit ta- ibitam exuperavitas, atque ab extremis dense
a cla. datur, M positi esset Oxum iudex. η Sicut omnis
De sensuum communibus documentis.
d quoq; dictu sin hoc mo-m do quasi figura. Hoc autem uniuersaliter accipere de omni sensu oportet, sensum, inquam, id esse,quod sensibiles sine materia formas suscipere potest perinde, a tq; anuli signum sine
ferro, vel auro suscipit cera Suscipit autem qneu Vel aureum signum, sed non ut aes , aut auru, neq; signum, ut est aureum,arne- .
umve. Simili patitur & sensus uniuscuiusq; sensibilis modo ab
eo,quod habet colorem, aut sonum, aut saporet sed non ut unu-
quodq; illoru dicitur, sed ut est
tale,& ratione. De semotis quinq; sensibus eriterioribu , Irum. νenarratisq; eorum propriis sensibilib' atq; eorum rationibus singulatim eXPOsiu ,Πuς-μ p, quaedam capita generalia di omnibus sen turbat sibus communia eκtremo loco proponit Arist. quod ex sentuum speciali doctrina apertius colligatur, dc quae t Principio tra . επ.di nullatenus pollent, neq; comode intelliis gi, nisi peculiaris cuiusq; sensus cognitio antecessisset.Vnuna doc umeritu ex parte Obiecti sumitur in praeseti textu,quatenus ipsu sensibile in sensu recipiatur,scilicet,culq; sentuu in natu esse,ut reciprat formas sensi biles sine materia , hoc est,quod patiatur a sensibili ut tale est , nepe immutarione spirituali : quia non utam utatur ab ipso maiori aliter,ita ut talescat,irigescat , albescat edi sic de alijs, sed quod recipiat sine mater a,quoniam non res ipsas materialiter recipit,sed reru formas ct rationes immateria
284쪽
les & intentionales,quas species seu ratio- potentiae cognitiuae quatenus cognitrua est,nes atque sensibili uni similitudines& ima- 1d est,ut distinguitur ab agente narii rati &giues appes are consuevimus. Hanc disse- physico. Hinc est, quod lapis non est manis
rentiam inter immutationem naturalem &spiritualem exposuimus ad sinem capitis praecedentis,& in hoc teX. confirmat Arist. eNemplo anuli , qui cerae sormam imprimit,non autem serrum aut aest lic enim sensus species sensibilium sine materia reci-
ma, sed species lapidis lib. 3. de Animate X. 38. quod testimonium de sensu de intellectu intelligitur, quia teX. 37. diXerat, animam secunddin sensum de secundum intellectum e spe omnia quodammodo, de quod sensibile supra sensum no faciat sensus species sensibilium sine materia reci- Quo a Iem Urie Iur ἀuit tum , ex parte obiecti sensibilis, quod sationem , ut pluries dictum est insuperio
i sie, non ali actione reali de naturali ribus Sc infra i quoniam oportet
ita ut materiae dc naturae retu lenius iplos ingrediantur sed secundum formam sensibilitatis,solae, nudae Sc purae rationes sensibilium ingrediuntur , ut sensum ipsum pulsent: tum etiam , eX parte sensus,quia suscepto sensibili ut tale est, non alterantur, cum non recipiant sensibile ipsum in propria natura de cum propriis affectionibus,ut habet esse cXtra in re t rursus etenim ex parte modi recipiendi, tui intentionalis est de spiritualis: quod saepe divimus per omnem sensum: talis enim est lensus in potentia , quale iensibile in actu , de actus activorum in patiente sunt disposito. Quod si obiicias, omne agens agit per sormam Sc non per materiam'. igitur impri mere sorina in sine materia non erit prospeciem in medio depurari Sc lpiritualem reddi, ut possit recipi in sensu , ideo purior est species in sensu quam in medio, dein medio quam in obiecto .sed de his qu re locis citatis. Ne fallaris attende,quod dictio illa , sine materia, determinat conditione specierum,ut sit sensus,quod sensus est susceptiuus specierum , quae sunt sine materia, id est, immaterialium, quia non sunt adeo materiales species in potentia, ac sunt in obiecto.
Instrumentum autem id sen- c. Iaasus est primum, in quo est talis
Vis, atque potentia collata, at
mere sorina in sine materia non ς ix py0 sunt idem : ratio vero non ditium sensibiliv, dc suscipere non ςUI py0 i tu; - es, Nam id priuipsorum sensuum3 Respodetur, quod est ea dein, sed diuerta. Nam io, licet omne agens formam communicςx,x ' quod sentit, aliqua eli magnitumen differenti modo .quoniam δῖς ny δε Πλ I non tamen ratio sensit tui :
realem eiusdem naturae , ut calidum calore neque sensus est magnitudo, te cl
im primit ligno, quo calido est *ppς in δ' est quaedam ratio , potentiaque
tur,& ita in caeteris:sens bile autem ut colo . ii . ratum , formam dat non veram, sed potius ιι i
rationem,& similitudinem formaendeo vi sus eam recipiens non habet eande appe)Iationem ut coloratus appelletur, nasi secudum quid quodam odor ergo sensibile sei sum assimilat secundum sormam de ito secundum dispositionem materi aer quare insensum non potest penetrare materia, sed scima tantum, id est,sorma immaterialiterct spiritualiter recipitur. Et si instes, proprium est intellectus intelligere sine materia , ergo non debet sensibus accommodas tu ri Respondetur quod uniuersaliter intellimissisti' -ere,abstrahendo omnino a conditionibus diuersimo materiae, conuenit intellectui non sensui .ates abstra vero sine materia recipere formam, uten-butam tionaliter de spiritualiter ut i a satis eu ex Rum positum couenit sensui,atq; ui uniuerium Alterum commune documentum est, quod sensori uin locus est dc receptaculum sensus,in quo sensus,velut actus in pote tia de forina in materia,est: porro sensus vis est & facultas ipsus sensorii,tametsi ratio ne disserant, subiecto idem sunt: probat, quia id sensorium , quod sentit, aliquod corpus est de magnitudo, sed sensus ipse non est corpus , sed illius corporis forma. Vndem fallor crediderint,species se Orso recisibiles prius natura in organo e iis quam pima Dein anima dc sensu, quia prius natura habi- cum. tudinem habent ad organum quam ad animam , scut prius natura sulit in medio, quam in organo: Ratio est,quia specit p natura habet esse habituale quam acria ale,
285쪽
& sicut prius est in medio quam in organo , ita prius est habitualiter in organo
quam actualiter inanima et praeterea quia specie actualiter esse in anima dicit adtionem vitalem, quae non est sine aduertentia animae t speciem autem esse habitu aliter in organo non dicit actionem vita lem, ut patet, cum est in medio aut speculo et ergo etsi anima sit primum sentiens actualiter, organum est primum recipiens habitualiter : actio enim vitalis, quae est
sentire, praesupponit passionem , quae est speciem recipi ut infra teX. Ir . sensi
bile enim est inouens non motum, organum vero non mouens motum, sensus tamen mouens & motum t ergo insorinatio
organi praeintelligitur admotionem animae: de quo plura circa tex. I 39. S. I o. ubi haec absoluuntur.
. Iz3 Patet autem ex his, & cursensibilium exuperationes, scn
Nam si motus sit vehementior, instrumentiq; sensus superet vires, dissoluitur ratio: id autem erat sensu si dissoluiturq; perin
de , atque concentus intentione, cum Vehementer fides pul
Inseri tertium quoddam documentum commune omni sensui ex parte actionis 5c immutationis, scilicet, quod excellentia sensibilium destruatur: quoniam sensus & sensibilis actus est unus,igitur utriusque una est proportio: vehementior ergo sensibilis pulsatio potentiam ipsam disturbabit, sicut perturbata percussio chorda rum concentum musicae dissoluit: vidimus enim eXcaecatos fuisse homines directo ct repentino Solis intuitur exuperantia naq; sensibilium tollit harmoniam & proportionem inter passivam potentiam sensus ct actum ipsius sens bilis: hic tamen rationem reddit, cur excellens sensibile corrupat organum, in ira teX. I 43. cur corrumpat sensum,ubi habes huius rei resolutionem.
causam non sentiunt plantae, tametsi partem aliqua habent animae, atque ab ipsis tangibili
bus patiuntur: Irigescut enim,& calefiunt, ut patet. Nam huius causa est, mediocritatem no habere, neque principium tale,
ut sensibilium sine materia suscipiant formas , sed cum materia patiantur.
Ex textu proximo, quod sensus con-s stant in quadam mediocritate, inseri pla-Ias non sentire, quoniam non habent huiusmodi mediocritatem & proportionem,
ut pati possint a sensibilibus secundum ei se spirituale , sed recipiunt rerum so
mas cum materia secundum esse naturale, quod habent in agente, ita ut calescant,
colorentur, Sc. Quod si urgeas, rations in minis huius inquirendo , unde est quod plantae
non suscipiunt rerum formas sine materia sicut sensus 3 Vbi quorundam solutio non placet, scilicet quod plantae non recipiunt
sine materia , quia non habent organa,nese uos, carnem , neque aliquid proportionabile his : qua enim ratione id dicitur, con
temnitur, siquidem gratis absq; vlla probatione & ratione alteritur, S est petitio principi, manifesta.Vnica est Aristo t.rcsolutio , quae primam huius rei ora Sinem attingit , nempe suscipere species sine materia: quibus verbis vult immaterialitatem rationem esse cognoscendi : ideo quo aliquid est immaterialius, magis est cognatiuum , ut homo brutum , Angelus ho
minem , Deus cuncta cognitione antece
dit secundum gradum & ordinem immaterialitatis: ergo suscipere species sine materia indicat immaterialitatem suscipientis. Atque adeb ev hoe principio habemus, quod sensus sint cognitivi, ct non plantae et quoniam sensus S uniuersaliter omne cognitiuum habet formam sui S alterius, in quo disserunt a plantis S omni genere vegetabili , caeterisque rebus inanimatis, quae non habent nisi solam ct praecisam sui formam naturalem,qua limitantur S coarctantur: cognoscetia vero maiorem habent amplitudinem & supra se ex .gnitionuest ratis.
286쪽
excursiones eXeunt, quia non coarctantur ad esse naturale dc materiale. Recte igitur Arist. infert, eκ hoc quod sensus recipiunt species sine materia , quod plantae,quaesolum materialiter & naturaliter ob tuam materialitatem recipiunt, non snt cogni tuae, neque habeant nisi formas sibrini, rentes aut informantes. Vnde alius modus est recipiendi formam immutatione natu rati , ut in plantis: alius, quo recipitur in cognoscente immutatione spirituali & intentionali, iuXta illud Aristol. 3. de anima teri. 37. &. 38. cius lammodo stomnia: dc per oppositum inanimata dc vegetabilia tantum sunt ipsa intra se , extra vero nihil de hae duplici immutatione ad finem cap. praecedentis Unica igitur reis solutio sit, quod ratio cognitiua consistat in hoe quod est esse aliud & aliud recipere sine mathria, hoc autem eκ ratione immaterialitatis pendet: plantae autem his omnibus carent, quia & cum materia r cipiunt formas: ideo tantum sunt ipsa,quatenus propria sorma limitantur secundum coarct, tionem propriae materialitatis, qua ob causam non eNtenduntur, ut fiant alia:
plura de his lib. 3.cap. I.&. 3.
si possit id ab odore pati, quod
olfacere nequit: aut id a colore,
quod haud quoq; videri potest, de in caeteris simili modo. Quod si odorabile sit odor, si quid in
Odoratum agit , odor prosecto agit. Quare fieri nequit, ut ab
odore quicquam patiatur eoru , quae ollacere nequeunt: eadem est & in caeteris ratio. Nec etiasieri potest , ut a sensibilibus CAPUT. XII. a 63
odor in corpora quicquam agit: sed ea nimirum , in quibus sunt ipsa. Aer enim, qui est cum tonitruo, scindit lignum. At im
tangibilia, sapore sq; agunt: si
enim non agerent, a quonam inanimata paterentur,atq; ait
Dubitationem ultro citroque agitatam praesentibus textibus mouet, scilicet, arinon habens lenium patiatur a sensibili Et primo videtur impossibile:quia unum quodq; patitur a sensibili, inquantum sensitiuum est illius:ergo si color ei Ieria visi trilis Sc sonus per se audibilis de sic de aliassensibilibus, igitur nihil patitur a color nisi habens visum , neque a sono nisi ha- bens auditum , & sic de alus sensibilibus in ordine ad suos proprios sensus et nam odor leu odorabile quomodo aget nisi in t odoratum , qui proportionatus lentas in ergo a sensibilibus nihil patitur nisi sensitiuum , nisi cuin per accidens alia actio , . I scetur, ut in tonitruo, quod scindit li- agnum, non ratione soni, sed ratione commotionis aeris. Ibi vero, enim rogi arguit ad partem affirinatiuam', quod odores, sapores Sc tangibilia faciunt alterationes in corporibus non habentibus sensum: ergo sensibile non agit tantum in sensitiuum: antecedens experientia notum est: alias quomodo odores Sc sapores mi scerentur Sc de tangibilibus certissimum rest,quod non tantum agat in tactum , cunil etiam plurima alterent, quae sensa praedis,
sibilia illat At, ut videtur , 'non lomne corpus as Odpre patinoq; potest:&ea,quae patium .
,' quicquam patiatur eorum, quae lentire possunt, nisi ut quodq; terminis vacant &non maritas: Iest sensitivum. ut aer: olet enim ipse, tanqua
nae.1is Id ita esse, patere potest & hoc aliquid passus. Quid aliud est ietiam pacto. Nam neque lumen olfacere quide, praeter idi suis
de tenebrae, neque sonus, neque aliquid, inquam,pati' AI enim i
287쪽
164 LIB. II. DE olfacere quidem sentire est. Aerautem pallus, cito sensibilis sit.
Soluit praedictam dubitationem atque rationes diluit:quae magis erunt perspicua, - si perpendamus, quo tendat aut quorsum
proposita si haec dubitatio Ad quod dicopto necessiriani stilia: quia dixerat sensus esse cum μ/ς cognitiuos,quoniam recipiunt formas sinem te materia: sed pari modo aer & aqua reci v se piunt species sine materia,quia sunt media, ρ π ης quae deserunt species, in quibus continen
tur perinde ac ui speculis, & tamen nec insipit c. medio neq; in speculis est facultas cogno gηicis scendi.Ob hanc causam Sc ad assignandam hanc disserentiam adducta est praecedentis teX. dubitatio et quia licet illa recipiant species sine materia, non tamen sentibiliter, sed solus sensus:ita S. Thom. breuibus expedit se a solutione dubij, quod odorare, inquit,sit pati ab odore: aer non sic patitur ab ipso ut odorem sentiat,cum pol e- . . tia sentiendi careat , sed sic patitur ut sit im sensibilis. Vera est solutio,sed ut a magistro R asserta, quae ereplicatione indiget: ideo ut: 7m ct Arist.literam exponamus, specialnis est de claranda. Primo , dicit Ariu. ibi, No omne
δεπις π cet omne corpus corruptibile sub caelo as tangibili patiatur qualitate, color tamen, sonus & odor non agunt nisi in corpora determinata,nempe in illa,quae bene passibilia sunt atq; terminis vacant,id est,quae non manent aut stant, sed sunt fluxibilia ut aer & aqua. Secundo, cum dicit Arist. Olet
enim aer,tanquam aliquidpalpita, vult quandoq; rea liter & miscibiti ter v t de odore &sono patet quandoq; intelion aliter ut decolore notum est sensibile in aere recipi: semper tamen in medio recipi ipsa sensibilia intentionaliter & spiritualiter,quia vi in medio,quod ad cognoscendum conserti Tertio ex his ad rationem dubitandi patet , quod sensibilia agant in corpora suas intentiones,quia licet no habeant sensum, media sunt sensitius operationis: inde ergo idcipiunt species praeparari per medias illas depurationes,ut ad vitales Operationes conducere valeant. Ex quo alia ratio sol estur,scilicet,quod odor & sonus no agant indeterminate in quaecunq; corpora,quoniam determinata habent passiua, nempe aerem & aquam, ut media sunt ordinata ad
uendum, id est,quorum pastio ordina
tur ad operationem sensuum:ideo a Er olet laquam aliquid passiis, ut dicit Arist. Qui bus habitis, rationem primam eXacte diis
Ivit illis verbis, Quid aliud est olfacere quidem,praeter idipsum, Qui inqua, pati' id est,
cum arguebas,unumquodq; patitur a sens bili,inquantum habet sensatione. Respo- me debo, falsum assumi, quia pati a sensibili, hos CVRIerbi Fratia,pati ab odore , latius patet sitf
quam olfacere: quoniam licet omne olf mciens patiatur ab Odore, non tamen omne
patiens ab Odore olfacit seu olfacere potest,ut patet in aere di aqua, quae cum sonum & odorem patiuntur, per ipsam passionem non olfaciunt,sicut non habent olfactum neq; auditum. Recte isitur S.Tho. rapquod aer & aqua per illam pastionem eiu- SI M.triciuntur sensibilia, non tamen sentiunt: quia pliat Ielicet sentire si quoddam pati Sin pati co- β ιις. gς
sistat, non praecise S absolute in qualicuq; r pati,sed ut est vitaliter immutari, ut supra cum de sensu agente egimus & insertiis libQ.cap. I.Quamobrem etsi aer a sono de odore patiatur naturaliter siue materialiter & adhuc intentionaliter,non tam e sensibiliter,id est vitaliter no immutatur,quia est inanimatus: vitaliter autem agere e si cognoscere,ideo sentire vivere quoddam est: sensibiliter autem immutari ad senti edum exigitur, quod est actione viva & imm nenti ageret aer autem actione mammata traseunti agit in ipsum sensum, sensus enim ipse reducitur ad vigiliam ab ipso obiecto. Quocirca duae priores immutationes te dunt ad inlitrentiam & informatione subialecti:posterior autem illa tertia attenditur pertendentiam cognoscentis in cognitum rideo hoc recipere dicitur sensibiliter recipere & passio sensus per modum vigiliae, ubi includitur passio sensibilis sensibiliter,&non in passione med ij de organi. Vnde fit, sensibile ad sensum relative dici,quia in medio non est, nisi ut ad sensum resertur& in transitu & via: sensibile isibile,intelligibile , appetibile non addere supra rem aliquid ablolutum,habes lib: 3. tex. sq. &infra tex. I et . Distulimus in hunc locum Ratio traquaestionem,quae de necessitate mcdij est, ctandi ut eXpenderemus,quatenus de qua de cau- quaestiosa sensibile supra sensum sensationem non nem. faciat, quae eN altera naq; dubitatione de natura specierum pendet, si diuisibiles sint& omnino immateriales, a n aliquo modo
288쪽
merito ad hunc locum reseruata est. Idas duas postremas fusὶ hic tractat Granatenis sis more iurisperitorum,autores va rios p tius citando,quam aliquid certum dem eis do,non ut Philosophi expositorean dec bat,ut in sua resoluat principiat idcirco quo potero breuius & dilucidius rem hane aperiam ut saltem quod sentio dica: in quatum dubitationum tra clatione, ordine retrogrado, a postrema incipiedum est, ut ad Prima tandem recurrentes quod ratio m Hodi exposcit finem faciamus di huic cariti colophonem addamus.
QVAESTIO M species sensibiles sint ne is Eessario ponendae
Iam ergo primam ut absoluamus,expe ditius de ipeciebus sensibilibus duntaxat intelligetur:nam de intelligibilibus. 3. lib. de Anima accommodatius sermo habebi
tur.Durandus in. a. d. 3.q. 6.de Omnibus ne
gat uniuersaliter insensu &intellectu quocunq; ,siue humano,sue angelico: tota eius ratio est, quia species ponuntur, ut lint ratio cognolcenduergo necessario obiective erunt in sensu, ut repraesentent sensui obiectum, alioquin incognitu duceret in cognitionem alterius:sed species no sentiuntur,ergo non sunt,aut non poterunt ducere in cognitionem obiectorum. Gabriel .et. d. 3. q. a. per quinq; conclusones sequatur Ochan.et.q. II. I 8 de negat species'. quonia
pluralitas non est asserfida sine necessitate, ad quam nulla ducit ratio vel cogit experientia. Sed delirium videtur potius quam opinio, cam praeter sensibile experime tum , a nobis stet Arist. pluribus in locis,
sensitivo, Sc teκ.6 .idem docet de medio dudicit,Color autem omnis malium est , quia
es mspicuum actu: dc per omnem sensum
asseruit sensibile actu esse,sensum autem inpotentia:&xeX. I I Medio, inquit, innuia1quid insucoc teX. let I .sensum, inquam , id
es,quod sim tales sine materia formassiuscipere
pol shquod illustrat exemplo cers sigillum sine aere suscipientis:& teκ. irr. dicit, Aoenim passu,cinsensibilis es: A. 3. de Anima
tex. 6. intelligibilibus dicit, Rrmarum A
Animam ijam ea amiaresa quodammodo esse, yua sunt, quod intelligitur etiam de senuis bilibus, ut ibidem explicat:& tex. 3I. Ac quidem puμllam rade emit, quod intelligitur
de senubilib':tame. 3.hb.de Anima teN. 67. expressissime & ex professo contra Plato nem,& cap. I.de memoria & reminiscentia versus finem, quaerens, quomodo meminisse contingat eius,quod non est praesens' Respondetur , quod ad simulacrum non utres , sed ut imago rei, est reminiscentia, Primo terminatur, quoniam illud rei in numentum vellicat m Etem S lacessit nos, vi rei simulacrum contemplemur, &lib. de insomnijs cap. 2.quae omnia sine speciebus eXponi nequeunt per fictilias quasdam actiones,quas illi confortativas aut debilitati uas appellitant: sunt enim istae natura les, sentibilium autem specierum actiones sunt spirituales, quas intentionales appellabamus. Rursum illae actiones non reprae sentant res, nisi interiorum potentiaru a
miniculo & maxime ipsus intellectus prς- sidio atque adeo cum discursu: imagines autem atq; species isti statim sine discursu, quatenus per ipsas cognatum est in cognoscente per actionem ipsius sensibilis , quae vi Arist. ad finem huius cap. docet sensibiliter fit,id est, non realiter sed intentionais liter. Adhaec, si ita velimus mordicus speis cies rei jcere, totam ipsain Perspectiva funis ditus exterminaremus, quae has species supponere videtur directas aut refractas a meis dio aut ad mediii. Etenim saluare non pose Notabiles sumus experientiam de denario,qui ad cer specierum tam distantiam non videtur,& tamen si po expendi
natur i ii scutella aquae,statim videtur pro- tia. pter refractionem specierum, quia in o cursu medii rarioris refrangitur a perpen
diculari ut docent perspectivi unde crescit basis pyramidis ipsius denata j, qua ratione baculus apparet sea ct in aqua.omit to plura alia , quae in speculis, tum planis,
tum concauis aut conuexis, aut in colum
naribus , rotundis aut angularibus, in quin bus mira est specierum refractio & varia est luminis reflexio: insuper una petitio Perspectivae est, lucem operari aliquid imis pressiue in ipsum oculum raltera vero quod color similiter imprimat aliquid, quia sicut
Iumen irradiat: igitur aut color nunquam attingeret oculum ut visionem eisiceret,
neq; ipsum sibi ac undaret dc quale ipsum
289쪽
66 Llti. II. DE ANIMA CAP. XII.
est visibile faceret,aut species & iritetiones ipsi' satearis est necesse : no ergo superuacaneae sunt species, sine quib' nec obiectu
potetiam alle queretur,nec potella obie toas, imitaretur, nec cognitum esset in co-
ALMmr gnoscente. Valeat ergo illa ratio Ochan dear men tu perfluitate specierum , qua in altaus eiusta Ocba. Gabriel tali secit: nam iam haec nostra sen-
. tentia communi omnium consensu recepta
Diinito est.Facilior est Duradi ratio: quoniam spe- T cies non se repraesemant obiective, sed tuam obiecta,quorum sunt rationes ct similitu-d dines: potius ergo rationem habet dc principium sunt cognoscendi,quam ut cogno scantur. Quamobrem scite atq; sapienter species nominamur, quia sunt veluti species ipsae a materia abstraciae, & cognOlc di principia, non autem rationes cognatae. ct auru' Praeterei de immateriales, quia a materiapi 'c' naturali denudatur respectu lenius e Nieri Oct mm ris,te spectu interioris etiam abstrahunt Sic si depurantur a praesentiarentia Phantasia a te abstractiores sunt, quia eleuantur ad res nondum aliquo sensu sensatas, ut est species inimicitiae ovis respectu lupi: tandem species intelligibiles in ultimo sunt abstractionis gradu , quia non tantum his tribus modis,sed etiam ab omnibus indiuiduantibus conditionibus eXuuntur , ut uniuet Immate-. sales sint.Ob id ho immerito asseruit Arist. musta ra plantas non sentire,quia rudes dc materiadix Ini les Sc minime cN olitas suscipiunt rerum mnis. formas: animalia vero cognoscere atq; sentire, quia species rerum sine materia susci- piunt:quae est tota ratio immutationis spi-icium sis titualis & cognoscedi principium. Alioqui
Muru sensus nullam exerceret iunctionem, nec Teri posset unum cum sensibili, quod extra est: siquidem non recipit sensibile secudum suam naturam sic enim non penetrat neq; ingreditur ipsum sensum oportet e go ut recipiatur sensibile secundum suam speciem dc similitudinem : alterum ergo fatearis est necessie, aut omnem cognoscendi modum e medio tollere qui non potest fieri per sormam susceptam in esse natura li aut species affirmare: nam cum omnibus . in confesso sueriticognitionem sterii per as' similationem & unionem cogniti& cogno'scentis,quae cum non fiat per unionem ob tecti secundum esse reale dc naturale , ne
cessum est fieri per unionem se dum est; intentionale & spirituale ipsarum imaginum aut specierum et secus sensibilia non reciperentur in sensu sine materia,nec se sum spiritualiter afficerem di sibi sinit Eredderent,ut fieret cognitio : aut cognitio contra communem omnium philolophatium sententia fieret sine ulla obiecti viri ne atq; adeo absq; vlla prorsus assimilatione,quae vel sola ratio potentissime concludit,& species esse .ct necessarias esse has obiectorum similitumnes,sine quibus etia
non contingeret rationem reddere earum,
ruae in somno dc vigilia experimur. Quod
qui, adeo tenaX ingenii sit,ut haec omnia nihili faciat, legat D. Aug.toni lib. i I. de S. sim Trinit.cap.2. ubi sic ait,led ratione colligi, mus,nequaquam nos potuisse sentire , Diu sieret in sentu nostro aliqua similitudo c
specti corporis. Vlteriusq; probat pulc a
analogia de anulo ad ceram,cui figura im primit, & ad corpus aliquod liquidum ut aquam, in qua separatus anulus figura non
relinquit: sic inquit, oculus non est dijudi- - r . . ', candus,ut non habeat rei imaginem : quia . . 'eo quod videtur a presentia detracto, im go non remanet. Quod si adhuc pertinacister species neges,subdit S. Aug. id diffici lioribus in hemis S rudioribus ii ominibus
haud facile persuaderi posse et sic & ego
non disputo iusi cum hominibus docili ingenio praeditis,qui ad doctrinam istam autor itatibus S rationibus inductis iacillime adducuntur,quos oratos velim , xt s eam simpliciter ut veram no receperint, caltem
ut probabilem & Philosophiae admodum
consentaneam admittant, ut apud Astrologos est recepta sententia de eccentricis ci epicyclis ad saluandas astroruni apparei ita , caelorum motus,quq non potuit ab homine conficta esse, sed aliqua reuelatione aut antiqua traditione habetur r sic de speciebus facies,optionem tibi do,dummodo, quantum attinet ad suturam disputatione
supponas,quas ratio naturali,& perien tia demonstrat.
An species sensibiles nil indivisibile t
. Iam nulla sunt argumenta,quae te lector Transi optime circa specierum eAistentiam pςr ad altera Iurbare polluat idcirco de conditione i peri quesitrenε cacru α natura ipsaru mctito dii Puta dum piaecedo i cuivi conne A
290쪽
est , ut intellisamus quaenam sit ipsarum
conditio, diuisibiles fuit, an in diuisibiles
Qua de re non est una neq; constans omnium tententia nec miror, quoniam res ellat, strula nimis,valdeq; dissicilis,adeo ut libentius alios audirem, quam meam sententiatu dicerem. Prima enim sentetia est muli. opinio torum,quam Granatensis hic amplecti vi
h mes di- detur,species sensibiles de his enim ferino uisibiles. prs sens est: nam de intelligibilium specierum indivisibilitate nemo, quod sciam,dubitat diuisibiles esse: ma Xune, quia de re a. ratio. sunt materiali Sc per medium materiale corporeum transeunt,atq; in organo materiali quoque & corporeo recipiuntur: est
enim in uniuersum verum, psu in accidens
ad modum ipsius recipientis recipi, eiusq;
coditionem subire: quare species in subiectis & organis corporeis receptae, non PO terunt non esse quanis, corpore et atq; diuit, sibiles. Quo argumento teX. Izz. probat Arist. sensum corpoream esse potentiam, quia in organo,quod magnitudo est , recipitum.&. 3. Meteor. docet, in speculis paruis colore Iisi tame figura apparere, quia figuram eX tensam ob speculorum paruitatem non capiunt: ita docet loco citato c.
s. non longe ab initio. Ad haec,quoniam species indivisibiles esse,nulla ratio permittit, quia non sunt in diuis biles S incorporeae scut angelici spiritus, quando materia &corpore omnino non vacare certu silmeq;
in diuisibiles sicut punctus, quoniam quap titatem habet: ergo cum nullus sit alius in- diuisibilitatis modus, sequitur, species esse fretus. diuisibiles. Ad hanc alludit Scotus in. . d. s. q. 3. Greg. Nisenus de viribus animae
cap. z.D. Aug. tom. 3. lib. I et .super Genes. 2.ophis cap. I 6. Secunda opinio In altero erit remo
et species tenet,species esse indivisibiles saltem in hosunt sed, mine:quoniam non habet homo nisi unica lusibiles. animam,quae est intellectiva, dc ipsa est in- . ratio. diuisibilis: quare ad modum ipsius animae rationalis sensibiles species indivisibiliter recipientur: quam insinuat Greg. Arimin.
solute debemus asserere, species indivisibiles esset praesertim cum Perspectivi absol ut e supponant, in quolibet puncto medi j
pyram idem terminari di totam rem vi
deri quod est argumentum,species indiui 3. Opinis. sbiles esse. Tettia opimo, quam quidam Neothericus sequitur,media est inter duas I. rum. aissertas, nempe, quod sunt species per se
quidem indiuiduae,cum habeat esse spirituale: tamen ex accidenti diuidutur ratione
sensorij, in quo sunt Ec recipi ututa quia se nosorium secundum se totum de omnes suas partes afficitur , Sc eas recipit. Confirmat, cui ma- quia species contrariorum non sunt con- tis. trariae,cum sint in eodem species albi de nigri , dc non faciant unum: dc similiter duo accidentia solo numero differetia no pos
sunt esse in eodem, quin faciant unum, Vis. Meta.teX. I s.ubi S. Tho. lech. io. quod de accidentibus materialibus verum est:
quare cum duae species solo numero disserentes sint in eadem parte subiecti de non
faciant unum,consequens elle videtur , Ut
sint in diuisibiles de immateriales. Subtilis Automest ista quaestio, cuius resolutio deiidera- meus stetur quam quidem facilius de dilucidius pri cieresse iustabimus, si paucioribus de distinctioribus diuisibiles
eam tractauerimus: nam ambigue dc per- exanima
pleXe satis Granaten. praesenti loco versata rumin nec videtur mihi, reliquos autores dudum uisibilitacitatos huius rei veritatem assequutos suin te, Ursse,sed hallucinari in re alioqui certa rvtina cap. z. nobis contingat veritatis scopum collima re dc attingere. In primis magnu habet operae pretium considerare, unde hsc acerrima controuersia sedanda simam nisi certo aliquo principio usi fuerimus tanquam filo, labyrinthum istuin vehementer impeditud: inextricabilem ingredi, ut egrediamur, non puto possibile. Principium huius ceristissimum veluti digito superius common straui, dum supra cap. r. animarum Om
nium indivisibilitatem ostendi, ut late habes ibi:qua enim animarum indivisibilit te supposita Sc in memoriam reuocata,picneq; intellecta , non est cur in praesenti nimium im moremur, aut plus iusto laboremus: res enim illo assumpto principio conantissima Sc certissima erit: Sc quod amplius est,ita, Deo fauente, nostram senten tiam dicemus , ut tres opiniones adductas conciliemus. Vnaquaeq; enim illarum eX cinctu parte veritatem diκit, sed non plene eam sim toro tenuit atq; comprehendit: quoniam igno- componitrarunt,immaterialitatem dc indivisibilita- WHab
tem specierum, quaecunq; illa sit,ex imma- ras opinisterialitate dc indivisibilitate animaru pro- ne uenire,dc inuicem species Sc animas in conditione naturae proportionari: dicebamus enim illic animas indivisibiles,ita ut rati
natis indivisibilis sit positive, quia incorporea est dc spiritus: aliae vero omnes indouisibiles