장음표시 사용
291쪽
,68 LIB. II. DE ANIMA CAP. XII.
uisibiles negatiue,hoc est, quod non habet ad corporis organici partes eandem habitudinem, quam habent ad totum suscepti
bile . quoniam totum indivisibiliter respi--ti ciunt ut unum,ita ut in parte corporis Organici deficienter sint,ut in colobon, deli, defectivo S trunco: sic quoq; proportionabiliter dicimus,species sensibiles indiuisibiles elle,non quidem politive: quia materiales sunt & extensae atq; corporeae, sicut ipsa anima senstiua ct organum,in quo recipiuntur: sunt tamen indivisibiles negative, id est, quod ita totum respiciunt ea habitudine , ut partes non respiciant, & ita si
dividantur ut fieri potest, eo quod materiales S corporeae sunt unu totum & per-
sectum non manet: partes enim ipsius lensibilis in tota specie ut totum unum quod- dam repraesentamur, in quo indivisibiliter se habent: sorma enim inanimatorum ea n
dem habitudinem habet ad totum & partes : quia lapis & ignis,& sic de aliis,ita ha
. . bent esse ignis aut lapidis in parte, sicut iii toto: animalia vero in toto sunt quidem integre,totaliter, persecte atq; adeo indiuisibiliter , quia in parte diminui e S truncate sunt. Sic pari ratione species illae immaterialiter & indivisibiliter se habet ad totum sensibile, cuius sunt rationes, ad partes ve
ro ipsus imperfecte & truncate: quod est signum, non habere eandem habitudinem ad totum & pariem . sicut albedo habet Scaetera accidentia materialia: non enim minus saluatur ratio albedinis in parie quam in toto, quod est signum, ipsam esse diuisibilem: dc per oppositam rationem argu mutum est indivisibilitatis speciei u,quod non
saluentur in parte, sicut in toto,atque adeo
quod ipsum sensitiuum S sensibile indiuisibiliter respiciunt: quod si immateriales appellantur species,non est intelligendum, quod spirituales sint S in corpores,sed im-
materiales, quo tenus ab esse e& materia na-- turali denudatur: quo modo spirituales appellamus, id est abstractas secundum illud species so esset metionale.Vnde habent primo,quod
A num species contrariorum non habeant contram distore rietatem: deinde quod species solo numeres in m- rodii serentes pos teste in eodem subi eis
de subie- cto, ex eo quod non habent esse fixum in Ero qua - subiecto, sed potius penden, ab agente &re. obiecto: quod Grana tensis& Petesius di.
h gentili, debuissent attedere: hac enim ratione duo lumina in eodem medio non se uniunt,licet habeat esse materiale ct reale quia potius respiciunt agens,a quo pedent in elle & fieri, quam subieci tibi ii quo sunt,
ct a cuius potentia educuntur. Rem ergo propositam paucis, imis absoluam , dc ut quae iliona huic nunquam satis excus Iae luce in inseram , distinctionem viricam pro ponam, qua a tenebris eruaturi quam si aduertisset Caietanus hic super cap. ii. v bi Cata 'agit de specierum unitate, non finxillet co- rericia .
nientiam,scilicet, quod inquantum res,cedunt in v natatem & identitatem numeralem : uiquantum intentiones, habitudinibus ad diuersa distinguutur: si quidem e dem illa species albi,quae est in speculo, idem est di species & qualitas. Fallitur etiacum docer,duorum alborum species se habere in medio, sicut se habet calidum intensii ni & remissam: prosedio istae species innatam habent dependentiam ab Obiectis, quorum sunt imagines, sicut lumen a
Sole se in per est pendent: sed ad distinctionem redeo. In diuisibile trifariam sumitur, Indi Visi Primo modo,ut opponitur corpori, & se bire nipsi
spiritus dicitur in diuisibilis. Secundo moia cuerido indivisibile sumitur, ut opponatur qua titati,& sic puctus dicitur in diuis bilis. Tertio in Odo totum dicitur in diuisibile,ut habet rationem persecti & totius, quo modo opponitur partibus diuisis:hoc autem tertio modo animae omnes superius vocabantur in diuisibiles, quatenus habitudine, qua ad totu referuntur,non referuntur ad partes, ut supra satis expolsitum eli: sic ergo species spiritales Sc immateriales appetia mus S in diuisibiles tertio modo,quoniam totum suum obiectum ita integre S per secte repraesentant, ut ad partes non nisi inadsquale & diminute referatur: quo dis- fert quaecunq; species ab accidenti materiali , quoniam albedo & quodcunq; aliud
accide, materiale appellatum, ita bene,i
tegre S perfecte est in parte, sicut in toto: species autem sic est ratio totius obiecti, pilla ratio nec reperitur in parte neque potest.Quare perperam Nicolaus Tigno. hic Tirm circa tex. i et i .dicit, species istaselli indiui- n ali po- sibiles & non habere partem eNtra partem, niis eciesct in diuisibiliter recipi,& unam parte esse, sensibiles ubi est a lia. Hoc in primis est cotra id,quod indiui ividemus in speculo et deinde contra Arist. les dest, tex. I et et . quod sensus non est magnitudo, incor
sed magnitudinis actus,ideo corporeuS:sic rea .
ergo de speciebus istis, siquidem sunt in
292쪽
corpore receptae:non enim recipiuntur in
nobis species sensibiles, ut intelligibiles in sola anima rationali ct solo intellectu qui
3. lib.teX. 6. dicitur locus specierum sed recipiuntur in organo Sc sensorio,quod cor poreum est eX corpore & anima constans: tamen indivisibiles dicuntur modo iam praedicto, sicut brutorum S platarum aminae. Idcirco non obstante hac,quam ponimus,indiuisibilitate, species diuisibiles tut& extensae: habet tamen indivisibilitatemere persectione totius obiecti quod ut unuperfecte & integre respiciunt immaterialiter & in diuisibiliter, ut in diuisibilis ait inae indivisibile sit instrumentum : habent enim species istae sensibiles extensionem, quia in corpore recipi utur: c sicut anima actus est totius corporis organici, Sc. & nodicitur actus partis alicuius, quia partem' non respicit ut adaequatum susceptibile,sic species non est ratio partis ad quate,sed toti' sensibilis ratio est, species & ina ago.Vn-
'set de quanta, species istae diuisibiles sint &ra
m' Vra tione sui extensae & ratione subiecti,in quo recipiuntur,tamen ratione sensibilis,a quoibue= , et uno & indivisibili modo per mota totiusq Ut egrediutur,& in animam indivisibilem In i do ibi diuisibiliter sese insinuant, indivisibiles a P . Dumt, pellantur Sc sicut animatum diuisum,tru-
cum manet dc mutilum. s. Mel. teX. 3 2. ita species diuisae, mutilae,truncataeq; manent, ut colobon non inepte in eis sicut in antismatis reperiatur: quo modo impartibiles& indivisibiles sunt. Et si suam iunctioneine X pendamus, quae est,ut totum obiectum totaliter repraesentet de totius obiecti a de quatae sint rationes, indivisibiles sunt,non positive primo aut secundo modo, sed negati uetertio modo,id est,quia exigui ad qua tam totius rationem,& in obiectum,ut unum & integrum animal, sese reserunt.
Ἀχί Haec possent vel oscitanti lectori lassicere: is risiti sed ut ristinctissis nostram percipiat molemm direct S V it/tς in istam percalleat, atq; villaec
clusimhes mRN magis perspicua, sequentes a cipe conclusiones. Pruna conclusio species.sensibiles ratione ,ppriae suet enutatis qua' tae sunt,extensae ,& hoc modo diuisibilest Hanc probant argumenta primae opimo nis e alioquin species in medio de in sensul
non haberet eandem rationem, quam ha
bet imago iii speculo , quam, procul omni dubitatione.extensam ct diuisibilem cie lis i iis vi fidelissimis testibus cospicimus:
ita quia species eandem habent rationem obiecti, a quo prodeunt,medii & orgam,in
quibus recipiuntur,ammae etiam,ad quam ordinantur: sed haec omnia quanta sunt &diuisibilia,ergo S species ipsae. Secuda co-esulio , species sensibiles ratione sui totius immaterialitateni ex spiritualitatem quandam induunt, & indiuili biles sunt. A d hoc alludebat Tignosius, licet falsus sit , ct Pe
resius,quan uis repugnantiam inuoluebat,
quod species sint per se indiuidus,& tameratione lubiecti diuidatur: amitteret enim in subiecto propriam suam ratione,& cum per se sint in diuisibiles secundum ipsum, quomodo in subiecto diuisibili reciperentur Tertia cones usio, species sensabilis r tione sui atq; ex subiecto, medio & potentia, in quibus recipitur,fine atq; functione, ad quam ordinatur, quandam indivisibiliis talis rationem participat: Patet, quia anima ct species commesurari S proportio nari debent in modo essendi:& hic est no stra sententia, satis ex dictis in hac quq stione& alia de animarum indivisibilitate de
clarata. Et si quaeras, cum sint species istae sensibiles simpliciter extensae & diuisibiles pὁsitiue,in diuisibiles autem non nisi secudum quid&negative, ut dictum est, viro modo absolute sunt appellandae, diuisibi- - .les, an indivisibiles Respodetur,& sit quar
ta conclusio, quod absolute appella di sunt
ii diuisibiles: tum, vi a fine caularum potis ο Ἱριμ πsima sumatur denominatio: tum etiam, Vidisserentiam inter haec immaterialia accidentia & alia materialia legitime costi tua a m π mus'. similiter ut propriam ipsarum specierum sensibili uin rationem proponamus, quae licet sicut caetera accidentia numerari videtur muneratione ipsius subiecti,ut res quaedam sunt,tamen ut sunt in id tiones, di
stinguuntur habitudinibus ad propria obiecta,quorum sunt repraesentativae. Undest, ut species non agitentur ventis, etiamsi aer eo initio ueatur, nisi per accidens quate nus ad motiovem aς ras odorabile ct tona bile trafferunt .secus enim perinde acco lorum intentiones ι inmobiliter dependenter a proprio ob imo manerent, cui c. r. de lumine dicebamus. Tum demu exsula ctione etiam specierum, usu do munere ita dicenda videtur, qu vitalis est de animς ratione lascita videtur. Ex uniuersa hac quae stione ,si eam penetra sta, atq; erit . I 2I .hibes, quod obiectum & species. disserunt quidem
293쪽
quidem specie,non sane modo suae naturae,
ut albedo & dulcedo differunt & duae species disparati: sic enim species est quodquid est obiecti,forma & ratio ipsius,unde dicitur assimilari S fieri similis, ut supra te X. 6O. clarius teX. 6 r. ia passum euasti sinule,πψὶ tale, quale est illud sed specie differunt in
modo essendi,sicuti domus in re,& domus in mente artificis, illo modo naturaliter in
re eNistit,hoc autem intentionaliter in am
ma: unde plurima, quae dissicillima apparent,facillime conciliabis.
An sensibile supra sensum faciat sensationem
EX quibus omnibus tertium , quod supposuimus,solui facile potest,si sensibile supra sensum immediate positum,sensionem uincere possit Qua de re memini tetigi sese ad finem quaestionis de natura luminis supra cap. 7. necessarium esse me diu,quod inter sensum S sensibile interuentata quoniam species immateriales & indivisibiles immaterialiter & inditusibiliter recipi de bent,& hunc ordinem immaterialitatis &spiritualitatis comparant transtu per medium, in quo depurantur & defaecantur, ut aptae sint & proportionatae passioni ipsus sensus, Sita pradatim procedunt, V luti frupta per infusiones, sic species ill me dio puriores & spiritaliores redduntur .
Quod si quiras,quo modo sensibile,quave
eius actione depuret has species & intentiones Respondetur,eN modo agendi naturalium agentium id satis perspicuum eiase,quae semper in sua actione gradatim procedunt,ut semper quod producunt secundum proportionem maioris distantiae, remissius sit & debilius: pari ratione sensibile ipsum,verbi gratia,color,qui realiter secudum esse naturale in pariete fixus est, sp4ritualiter diffunditur , S per medium sua intentione penetra ut ad sensum usq; deferatur haec est actio sensibilis, quam spiritualem Immutationem appellabamus γει sicut ignis proximam sibi partem cal facit S per illam coniunctis parti calorema inducit, per quam in aliam calorem infundit, ct ita deinceps sese renaisinis di debi- Iius insinuat,donec vis ipsius agentis deficiat i sic in proposito nostro negotio sensis
bilia sensus immutant, ita tamen Vt gradatim a propinquo in remotum sese diffundant, oc species ipsae paulatim,dum ab o
lecto in seia sum derivantur, puriores & minus materiales atque magis spirituales efficiuntur. Haec enim est nece Litas medit,cuius mediatio Ec interces, io,ratione iam diacta,valde est necessaria,ut ibidem depuratae species immaterialiores ad sensum ipsuaccedant, cic lentibus ipsis iam commensu- .
ratae ct proportionatae efficiantur. Ex quo spatet, quod non est eadem numero species, s quae in inedio&inquavis parte medii est, neq; eadem numero in medio S in sensui acci ii quia species accidens est,ac proinde subi cto inhaeret, a quo in aliud subiectum mi- IV grare non potest, ut quidam inepte philo- medim,' iophantur, quod indivisibiles sint species, ς subinde eriisti inant, de potentia subiecti no μειςCis educi: sed haec a vera Philosophia extranea sunt,quoniam accidetis esse est inesse:ideo non secus nobis plutosophandum ac de actione reliquorum agentium naturalium. Is Vibili Proportionabiliter enim fit dinusio & ρ multiplicatio,perinde ac in aquae vertigini- Opt - . bus de circulationibus, quae fiunt lapilloe '
paulo vehementius iniecto:contimio enim efiunt circulationes, demerso etiam in pro- ifundum lapillo,& adhuc morbEsese a gut. i , dc unius orbis unda aliam eXcitat S commouet,& quasi parit orbem alterum , donec vis mouentis langue stat. Sic quoq; fieri species ab obiecto eNill unandum e nam sensibile in coniunctum medium suam in
fundit speciem δε per illa in sequentes par
tes secundum seriem,deinde tertia,atq; ita deinceps quoad ipsum sensum attingat, ut fiat cognitio S assimilatio. Praeterea sicut demerso lapillo orbicu lationes non cessat, quoniam adhuc viget vis S impulsus eκ
pulsatione lapillusic absente ipso sensibit,
α celsante acti e e Xterioris sensus, reser- .
uatur pulsatio, i s motio distertui persensus ipsos internos, unde insonania ct remi niscentis sequuntur. Quare non ita accipie- dum est, obiectiam speciem facerem parte .
propinquam, dc astain alteram creare,ita ud
prioribus desine ritibus, posterioris sensui insinuet: quod uidetur Libertus dicere. et u Alberrus lib. de anima tractatu. 3. falsum enim est rifellitur. Priores species desinere : nam tunc post riores non fierent, quae dependeritiam habent a prioribus, ut cotinuata sit actio sei . sibilis,cum agens no possit agere in distas. quin
294쪽
quin prio, agat in propinquum:& haec est
neces Sitas messii,quia species,quii sunt propinquae obiecto , materiales sunt: qus vero
Y distaritiores,minus materia lex, quare ma
sis sensui proportionatae:& haec est specie
Voce'. rum per medium spiritalizatio & depura ne ii tio,quae est una causa indigentiae me dij:aluisse tera est,quia sensus est materialis,ideo nonisulti, potest sensibile supra se positum sentirema tex Iu- si sensus posset iudicare de sensibili supra ora c. r. se posito,idem esset ac si esset supra se con-
ad finem uersuus dc reflexilius: quod omnes negar, quae liο- eo quod virtus corporalis sit:medium igi- nude mo tur requiritur,non tantuna ut betae sentiat, Avid uia ut dixit Commentatos, sed etiam ut sim-di. pliciter sentiat. Prima causa ex parte ipsius Prima actionis,quae est equi uoca, ob id difficilior, L. a. quam si citet v muoca: quare trastus imateriali ad immateriale sine medio esset imis possibilis. Secunda causa ex parte speciei, quae debet esse spiritalior in organo quam in medio: ergo lentibile prius in medio quam in organo debet insundere & prae-3. . parare speciς s. Tertia eX parte organi. quod quandam habet mediocritatem, quae dissolueretur aut impediretur secudum im . mediationem sensibilis. Quarta eX parte dillantiae: quia omnis actio requirit debita approXimatione,ita ut maiori aut nititori distantia,aut omnino no sequitur acti O,aut . 's. non bene.Quinta, quod hoc habeat sensus ex quadam natura communi: na sicut per aerem , aquam & caelos fit visio communi
participatione diaphanitatis, sic in propositq sensus non sentient , nisi aliquo intercedente medio:quia communem habet naturam spiritualitatis & in materialitatis,
in qua radiκ & principium cognoscendi; conlistit. Sexta & postrema,quia virtus sensifica est materialis & corporea ,&non est reflexiva supra seipsam. Ex his causis resultat spiritualitassensibilium ut supra inenarratione cap. s.&in.q.de sensu agente quoniam per medium dum desertur species,continuo fit purior,ut speculares ima- sines docetaoriginaliter vero est ipsum sen .sibile , non secudum ess e naturale & materiale , sed ut participat aliquid de superioribus naturis,ut sic sapit actionem intelio nalem,uti su per c. s. pressius de particula rius explicui &.q.de sensu agente maxime ad. 2.lati iis ad A. sc. S.Tho.de potentia.q. s.
irrume artis. EX his autem non erit dii scite mul-dup eda ta,quq iii Oppolitum adducutur,dissoluere. Primum de visu, qui vaporem oculino oluuntur videt,sed opacum potius eN obstaculo va- mdudh-poris,quia sentit priuari luce, & tenebras iamromin absentia luminis propter transiuvapo- nem sen-ris: unde quod existimat videre,non est in sum, croculo positive sed priuatiue: similiter de expresen- fulgore,qui fit in copressione oculi, qui ni- tiae decuhil aliud est, quam occursus spirituu luci- rantur. dorum eX illa compressione prouenientiu et Exper S sic videmus aerem illuminatum secun- menta odum partem distantem, S colorem oculi vium eNternum,sed secundum imaginem speculi. Similiter de sibilo auditus di ventoso De aud
aere& vapore intus agitato intra latera au tu. rium,qui non auditur intra tympanum au ditus , sed distantius intra cauitatem auriu.
Similiter odor non sentitur nisi secundum De Ofa- partem remotam. Nec libricitantes percise LM.
piunt saporem linguae,sed gustatur per in- De gu-iectum lingus itumidum, humidum autem sti.
dlNimus cap. ic. saporibus rationem esse ut sentiaturi sicut quia lumen coloribus ratio est ut videantur, quando videmus per subobscurum lumen , colores alterius speciei esse videntur. Quamobrem de tactu Deta laidem asseramus oportet: quonia cum sensatio non fiat secundum naturalem immutationem , sed secundum intentionalem Scspiritualem, fit, ut sensio tactus sine spirituali immutatione nunquam contingat:
quod indicat,necessarium esse medium, &quod neruus tactorius omnino carnibus discoopertus, etiamsi pungatur,no sentiet, obserua. quia quanuis naturaliter patiatur,non immutatur intelion aliter & sensibilitercis igitur debet esse sensio,caro debet admisceri, .ut ratio medij salvetur: quandoquidem ii tura no procedit ab uno dissimili ad aliud, nisi per medium,quod est aliqualiter conueniens utrique e Xtremo,sicut nec mobile
mouetur de extremo ad extremit nisi per
medium. Quare si sensibile in sensum non obseruauagit secundum esse corporale S materiale, das a.
immediate collocatum supra sensum non poterat facere sensationem, nisi mediu i tercedat , ut purior fiat actio: quia sensus a sensibili non patitur pure materialiter &naturaliter,neq; tantum intentionaliter,ut
medium,sed adhuc intentionaliter & senis sibiliter , quae est pasito per modum vigiis lit: quod in sensatione ponit Arist. praeter ipsum pati teX. I et 7.ut species in obiecto sit
naturaliter siue materialiter, in medio in
tentionaliter per modum habitus habitualiter
295쪽
I iter,ut sensu tandem sensibiliter, c a ctualiter per modum vigiliae.
Continet duas coclusiones, duo corollaria,& unam dubitationem.
Comuue est Omni sensui rerum steries sine materiasuscipere, rut cera recipit sigilli formamsinieri sic sensumseresibilis in ocionem sine senaturali suscipit. Conuenit omni sim vi,*rpoteu trajμ. vis quaedam in organo, quod magnitudo est,i quosabieeti no disert, euola ratione THinc aret, quod nis solius ab excellentissensibilu ν--: Mipulsumne disturbatur, quia
in quadam organt mediocritate . t pote con- Aho e Pater etiam quo plantae nonsentiunt 'quia rerum formas cum materia suscipiunt, . mediocritatem remperamenti non habeaeti aaliquid aliud asensu patiatur a ensicis,dubitabile est, cum rerum species adhuc flae materia in medio suscipianturae, e. 'πιia est responsio,quos
licet aer odorem colorem panatur,praeter meram passionem nihil amplius babet: ιδεο species in ipso non sunt sensibilare ut in sensu, qui non tantumpatitur,dDisibili etiam c taliter
De numero sensuum exteriorum. Ntequam ad literae enarratione descenderemus, te distributionere partitione librorum de anima disserendum fuisset an hinc iam siciendum esset tertii libri de anima initiu)nisi de re hac insti,ubi de anima intellecti inua disputationem aggrediemur, meam diiscere sentetia ut in proprio loco instituerEt nune autem simpliciter & plane continua dus est secundus liber cum Averroe , imo vero cum ipso Arill.qui hactenus loquutus est de sensibus exterioribus, quorum numerum diligenter in hoc capite probat,&in duobus sequentibus, de interioribus sensibus dum agit, tractatum absoluit de secundo animatorum gradu, scilicet de sensitivo. Rationes autem , quae utranq; diuisionem probabile faciunt,posternis adducam ad finem huius lib.2.de Anima: nune
autem ut ditar pergedum est, ct quicquid si de haccotrouersia diuisionis,litera mo- il . . do enarra da est, postea vero praedicta quinio resoluenda.
esse praeter hos quinq; , visum, inquam, auditum, odoratum, gu- stum, & tactum, ex h isce prosecto quae nuc deinceps dicemus, credere quispiam potest. Nam si nunc sensum omnis eius habemus, cuius sensus est tactus omnes nanq; rei tangibilis, ut est tangibilis, assectus nobis sunt sensibiles tactus) nullus itaque tactus, Vel gustus, vel olfactus, vel auditus, vel visus deesse nobis videtur. Praeterea si sensus nobis deficiat aliquis,& instrumentum necesse est illius nobis . . dee ste.
Tota huius capitis disputatio eo tendit, ac MVt quinarius numerus tensuum exterio tu cf. quia probetur, atq; adeo quod nec in gratia ali- P0;sim cuius sensibilis proprii,nec ad sentiendum sensu ex
sensibilia communia non oporteat sex tum re Πρω- aliquem sensum eXteriorem ponere e con stituendus nanq; est certus aliquis & defi. nitus sensuum numerus. Atque praesenti
teX.talein videtur nectere rationem. : quia
s praeter quinq; sensus,visum,auditu, odo ratum,gustum S tactum, seXtus aliquas eia set pone dus,aut ille esset ei uidem generis, aut diuersi generis: non primum,quia Omnes qualitates tangibiles,ut tangibiles sunt, tactu comprehendimus eade unitas est de alias sensibus, sed probat de tactu , de quo maior est dubitandi occasio,vi cap. II. vi dimus tam quoad naturam species, quam quoad individuum intra rationem proprii. obiecti lacris concluduntur: igitur vi tan sibilia percipiamus, solus & voicus tactus sufficit: non sunt ergo plures, ita vi unicus visus,unicus auditus, Sc solus unicus gustias, ct olfactus quoq: unus solus est,& tactus unus:si des secundum, ita ut sit sensus seκ-tus alterius generis ab his quinq; , genere scilicet aut specie diuersus,Aristat. nullum
talem dicit esse ponendum sextum sensum specie
296쪽
specie differentem, quin si visus,aut auditus, ut o factus, aut gustus, ut tactus:mΩ-l huentibus tam e multis iis particulari probat, praesertim rationibus tribus ex mediδ, organo ct obiecto petitis.
Iry : Praeterea, omnis sensus per medium sentit, ut patuit. Media
autem aut coniunctum, aut seiunctum, externumque esse necesse est. At nos habem Vs utru0
' que , & id, inquam , quod est
.ua scies sentimus sensibilia tactu, ac id etiam , per quod eminus
ro duplex est, spatium simplex,
aer, inquam.& aqua. Res autem ita sese habere videtur, Ut
si sensibilia plura diuersa ge
nere per unum medium sentiantur, necessarium sit eum,
qui sensus i nistrumentum habeat
tale , sensitiuum illorum ess .
ut si ex aere sensus sit instrumetum,& aer sit medium in colo re sentiendo, ac sono. Quod si
Unum, idemque per plura media sentiatur, ut color per aerem,atq; aqua haec enim utraq;
perspicua sunt ) is, qui alterum
tantum habet ipsorum, sentiet nimirum id,quod per utrunque sentiri potest.
r. rases Prima ratio eX ratione medii ostenditreissatim nullum esse sextum sensum specie distere- ex medio tem: quam sic colliges, Animalia perfecta, shia ad no orbata neq; e Xanguia,ut insecta,omnes ψώλοι se habent sensus,omniaq; sens bilia perciplut
sus obhn- atq; per omne medium sentiunt,tam intra- dos. neum, qtiam eXtraneum: ergo tantum sunt quinq; sensus. Huius autem rationis vis noparum est abstrusa & recondita , eruenda tamen in lucem est eta consensione natura
ii, quam sensas dc sens bile in te sese atque
cum medio qbseruantiquare uin nos sen tiamus per omne medium, ςXtraneum sci licet ut acrem & aquam , videndo, audie-do , & olfaciendo: atque per lutraneum,
per carnem scilicet gustando & tangendo: ergo nullus est alius sensus praeter hos quinque, quia nullum aliud est 1 Eritiendi 'l medium,nec ullus alius ad senii elidum eN- cogitari potest modus. Intendit itaq; Arist, ciquod omne sentiens atque sensus quicuq; In proprio modo sentiendi , medium ha- bet proportionatum : quod si illa sunt omnia sentiendi taedia, per quae persecta an ma lia, quae nullo sensu orbantur, sentiunt, quinq; S .noli plures sunt sensus exteriores. ibi autem, Vis si unum,id ἐν die prura , , -- mela sentiatur, G e. respondit' Ariss dubi' se ii latistationi, quia videtur, Vt Vnum medium Ῥuus μνpluribus iubseruiat lensibus , ut aiόr, vi ius, auduus & odoratus medium est, iubdlicet re unum sit, facultate tamen & dispositione multiplex est secundum diuersam proportionem S accommodationem ad sensum t nam cum illi tres sensus disserant specie , aer, qui sentibus ' secundum quandam consensionem speciei de ordini corresponde multiplicem habet virtutem& saevi tatem ideo secundum propriam ac- tommodationen yropriis sensibus respo-det: quia ut diaphanus, receptiuus est coloris & visui subseruit: ut cedit atque facit Epercutitur,tarium desert auditu lavi autem di . Ialteratur,capa κ est odoris: quare licet me Radium si idem re, diuersa tamen assectione t Ten& dispositione diuersis sensibus subseruit. Aristot. ergo argumentatio de medio non ris rati m terialiter sed formaliter procedit: isti nis ex mavero tres sensus uno eodemq; aere ut tri- dio Iuminbus med ijs utuntur. pM.
Nam ex hisce duobus simpli- Temisocibus tantum instrumenta sunt
sensus, ex aere, atq; aqua. Etenim pupilla ex aqua, auditus ex ac re, odoratus ex horum altero, con
stat.Ignis au t nullius est instrua
est: quippe cum sine caliditate nihil sit sensitiuum Terra eria, aut nullius est instrum emi, aut
297쪽
α74 LIB. II. DE ANIMAin tactu maximὰ comista. Quocirca restat, nullii sensus instrumentum esse praeter acrem, atqi
t. ratio Secunda ponitur ratio e X parte org ex o Rari norum , quae ex corporibus simplicibus consen coagmentantur, aqua scilicet & aere:nam
ne colle- cum quinque sint corpora simplicia ut i .cta. lib. de Caelo dictum est & non constent
ex caelo, quod nullius compositionem in trat et neque ex igne, quoniam non est se lariorum temperamento accommodatus: corruptiuus enim est Sc suae activitatis e cellentia dissipativus, atque ad agendum otius qu in patiendum natus: neque a uc eX terra Ob nimiam eius ariditatem &Opacitatem, qua animal crassissimum Sc
ad sentiendum ineptissimum redderetur: relictis igitur tribus ex quinque corpori bus simplicibus, scilicet cetio, terra dc igne, . soluin supersunt duo , aer videlicet &aqua, e X quibus sensoria componantur tnam haec me dij & organi rationem com mode sortiuntur, quoniam facile agunt, patiunturque, atque alienas impressiones
commode recipiunt, ut intentionum a
commodata sint vehicula. Haec est literae enarratio, qua pupillam e X aquae, audi in
tum ex aeris, ocioratum eri aeris, aquae ve
praedominio constare dicit. Sed vis ratio in T, AG mus lδxet,quam sic propono, Si ani- η aera in Gu pςrsectis aliquis deesset sensui, i, is db dςς Ri Vtiq; aliquod sensoriu: patet t. Caelietiratio. xςX 3 -& p Caeli te so. dc 2.Phys. cap. 8. natura,cui innatum est nihil frustra de temere sacere, simul alicui dat facultatem de instrumentum ad finem, sed nullum deest sensorium: quia non deest materia , eπquibus sensoria componuntur de tempe iaci rantur quae,ut dictum est,secundum pret- dominium tantum sunt aer Sc aqua ergo animali persecto, cui nulla materia deest, nullum deerit sensorium, sed habet tantum quinque sensoria: tantum ergo erunt quinq; sensus, quae naturam sapiunt me diorum & organorum:materia nanq; sen suum terminata est: igitur sensus ipsi numero erunt definito, cum in praestantissimis animalibus no sint plura quam quinq; organa,neq; plura possibilia sunt: quod ex sollicitudine naturae constat, in tribuendo
Haec autem nonnulla nunc I .raianimalium habent. Ab iis igitur animalium , quae sunt perfecta, no imperfecta, nec membris
capta, omnes sens s hal ntur: et1.2
etenim Jc talpa sub cute oculos
Ericipit talpam cluet, licet videatur oculis carere, illos tam e habet rub pςlle xectos,ne
sub terra degens eis priuetvr: videt autem subtus pellem,quatenus ad propriam fun- - . .ctionem sat est , vino possis licere sustui naturam talpis oculos contulisse: ct proe- rea habet sub pelle tectos , ne cum sorami- 'na & cauernullas suas inhabitat aut exca uat, a crassiue terrae is datur,aut cum egreditur, repentina Solis insoletia propriis luminibus priuetur,quib' animalibus sui generis assimilatur.scio tamen, Arist. t .de hi storia animal.c. 9.& . de hist. animal. c. g. talparum oculos negaret quia habent,inquit,lacessitos, hoc est, imperfectos & inchoatos oculos atq; eifigiem quadam.Cae- Gia Ainterum nulla est collisio in Arist. nam hJe .Aristia dicit talpam habere oculos,illic autem non habere perfectos: lege Galenum lib. . de mula partium cap. 6.
Atq; si nullum aliud corpus I emistest,pr terea quae percipimus ense, nec ullus alius assectias, pr tereos,qui corporibus hisce compe
tunt,quae sunt hic, nullus prosecto deficit sensus.
Tertia ratio est eκ parte sensibilium:quia 3. ratis eum nulla alia sit sens bilis qua tas, quam prisia persecta animalia per hos quinq; Voς-tos ex rumin sensus non percipiant: ergo nullus alius erit ne sen Asensus praeter hos quinq;: qua ratione ex bitu s-
numero sensibilium numerus colligitur mitur. sensuum. Hanc rationem convincere putat S.Thom. I. p.q.73.art. 3 . qu i mq; Diu Ie Grana tensis reiicit, de Peresius minus Gravat bene corrigit cum dicit,a posteriori proce- sum Pedere ex immutatione passiva sensuum,sed res quod sumenda est a priori ex immutatio ne activa obiectorum' cum tamen S.Tho. S. Ino m. Aristotelem interpretetur, qui numerum immutationis passius ipsorum sensuum eNactione
298쪽
s Le tres radicis, etsisseret la
actione & immutatione activa sensibilium deducat. Quocirca formalis est prima demonstratio: quae ab elementis suinitur, materialis vcro secunda, quae ex organis procedit: haec autem tertia omnibus ferea flentientibus demonstratoria est Sc necessitate in inducit. POstiamus autem finalem causam as,ignare, ut quosdam sensus, nempe visum , auditu in ta Olfactum, ad bene esse natura contulerit : quona ista vero, ut gustum & tactuin, ad elia eκ cogitarii: ad ei se quidem, constituendo vitam , tactus est necessarius: ad esse autem, eam con seruando, gustu indigemus, ct ad bene esse in regimine cibῖ collatus mobis est odoratus: ad regimen autem secundum motum progressivum re etiam est visus, secundum motum circularem eli auditus: unde tibi usus& cuiusque sensus exterioris utilitas collabi t. Adueri edum est, Aristotelem istis rationibus supponere quod supra ipse tetigit te X. i et . medium a sensibili pati Sintentiones suscipere,ut non tantum consensio nativa sit inter sensum S sensibile vesaepe dictum est quia potet sensitiva aptitudo est ad ipsum sensibile de tale est inpotentia quale sensibile in actu de quo dabia non est: sed nem esse debet de conisensi' medii & cognatione eiusde I adsensibi e, a quo iminutatur, Sc ad sensum, quem im mutat: sicut enim forma nunquam est nisi in accommodato subiecto supra te K. et . ita nisi mediet accommodatum mediu in & sensibili in sensorio 'fit proportioni
ab obito immutatum & allectum,ipsem. pulsat sensorium:ergo radicaliter immutatio pasi tua sensuum ab isti mutatione aes ua phie rum Ianquam Ab origine Pr ciscitur. sed quia non omnes sciunt has rationes di linguere,nec penetia .i vires .irum,neque es ineaciam seniluni placet cinis Philopolio ex lxribus 'l'ictis una UR: nectere ratioci pationem 1 3Κunc modumpsi antiniat persecto deesset' aliquis sensu ;deelset utiq; sensorium quanda se uiuiso sequuntur propter usum & functionem comun ram salie sensibile non percipietur Inquam nisi Lx proprio ierisorio at anim β.
percipiat se si bile ouans, siue pex L ΡΠ An
Maior huius rationis suinitur eκ tex 'i 3b. minor autem ponitur iis test ii, Ioc , 4- cluso colligitur, ut tex. 132. quam ob - . in erem conclusio declaratur per illi s primi se darou sal: volo dicere, quod quaiauis tertia ra- no. tio demonstratoria sit apud Metaphysi sum, duae priores sum demonstrativae apud Uiu Plutosopliu in , qui ex inductione dc sensu atque eκ perimento indubie .colligit firmam ct constantem conclusioneni. Scio Excusat enim disputari hic de sensoriorum natu- se A mera, quam tamen Arist. non nisi perfuncto- a tractarie ct leuiter tangit, quia eX professis de- mmcomterminat cap. z. de s mi su sensili, in quem plexionulo cum consultius rei jcio,& sciens & pr o Zanom. dens in illum locum examinandam relin quo. Solum est ilicscrupulus expugendus, Ossisio quomodo Aristoti hic odoratum Hreum in se. ei se dicit,& lib. de sensu & sensti igneum mucr M. docet , dc cap. V. olfactu in aqueum esse vult 3 Nulla. est re eugnantia , quia agneus est, quatenus potentia calidus is . sccus, Proximus vero tigmatur .aesenta ilique
proprio incales crari. quZ tribuitur,quia sua coinpositione o cerescivicinita te Di Ii, est de hunAdii, dia Eri etiaaccomodatur, quia respiradu a r cto acri olfacimus. pyrsus a ruina dilerte ii sum, lan msoria bifariam coiis derari, P imo Vt min. exco, Aquaeda in corpora Se solida dc lina constat Graii r Uoneteri.q, cui, A vi cor Mya sunt, aut Iatenus instrumenta iunt sei mendi,& siqe ei, loquitur Aristi sc constant principaliter aquain aere quae instrumenta semie- qi sunt, quiμrceeptiua et alii addζω possi
mus tertiana rationem. ut activa sunt, id est.
tur a dominis e M odi lentiae . quia nee ahiel
299쪽
lia ad excludendus αις sensum obse
sanὰ motu sentimus etenim magnitudo motu sentitur.
Probat in hac secunda capitis parte non esse ponendum sextum aliquem sensum propter sensibilia communiat quia lensibile proprium unius sensus ab altero se is non sentitur nisi per accidens, ut dulce Ier se a gustiti per accidens a visu : sed sen-bile commune motusentimi , inquit Arist. hoc est, immutat per se ae mouet sensum per se saltem quoad modum speciei,ut capite 6.diximus ergo respectu sensibilis c5munis non est excogitandus aliquis sextus sensus, cum cocursus duorum sentibilium, eommunis scilicet & propri j, sit per se,adunantur enim ut uniuersale & particulare: unitas vero S concursus duorum sensibilium propriorum accidentaria est, ut duo particulares homines in tractione nauis.
Nullo enim sentiremus modo, nisi eo, tuo diximus filiu videre Cleonis. Propria autem sensibilia sensus ipli per accidens,alter alterius sentiunt: non hoc sandquo ipsi sunt, sed quo Vnus,cum simul in eode se sus emcitur,ceu bilem amara esse, ac flavam. Noenim ad alterum pertinet, unum ambo haec esse dicere. Quapropter & errat, etsi sit quippiam
nx.i3 Quare&sigura 'vide, cunasigura quaedam magnitudo sin& id, quod quiescit sex eo quia
tinui negatione,&sensibilibus propriis. V pus tu q: nanq; sen-
sus nimi ru vovi a senti L. Quare pater,neri non posse, ut commu
nium cuiusq; sit proprius sensus.
Si enim esse perrende tunc neret atq; nuric visu dulce senti mus
utrorunq; sensum habemus quocdm concurrunt, agnoscimus.
modo prosecto, nisi peraccidens sin tircinus quo pinosilium seri ria timus Cleoni f. Non enim Cleonii filiqui sed album senti Alliui auteni accidit . uti filius sit Cleonis A hcommunium habeamus irini sensu tris ona munem non per accidensi sani Nullus
igi tur ipsoru sensus est proprius
Rationem praecedentis teX.per omnem speciem sensibilis eommunis Arist. deduis
cit: litera aute ex praecedentis textus ena ratione clara est,&eX ijs,quae eap.6.fumis enarrauimus. i. i
Quaeri potest autem, cuiusnam gratia flures sensus , sed no
unum tantum habemus. Aut ut miniis ipsa, quae sequuntur, atque communia lateant, ut motus, & magnitudo,& numerus.
Nam si esset solus visus,qui quidem est & coloris, magis late
rent, ac idem es Ie omnia viderentur, propterea qudd color,
tem cum io alio quoq; sensibili ipsa communia.sint, fit inde perspicuum unumquodq; illo
'Respondet Arist. ad duplicem dubita
tionem,Priinum,cur plure, habeamus senia su quae iam soluta est tex. I 3 t. cuius rei gratia dati sun quinq; sensus. Deindae respondet, cur ordinauerit natura,vi sensibi lia communia pluribus sensibus sentiatur, nempe, yt sensibilia comunia nos minime lateant:
300쪽
'ateant: nam simul immutatur visus a coisiore & magnitudine i si nullus alius sensus
sentiret magnitudinem, neq; ab ea immutaretur e profecto colorem a magnitudine non seiungeremus,quia magnitudo mouet
ut modificata in colore : sed de hac immutatione sensibilium propriorum & commutatum recurre ad 6.cap. no sunt omnia frustra repetenda de temere, quavis in Occasioire inculcanda: ibi enim de numero &immutatione sensibilium comunium Pro nostra virili diximus.
In qua de quinario numero sensitu unica est conclusio, quatuor medijs ct solutione unius dubitationis confirmata. Tantum qui citi sunt sensus exteriores incirucer visus, auditus, oratus in ZM tactus. I Primo,quia animalia perseetu uno ara por
omve medium, tam mira reum, quam extra
neum sentiunt cuncti sensibilia: ergo non sunt
mus nos videre, aut alio sensu.
At si alio sensu, tum idem sensus erit & ipsius visus,& etiam eo loris subiecti. Quare vel duo sensus eiusdem erunt subiecti, vel se ipsum sentiet ipse. Praeterea si alius sit sensus, qui percipit ipsum visum, aut in infinitum fiet abitio, aut erit aliquissensus , qui seipsum percipiet sentientem. Quare id ipsum in primo sensu continuo est facie-dum plures quam quietq; fessus. D mae si au mali dies. Adressa aliquis sensu d per Dic sensorium aliquod, quod est sensionis Ulct se sus.
3. ' Tum tertio, quia nussa est se ibitis qualistas, e r quam perfeciti a imalia per quinq; f 'sus non sentiaut: sunt Witur quinq; γ' non plures Pr- IM extori res. 'I Demum quis si sextus aliquissensus esset, maxime ingratiam heusibila communis sed si siensibile comm ne illius sexti euasit esset se illeproprium, iovi ab abis sensi bus pere accidens muretur: quia tamen fui me , quoniam sim sibilia communi iri sim dint Dabii μ ω immatant Dis . Ut Laesis Dia LlMALG. illius dubitarioni , cur plures sint sensus, nimirum ne indi AnCEωeσc gnitis uexastipen-jsibilium commotum fassa r. I . 3
De sensu eonisti uni qui centrum quit que sensuuin eκterhorum,& san-. bonum eorundem
Vm autξ se utramus nose videre , ac budire, ne cesse est, aut visu sentia
Varie inducitur praesens conteritura: placet nanque Plii topono, ut Aristo t. inquirat , an uni decem sensus, quinque ex- in tabuteriores de quibiis ani satis dictum fuit ius loci quinque autem inlexiores , quibus pro - risit
Prias e Xteriorum sensuuin si ii iones videamus : ut sicut leontingit coitatem visa videre, an ita cohtingat eodem visse , aut altero visu intera is Ῥι responcie t te, sentire nos videret; ita de auditu reliquissensibus. Aliis vero videtur A isto t. inquirere , quod cain ira n sit se Ius sensus aliquis eXterior pr er quin Vς ς ηts hQ-
res, an det tur v9us aliquis se iis usan frior, S quo sentiamus inos videre , avdixe , olsa