장음표시 사용
331쪽
3o8 . LIB. H. DE ANIMA CAPUT. XU.
diiquibus solet homine; i borare, ut inanem aliquando imaginationem habeat t. putates se videre quae no vident: in caeteris vero recte sapiant,& in phreniti de mens laborat, ut aegrotantis T Leophili exemplo constat apud Galenum, quem D. Greg. locis citat i s. citatu& tamen in ipsis Laborantibus non at alicuius organi laesio,sed tau-
Obserua. tum spirituum interturbatio illis vigilat da simia bus euenit; mod nobis in somnis accideret
lia. solet, ut fiant λpparitionςs, quae in Vigiliai. sortioribus motibus impediuntur: S sicut nocte intempe sta minores voces S tenui Gsmi sibili auri tenuis percipititur,& in instidie maiores soni non audiuntur, quia solatiorum occursu interrumpatur,& sensibus exterioribus ligatis per somnii dc iam quiescentibus,cessatur a vehemetioribus pulsationib',& per insomnia multa,qus tenuio
ra de debiliora sunt,apparet: eadem quo ILA ratione maiora & terribiliora videtur .nimi . .. N. .. rum,quia sicut pueris,autiin obscuro degdo xii tibus, quae nramina sunt, mariima apparent
x phalasma . simili quoq; modo cotingere potest nisi lis laesionibus capitis, & non ex organoru dc potetiarum quaslugut,distinctione : ct sicut liuiuscerpori apparitiones
in ionisuoru ito seni per dormietibus cotini Sut , quia vaporu multitudine meatus obmutur, de via spiriti, clauditur: huc in uiodum fiet in illa capitis lisione iii terturbatis spiritibus, dc specie by impeditis: quod & in aqua evenirς videmus , ipsa enam quiesce- te, qui sub ipsa sunt facile inspiciemus: per-
Uubma aule aut comota uilio ipsa impia tur: sic laesa hac aut illa parte capitis Vap res varie discurrui,spiritus interruni putur. species eous dutur: ergo sicut potentiam sensitivaru interiorum numerus quaterna ruia non adducitur m qua ranario vel ri et Iorum,sic eua nulla est deamonstratio co vincetis eri illis capitis laesi bus atq; operi
ration udabefactauosub Similiter S aliud Primm s. Thomae principium ab omnibus se ter &7 ceptuni, euertendum & labefactanduin est. da metum eui tota D. Thomae fabrica inniκa est,scili cocrua ur ce, quod recipere Scaptitrer diversorus quod si libeliter admitto im corporalibub. scin spirituali erct ii vina erialiter agenti
busteiicienduin putot lum, 'tua .varia est,
ratio age di in corporalibus G spiritalibus.
quae non reducitur tota: ac nariu alem cumi
partem habui usus aduertemia,studium de diligentiae ut lib. de mem tir dicit Arist. &hic teri. Is a. de artificiosa memoria tum
etiam , quod rgumentum a corporalibus adspiritualia non recte sumatur: quia quae in corporalibus diuisa sunt, in spiritalibus uniri possunt: nam dispersa in inferioribus uniuntur in superioribus .non in ergo tan exactum hoc principium. QuidZquod i ta nostram sententiam illud principium S. om.saluari potest: quoniam ponimus S. Tum. sensum comunem ratione humiditatis be- principiane receptiuum, male autem conseruallu ut quatenus
phantasia vero, que ad recipiendu& agen- acci eadum species insensibiles, easq; conseruan. eam. dum sui ficientis,imam ct accommodatam habet dispositionem, non solum id trabet, ut imaginatio sit a sensu relicta , sed etiam ut multa denuo excogitet, cursiisq; disponat,prosequutiones atq; lay a ct rationes particulares ex assuentia de redundantia
rationis conserat discurrendo, wmponendo & diuidendo:quod quidem , ut reminiscentia ,habet in ea de propinquitate S aia -d-2Z finitate . ob id quae in remuriscentia ct me- -i Pre r. rmoria vulgo ponuntur tu Nin veram Philo Lirim masophiam& Arist.mentemsen ipsa phalasia reperimus: alioquia memoria ad extimatiuam & phantasiam esset regressio& retrocessio specierum, atq; adeo descenderenti persecto ad imperfectu: na cum ait vltima
potentiaria seri litiuatum,e Nordine harunecessum est sit pi stantissima,quia immate. ri aliores recipit species: ex alia tame parte. infima & abiectissima iaciunt,quia nolunt eam esse cognitivam , sed tantum reseruatiuam,quod re pugnantiam habet: quia reminiscent7a discursum habet ad in liureum dum oblita in aliquo princ ipio noto , ct Q iudicet S reminiscatur, & quod non cognostat: haec certe constare non pol Iunt. Nunqua enim potui cogitos centes facultato a conservatricibus & sm cierum reiem
cibus, separare et ma ira enim deberet esset& specierumoranti sio & earundem rem nexio a memoria iaci extur uuam: quae omnia cum una eadu mque poliis praestare potentia, non est cur in plure s distinguammuxneq; enim Irin v tediis liniam is bo' nitatem doctrinae conducit. cum Di bd. iiisne neces, ita te nultiplicandum. Quod sidaeas . fortius Sc tilicausis omnibus quinqudigitis compre laudimus, quam duobu&.er
332쪽
erora is interiores sacere,quam .duas inium 3 Facilὸnu natu- huic occurritur simili tudini, naeli per quinra a. de que fieri aliquid ,qua per duo, cum quinq; Caloca' sint a natura ordinata: sed quando natura Iet. & doctrinae ratio pauciora migit, frustra per plura facimus, quod perpauciora per sici potelli ubi ergo pauciora sufficiunt, noest exigenda tanta operantiu turba & ope rationum series: quoniam cum phantasia
idem sibi fabricit obiectum quod extimatiuae isti proponunt non est cur extunati nam a phantas a seiungamus: pr sertim cuphata sina intellectui immediatum semper ab Arist. proponatur,tanquam, intellectus instrumetum aut materia. Aliud aute priri. Siaamd Cipium S.Tho. ex diuerso ordine immuta ruri stylia tionumsumptu, bene colligit diuersitatem ι - i sensuu exteriorum ut supra nos enumer uimus tamen o probat quod in pr sentiarum intedit: siquidem no est nisi unus moiadus immutationis rectus a rebus ad anima: alius voci conuersi uus,qui est ab amna a ad res,no est inter immutationes animae spiri
tales sussiciens ad multiplicandas poterias, aut omnes sensus eAterni essenu gemina di. Rursum quonia sensus immutatione priori V. fit in actia primo id est, nascepta specie: posteriori autem fit in actu secundo velut cois a siderantiquia illa est vitalis tendEtia in sensibile ut apprehensum,id est,in sensationis terminu immanetem iuxta ea,quae habes infra lib. 3. in quaest.supra cap. 3. ubi de verbo mentis,& quaest. supra cap.6. . dc s. ubi
de motione & actione inamancti. Unde recordatio rei ad ipsam imaginem & simulacru,quod in anima est, primo Sc per se terminatur: ubi quasi in propria pictura smulacrum contemplamur, dc crebro imaginesct phantasmata recolimus atq; respicimus ut lib.de memor. Scremi. cap. I. a medio Arist. docet ideo huius secudet immutatio. nis idem phantasma obiectum est, sicut&prioris immutationis,id est,ide obiectu immanes intrinsece terminat i Sc sicut hae seclida immutatione ad rem prius cognitam recolenda couertitur in b in se a iturgitur & apprehenditur ita per Priorem in rem illa cognitam mens tedit. Quamobrem utraq; immutatione mes ad simulacra,quq in phatasia reconduntur, sectivertit,ut patet, cum
imaginabile ipsum inane quid est & in renultu habet e IIe,quod respodeata vel si habeat unde rei conformetur,quando est aliquid in natura existens, tunc sua foecundita te multa agit & patitur, atque pro libito fingit, componit,diuiditque citra ipsius rei conlprehensionem,sed prout attinsitur ab ipsa facultate. Quod si opponas,sesus neq; Iudicium poste componere , neq; diuideretquia non quatenus poli ut propositionem aliqua sormare,nec sensui c actum uncathegorematicu concipere:& ta piranmen dicebamus, quod ii O solum phalasa, sed ipse sensus comunis iudicet de disserotiis sensibiliu proprior ut ergo sensus iudiciu format,cum tam e propolitione iudica tiua non componant Pro huius dubii solu- Iudicaretione aduertendum, multifaria contingere contingit iudicium: uno modo per simplicem appre mitis hensione couenientis, quod fit per natura- lem conformationem & cossentionem potentiae ad suu obiectum: & hac unusquisq; sensuu exteriorum habet in apprehesone sub retti,& dicitur iudicare, sicut dicitur per icipere&apprehedere meliusta me appel- .TV a labitur apprehesio, tua in iudiciu: liac autuapprehensione sequitur dolor aut delectatio, quae no est sine iudicio salte apprehensivo,non tamen est iudiciu copositum , sed simplex,ut dictu est. Secudo modo cotin sit iudiciu in se ii sui notantu sina p lex,sed ia aliquo modo copos tum,quia est discreti ua
aliquid malil est visibile, cotinuo perturba
muriatq; ad fugam accingimur: licui qua doexistin amus couenies,afficimur ad seque-
divi incutit igitur phatasia affectu,no quan do speculati ueco ponit,dividuve, sed cum quid sub ratione couenientis extimat: qu
niam iam non veluti in pictura cotem platur, cu animal per appetitu conuenietis aut discouenientis mouet ergo utrunq; iudiciu
perimus. Tertio copletum Sc absolui uiudiciu est metis,quae duobus dictis modis iudicat,componit, diuiditq; ,& sne cotrouersia propolitione format actu sincathegorematicu cocit ita de quo dubiu est,an sit in pha tasia, an lit sola copositio rerum,HO pror stionia. Qua de re de brutis neutra pariem re rasis aut affirmare aut negare audeo: tamen de G mi et phantasia hominis pro indubitato habeo, iudicati vel ex sua natura, vel salte propter rationis praesidium & affinitatem ad mentem. non solum est iudiciu simpleκ aut copo sintiuia reru,sed etia discursiuum S collatiuu intentionu particularium & singulariu, scetia propositionum singulariu format iuuet . ct ita concipit actus sin cathegorematicos
333쪽
& modos illos particularitatis, copulationis Sc disiunctionis,& copula,qus sat unitiua praedicati ad subiectum. Ex his patet ad arguinentum in dubio propositum . Insu-Mes per ex his lacile intelliges,quo in Odo con sina quo' tingat diiunare S praesentire sutura, non modo di- solo instin tu naturali,ut bruta , sed etiam uincti aliqua praecognitione per eum modu, quo Arist. lib. se diuinatione per somnium do εcet ex Philosophia:qua de re videndus est
S. Tho. I. p.q. I 2.ar. I I.& D. Aug. G. super Gene. c. I in ton . D. Greg. . dialog. Acuret Ius c. 26. Vbi cauendum,ne incidamus in erro
Valli s. rem Laurentii Vallensis,qui ratione brutis tribuit ob formicarum prudentia, a pu in dustriam canum fidelitate ad dominos, de solicitudinem in lepore inquirendo: opera nanq; sunt ista naturae dc intelligentiae non
metu' errantis 2.Phystex. 9. In altero aute e Periani. tremo vitanda est dementia cuiusda,qui in sua Antoniana margarita sensum omnem, animamq; brutis adimitAui placuit brutorum natur1 non aui male in , sed lapidea siscere. Media, regi aq; via incedendit,ut ratio
solis hominib'co petat,sensus brutis, cuius Garg. vi cognitiua suas absoluunt functiones. Superest iam receptui cananius,& solutis ar I. ar gumetis, huius libri et . fine faciamus. Primugumcnu. argumentum teX.lso. soluimus , scilicet ipsensus comunis non est motus sectus a sei in secundum actu,sed potius ipsa sensus co summatio rideo licet immediate ad operatione sensuu seratur, mediate tame ad seri sibilia & species ipsorum fertur: quoniam sensus comunis nihil aliud est,quam princivi quinq; sensuu exterioru, eorundemq;ms:quia quinq; exteriores uniuntur in comuni sicut in eorunde principio & comuni termino. Recte igitur phalatia motus est a sensu secudum actum, id est, a sensu ia persecto in actu suo: sensus vero comunis potnis est ipsa pectemo secundum sensum , aqua sensus persectione incipit esse motus phalassi aerideo sensus coinunis est primum senties in singulis sensibus t quonia nullius τ sensus operatio petiicitur absq; Operatione sensus comunis. Deinde quo modo sensus Ad l .co coponat de diuidat,quod petebat prima cos mali firmatio,iam dudii in quodam dubio soluium . mus. Similiter secuda cosirmatio soluta est, Ad et .m csi in probauimus, Arist.in hoc cap.e N prese mam- se distinguere phantasia a sensis,ubi comunem. Nemetiam inuoluit,vite N. Is 6. S ita tertia
huius quaestionis suppositione patuit, Ad secundu principale satis dii suae in quissis Ad et . et ne resposum est. Similiter ad tertium,& ad ad vim
ea, quae III contrariu adducta sunt. Vnu ta- Obuetum e viti md admonendu,nultu sensum neci; sensua λδ externu, neq; adhuc internu percipere sub potes γ stantia ut propriis & per se obiectit, sed a sub alia
cadens tantu ut quantia figuratum: solus in- perse.
tellectus est,qui per se percipit subflatiamide sicut accides in virtute substati tuae. substatiam producenda attingit, ita quom motura accidetis sensitiua,vt esh virtus subitati ad notitia substatiae eum inles lectu concurritet atq; phatasia hoc loco acta an uias interio rem parte sonal:sensi s au comui sis ad ex Platasiateriore pertinet Sc cum quinq; exteriorib' cv sco' copulatur:& sicut sensus comu uiciensibus D O Gexternis subseruat, ita phantasia intellectui nico sc ministrat, de quo iam iii sequenti libro. i l t r.
Posita intentione, equentibus consistit
onsiderandum est, si isti Pitertiam sit, quia ditentio.
semper ei a triplantasia aurem semperias. Plexperimum quonia clausis oculis, Mi no est visus,neq; γ io, ita troia apparent: sessus exterior ab a Zhι cessa antasia adhuc opc atur. Ibatam ab opinione atq; ades abommb' abis babilibus intellectualibus di fert: a pharausia sine me est opinis autem non est sine credulitate, persuasionetac ' cum piantasia quad 1sa asP, erit amus aliquis ex ba bus Dialedh - .lHM,qui sempersunt veri. In tam ηοη G- s' λς ut ex opinio reis sensu:oma ex in arus u sua excellentia manetibus, Gurraret, citica ex opi
dum quam multa ageremtati contingit: idis quouis circa sensibili commune G per accides decipiatuna lumine oe apparentia nomenabit.
334쪽
Q Vbitari solet,unde initiu facien-lit tertii libri ut circa c. I 3. caepimus insinuare atq; adeo cointrouersia est, si tertius liber eXor diatur a teri. I et s. ita ut sequens caput sit in ordine quartu,an potius seques caput principium debeat praestare tertio libro Duae enim sunt partilione S,Vna Graecoru, quam non improbabile censet S. Thomast altera Latinoru,quae a sequenti cap.cu in Comentatore Averroe tertium librum e Norditur:
utraq; probabiles suae distributionis causas. & rationes adducit. Mihi tanae, licet neutra opinio conuincentes sue partitionis habeat causas non tantum probabilior, sed verior
Commo visa est Averrois sentetia,ut hic statuendustatori sit secundi libri finis,ubi de secundo gradu
amnia torii, sensitivo scilicet,tractatio coinis
pletur& cognitio absoluitur , ct tertius liber incipiat de tertio animatoru gradu co- siderare: ut sicut secundus liber de duplici animator u gradu considerabacvegetati uoscilicet Se niti mo,ita tertius de duplici etiagradu cotempletur,nepe de intCllectivo e secudum locum motiuo,ut ita illi duo libri pari inuicem proportione sibi respodeant. Haec diuisio in primis e X Arist .sent et iacis stare videtur,qui cum l. lib. cotra antiquos dii putas cocludebat s.c. ad calce illius, se quuturu viam antiquor uin hac disputatione, qui de vegetali & animali anima disputar ut,contra quos de intellectiva infernis agittaeandem ergo, qua illi,amplectu ur librorum partitione. Quare sicut toto I. lib. Iecudi lib. post praefationem ex veteribus tota anim de anima investigabatur natura,vbi false sunt notat smMod opinion*s,ut in sequentibus vera sententia
colligeretur&comprehenderetur: at r. lib. a nune e Xaminata & coprobata definitione I.&2.C. in 3.c. Manimae pineuis determinatum est in genere: in aut e cap. eXposits sunt vegetatius ais vires,ubi absoluitur tractatio de vegetatiua ,sue de primo animator u gradu: deinde c6. de sensu & sensibili generaliter agitur: a c. 6.ad i l. spectatim & exquisite de singulis quinq; sens bus
externis ordine persectionis determinatur: Vnde c. I et. documenta omnibus sensibus diticomunia e Xponit, de demostrato quinario
numero sentuu in cap. I I .duobus capitib ultimis l . scilicet. I s. de sensib' internis exacta tradit doctrina .de sensu scilicet co muni,atq; phatasia: ergo vel eκ hac solare-rii cosecutione & cotextura constat, Arist. sententiam esse,tertiam partem deberi intellectivae animae, quae piantasia ut instrumento & materia utitur, ut huius et .lib. sinis gradum faciat ad 3. libru. Proposuit nanque erat de gradibus anima torua re,Ybi ergo de duobus gradibus actum est in t.supere rat ad concludendam de anima,& li toru gradibus tractationem de alijs duob' in I .disputare: accommodatius ergo a prae senti loco finem faciemus secundi lib. Sinitiu terti j: nam cur rogo de intellectu tractaturus per tria capita immediate praecedentia quibus fere de intellectu nihil tactu lit initium 3. libri sumeret A rist. cum lioruin capi tu disputatio tota sit de sensibus Z Quod . .s dicas fieri debere, ut sensus ab intellectu idistinguatur r tunc certe sortior mulio erit .v ' im ea ratio, siquidem comodius mullo erat,
ut tractatio de sensu semel absolueretur & - compleretur, ut illa doctrina de sensu separatim proposita e X peditior esset,& lucule tior tractatio de intellectu. id enim conis sequutiae habet caput illud a 3. quod tu primu terti j libri facis cum misso det quina
rio numero se suu e Xterioru determinetur, ut pertinere possit ad trat actione de intellectu' idem dica de c. i. . ubi sensus comunis stabili tur quare ut cognitio de intellectu de doctrina ei' expeditior, liberior atq; dilucidior ellet,cbueniebat .vi sensus distin - .gueretur,& seorsu secundu suas partes ex- Aponeretur, ne doctrina de intellectu esset co fusa,& tractatio de sensu maca ct unpersecta relinqueretur.Nec vitio mihi verten- Vtilis εο du est, et hac quistione in inediu produca: quaelia 'tum,quia omnes eam versant i aquam hoc δε διε, loco minime indigna,& non est in Ier Grs- butione et cos & Latinos modica concertatio et tum ordine. etiam , quia ere diuitione intelligitur ordo, eX ordine autem distributio doctrinae Spropositum Autoris percipitur,quibus maxima lo horum librorum enarrationi
335쪽
inducatur,qua & obscuritas horum librorum pellatur , & difficultas vincatur & superetur. In nullo enim opere teste Themistio l. lib. huius Arist. magis ingemitui subtilitatem demonstrauit, siue multitudinem quaestionuin quaeras,siue copiam rerum pulcherrimarum, siue reconditae doctrinae ubertatem & subtilitatem contem pleris et ad quae omnia illu stranda, nihil est distributione & ordine conducibilius: diis stributione enim doctrina comprehenditur,& non solum illustratur, verum velut in tabella depictam mens ipsa praesentem
conspicit atque intuetur. Quamobrem absoluta tractatione de sensibus , tam eNternis, quam Internis, gradum ad tractandum de intellectu facimus : vhi I.&2. cap. po tentia ipsa intellectiva,eiusq; partes Sobiectum declaramur: deinde cap. 3. 'c q. operationes notiti cantur: quintum autem cap.
veluti summa est S corollarium praecede- tium: deinceps vero usque ad finem de secundum locum motivo S animaru c Oparatione disseritur. Quocirca illud quoque summopere est conliderandum , quod in isto et . libro a flum est primum de obiectis, deinde de operationibus,tum tertio de p tenti js ct facultatibus t quia tractatus iste de sensibus nobis est notissimus rat quia difficilior est & obscurior intellectus con .sideratio, non potuit eXacte iste distributionis ordo obseruari, neque potuit commodius quam ex sensibilibus tractari, ut ex analogia ad sensum expeditior esset tractatio de intellectu , atque ita illustriores luculentior, ut vel hinc possimus etiam rationem diuisionis horum librorum colintigere: oportuit nanq; prius complere tota doctrinam de sensibus tam eXternis quam internis,ut illis separatim,adamus, taq; eκ positis exactius postemus ab ipss sensibus
intellectum notificare atque illustrare. M Nime,quoniam intellectus non uno modo ab omnibus accipitur, neque una ratione
atq; sine: quia Albertus Sc AleXander tria plicem faciunt intellectum possibilem,siue materialem in habitu, siue formale,& a lili,
quem agentem appellata nam cum in Omis
Ii r: i cauri Π i τῆ: Πισγ umor a iuui l i. t lici UI:I . Vni transmutatione sit tristi . ni transmutatum,ct in quo est transi latio quod inductione late patet ita inta lectus transmutans est agens,iransmutatus est possibilis: habitus autem est, in quo est transmutatio, quia transmutatione comparatur, quem Avicennas alio nomine vocat intellectum adeptum. Alchindus quatuor facit intelleis eius,vel & qui es semper in actu,vel semper in potentia,vel quandoq; in actu,qua-doq; in potentia , quem vocat intellectum demonstrantem: considerat enim ea , quae requiruntur ad intellectus persectionem, quae sunt movens,mobile & sorma acqui sita permotum,ct quartum est operatio secundum formam : Unumquodq; enim in- tantum est persectum Sin actu,inquantupotest perfectam suam operationem complereri deo penes mouens dicitur agens,penes mobile dicitur possibilis, penes forma acquisitam est intellectus iam in habitu, per operationem vero demonstrans intellectus nuncupatum quoniam demonstratio praestantissima dc luculentissima est op eis rationum intellectus. Eadem sere dicit Al-
gazel & Avicennas: sed Aristot. secundum potentias s init disserentias intellectus,se cundum quod sunt animae differentiae, qu sine corpore animae conueniunt,& suuntere principijs essentialibus ipsius i S ita diuidit intellectum in agentem & possibilem. Aliae enim disserentiae magis ad operationes & habitus ipsos intelle ctuales spectare videntur, quae obiter annotada mihi fileret quoniam S ad doctrinae distinctionem, atque futuram 3. lib.enarrationem expeditiorem summopere conserunt. Enauigatis igitur secudi libri procellis,& ut nostrae tulerunt vires omnibus difficultati
bus superatis, vela ventis soluenda sunt ad immensum oceani pelagus tranandum ris persunt enim grauissimae Sedifficillimae de animae parte intelia lectiva quaestiones , quas, Deo duce & auspice, tractare iam aggrediari t
336쪽
bilis Aristoteles,de inenarrandis naturae se
gis se naturae prodigium quoddam ostendit, quam in eruenda animae intellectivae substantia , numerandisq; potent ijs, ct declarandis eius opera tionibus. Res enim est,tum Frauissima,tum dissicillima,& quae non solum finis est, in culmine Sc fastigio naturae posita , verum
magnum habet usum de minime contem nendum operaepretium,ut possi inus sacra ipsam Theologiam commodius reserare. Idcirco,quia haec pars Philosophiae totum hominem requirit, admonitum te velim,cadide lector,nolle me in antiquorum placi tis,aut reserendis, aut refellendis nimium esse , ct chartas ex illa vetusta antiquitate implere:nam qui ita iaciunt, & seipsos labore inani conficiunt. & nullum aliud c
modum reportant,msi ut rem , quam illustrare contendunt,confundant, & aliis tae, dio sint: atq; ut veritas, quam diligenter inquirunt, incognita euolet, latenterq; e manibus iam comorehela excidat: praesertim cum illos neq; de facie nouerimus, neque eorum scripta ad nostras peruenerint manus. Etenim non possiam non mirari quorundam interpretum inanem curam, qu causas singulorum errorum inquirunt,&Iogissimam teXunt vel diminutissimo verbi disputationem, cuin somniabudi de illa
antiquitate multa fingere cogantur: Aristoteles etiam ipse, te quolibet contraria asserente solicitum ellia,stultum iudicat. Haec enim ita sunt adducenda, quatenus di animae naturam illustrent,& ad mysteria reuelata reseranda conducant, in X ta decretum Leonis io.in Cocilio Lateran . nulla enim veritas catholics veritati cotraria est. Oportet igitur ita Aristotelem enarrare, ut veritates catholicas persuasisse videamur: nam Aristoteles ad illam reuelatam veritatem
naturae iundamenta iecisse videtur:& quae in hoc libro asserit,sortassie in nihilo ecclesiasticis dogmatibus dissona apparebulavi possimus iurita Paulum superaedificare argentum,aurum,S lapides nimis preciosos: alias antiquorum errata si adduxerimus,
ct veritas demostranda peribit,& clim illi
errores veritati repugnent, eos sine moderamine inducere, esset errores fouere, me-dacia seminare,atq; haeresibus etiam ianua aperire. Ecquid enim reseram Graecorum peccata,quae non tauim Philosophi et principijs , sed etiam ecclesasticis decretis ad uersantur ut quod anima intellectualis nost hominis essentialis forma,nec principiuintelligendi uniuersalia:sed mortalem eam faciunt , aut unam in Omnibus hominibus,
aut a cogitatiua nihilo disserentem. De his S aliis,in quibus ab istis peccatum est, diligentissime S.Tho. Sc in partibus, ct conistra gent.acerrimam instituit disputatione, quae in hunc locum inuita adduceretur: ubi Aristotelis candida enarratio prae oculis habenda est,ut breuior si & luculetior. Et ne strepitu vanarum opinionum fiat inaccessibilis,e Nipsa antiquitate dutaxat in ducam , quantum ad enarrandum Aristois telem sat sta nostra enim no interest, quid illi senserint,sed quid insnuauerint, adumis brauerintve,ut ex Illorum assertis tacitam animae conceptionem atque huius scientiae semina ostendamus.De alijs Aristotelis expositoribu, Simplicio, Alexandro, Philois pono, Themistio, atq; alijs grauissimis Spraestantissimis etiam viris, qui diligenti ias mi in enarrando Aristotele suerunt, pauinea quidem adducam, S illa quidem neces.saria: non quod eos deserere velim aut ali qua eX parte contemnere, sed quia illi in multis etiam peccarunt, quae veram ct christianam Theologiam non redolent: ideo quisq; illorum suam viam ingressus esse videtur: quorum errores perfunctora E commostrabo, ut magis Aristotele suspicias,qui in animae natura demonstranda tanto acumine viguit,visere omni eri parte puctum veritatis attigisse videatur. Gratias ergo Deo opti& Μ .agam',qui tata sua pro
337쪽
uidentia voluit hic Aristoteli Piralosophorum principi ita inanifesta facere,ut callio-hcs veritati non tantum non re pugilet, sed eam pro suo modulo stabilire S colafimaare videantur:idcirco ut in calce huius terti j libri dico anima nostra rationalis non solum fide catholica ex veris Philo pluae principiis,sed certissime de sententia Aristotelis habenda est immortalis.
De intellectu possibili,eiusque actione & obiecto.
Eanim ς autem ea parte, qua cognoscit, atque sa-
siue non separabilis magnitudine, sed ratione , considerandum deinceps est,quam dissere tiam habet,quoq; pacto tandem sit, intelligere.
Statim eX ordine atq; verbis etiam ipsis colliges euidenter,nediam probabiliter tertii libri exordium hinc sumendum: quoniam praesens te Xtus continet praesentis libri propositionem,quq est mus veluti quς-dam praefatio , qua terti j .gradus animato rum, uitellectivi scilicet,inquisitionem a greditur. Cum enim e Nacte de sensibus taereternis , quam internis determinatum sit, perscrutanisum supererat de parte ea animae, qua sapimus: quod omnibus eXploratum est ad intellectivam partem pertinere: siue sapere principiorum sit simplicium,
aut compleXorum , cognoscere vero conclusionum, modὰ ad speculativam , modo ad practicam partem pertineat, non debemus amplius lectorem pressiori terminorum e Nplicatione veXarer hete libera sunt, quae quis': pro libito confingit. Hoc enim certum est, Aristotelem suaru proponere intentionem , inchoandam iam et Ie tracta tionem de anima intellectiva, quomodo ipsa sit, atq; qua via ab alijs seiungatur,atque de modo intellectionis, quae eius est operatio. Quocirca aduertendum prim non desola potestativa parte determinare
velle Aristotelem ut Themistio dc Sim plicio placuit sed dei ri iam intellecti
va anima sormaliter qui S, P Caiet. δε- Caieta. cat quae iurita Pluto ponum pars quaedam subiectiva de species animae est: quare non de sola potentia, sed de substantia ipsa animae disquiritur: quia controuersa est de actuatione eius atq; informatione, & quomodo coniungi atque separari contingat: . quod est primum propositum Aristotelis. Deinde quomodo ipsa anima sapiritius Sintelliganius, ut absoluat quod lib. I. deam Non ominnaa a teN. 62. ad 66. cotrouertebatur, si Om- nisaiae vis animae operatio coniuncti sit,an aliqua perat esst animae propria operatio, ut intellectiva, copositia quae propriam habet operationem intelle Diu alii a corpore seluctam: v t iam hinc ani himamam nostram immortalem esse intelliga- separabismus, atque eri ipsa operatione deprehen- lis. damus, iuXta determinationem Aristotelis lib. I.de anima te X. l 3. quod si anima propriam habet operationem sire corpore,I sam separari contingit: quare A soluit qui-stionem teN. I 3.proclinii propositam,a stirmans, aliquam elle Operationem animae
propriam: ct quaestionem diluit in eodem lib. l. a te X. 62. ad 66.propositam , docens durerentiam inter intelligere,& alia opera: quia non est smile, si quis dixerit anima intelligere quod animae proprium est dc si quis dicat animam texere,aut ambulaxGquae sunt opera , quae sne corporeo Orga
no no eNercentura ex utroq; autem anim Mimmortalitas ossedetur ad linem huius lili, Tum tertio viam aperit ad soluendam ali quaestionem eodem lib. I.de anima a te 89. propter Platonem propositam , si loco aut magnitudine sit separauilis: imponebatur enim Platoni, quod tres animas collo- matericaret: v nam in cerebro, ut intellectivam: ine pate nutritiuam, sue vegetativam: tertiam in corde , sensitivam scilicet: cum ipse forsitasse unam animam poneret, lux in illis trebus partibus tres suas potentias & sacultates praecipuas eXplicaret. Rursus considerandum, locum non habere Averrois deliis ,rium, quod sermo praesens si de cogitatiua, quae licet sit sensitiva intrinsece,eritrinsece tamen est intellectiva, auatenus est rationis particeps: si quidem At istoteles cautissime loquitur de operatione intellecti uetessenuali Sindiuidua: cogitatiua etia neq; Duon sapimus,laeu; intelligi inus,qua lauis ipsa co- ponit signitiva sit. Haec sunt igitur duo quae propo 'teles mi Aristoteles tractada de substatia alii et hoc tex. inteli
338쪽
Quid sis teles de ais su Atia,
intellectivae, Sc de statu eius quoad sepa rationem aut dependentiam a corpore z quae duo ex ipsa intellectione & operatione venari& eXplicare contendit,licet desubitaria anima ae N presse non determinet, vel
quia non audeat, eo quod opposita sententia commutuor ei terct iam olior et vel quia metaphysici negotii sit de separatis agere lib. r. Phys.leX. 26.vel salte quia de re adeo recondita dubia sint illi loquendum, tum Fra conditis ae .lum etapm procinio inrisoportunitato: verum certum et rea apposuille princi ia , e V quibus sa veritas certissima ct constantissima sit. Idcirco velut obiter & obliquo dilctii, quae ad ipsa indefiniendam attinent .sufficienter attigit, ut nos peculiari quaestione ad finem huius libri ex olturibus principiis Aristotelis ingratiam philosophorum , di pro fidei sui Hamento demonstrabimus. Alia duo pr ponit diiquirenda , nempe dedisteretia ipsius intellectus a sensu: atque tandem quo-itio do fiat intellellio quae est animae intel lectivae praecipua af io. Ist haec Omnia nunc examinatissa sint ed ad sequentia pergendum,ex quibus haud difficilis tillabunt.
Si igitur ipsum i nieli igere sit
visentire aut pati quinuam, erit
ab ipso intelligibili, aut aliquid
Incipit examinare quae proposuit ex sedio sumpta ab itima quaesione, quae de
operatione est: quia operationes ipsa amnia notiores sunt, atque ex functionibus prooprijs oportet animam inuessigare quod comodius fieri non potuit,quam ex simi litudine ad sensuRutpote qua omnibus sat noti sint,& ex his, quae praecedenti libro di-Nimus,satis eXplorati : mutua ergo sensus eum intellectu collatione non tantum intellectus naturam deprehendemus,sed etiasuperius tradita sensuum cognitio absolue tur& perficietur. Prima igitur conuenientia quam saepe posuit Aristoteles, ct saepe si pius apud ipsium exposuimus quod sicut sentire pati quodda est passione per se perfectiva quicquid corruptionis ex acciden ii contingat sic intelligere pati quoddam est similiter periective: ergo scut sentire est pati,quoddainq; cognoscere, ita intellis re pati est,& quodda cognoscererquati.
Dis passionis nomen minus quadret intellectui , quam sensui. id insinuat cum dicit,
Aut pati quo Iam exit ab illso intelligibili, aut aliquid aliud tale, scilicet, quia eXcellentiori
modo patitur ii uellectus,quam sensus leuter erum patitur Vera passione, in qua duo
concurriliat,unum est contrarietas,ineta lo
cutus est aliqua corruptio,& cum vivus co- trami inductione alterius couarii abiectio, DUt vicum calefinius:alterum est receptio for- ρμ' -- mae ct actuatio,& hoc solum manet in passione, tuae est sentire S intelligere. Dium ctio est Aristotelis praecedenti lib. cap. s. Ieπ.s r. & s 8.& infra tex. et 8 .adhuc etiam 'inter sentire S intelligere in ratione passionis nomi ut discriminis Aristoteles sub- indicat: quia in pati,quod est sentire, licet per se non sit abiectio contrarii, sed abso lutio & copletio, tamen per acciden contingit corruptionem eme S cotrarietatem, eo quod excelltimae sensibilium sensuum a temperie dissoluunt ratione orgaIN,in quo est ipsa vis sensitiua : quod in passione intellectus locum non habet, quia immunis est a corpore intellectus,&quia corpori nomiscetur, est hoc modo impassibilis non solum per se,sed etiam per accidens.
Si obiicias,quod nec sentire, neq; intelligere sit patin quoniam ualet lectus Iron ha bet materiam , ratione cuius omnis passio prouenit: quare intelligere potaus erit age re quam pati, alioquin intellem virtus ese set passiua,atq; adeo ignobilior, quam potentiae vegetatiuς,que sunt activae Respo- Radiae detur, conclusionem Aristotelis notissima unde inesse,eamq; certissima minam passi uti a pas- ressi eresione dicitur, sc inde nome trahit est enim sit pari passivum Vnuquod I, , quatenus est inpotentia ut actum recipiat: ct ex hoc solum, quod aliquid non habet actu in vi suae naturae coaevum, dicitur in potentia elle adamam recipiendum. Diuerso igitur modo
materia caeli se habet ad suam tarma, qu semper in actu perficitur, & ad quam noti est in potentia phy sica nil moror de potentia metaphysica, de qua lib. i. de cael. te X.eto. dixi & materia horum inserior quae est inpotentia ad formam , ct de pse
339쪽
tentia ad actum procedit et sic in genere ii telligibili Deus senaperest in actu uniuersaliter respectu totius entis moster aule in tellectus in potentia est ad intel igibilia. Et eκ hoc sequitur,tam sentire, quam intelligere in passione cos stere:quia neuter a na tura habet coaevam speciem, aut acti: m aliquem, ted sum sicut tabula rasa, in qua in
hil in suo genere sensibili aut intelligibili depictum est: unde uterq; in potentia est ad a cium, atque adeo susceptiuus specierum. Quare hic est prima similitudo λ comitiinnio sensus cum intellectu,& in hoc cos strivi sicut sentire est quoddam cognoscere, quod quandoq; est in actu, quadoq; es in potetia, ita & intelligere quoddam e sic gnoscere quandoq; in actu, uandoq; in potentia: Summa igitur es. Quod omne,quod
procedit de potentia ad a diu,virtus est pani tua Sc Atm receptio est pasito: sed taliter se habet intellectus in sua iItellectione: ergo intellectus erit virtus passiua, ct intelli. gere passio Rusdam: quia nostro intellectui nullum intelligere est coaevum , scut Deo ct angelis,sed fit pasia one,id est,formae reinceptione intercedente, qua intellectias de potentia transit in actum: sensus ergo S in tellectiis,quae quandoq; cognoscunt, qua-doq; non cognosculivirtutes sunt passiuae, ct patiuntur.cognoscendo: quia sunt potetiae, quae ad actum , quem non habebant,
transmutatitur. Rationes obiectionis iam sunt eneruatae:quoniam intellectus non est materialis,ideo impassibilis est passione vera & proprie dicta .nos autem dicimus, passibilem esse passione non vera , sed im proprie dc communiter dicta. Altera vero ratio nihilo plus colligit, nisi quod agere a toto genere nobilius sit S pr statius,quam patucum quo stat, quod aliquod pati no
bilius sitiquam aliquod agere : praestat tamen ipsum pati, quod est sentire aut intelligere,quam agere ipsus animς vegetatiuir quia ista agit cum abiectione contrarii atq; repassione propria agentis, quibus sentirect intelligere vacant,cum non sit cotrarieras,neq; aliqua sormae eX pulsio,sed persectio, potet iisq; absolutio,quae in suum co-plementum absq; aliqua deperditione euaditiquod eX sequentibus notius euadet.
Secundo eadem dubitatis inducitur, vid friatur si mredimere formaliter, an cus alitorsit pant
Iam adsequentem textum properadum nobis esset, nisi animus esia in cuius', textus enarratione dubia propria &accommodata, quoad a me fieri poterit, disia luere atq; determinare, ut Omnia clariora & e peditiora sint:quia sc S intelligi poteriit, ct Aristotele illustrare valebuntAum qu stiones proprio loco tractantur.
QVAESTIO An intelligere sit pati causali .
. ter, an IOIma mere iIdcirco oportet soluere maiore dissicultatem , quae iam eri praecedetiti, solutione sese osserit nam si intelligere pati est sicut sentire,satina dubium nos tentat,s intelli' gere sit sorina liter pati,an causaliter uod est quere te, an antelligere causetur ex a ctione intelligibilis in intellecti in Ratio dubitandi est rei dissiculias, atq; scriptorum mira varietas ct dii' enlio .Negat enim plures, Herer ciuintelligere ab uatelligibili seri ed tantum et in teli terminari ad ipsum: adeo intelligibile tese gere nc minatiue solum concurrit ad intellecti se e partinem,non causaliter irrincipium: ia diiscunt, intellectiam non posse pari a corpora- . libus S materialibus. Sed quam friuola sit . haec ratio,in soliitione sectandae rationis ad O. traecedentem dubitationem dudum diceamus: nobilius enim est pati cum eNcei iletia,quam agere vilia. Scotus in i .d. 3. q. r. Scottos limpugnaIa hac opinione, uae fuit HenrΩ- inrtile ci, dicit, quod intelligere est causaliter pati, reperce tamen quasi per accidens: quia non est illa ciderasis passio a solo intelligibili,sed intellectu co- ρήti, percurrente , quoniam est actio vitalis ergo a se oo principio intrinseco per eum modum,quo Prolupta de sensu agente diximus. Imaginatur enim Scotus loco citato,& suodlib. i 3.a tic. 3.quod aqua calida quas per accides &denominative calefacit, calor autem ipse per scuta quoq; intellec ' quasi denominatiue,& quatenus conseruat speciem, quam recipit, agit: sic Alexander tractatu deintellech. c. s.tenet, quod intellectio est actio, non passio.Sed hoc est in Plutosophia absonum et quoniam esset vim agendi praecipuis agentibus tollere,& eani instrumentis tribuere: quod reprobat Aristoteles lib. r. degeneratione cap. 9. tex.s ct s Praeterea quia aqua calefacta,quar. uis aio vide tur concurrere ad calefactionem per suam sormam
340쪽
. . miam substantialem,tanquam per principium Quo , nisi quatenus subsittit calori. .ctipsum fustentat: tamen concurrit tanquaprincipium Quod, quia instrumenta non agunt sine praecipuo aliquo agete. Rursum plura denominant,quae non habent actio nem,ut quando est denominatio ab aliquo extrinsecor sed de hoc discriniane actionis aquae calidae ad intellectionem statim cum
resolutione huius quaestionis dicam quod MLρe sentio. Veritas autem est , quod intellectus ripatetica patitur ab intelligibilit ita expressὰ Arist
intellistere teles hoc teNtu ,Δc Commetator dc S.Tho. secvit esse sc eXponiat:patitur, inquam,speciem,qui ante quo in recipit actum primum,quo informatus inomodopais tellectus de iam factus in actu , intellectioisti ea ui nem & actum secudum producere potest: rerire qua per spetiem enim ab ipso intelligibili deri- modo I uatam reducitur intellectus de potentiam Osten actum primum,quae species non solum vi
cem refert obiecit,quod intellectui repraeis sentat, led etiam formae, quae actuatanteia
lectum, dc de potentia ellentiali in actum primum reducit:cum igitur ut dicemus uitellectus sit velut tabula rasa,qui nulla habeat speciem penes se:ergo intelligere erit causaliter pati : quia eX illata passione ab . ipso intellimbili defluxa,huius intelligibi D iis actione species intelligibilis in animare opitur uxta dicta lib. 2. cap. s. & dicenda
infra cap.4. teN. 28. sc 29. Et quod hoc non
faciat per se & seorsum intelligibile solio
farie sumptum,sed cum phantasmate vi in ' strumento aut materia, ct actione intellectus agentis ut praecipuo agente, non tot
Iit,quin intellectus per se recipiat speciem, ct causaliter patiatur ab ipso intelligibili, quod sui speciem de imaginem iii intelle .m,ut accoino datum susceptiuum, in stulta
Dista- Quocirca notanda maxime est disse tiamen Diter inter calefactionem aquae, & cognitionem an cais potetiae cognitiuae: luia calor a ius est se lese M. ina eXtranea,& illi miniine naturalis: ideon .et m . non dicitur aqua calefacere forma liter, nisi tu ediis, vi per instrumentum: at species est poten Gn . tiae cognitiuae maXime conaturalis,& actus
proprius illi is potentiae , secundum quod ad operationem ordinatur rob id ipsa potentia intellectiva dicitur intelligere formaliter,non per speciem ut instrumetum, sed i formam imbibitam de intellectui intiis
in E unitam. Rursum aqua non concurrit ad
calefaciendum per sormam substantialem, ruit potentiam aliquam sibi propria de con- naturalem, sed, ut diximus,sustentando ca- talorem' at species no tam ratione siti . quam duc illa animae ct potetiae, per se ordinatur ad ope- έα
rationem. Unde sequitur primo , ut calefa- I .de denoctio non denominetur a forma aut poten- - - tia aquae,sed a calore,ut in composito sub- ne. stantiali a toto: at vero actio potentiae co
glutivae non ab specie,sed ab ipsa potentia nomen sumit: ideo in oculo d citur visio,
in intellectu dicitur intellectio: quia den minatio in omnibus est ab eo,quod modo
dicto principium ponitur operationis.Vn-- de sequitur secundo eκplicatio illius uiti t mr dc receptissimi axiomatis Commentatoris, HI rtum quod ex intellectu S intelligibili sit magis A erres
Vnu,quam eN materia deforma: Ratio auia magis ν-tem est eadem , quam nune ponebamusi ηη ex in qu m Oportet nostra expositione semel it, tesse et
lustrare,scilicet,quod cum duplex sit com- int Aegi
positum,unum s ubstantiale ex materia & b, cy forma,alterum accidentale ex subiecto& ex mate
accidetu& cum in priori fiat umo propter ria res operationem totius compositi,quod resul- nia sese tat:& in posteriori fiat vitio accidentis ad tex. 3 3. subiectum propter actionem ipsius formae ut paulo ante de aqua calida dicebamus
at in unione speciei cum potentia cognitiua siue senstiua sit, sue intellectiva , eadeest doctrina de ratio fit coniunctioino propter operationem alicuius tertii compositi, rivi contingit in composto substatiali quia in proposito nullum tale resultat neque propter operatione ipsius speciei Sc cogniati recepti quia species non operatur nec cognoscit,sed intellectus reliquum est, poni propter specificationem propriae Dp
rationis ipsius cognoscentis & recipientis. In alijs enim omnibus non fit unio , ut ipsa materia dc potentia passiua recipiens ope- 'retur,sed in sola unione speciei cum poten '' tia cognitiva fit coniunctio propter actionem ipsius intellectus, qui vicem gerit materiae: inde est, quod a potentia ut dicebamus denominationem suscipiat cognitio, sicut in composito substantiali a toto,& in aqua calida a forma, quae sunt principia 'operationum,ut dictu est. Et hine est,quod magis fiat virum cum ipsa specie: quia intelligibile intellectum penetrativi scintiis mὰ receptu in intellectu imbibatur, ut ani- 'ma secta ipsum cognoscibile opereturte dendo in ipsum tanquam in connaturale, ut optime exponit S.Tho. I .p q. e. art. quoniam cognitum , inquit, est in cogno scente