장음표시 사용
301쪽
plectitur, an functio & operatio illa , quae
est iunt ire nos videre,sentire nos audire, ii
ei .s actio sit sensuum exteriorum aut alterius interioris hoc autem tractat in prima parte capius usque ad te X. 1 3. inclusue : deinde in secunda parte a ti N. Iqq. statim consequitur sciscitatio, si ille sensus interior,quo sentimus Sc dijudicamus operationes ientuum eXteriorum, unus sit an
plures Arguit igitur praesenti tex. Phil sophus, quod non detur alius sextus sensus editerior, quo sentiamus nos sentire, qui sit simpliciter distin ius , quia tunc darentur duo se usus eius de obiecti: quonia cum ille sensus sit ipsino visim , id est .sentiat vilione, etiam Gloris subiecti, hoc est, sentiat co-IOrem, iam color & a visu percipietur,dcab alio sensu , quem nunc ponimus; quare
color no erat obiectum ad qualum vi ius, . neqi potentia unitatem iunieret de distin - . ctionem ab obiecto, ut toties a cap. . di-
ctum est: aut color non esset visibile ut proprium obiectum visus , sed commune sensibile visui dc alteri sensui, quo semimus nos videre. Quod si haec neges, fatearis necesse est, quod idem sensus sentiat seipsum , atque unum quenq; s sunt externum suum proprium ocium sentire desipra seipsum refleγsonem incere ad mitis . o ius. Plillosophus hi orationibἡs non demo- It Φη strat , sed inquirit do dubitat atque proba- 'nst. i biliter arguit: quia litet dilo sensus exteriores de eodem obiecto, es tamen distii dii atque non subordinati , non pollunt esse eiusdem obiecti , taeterum duo sensus sub ordinati, ut communis dc particularis, possunt esse eiusde obiecti, licet non aequEpmno,sed quatenus obiectum sub obiectoeontinetur: sed de obiecto huius sensus communisunfra dicendum. Ibi vero, Prae-
tre si abus sit sensum , oci secundam ponit. ' rationem quod noti sit necessarius a sus sensus interior, vi sentia artius nos sentiri inam si,verbi gratia, ut videamus visionem; necessarius est alius sensus , iste vocetur A; ergo, ut videamus huius sensionem,nec . sarius erit alius sensus,qui vocetur B, db se sine fine procedendo i ominget abire in infinitum , aut deuenie dona ad aliquem senis sitim, qui sentiat se se ire iii quo sisten tam nobis esseti quod si ita esset, melius suis Iet line hac superuac Dea sensuu mulia
γ' tiplicatione vi primo iurire sensu , qui et . iaposset sentire se sentire dc propriam sunctionem perciperer superia acaneum igitur esset ad secundum aut alios sensus pro
At hinc oritur dubitatio: rix ia. nam si visu quidem sentire nihil aliud est, quam videre, Videtur autem color, vel id,quod habet colorem : si quippiam vi derit id, quod videt , & colo
rem, id habebit prosccto, quod
Ad partem alteram arguit Arist. vi pro
b et neccssarium esse alium sensum, ut videamus nos videre: siquidi ni sieri non potest, ut visu nostram visionem percipiamus,
quin visio ipsa sit color,aut colore habeat cum color primum ec ad quatum obiectu visus sit, sub cuius ratione cuticia videtur: at visus neque coloratus es , neq; colorem suscipit, sed species colorum sine n ateria, ob id ab omni colore denudatur, ut non semel dictum est.
Patet igitur non unu id ipsum esse, sentire, inquam, vi sumam cum non videmus, tenebras, & 'lumen visu discernimus, sed non
eodem, Ut patet, modo. Praeterea
id ipsum etiam, quod videt, co lore quodammodo delibutum et
est. Instruimentum enim uniuscuiusq; sensus, ipsum sensibile
sine materia suscipit, uti diximus. Qu0 circa se sibilibus ipsis semotis insunt in sensuum imstrumentis sensus imagina iones 4; . Atqui operatio rei sensibilis, atque sensus, Vna quidem
ct eadem est arearum ratio non dii T
eadem leae Dico autem sonum actu, ct auditum actu. Fit enim
302쪽
ut is, qui guditum habet, non Velociter circum agimus torrem aliquem,
Operatur id , quod audire po tecti, & sonat id,quod sonum es ficere potest': tum simul fit&ρ inditus, pud , & sinus etiam actu qu uiri alterum quispiam itidi at teiuria sonationem esse non incongrue dicere
ninras videlitus. Atili oui tanaeti propo certum relinquat , icontino e re nini nun-
que coloreta duci e stim eis positive pet inpiat : atque cono in Oporrcre, Ut Omne, quod videtur, c Aore sit alietium, cuin tenebras per filiat, quae coloris de luminisi liuatio sui, r. quan uis teger, a non pertis iantur nisi a visu r qu vis r omnem siti sum dictivn est sensus percerimus est sui obiecit 3: oppositi' et iisti priuatiui. Adhaec quasi per antipa stanti . & ex abundantia secundo dicit Arist. ibi, P terni etiam Hi sum, q Her, colore quο d mmodo se Hurum est , si visum aut ei ntol ore delibutum es Ie, pr Ot atςX tex. ceti quia omni, setiliis suscipit sortitas sine materia , id est, os bile intςnti 'rialiter. Qu rre ea intentio, quX in visse rEcipitur,quanui, ab lut ε de simpliciter inon appelletur
color, ncque faciat coloratum , est tamen color secundum quid, id est,ime liticanalis.& facit color tum saltem spiritale: Pro
sis frano , pc.Otimo quod . maneant bu misi odi speciςs ab eXperim qnto, si qui . dem in ala senti seiil:bilium manent speci , in sensibiti quia consurginit imagina tiones amaginatio autem e vi sequenti cap. videbimus .a sensu sit in u . quo recinde euenire erit Il aiadesu est,ac cum
tio, quae in ipso sensu recipiturridem enim ei sensibile tensum animulare, quod seII-
sugi speciem sine materia suscipere quan aoquidem actio sensibilis sensu in inicium d ducit, E. ipsi senssili similen; Tacit: non enim seni per in se uisibile in ac iii; verbist. Ita, sonus, qui nuti sonet,mo' dicitur in actu si inas ut sonus relative in esse
Qudio motus,&actio, at-Tex. I 3'que passio in eo est, quod patitur, atque mouetur , necesse est, d j sonum, i i. aditum actu, inauditur, qui est potentia , esse. 'Agentis nai que, mouentisque QPeratio, in ipso patiente sulci pitur,atquernest. Qu'circa non . ite cesse est id quod motu cietur, moueri Actus igitur sonatiui,so i, istius est: vel sonatio: auditui ve ro, auditus, vel auditio. Duplex enim est auditus, & duplex etias onus. Quod praecede iteκ.proposue at Arist. et . ex prima Phisosophia , probat. 3. Physi. pali ρ ide
cap. 3. ate X. is. quod actio & passio sunt motus, hiem motus,qui in eo,quod n ouetur,est,
303쪽
ut scientia discipuli doctrina est,ut a doctore procedu,disciplina verb, ut recipitur in discipulor si cetra motus, qui est in mobili, adtaci dicitur ut ab agente, passio vero Yt inatiente: simili modo in sensibilium sensius operatio de immutatio in ipsis potentiis sensitivis est, de in sensitivo subiectatur,non in ipso sensibili,quod agit:nisi velis agens, dum agit, moueri,quatenus agit.
e. r O . Eadem est & in caeteris sensibus, ac sensibilibus ratio: atquera actio, passioq; non in agente
est,sed in eo,quod patitur, sic &ipsius sensibilis actio in ipso est sensitivo. Sed in quibusdam nomina quoq; sunt posita, ut sona-
.3 tio ac auditio, in quibusdam autem caret alter u nomine. Ope- ratio enim visus, visio dicitur: at coloris, nomine vacat. Opera' tio praeterea gustus, gustatio dicitur: at saporis, nome no habet.
In eadε ratione Arist. persat, quam per omnes sensus inducit, nisi quod in quibus. dam nomina sunt posita eκ parte tam se . . sibili ,quim sensus: in quibusdam vero ii Ina mi nominata est actio ex parte sensibilis. Triam ex habes ex Arist. Primum, quὀd omnis actio rex in sensibilis non in sensibili, sed in sensitiuom subiective landatur. Secundum,quod non semper est nominata actio sensibilis,ut patet in visu,quanuis in acti tu ex parte sensus auditio appelletur, auditusve, ex parte autem sensibilis sonatio vel sonust quod nascitur ex nostrae linguae inopia atque divises, is uerso modo,quo species recipiuntur: quia, ct De in aere sunt intentionaliter, non tamen ob eis, reci . tectiuὰ, in speculo intentionaliter Sc obi Dodiri reue, ubi iam sunt visibiles,in organo vero sensibiliter recipi utur:quare species a sensibili efficienter diffunduntur in medium,
speculum, potentiam atque animam, itavi in medio priusquam in instrumento recipianturn in potentia priusquam in ani- . ma hoc enim ordine mouent de immutat s atγο- sensibilia.Senso autem ordine diuerso rese curo meat: quia enim vitalis immutatio est, prius est ab anima radicaliter, deinde per ati A. ipsam animam formaliter in potetia, mox turno in organo, ladem per medium ad sensibile ciscimobiectum anima transfertur. His adde quae diximus supra tex. a. quae nolim Matelligas cu differentia temporis, sed quod frumul tempore in potentia dc anima estit men ordo naturae & discrimine intelligenis di offert, ut piis sit in Uno,quam in alio, quod prius intelligatur esse. Tertium auteest,sensus secudum actum semper est, cum est sensibile ui actu et quod sequenta texta probat.
actus rei sensibilis, sensitivique
sit, quan uis diuersas habeat rationes, sicuti diximus, necesse est simul corrumpantur, simulque sint salua, auditus,ac jonus, qui hoc modo dicuntur:& sapor itidem, & gustus, caetera similiter. At ea, quae dicuntur potentia, non hanc ipsam prosectd necessario subeunt legem.
Ex primo dicto, quod sensibilis actio in
sensitivo est,prout Arist.hoc tertiu,quod sensibile di sensus correlativa sunt, ut auditio & sonatio, ut in praedicamentis cap.
Non recti igitur priores na- m. x x
turales Philosophi sentiebant, qui quidem sine visu neq; albuvllum, neq; nigrum esse dicebat, neq; item ullum sine gustu sa
porem. Nam partim recte, parti m non rectὸ cesebant. Etenim
cum dupliciter sensus , sensibi-Ieq, dicatur,potentia, atq; actu,
in his qui de secudis fit id ipsum sanὸ quod dictum est,in illis au
tem primis no fit, ut luce clarius
extat At illi de hisce simpliciter
304쪽
loquebatur, quae simpliciterno
Quo auim modo eorrelativa sint de tam vi natura,ita ut simul se perimant aut saluet, docet Arist. in actu utrunq; sumedum pari modo dc ravoncino tame sens bile ina ctu, dc sensum in potentia. In quo Pythagorici corrigenes,quatenus dicebant,nulla esse sensibilia nullo existenti sensu: sunt
enim sona,quando non audiuntur,& colo res,quando non videturi non est ergo sim
pliciter satendum , sed cum additione ii actu utrunq; , aut in potentia utrunq; sumendo , senium scilicet de sensibile; quod supra teX. 12s. I 26. 1 et . teugi, sed instalib. 3.MN. s 4.ζAplico.
tus eli, vox autem & auditus tum
idem sunt,& concentus est ratio, necesse est,& auditum quandam esse rationem. Atq; ob id ipsum exuperans quoq; tam acutum,quam graue,corrumpit au
ditum, atq; deuastat, & in saporibus gustum,& in coloribus visum, id quod nimium est splen
didu,& tenebrosum: & in odoribus, vehemens odor, siue dulcis, siue amarus: quia sensus ipse, quaedam est rati orata. Quocirca sensibilium ea, quae runcer Etalia, quaeque simplicia ni, ut acutum. vel dulce, vel salsum, cum reducuntur ad rationem, sensu i sunt iucunda : tunc enim ipsum delectare videtur. Omnino autem ipsum mistum magis
grave.Tactui quoq; non calidusan simple ac stigidum, sed id, quod est ad rationem redactum,' amicii est,atq; iucudum. Enimuero sensus ipse ratio quaeda est, uti diximus : sensibilium autem 'ea, quae exuperant, aut dolorem
asserunt ipsi, aut tandem ipsum
corrumpunt. Dubitationem diluere videtur Arimulicet quare aliqua sensibilium excellentia ' l. at sensuin corru patia liqua vero delectet: quo nram,inquit,sicut musica in armonia dc c cetu est,ita sensus proportione SA portio natorum mensura delectatur, abhorret a tem quae temperie dc moderatione carent.
Hinc est, quod quaedam excellentia dele ciet,quia sensui, rationi de proportioni re spondet: quaedam verb corrumpat,quoniaulam sensus temperiem de proportion udisturba t: S sun plicia,dum temperatur, magis efficiuntur iucunda dc voluptifica:quia id est magis amicum S consentaneu,quod est magi s ad rationem redactum .quare raciarii sensibilis pulsatione, etiam si spiritalis si actio, in spiritibus sensorij motus quida traneus concitatur, inde sequitur actio realis: unde quandoq; comitatur si no sensus corruptio, saltem disturbatio de debilitatio. Aduerte etiam,quod sensus est in ra- Mnisquatione de proportione per se loquendo,& tenus io
eget temperamento organi, ut non appel- tempera les,rationalem nostram animam tempera. mmma turam es Irivi Galenus voluit:temperatura
enim corporis ratio est, aut di organi proin portio dc sensus, qui vis quaedam est in or gano,atque inter sensum dc sens bile instaquaedam cosensio ct natiua quaedam atq; accommodata proportio. No solum intelligo de sensu in actu, cum iam sensibili s-milis est, sed etiam sensus ipse in potentia proportio quaeda est,cum costat eius notura in hoe quod est a sensibili pati,& eonis naturale est sensui, ut similis efficiatur ob
tecto sensibili. verum est, quod sensibilis
qualitas non dicitur habere naturalis sentabilis assectionem, nisi & ipsa comensuratast & intra latitudinem proportionis ipsius sensus: quare sensibile proportionem habet ad sensum,quam si excedat,st innaturale & tristitia inducit, unde ad corrupti nem praeparat,no per se ut sens bile est, sed
per accidens ut exuperans atq; a propor E Qtionata mensura exorbitans, inquantu e
ceditur a latitudine seisibilitatis: unde etsi actio intentionalia perfectiva sit ex suo ρο-
305쪽
α fertur torrumpant sensus: utriusq; autem resoluresubtili- tio sit: quia si sensibilia connuuiit iii qua ditrem Ca- symphonia, susus erut i , Pportione, qua ista. G- du quide sensus in actu eli qui patitur aica poniton sibili,cui sit sita list cum seruus &sensibili cidem si a vi tere. r M. sit,in ali. proripsitione &. sanum ex senius ei se in qualoest iplum lcnsibile, uti leuiuis connatural in: ad selisibilia nanq; 1 pia sensuum subita Da est accomodata,ut supra tem. 6 .dc sicute ac na tui. sensit ilis la titudo sensus deprehenditur,ita. ςx ipso sentiru, propter quoata organum sensus , sequetur organori, Proponim ergo organunici actus de Potc.. Da dc Ohic stu mutua sibi proportione respondet: lenii bi te enim agere , senius p
M imita tulit intra certa sensibilitatis latat Oiem, propterea ab excellentia eretra latis tudinem corrumpuntur. .: i
suiu Omnium sententiae revocanda .Prima Primue si asserentium , quinq; eriteriores sensis caput.
suas operationes non sentiret quoniam sa sensio ceultas tesselim di de conuerterim supra se- rerior,irs,si vel solitis en ilitioius cuin soliis lis no sint rimo reflexu cogit oleia ct lentiat, vel salte solui. n potest vile a licium coi por Me virtutis, aut reuocandae it et in luperio reis aliquamvis tutem attent tuam nea Dpd linam ipti ai rore I)hili porro fit uiri aut alia oblema no propria: operationis iansui conium ac ei in rei et iida est A ltera vel k6fimo esta et . ca ut 4re isti in artu, exine Ah velle Aristiaeulse iuvexteriores noti solum lium nos metia riu scii με Brutorum animali uiti vraeiter Auct oe, pe nulla peculiari vi arten mia,tior: perint Iu- Aruo Nuin demandatum a sensus communi i sed
dum corticem literae,ut di ad enarra ius quam se tundurton sera cim &si per e tenus sumus prosequutiae mm. superest dicamus, quonam itietis' Arist. a dat, dc quare rationes ab initio capitis' hu-iiis politas neque soluat neq; e licet 'ru sum quorsum Arist. eN. 3. Dilysi. accersat, quod sensus de sensibilis Vinca est aftio in Interpre- ipso sensitius receptaξOb hune scrupulum rum mira multi varia sibi coni jciunt de sesi suum ex- dissensis. teriorinti iudicio: quidam enim sensum eo
munem necessarium esse dicunt,ut sentia. itius no sentire' quidam autem ex aduerso ad hanc functionem solos iensus exteriores cu vi attentiva sufficere dicunt: contra verbali sunt, qui sine hac'vi attentit atq; sensus com ni unis adminiculo, sensus ipsos. eAletiores per seipsos suas operati , nes seniue aiundeniq; no est de hac re cedi tum aliquid aisertum,ct Arist. lubie deni-- ο - mis ambigueloqui videtur,cum suam in niones ad temneq; explicet,neque argumentationes duo cap. propositas diluat. Sed ut rem variani deli reuocan- rata methodo resoluanuis duo capita
tu, sunt in patiemee Nillens. Caeteria fiunia i cretu quam potui naeia em meam caruita et, M'. G, - αι in hanc desienderein sententiam:quonian Ii
reperio Aristotele in lib. de s uino & vis hὀdubium hunc locum explicuiste, cuni illic sint VH
cap. et . dicit, , Commune Pim quam ampy mi i xivi. Icuam, ius omnes comisatur, tua animal or νῖ-
cunt, pro nobis tamen est. I. r.4 G s .art. .
in cor p. dum licit, priter quinq; selisus ex teriores, qui sensiones suas non apprehendunt,sensum communςm 1Wc riviri elβα animas , ut peremat intentiones sensuum
exteriorum:& ad. 1.argu . dicit Rrdem,ne chssarium esse sensum communem, ut quasi
videat se videre,vsi visio & quaevis selisio exterior perti itur: quod seri hόn potest
per sensu in proprium , tui no cognoscit nisi formam ex t xiii sensibilis, a quo immu tor,in qua immutatione inchoatur viso, ct cx qua Immutatione sequitur alia immu-
306쪽
tatio in sensu communi,qui visonem per cipit. Et Arist. . Met.teN. et s. probat,im sum non esse suimet, sed alterius,scut moues moto naturaliter est prius,ubi S. Tlio. Visus, inquit,non videt se, sed colorem. Sed quid immoror ipsi enim quasi a veritate coacti ingenue fatentur,sensus suas operationes non sentire actu reflexo & geminato, cum hoc mentis proprium sit, suam operationem dc ac tum & obiectu cognoscere,atq; cognitionum seminatam seriem teXere, sed tantum sentire suam operatio nem nude&syncere,quatenus senilum se ab obiecto immutari S assicusentit audi simpliciter soni immutationem, aut sui Obiecti absentiam,sue quὀd non immutet: n5 tamen iterato actu & quasi concatenatis actibus suam illam auditionem sentit,sed sine actus iteratione & geminatione perinde sentit soni immutationem, ac cum sentit se a silentio no immutari. Sed miror, Viros ingenio, sapientiaque praestantes non consideralle, sensus externos sic suam operationem sentire, non esse quod reflexe eorum operationes a sensibus exteriorib' sentiatur, sed tantu quod sentiant & vitaliter immutentur. Quid ρ quod Arist. argumentateN.i 36. dc i 37.adducta nil aliud probant, quam quod illa sensuum immutatio vitalis et ,& quod sentimus nos immutari,sicut
videmus tenebras, Ut dicitur tex. I 3 8. Sed nun eodem, Ni pater, modo, quia non immutamur. Et quod deinceps addit Arist. Atqui operatis ei sensibi sis atq; sensus quidem eadem est,quod actio ex sensu &sensibili elaborata ui ipso senstiuo perficiatur Sc recipiatur nihil illis fauet, cum
aperte doceat, sensationes ct sensuum exteriorum iunctiones passiones esse ab ipso sens bili profectas: atq; adeo non est cur in sensum aut in seipsum agentem aut suam operationem cognoscentem reseratur, sed in ipsum externum sens bile: ideo dicit tex.
i33. Atqui operatio rei sensibiluo sensus,
τna quidem dem est: at earum rati, non
videm est quia xt a sensibili est actio, Sut
ili sensitivo est passio. Sensus igitur immutatur a sensibili ct assimila tur,& in illud tedit direm vi in obiectu,in suam vero operationem non reflexe actu gemmato, quasi ipsius eX terni sensus si obiectum , cum in eam non tendat fine alterius sensus adminiculo: ideisque hae de causa posuis illis r tionibus, quibus Arist. in prima parte ii
ius cap.luserat de communi illo sensu, statim in secunda capitis parie a teX. IV. di sputationem aggredietur.Citant isti pro se S.Iἴλva 5.Thomade verit. q. i. artis. quia dicit,ue- riis locis mas sensus consequitur actum eius, dum exposi- scilicet iudicium sensus est de re: unde vi- tus. detur & veritatem in sensu ponere,& sensum de rebus iudicare,& quod sensus cognoscat se sentire. Sed certe hallucinantur in media luce: quia veritas sensus non est complexa,sed simpleX,de qua cap. 6.dιNi- mus, sensum circa proprium sensibile neq; errare neq, decipi: S perinde est veritas insensu , ut agere propter sinem in natura, quae est sine cognitione S ordinatione adsnem xl. I. z.q. a. t. et . diximus,& inserius lib. 3. cap. 3. circa teX.et 6. Et quod dicit sensum cognoscere se sentire & de suis alimbus iudicare, statim eodem art. 9. de verit. se ereplicat,intelligendum de sensu non exteriori,sed eo, qui est inter caeteros propinquior intellectuali substantis:& statim approbat rationem Auicennae, quod sensus nihil cognoscit nisi per organum corpora te: no est autem possibile, ut organum medium cadat intcr potentiam sensitivam ct organum ipsum: quare aperie docet, quod sentimus nos sentire,tamen per alium sensum internum: quoniam vis corporea non
potest redere ad se reditione pei secta , nisi alterius organi sub sdium ibidem iterares& geminares.Tandem sensus vis quaedam est exieta & corpori alligata, quq rcflerii o-nem illam impediunt i ct quod amplius Arist. mentem ream festat, vis est passiua a sensibili acia & immutata: sat ergo est , et sensus transmutetur & tendat ut in obi ctiam, non ergo ita operatione. Sed ut quod Autoris sentio de hac re, breuius & dilucidius pro- resolutis ron in , principio accipiamus oportet id, Paquod omnibus in consesso est, nempe stim clusio sus externos direct d no facere completam gi ap
S periectam reflexionem, neque redeunt turi ad se reditione M. circulatione perfecta: quoniam geminato actu operationem propriam i aquam obiectu ni cognoscere, proprium est ipsius rationis,quae immaterialis est, sensui vero ob suam material itate conuenire no potest. Dcinde hoc couenit omnibus sensibus etiam externis pr sentire se immutari r quoniam senso de immutatio t. illa non est inanimata passio, sed vitalis,in qua complacentia est ,qua deiectati unest et enim opus vitae, ideo immanens actio ut . persectio
307쪽
persectio viventis,non ut transiens tanquapassi perfectio. Tum tertio dico in quo i1
ab istis discrepamus hanc vitalem immutatione percipere,non esse refleXe cognoscere. Unde male isti colligunt,quod sensus seipsos reflexive cognoscant, cum percipere & sentire se immutari non sit refleκὸObserua. cognoscere , sed sentire sensationem esse quoad quaestionem an est ut dicii Caietanus id est,sentire quod existat, hoc est, pilla operatio se sibilis est Sc vitalis, de quod susceptio sensibilis in sensu non est inanimata, neq; fit insensibiliter ut in medio visupra te X. 12 . t ed sensibiliter& vitaliter: quod nihil amplius est allerere , nisi quod
recipitur n5 ut in inanimato, sed vi in viii te: hoc autem percipere non est propriam operationem percipere, sed tantum vitaliter immutari,id est, in ipsum se sibile vitaliter transferri atque ipsi consorinati:& haec est veritas simplex dc adetquatio , quam
-ciae titi . Ecquis est tam mentis impos, qui non nodum re videat sensus externos nulla habitudines Mutionis neq: geminata neq; simplici adhuc in suam ιμ-M. operationem ferri, sed per operatione sei sibiliter de vitaliter susceptam ad obiectu
extra se vehi tra se enim nullam praesenti ut sensationem, licet sentiat tendere extra
se & quasi laniculis trahi in obiectum ese
ternum. Quod si ibi alicuius immutationis& sensationis internae interius immanet tis aliqua praesensio atque perceptio est, illa quidem accepta insensum communem& iacultatem interiorem reserenda potiusquam in ullum aliquem ex sensibus exterioribus : nam cum sensus communis adeo - sit exterioribus coniunctus ut eorum finis atq; cetrum,cuius proprium munus sit eκ- : teriorum sensuum sensationes percipere,
deberent viri isti grauis imi & sapientissi- . mi singula singulis referre, vi hanc sens
tion uin perceptionem, qui sensui communi propria est de cum semis' eXternis erat, non coniunderent: quandoquidem neque inchoatur a sensu exteriori illa reflexio,ita ut in ipso sensu communi absoluatur de consummetur, quod censet Glanatensis: siquidem illa propria operatio est sensus co-σcordat munis, quae sit in ipso sensu communi mi- a tardi nistrantibus sensibus eXterni startiseri ergoriis via illius perceptionis sensus communis est , ct
rex. 96. et non criterior aliquis sensus: sicut cum tene-I. 3. rem bras percipimus, perceptio illa tenebratii
non fit nudo sensu visus, nec perceptio si- lentii non fit a solo auditu, sed sensus communis adminiculo,cuius est proprium percipere immutationes sensuum eNteriorum aut earum carentias.Quare cum sensus co- Nota munis operatio tam coniuncta sit opera- dea tioni sensus exterioris, illi unam ab altera fuerit non secernunt : si igitur sent unus nos vide. cepti. re aut non videre, non est ad visum retosequendum , sed ad telisum communem ut proprium artificem referendum, ut statim declarata necessitate sensus communis ma , o
nifestum erit. Unde sequitur, mimis bene cum Philopono quosdam ponere attenti uam iacultatem quani dicut necessariam, ηψcuius desectu obuios homines non conspi- taliscimus, ut milites illatas plagas ad victoria intenti non percipiunt siquide in attentio no est animae peculiaris aliqua vis,sed modus &obseruario, qus in nullum ex eXtesenis sensibus referenda est,sed ad sensus internos accommodanda: & primum competit sensui communi, cuius est proprium functiones sensuum creteriorum percipere, obseruareq; , ob id non eNigit peculiare aliquam potentiam , quamobrem neque
eius meminit Arist. Patet iam igitur, qua- , tenus operationes sensuum exteriorum &perquam potentiam percipiamus,nempc raper sensum communem, quo deledamur: nam immutatio sensus exterioris passiua
est , quae habet proscopo sensibile ipsum
obieetum: immutatio vero sensus communis fertur immediate & proxime in ipsassensiones sensuum exteriorum. Uterso Vl Obsem ttinam manum apponamus & quod disi- damu
mus comprehendamus atq; Arist.mentem - cotiante oculos proponamus,sic est conteκtu- matis, tra Arist.resolue da, ut principio 'ς lit,quod
sensibilis atq; sensiis unica est actio: deinde apra quod non est alia actio sensus b actione ma huius
sensibilis, sed una, modo tamen diuerso: ων parte uoniam ut a sensibili progreditur, actio ς αὐ- icitur,ut in sensitivo recipitur, passio est. OmVnde habemus , quare Arist. ad rationes non responderit, quas in principio capitis induXit, nimirum quia sic voluit illis satis- factitin esse,quod certissimum sit, quδd nossentianus nos sentire sensibus exterioribus, squidem sensus externi passive unmutan- tur ab obiectoridcirco si sentimus noς sentire, pr sidio est & asiastentia alterius sensus,nenape communis: dc ob id occasione huius ad uidag dam senis communis ii
308쪽
turam iam e X his insinuatam ct quodammodo in tentam nos prae parat, quam eri actissime in sequentibus eXplanat.
Unusquisq; igitur sensus, Ut saepe diximus, sensibilis est ob
iecti: estq; 1 n instrumento suo ea ratione, qua illud sensus est instrumentum & disserentias sen .sibiles obiem sui discernit: ut album quidem,& nigrum, Visus, dulce aut & amarum, gu stus:&caeteri similiter sensus.
Hic expositorum bivium situm est: narii qui dicunt, Arist. hactenus se hiisse sensus xNteriores proprias operationes sentire,e X hoc tex. determinatio incipit de sentia co- in unu tui vero iiobiscum tenerit,sensus externos non se sentire,hinc secundum argumentum sumunt ad inuestiganda ni sciatus c5munis naturam , quae est literae quadrantior& magis consona contextura. Collegerat pristio Arist.visum & sic de aliis sensibus exterioribus suam functione in non sentire , quam ob causam necessarium est ealium seruum,cui ista operatio adscribere- tutiquo modo intellectus Arist. litera sine ulla offensione consequutionem habet. Itaq; conclusum est in prima parte a teX. I 36.usq; ad i4 3. inelusiue, innistas eXteriores non iudicare de suis sensibilibus,ted ad hanc operationem, id est, ut perci piamus nos sentire, necessariam elue alliam potentiam,quae discernat & percipiat nos sentiret atque cum ex hoc non habeatur,quod illa potentia una sit, cum possit secundum numerum sensuum exteriorum partiri ita xt unus sensus sit cum visu,qui percipit vi- soneralius cum auditu,qua lentiat nos audis uius cum gustu,qui iudicet inter amarum & dulce, & ita de alijs : Sc ex conse quenti,cum percipere eneriorum sensuusensationes non reserat Arist. ad exteriorem aliquε sensiam, nisi quatenus cum interiori illo conlians tur: quaeritur iam , an ille interior, quo sentimus nos sentire, sit
. unus omnibus communis, an plures, qui cum singulis sensibus exterioribus numeretur quare vult hactenus commostratam esse necessitatem unius sensus interioris,
quo sentimus nos sentire eκ quo absoluta eiu quaestio de existentia sensus interioris
iam de unitate eiusde in determinare incipit,& cur ipse sensus communis, non tameκ communi, ut hactenus in priori parte sed ex propria & per se operatione demostrare instituit. Continuatio autem sic subintiliter nectituri cum enim unusquisq; exteriorum sensuum sui proprii sensibilis sit, atq; in proiicio instrumento ut organo collocatus,illiusq; sui proprii obiecti disseretias discernatiquod cum sensus externi per se non praellent, utpote quorum proprium sit ab obiecto immutari & pati et fateamur est necesse, unum alium sensunt esse: qui externas sensationes percipiat,qui an nusseorsum communis quinq; sensibus sit, an plures cum singulis quinq; sensibus edit
rioribus conumerandus eκ hac noua ope ratione, quod disceritat & dijudicet inter sensuum exteriorum operationes,dem strandum supererat.
At enim cum album,& dulcen singula sensibilium ad sngula nimirum aliquo compare mus, ac discernamus,& sentiamus disserre, necesse est id ipsum prosecto sieri sensu, quippe eum illa sensibilia sint ..
ri primo probat, potentiam,qua percipimus nos sentire , sensitivam esse atq; ab intellectit distingui quoniam per illam sensibilia, qua sensibilia sunt,percipimus t atq; adeo probat, quod eum discernere inter sensibilia & percipere exteriorum sensuuselisitiones non sit alicuius sensus exterioris cui probatum est sed necessariδ ad albquam interiorem facultatem pertineat, &haec non sit intellectus: quia intellectus licet non intelligat sine sensibilibus vim avde animai videbatum I. P 's L c I. &1 tamen non intelligit sens bilia; iu sensibilia sunt: neeessario ergo ponendus erit aliquis sesus interior unus co murus quinq; se ilibus eXt ex oribus: Patet discuxsus: quia initer album , n grum iudicaret hi fidem sensus ille interior coniunctiis visa at λ- ter album &dulce sensus ille timemor, qui unus est cum vis', n quaqua udicabilicsim dulce nonperciriat, utpote quod ad
309쪽
gustum pertineat: quare cum sensus ille in
terior omnium sensuum exteriorum sensationes percipiat, dc uiter bas Omnes operationes discerna nec ellum est,unum com
munem eise, qui singulorum iudiciu pr ferre debeat . alioqui no poli et medius sedere ut iudex ad discernenda discrimina velut uiris arbiter,nisi partes litigites,ipsaque litigia cognoscat .ergo sensus ille comis inunis, qui lententiam fert discet nendo inter sensationes omnium sensuum eNterio is ruin,vnuaeli quinq; sensibus exterioribus commuius: nam seri iudicium de leti sibilibus, qua sentibilia sunt, id est,non ut intellectit, qui sensibilia intelligit, qua misi ligibilia lunt,& non qua visus dulce per accidens videt. sed per se dulcis & albi immutatione, sentit, quoniam per se inter album& dulce discernit. Recte igitur demonstrata est unitas sensus communis eη unitate M oper Mionis iratio sic nectitur, Cum pervi mam pereno, sentire non si mentis aut alicuius sensus exterioris, sed interioris sensus, &
non unius particularis, nec duo ruin distin
ctoruin quoniam iudicium non possiet etiam ultorum, nisi plura illa ad unum comparetur de reseratur necessum igitur est, sensum interiorem unum esse, qui has sensatio ites extEriores percipiat: necesse etiam est,unum communem sen sum esse,ut possit, Quasi pro tribunali sedendo,discernerect iudicate inter omnia, quae sensus emeriores percipiunta mare etsi ad disceriten. re dum inter peculiaria obiecta suisiceret sensus ille interior, qui seorsum cum exterio ribus connumeraretur, veruntamen ad discernendum Inter omnium sensuum exteriorum sensationes necessum est, unum
comunem sensum esse, qui veluti rex in suia premo uibunali sedea ad quem omnes inferiores confluant di concurrant: ergo prς- ter quinu Particulares sensus,vlteraiis po-nedus est unus sensus communis,ad quem
M. 6 Quo patet, carnem ultimum instrumentum sensus non esse: nam necesse esset id quod discernit, tangendo discernere. Fieri apitur non potest, ut separatis aiscernatur dulce diuersum esse
nota esse oportet. Il lo nanq; m -
do sane pateret inter sese illa dis
ser re,etiamsi alterum ego, alte
rum tu sciat ires. Unum igitur dicat oportet, diuersa esse dulce, ac album. Dicit igitur idem,qua re
ut dicit sic &j intestigit, atq; sen
tit. Pate tergo, fieri non posse, Ut separatis separata diiudicentur. At hinc patet, neq; fieri posse, ut separato in tempore discernan tur. Nam ut idem aliud esse bonum, ac malum dicit: sic quando alterum dicit aliud esse, tunc& alterum etiam dici C. atq; dico quando, non per accidens, veluti
nunc dico quippiam aliud esse, non ramen dico illud nunc aliud esse: sed hoc pacto nunc dicit, ut dicat, nuc illud esse, simul igitur dicit. Quo sit, ut inseparabi
le,& m inseparabili tempore se
parata discernat. r. Pressius urget,quod ille sensus communis unus iit a quinq; particularibus distin ctus,atq; adeo unus: nam si aliquis ex par ticularibus esset, profecto is maxime videretur esse tactus: quoniam est primus seu. Tanu asuum per totum corpus diffusus , ut radix μμ α- ct fundamentum aliorum,quo animal pti. muni se ino in esse constituitur: atqui sensus com- param munis non potest esse tactus e nam tactutquidem ut ex cap. i l .pmm nihil sentit nisi tangendo per carnem,quae tactui me
dium est: sensus vero communis no omnia
discernit tangendo, quia pero innem sinu sunt discernit dc indica t.& tamen non omianis sensus tangendo sentit: aut inter visum S audituminon discerneret , qvia visio Scauditio non fiunt tangendo .rπrgo sensus et Rcommunis ad tactu in non est referendus, ine m sicut ad organum,neque sicut ad modium,aIq. adeo neq; cum ipso confiindenis ausi praesertim cum ipset mas unus eπquinq; eri extoribus sit, qui tuas sensiones ad
310쪽
ad c5munem deserat sensum,ut eas dc per cipiat de dijudicet. Deinde rationem prae
cedenti teN. adductam rursuin inducit, ut probetur sensus communis unitas: quaa G
cut in forensibus iudicium non fit de sepseratis,id est,nis actor&reus unius sint dis stricti de fori, de iudici eidem subiecticitam prς senu unam aliqua poIςti m esse opoγtet sensitiuam,quae receptis sensionibus exteriorib',ab eisqi immutata intereas discernat. Addit ulterius Aristabi, 'hum igitur discat oportet, diuersa essὸ dulce album, σα
quod sicut potentia una est, ct inleparabialis ipse sensus communis, ita quoq; eius iudicium c comparatio in tempore sit inseparabili&indiuisibili: quonia tanta oporro di tet esse sensim communis unitatem,ut non
solum vn asilc inseparabilitas sit in potε. tia sed etiam in iudicio Sc operatione: tem. poris diuisio non admittaturi quia etsi quae sunt diuerso tempore appreliendamus,sententia dc iudicium de illis tempore sit indi uisibili. ut si nunc de bello Trmano dijudices. Itaque ex similitudine iudici j duas colligit sensus communis conditiones &Sensius proprietat ei: Prior, qudd subiecto Sc vi in munis late unus sit in diuisibilis sensus: Posterior an vero, quod indivisibili iudicet tempore: primus. nam iudicium de diuersis simul de in eodetempore fertur,& de diuersis sententia una est,& comparatio diuersorum simul fit de ita concludit ibi, Quos vilissiparabile, quod potetia est inseparabilis, Ic iudicium' eius etiam in tempore inseparabile: haece autem inseparabilitas sensui communi co- uenit ut communi omnium sensuum exateriorum principio,in quo e Xteriores communicant, quod vocatum est ultimum sensitiuum in terminando S persciendo sen sati cmes: nulla enim videtur perfici sensa itio nisi terminata ad hoc sentiendi cetrum. Rsolutis Atque adeo a te X. lε habemus primo,
d larum hoc iudicium non e in mentis, sed sensu siri Iesiis quia obiectum non est intelligibile sed sencommuni libile. Sςcundis,non esse alicuius ere quinq; D mnam sensibus eXterioribus: quia exterior sensus aciem re omnia sensibilia non attingit. Tertio, neq; talia. plurium e Xteriorum: quia tunc unusqui' cognosceret quod sibi proprium est, alie num vero cognoscere non posset. Postre- md concludit, unum debere esse, qui uidi--: civ ferat de omnibus,& adhuc in inseparabili & indivisibili tempore:& sensus exterior non iudicat, nisi quatenus sensus communis virtutem participat idcirco omnis discretio & perceptio sensionum atq; iuditium de sensibilibus externi Pin sensum
fieri non pesest, ut ca Π Α eq ratione, qua in diuisibile est & in indivisibili te-
rore motibus contrariis mouea-
3ur. At dulce quidem . sc mouet
sensum, ac intellectum, amarum vitem contrario modo,& al bum
itide diuerso. Estne igitur quod
discernit indiu 1 sibi te quide nu- ρ I. T
mero, separatum autem rationet
Partim igitur ut diuisibile. ressentit diuisas , partim ut indiui-ssibile: nam ratione quidem, diuisibile loco alitem, atq; nume ro indivisibile est.
obiectionem 'format contia' determ sanationem sensus eoni munivi quia si unus de Comos indaui sibilis,le uaporeq; in diuisibili otii mu obiectio eXternorum sensuu sensiones resipere po- nos i . test idem simul & semel motibus mouere istur contrariis, S receptiuus eisset plurium contrarietatum. Potuit Arist. hoc dubium de quolibet sensu particulari formare: siis quidem unusquisq; sensuum exteriorum susceptiuus est contrarietatis: est enim quilibet ipsorum unius cotrarieratas, nisi quod maiorem habet apparet iam de sensu communi t idcirco hie proponitur obiecti O , ut pro omnibus sensibus tam quinq; exterio ribus, quam communi sensu disssoluatur. Addit, unam tradi solutionem Mepe quod sensus communis numero & re unus est de indivisibilis, ratione tamen multiplex: hac tamen solutionem ut impugnet,subdit.
An id minime fieri potest i rex, i ridem enim potentia quidem est ipsa cotraria, & diuisibile & in
diuisibile t actu autem esse non i
potest, sed patie do diuisibile est. At si eri nequit, ut simul sit al