장음표시 사용
351쪽
ct quae praece dentem explicat, est, Reci piens denudatur ab eo,cuius est primo ct per se receptiuum,hoc est , ab eo, ad quod est in potentia:patet,quia debet denudari a natura,quam primo oc per se respicit, & aqua inquantum huiusmodi est specificatur & determinatur. EN hac propositione
. patet,recipiens non debere denudari a natura generis,quanuis recipiat speciem : pa tet in visu, qui receptiuus est ommutarc lorum , non tamen denudatur a qualitate,
quae est genus et quia colorem primo dc per se respicit,non qualitatem,ideo a colore &non a qualitate debet denudari:visus enim qualitatem recipit non per se primo, sed quia est in colore,quem recipit: quare potentia visua non est in potentia , ut possit qualificari,sed ut possit coloramsic de aliis potent ijs dicendum. Tertia propositio ab
Aristotele intela, quam praesenti teX tu e plicare contendimus,est, Intellectus denudatus est ab omni quid ditate materiali &natura corporali: palei ex pr cedenti, Juoniam intellectus Doster quidditatem materialem primo & per se respicii,& ad ipsam est in potentia, & ipsius est primo & per se
receptiuus t ergo eo quod omnem quidd- tatem materiale cognoscere potest,ab omni quid ditate materiali S sensibili denudati debet.Propterea si una aliqua natura sen-sbilis animae insita esset S conatura lis,illa proculdubio prohiberet, ne aliae naturaesens biles in ipsa reciperentur: nam si receptiuum alicuius denudatur a natura recepti , optime consequitur, ut quod non denudatur a tali natura,non sit illius capax:vtvisus non reciperet colorem, quem actu haberet,nec gustus saporem, quo afficitur:ita neque mens perciperet quidditatem male
rialem, quam primo & per se respicit, nisi Aurede. ab ea denudaretur: percipere tamen potest quidditatem propriam: quia ipsam no primo & per se,sed secundarici respicit.De hoe
git uti. atq; de ipso intellectus obiecto,quod
nunc supponimus,inserius e N pro sesso,cae teris omnibus expeditis, circa caput 3.de-Obsmian terminabimus. Quarta propositio, Intus da propω existens prohibet extranei cognitionem sitis. non qua iacunq; , sed di stinctana atque persectini: patet exemplo & eXperientia: quia visus intues per viride vitrum multa videt, licet confuse,indistincte δ: imperfecte: ita de anima dicendum , quod intus existens non prohibet ne absolute recipiantur e tranea , sed ne vere & distinet. sint cognoscibilia . quoniam id, quod intus appareret, o intelle tui e IIet connaturale , ct semper i I actuaret & esset cosnitum: quare pret pedi 'ii Atetur intellectus ab aliora cognitione. Ob id avio ma propositum ad potentias cogniti uas contractum, non receptionem,sed receptionem talem,scilicet discletivam Ost dit: quia in natura cognitiva potentia recoptiua in cognoscendo & iudicalido eonfiaderatur, ut sit talis, quae determinabilis fit per omnes a se cognoscibiles actus. Haediaitur conclusio totam hac dot trinamino deratur,distinguit atq; complet , quam nobis accipimus a mam resto eκ perimeto Iat ἡper omnes sensus sumpto,vnὸe analogiam sumimus ad ipsum intellectum , in quo si esset aliqua natura materialis,ab ipsarum rn , . naturarum corporearum perfecta di dissiti -. Durcta cognitione impediretur & substantia mi iipsa immaterialis angelica si in genere im- materialium aliam immaterialem includ retia distincta cognitione aliarum per propriam naturam prohiberetur. EN his poteris,candide lector, plura tibi maiora es subtiliora colligere.
Quo sit, ut neque ulla sit ip- xta si
sus natura, nisi ea solum, qua possibilis est.Is igitur,qui intellectus animae nuncupatur dico
autem nunc eum, quo ratioci- a
hil est actu prorsus eorum, quae 'v sunt antea,quam intelligarapse.
Corollarium infert Aristoteles,quo naturam intellectus possibilis eri ponit , nimirum quod nullam aliam natura habeat, quam in potentia esse,nihilque actu conti- r di
neat, ut latenter Democritum rei iciat om- .
nia in actu ponentem : & hanc ob causa in inquit, D eitur qui intelles Ita alume nuncupatur, nihil esiactuprorsu rerum,quaesunt antea,
quam iuresistat ipse: S per parentes in insinuat alium esse intellectum,quem agetem UiUnuncupamus, de quo poli ernis habendus est sermo: nuc vero de possibili intellectu, quo ratiocinamur, est disputatio, ut intellectus a sensu separetur,& qui est in pote
352쪽
tia ad actum , ut ab angelico de diuino intellectu abstineamus. Cum igitur disputa- . tio praesentis textus & capitis de possibilici humano instituatur intellectu,qui, possibilis cum sit, ut potentia est, ut omnia fiat, adeo ut a principio sit sicut tabula rasa, quae nihil picturae habet, sed postea rerum pingitur formis: ita mens susceptis specie-
Ity bus sit ipsa intelligibilis in actu. Quare hoe diti solo definiri potest intellectus possibilis, quid sit, quod omnibus formis suscipiendis sit id
eae suu neus. Tribus igitur natura intellectus ponpartibiis sibilis constat, Primum in negatione consi
ista sit - si tallis verbis, Ut neq; a ita salsius natura, ariun nisi solum, quam Ississes: contra antiquos
lib. I. r. ponentes intellectunt ex omni.bus compositum, ut omnia cognoscat, docet , naturam intellectus in negatione omisnis naturae sitam esse. Secundum est, quod sit omnis naturae cognitivus:quod affirma istione constat ibi, D igitur, qui intellestas a inmae hanc itur qu i d dira , intellectiis a stertiatur in a ctu,quia eo ratiocinatur anima:quo carpitur Ana Xagoras,qui de intellectu absolute loquebatur, nempe de diuino : nos verbeum Philosopho de humano sermonem habemus. Tertium est, ouod sit in potentia,ut omnia intelligat : ob idq; in actu nullam habet naturam,nisi quod in potet
tia est,ut omnia intelligat, ibi, Nibilest a flar prorsus eorum, quae fiunt antea , quam istilleat
' φ Ccontra Platonem affirmat,intellectum actu non continere formas intelligibiles, atq; adeo non solum esse in potetia adipissum cognoscere, sed etiam ad ipsas naturas cognoscibiles,ut in duplici sit potentia, ct essentiali ad rerii naturae species luscipiendas,& in potentia accidentali ad ipsum cognoscere : quare tam respectu actus primi, tura quam secundi in potentia est. Quocirca nointellect' male sumemus analogiam adeX ploratam Obiti naturam intellectus possibilis ex ipsa ina maris do teria prima: quoniam ita intellectus possi- claratur bilis ad latinas intentionales le habet,scutex analo materia prima ad formas physicas & rea si a les,quae nullam forma habet actu sed ominiam, ilium est prinisi subiectu. Quod hie Theomam. phrastus diligentius debuit inspicere,ne intellectum cum materia confundereta. quonia in natura materiae in sua essentia nulluincludit actum,quem tame intellectus exigit, quia est vis quaedam & facultas cogniatiua: ideo materia prima absolute est pura potentia, intellectus autem non nisi secundum quid, nimiru in genere & ordine rerucognoscibilium S immaterialium: perindeae dicere solemus, quod oculus a ius quidam est, sed in genere colorum pura potentia: sic opinamur,intellectum nostrum acta quidem esse & formam intellectivam, cui tamen non repugnat puram potetiam esse in illo genere. Εκ qua disserentia insea teX. I 6. cum Arist.colligemus, qua ratione ma teriaAEum si pura potentiq,non intelligati ct intellectiis, licet sit pura potentia, intellectivus est. Idcirco hic inter materiam ct intellectum multum discriminis est i quia materia prima in ordine rerum sensibilia principium quoddam est substantiale: in- . . di tellectus autem possibilis in ordine rerum intelli ibilium facultas quaeda an unae est,
quae ad naturalem potetiam resertur. Rur
sum materia simpliciter & omnino est mpotentia , unde repugnat sine forma posse conseruari .at vero intellectus possibilis est in potentia secundum quid, nempe in genere intelligibilium, ut oculus in potentia . t in genere colorum: sunt tamen iacultates& perse citones ipsius an miae. Praeterea licet sicut in materia prima formae physicae recipiuntur, ita in intellectu possibili species intelligibiles: tamen materia prima recipit esse simpliciter substantiale & physicum: intellectus vero non nisi esse intelligibile &spiritale. Adhaec,ex intellectu porsibili & specie magis unu fit,quam eX materia & forma quod sit pernis exposuimus licet conueniant, quod sicut materia prima per seipsam susceptiua est omnium forma rum,&non per aliud ab ipsa,ita intellectus possibilis seipso recipit intelligibile,&fit
ipsum magis unite,quam ipsa materia. Denique materia prima recipit sormas reales transmutabiliter cum abiectione contrari j, intellectus vero possibilis sine alteratione corruptiua, sed tantum persectiva: tametsi in hoc communicent, quod sicut materia .
prima omnium sensibilium formarum sub moiectum est,ita intellectus est susceptiti' uniuersaliter omnium specierum, cum non sit determinatus,vi aliquod certum & detem minatum genus entis intelligat,sed uniuersaliter omnem quidditatem & naturam cognoscere potest. Et ulterius in hoc disseretia latet: quoniam materia impeditur a sorma recipienda per quan cunq; formam receptam : quia si unam recipit, alteram eN- pellere est necesse , ct per receptam imp
353쪽
iens sit ad aliam recipiendam : cum tamen intellectus plures simul accipiat species, &quo plures recipit, eo capacior & habiliortita a alias recipiendas.Pergamus igitur ia, quia de natura intellectus possibilis ese actius posterius perscrutandum est,cum de intellectu agente erit sermo , ct munus utriusq; intellectus distinguamus: ct quia
de hac comparatione materiae ad intellectum possibilemaeX. Is .ad sinem huius capitis pauca a dijcam: dummodo interim e X praesenti te notionem nostri intellectus eX peripatetica schola concipiamus , quae
Dὸ uitio est intellcctus possibilis animae rationalis: inred LP ubi intellcctus ponitur loco generis, quia Qbilis. diuinum,angelicum, agentem quoq; interu lectum comprehendit tyossibilis ponitur loco disserentit, quia differt ab omni intellectu in actu: anima autem ponitur tanqua subiectum,quia animae facultas ct vis quidam,intellectus est.
c. s. Quocirca neque cum corpore mistum ipsum esse, consentaneum est rationi. Qualis enim quidam fieret, calidus, aut frigidus: &instrumetum aliquod
ipsius esset profecto, scut est sen
sus: nunc autem ipsius nullum est instrumentum. Atque bene, recteque censent,qui sermarum locum anima inquiunt esse. At tamen neque tota est locus, sed
intellectiva: neque est actu, sed
M da eo Altera est Aristotelis collectio , nempe et is , p intellectum possibilem a corporis affectio istatici' nibus separatum esse: nam cum ostendisset, siminia intellectu suapte natura & quid ditate non
sis. esse in istu naturi corporeae quia cum omnis naturae corporet sit cognitiuus,quidditatiue non erit corporeus consequenter hic demonstrat, quod in se non sit talis naturae corpores,id est,quod no habeat commistionem corporis in sua actuatione, ita ut sit actus corporis & a corpore pendens: alioqui si calore, si igore, aut sanguine, aut id genus alia corporea conditione aliquomodo assiceretii mellectus organicus esset sicut & sensus: quare in aliqua determi- . - nata corporis parte certumhaberet instrumentum,ut de oculo & auditu .c sterisque .sens bus oculis conspicimus,& iupra lib.et. MN. I 2 2. latius diciu est. At intellectus hoc insgne habet priuilegium , ut adeo a corpore separatus sit, ut nec si facultas corporis, neq; virtus aut actus eius , ita ut ab eo Pendeat, unde illius naturam ct immat I, 'rialitatem deprehendemus: quo fit,ut laso icorpore intellectus operatio per se mini buit, me laedaturmis ex accidentia quia sensuum
ministerium impeditur. Etenim visus,quia
est actus diapham,sie determinatur, quod - ,ου non potest recipere nis ea .ad quae dete minatur per diaphanum i se de intellectu dicendum essetat ab aliqua natura corporea determinaretur, quod non posset recipere nisi ea, ad quae se extenderet potentia & determinatio illius obiecti: quare in tellectus per illam corpoream assectionem impeditur ab uniuersali cognitione tergo cum corpus determinet S contrahat,intellectus autem uniuersaliter abstrahat , non poterunt ita conuenire, vi intellectus, qui
uniuersaliter est perceptilius, corporeus sit. Hanc concluso ne non alio medio dem Pr ω strat Aristoteles, quam praeoedent en ranam ris,N PAEs intellectus quia omni iun est recepimus ccctu coab omni natura denudatur, ira quoq; im- clusionis mistum esse oportet, hoc est, nulla habere id m --
determinatam naturam:alias no esset om- dium. nium receptiuussi ad aliquam unam naturam misceretur , aut determinaretur. Deductio nota est, quia sicut susceptiuum norecipit nisi ea,ad quae est in potentia, sic si
mistus esset alicui naturae,impediretur intellectus ab omnium cognitionet cum ightur sit uniuersaliter omnium cognitivus, uniuersaliter est i inmistus. Praesens igitur di C conclusio eadem radice & medio, qua in praecedenti textu, osteditum repugnat itaq; intellectui actum esse totius corporis, aut timpartis.Vndeqnod lib. e. tex. i l .sub dubio proposuerat non eκ nostra,sed alio tu sententia,ut ibidem diximus hic expresse& uitiuem ex prosesso demonstrat: forma enim , quae M a rex recipitur in subiecto tanquam eius deier- prem natus actus,media quantitate, calore , de sentit
frigore , ct caeteris dispositionibus recipi- Drantumdeo quantam esse , calidam, aut stigiis tam est necesse: quod inductive in omnibus late patet,nimirum, quia compostum. in quo subiectatur accidentia, prius est ipsa forma
354쪽
-r . sorma educta de potentia materiae: quare forma actus est illius Organi, anima autem rationalis non sic educitur,sed de foris adis uenit ob id intellectus neque est actus comporis eductus, neq; a corpore comprelieri ditur aut determinatur. Profecto si aliqua unam natura intellectus in se haberet de-
. Ar . 'terminatam,perinde se haberet ac visus,nu tri u beculam intra se habens , quae extraneum .i a cognItione prohiberet: quia cum iam ese
set determinata & actuata,non esset in po
Dissi eΡ-H-Πς Conclusionem probat quasi alitio hu ς0mmuni hominum coceptionetquoniamo Plato & aliorum pleriq; , ob id quod ani' ma immissa sit, eam locum specierum a pellabant,insinuantes, quod ipsa sola specierum sit receptaculum, non cum corporis communione,ut in sensu contingi t, ubi anima sensitiva se sola absque corpore species non recipit: intellectus vero absq; corporeo organo eas admittit & conseruat,& in solo, nudoq; intellectu,immateriali ek incorporeo fundantur: unde Aristoteles in- . tellectivam partem in recipiendis speciebus loco asilini lat. Quod Platonis dictum Aristoteles in duobus corrigit,Prius,quod ille de omni anima loquebatur, cum ta, men de sola iri tellecti uasiit intelligendum. Posterius, quod ille a principio poneba animam actu 'imbutam omnisus specie bus,cum tamen noli habeat illas nisi in po-.tEtia, ut i m dictum est: recte igitur Aristoteles intellectus possibilis naturam noti si cat: quia si esset in sinis, aut virtus corporis: esset de numeto sensuum, di materialiterict indiuidua liter cognosceret. Diuus Tho.
I p. q. 9. Irt. & 7. eXplicat animam esse locum specierum,non solum quia eas reci piat intellectus per modum a ius traselliantis sed eti 'i' ip pia penter χ immobiliter: quia per icipium vice gerit memoriae,cum non inrisum ipsitum recepimus sit,sed co- seruatiuus Itaq; licet ni emori A a potentia ic0Miti' igia se usu distinguatur, in intelle-
- metit olli ἀόti .st distincti potentia,sed
i de intellectus vim habet habitualiter cor, seruandi quod recipit: sed dicitur locus spe
cierum,&nciariemoria: quia memoria ha -
abitudinem habetad pretieritum, locus auto a a praesent priae temo do suturo abstrahit. ,
sed tune ambiges,si Aristoteles dubitationem propositam in lib. I. de anima teri. I 3. praesenti loco diluat,& concludat separabilem ei TeZRatio dubitandi est,quoniam praedicta nostra expositio affirmatius par tinuere videtur: sed opposita pars suadetur, quoniam etsi sphqra, verbi gratia ,separata sit secundum suam quidditatem a que persectionem a sensibilibus affectionibus, non tamen statim sequitur, quod se cundum suam realem e&istetiam ab eis seiungatur:quia licet sphs a secundum suam naturam concepta haec accidentia non iniscludat,nec determinetur ad aliquod certugenus entis,tamen reipsa constare non potest nisi in aliqua determinata natura e sic quoq; in praesenti nostro negotio, quanuis anima metaphysice considerata,& eius i tellectus abstracte priconceptus a cuiuia
cunq; naturae determinatione separatus cocipia ur,non tamen demonstrat Aristote
les,quod in re existat intellectus immistus atq; separatus: quod tamen necessarium e Gset, ut efficax esset praesens demonstratio, atq; deduceret,animam, eiusq; possibilem intellestium a corporeis & sensibilibus aia sectionibus separatum esse: oportune ergo praesens adducitur dubitatio, ut praesentis textus vim perpendamus.Pro quo notat dum,quod trifariam dicitur aliquid habere eme physicum, atq; compositum esse physicum,primo modo quidditatiue vi eN materia& forma componitur,de quo Aristoteles lib. i. phys agit. secundo modo peris sective, de quo tetigi lib. I .de genericap. 3. quatenus formaliter pertinet ad considera tionem metaphysicam,& est quoddam ens compositum, de quo Arist.lib.6. dc . Me taph. Tertio modo existenter,quod est medicae cosiderationis. Modo igitur omnibus in consesso ell, Aristotelem legitime demostrare intellectum esse immistum, atq; adeo separatum a conditiovibus materiae qui ditatiue & persective, cum nec componatur ex materia & forma sensibili, nec eoi ditiones sensibiles in sua persectione inclo dat: si enim ex affectionibus sensibilibus componeretur,aut eas persective includ ret, desinitus esset & determinatus ad aliuquam certam iraturam:igitur no esset unia uersaliter omnium cognitivus. Nec ratio
etiam insere, quod no habet immistionem secundum existentiam,vt in fine huius 3.libri dicemus lati obi disputabitum de animae Dubita
355쪽
mximmortalitate Interim tamen propraesentis te X tus eX planatione sic deduco: qui alsi intellectus est et quid ditatiue aut per se chiue igneus,aqueus, lapideus, aut alteriuscuiusuis sensibilis ira tur . impediretur pro euldubio a propria lanitione, quae est omnium uniuersalis perceptio de cognitio. Quod argumentum profecto maiores mutto vires habet, si igneus, aqueus, aut alio modo sensibilis naturae erili feret: quoniam multo magis a perceptione uniuersali impediretur: plus enim impediret intus existens extranei cognitionem, ut late in Pr cedentibus demonstratum est: quouis autem modo intellectus determinetur actus
dependenter a corpore, ab uniuersali Omnium cognitione ina pediretur:repugnat er
go intellesium sic eise actum corporis to tius,siue partas. Vnde quod principio huiust .expresse dicit Arist.ibi, Quocirca neque cum corpore misium i fames, e. indistinctissime ct assolute in fine sequentis teX. affirmat dum dicit, Sensitiuιm evum non e se
tu quare etsi nec quid ditatiue nec petrsecti-ueelset mistus,ex hoc soluini quod ere isteret mistus secundum suum esse & existentiam, pr pediretur, ne omnia perciperet. Ea propter intellectus, non tantum primo
modo quidditatiue siue metaphysiccnon est corporeus , nec secundo modo phr scosiue actuatiue , quia non insormat corpullut persectio pendens a corpore,sed nee tertio modo inexistenter & induti dualiter corpori in exist it inseparabiliter a natura coia porca,quoquo modo intellectus non esse dii ne corpore,non esset uniuersaliter perce ptiuusseatq; adeo ratio Arist. nil efficacitet, concluderet: recte igitur ex hac demonstratione inferimus animae separatione, dc postea eius immortalitatem oslcndemia quia illa natura , c quidd tas materialis, quae in existeret intellectui, subterfugeret cognt tionem nostram. Et hoc est,quod Arist. diciticum approbans aliorum senteliam ait,
animam sequiunt se attumeti neque tota es, it cui sedisse eriliva v ex hae comparatione. ad locum inisera sanie b re operationcm ess Rhas patus intri lectaua; quia ipsa sola recipit spxcies intelligibiles,que sunt inteia ligendi principia: sane si intellςcius in comi
poreo organo actus eii αι eius operatio, mi
ua non esset locus formarum . neq; antelligere solius intel lectus esset operatio,sed totius comuncin meri O ergo sequi ur, quod si solus intellectus est locus specierum Intelligibilium, quod solius intellectus erit intelligere, ct ita immissius ematq; adeo ab omni corporeo organo immunis Soluit Obserua-iSitur Arist. prx senti textu. dubitationem da rextus ii iam positam lib. i.quod anima ,eiusq; inis resolutio. tellectias separabilis sit,atq; sunctionem haebeat S separatam operationem: ideo λς α - f Aristoteles, intellectus non est nullus cum corpore,nec habet insitam formam corpo- ' - . ream atq; sensibilem,alias non posset om- ' nia intelligere: quare neq; in se iis alic ius organi, nec virtus alligata corpori , t. sensus: alioqui si illis qualitatibus afficeretur, illae sane impedimento essent, ne uni iuersas formas intelligeret, quando per itulam naturam iam intellectus inacta factus, non esset in potentia, ut alia intelligeret.
A tqui passionis vacui talem Tex. 7.
non similem UE seri sitivi, atque
intellectivi patet insenseum instrumentis, atque in ipso sensu. Sensus chiis ex ehemente sens bili sentire non potest. Audi-i
ctis nanq; non audit sonum post 'magnos sepos: & Visus non via' det, atque odoratus non olfacisi,
post vehenientes cstl6re,, atque odore it intellectu si quar de intelligibili intellecto, non lintelligith in serio a Sc sitiuum,
enim non est sine corpore a t in ltellectus ab eodem est se a rabi
nit Arist te ilicet quod intellectus de sensua scrimes dissimilis est passibilitas: luouiam selisibin sιs,m inlium excellenti corrugii R sensum ut tale .
lib. z. te X. I tetrat excellens Matelligibile
etsi intelligere &sciitate e ueniant in hoc
356쪽
jn pati conssctunt ut supra expositu
eti, utriusque tamen operatio salus erit S ipsius iacultatis persectio absque aliqua
deperditione per se corruptiua: nam si cusensus fit actu sentiens, nullus abiicitur terminus a quo ut lib. r. cap. s. sed iit perse- ctionis additio, iuulto potiori iure intellectus intelligendo absque ulla prorsu, cor ruptione perficietur. Disserunt tamen, quia intelligere non sit in organo corporeo , sicut sentiret unde per eXcellentiam obiecti non corrumpitur intellectus, sicut sensus:& licet viri utq; potentiae salus & perfectio
a suo proueniat obiecto , tamen passio sensus admistam habet corruptiuam alter
' tionem, unde non admittit vehementes obiecti pulsationes: ideo non est similis sensus& intellectus vacuitas, hoc est, non similiter denudantur ab obiecto: quoniam etsi
traq; potentia sui obiecti sit receptiua, tamen uitellectus sine medio organo aut aliquo instrumento corporeo: hinc etiam habet,ut non corrumpatur sed a suo obiecto quantumuis eNcellenti perficiatur.Hac rationem pro causa Sc radice huius discriminis assignat Aristoteles praesenti te Niu: nalicet sentire & intelligere absolute conueniant in hoc, quod neutrum est vere pati, tamen sentire intra suam latitudinent inuenitur cum mistione alicuius passionis respectu valde ct vehementer sensibilis,cum tamen intelligere omnimodo passionis sit expers. Subdit Arist.intellectum a praestavitissimo intelligibili non prohiberi,quominus minora & imperfectiora percipiat:ideo neq; fatigatur,neq; debilitatur intelligendo,sicut sensus,nisi sorte per accides, quod phantasmatum indigeat speculatione ini
quam materia,non tamen tanquam instrumento vi cap. . explanabimus circa expositionem teNtus 3 o.& teX. 36. inserius. In praesentia sensus & intellectus non usurpatur ut res sunt,sed ut sacpitates cognitiuae, quae sentiendi, aut intelligendi proprias exercent Operationes: ob id considerantur respectu suorum obiectorum in eXcellentia:idcirco vehemens sensibile est,quod habet Unde vehementer sentiatur, qualis est lux respectu oculi: valde vero intelligibi- Ita dicuntur,quae habent unde multum intelligantur:talia sunt quaedam metaphytacalia,quae manifestissima sunt naturae, quae
quo plus habent de entitate, plus quoque rarticipant de intelligibilitate : per vehe-
menter enim sensibile atq; valde intelligibile significat Aristoteles excessum obie
cii ad potentiam, insensu tamen : nam respectu intellectus no vult Aristota aliquod esse intelligibile, quod intellectum excellat : salsus tamen est, ut post pauca dicam.
Cum ergo intellectus realiter non alteretur,nec tras mutetur scut sensus, sed solum intentionaliter speciebus afficiatur, fit, ut non habeat vi de terribilis obiecti pulsationes metuat . quinuno quocunq; praestan . Otissimo intelligibili percepto , habilior & . lavegetior ad suas iunctiones exercedas euadit: nimirum quia beatitudo in intellectae mentialiter collocatur: unde beati visi diurna essentia intelligentiam aliarum rerum
non perdunt, sed potius firmatur & illustratur. Quare Theologia quae sapietia est 'o TM'.
I.p.q. I. art. 6. Theologos non debet stultos reddere, aut ad tractandas res ineptos: se censet Aristoteles in praesenti ex perceptione superiorum illustrari & firmari ad inferiora exactius deprehendenda: valeat
ergo vulgarium omnium iudicium S pr postera existimatio. Verum est, quod ob
vehementem contemplationem dc abstractionem ab occupatione sensibilium & rerum externarum non sic circa singula sunt instructi: quoniam uniuersa hora & potiora ex professo meditantum sed alibi de hae
mus, redeamus. Docet igitur Aristoteles, Intellect' quod quatiuis intellectus facultas si incor- ρπ Mci- porca,quae ob id per se non debilitatur ne e dens sufatigatur, tamen quia nunquam intelligit litatur, Psine corpore, per accidens contingit aciem sita Ges eius minui:quoniam obsectulum corporis sos
debilius redditur: unde eget quiete, somno, ut vis corporea restituaturi nam quod caret alterna requie, durabile non est. Sensus autem suam iunctionem per se in corpore exercet, ct pro sui constitutione qua tuor T. primarum qualitatum proportionata mi- Ilione indiget, & illa proportio est, quae a .vir vehementi sensibili tentatur: ob id vehe- E . mens est aliquod & excelles sensibile.Negat tamen Arist. excellentiam & vehemetiam intelligibilis rin quo caue errore,christiane lector mat A supremum intelligibile quod Deus est, Sc in cuius visone nostrabeatitudo consistit soli Deo est conna rate,&supra facultatem omnis intellemis creati :quod eleganter ostendit S. Tho. I. p.
357쪽
. .arti c. Hinc ibidem artis. egregie in-rt, intellectum beatorum egere lumine gloriae,ipsoq; confortari, cum tamen sensus Solem in sua sphqra intentis oculis conspicere nequeat. Notissi ina est ista disseretia inter sensu in & intellectum, quam eX- periclia etiam coprobat, quod per intellecta continuo intelligendo sine sine procedamus tin sensu vero minime, quia non habet supra se reflexionem, est quidem materialis Scorporeus. Sed dices, lentum esse actu ira corporis & organi, in causa est , ut sentire vehementi sensibili sit vere pati: intellectum autem no esse corporis adium, causa est , quod intellectus nec a valde intelligibilibus vere patiaturi ergo cuin cogi latiua Sc phantasia,& caeterae virtutes sen-stiuae interiores sint actus organi corporei, paterentura valde cogitabilibus: quod tamen falsum et se creditur ex eo, quod nil tale eXperiamur. Caietanus respondet, Aristotelem no reddere propriam causam , sed consonantiam , atq; huius disserentiae non
conuincentem, sed apparentem rationem
ct plausibilem proportionem. Quod sal
sum mihi videtur: nam si hoc ita esset. doctrina tanti Philosophi solida & demostr toria noesset: maxime quia lib. 2. rex. xp3. ct i . deducit sensu ni pati a vult emetia sensibilis: eX organo & sensu , Se X, troq; causam aeddit, quia debet seruati organi harmonia,& semus in actu symphoniati de enim est actus sensus& sensibilis: aperte ergo vult, quod sensum esse in corpore tali, causa est & ratio patiendi ab excellenti sensibili: atq; ade 4 intellectus, qui a corpore separatur,omnimodain eX cludit pastionem corruptiuam: quapropter non probo quod Caiet. dicit: quia cogitatiua licui re- Iiqui sensus ab excellenti sensibili di sturbatur: incidimus enim aliquando in aliqua, quae difficulter & non sine laesione cogit mus. EX hoc textu duos habemus consutatos errores,Prior est dicentium intellectu esse imaginationem , de quo ultimo cap. Iibri et . dictum est, ubi imaginatiuam Aristoteles cum sensu computat. Posterior autem est,intellectum non esse animae facultatem,sed unam aliquam de substant ijs separatis: nam intellectus,litet sit separabilis a corpore,potentia est animae,quae ut initio. z.lib.diximus actus est corporis physici,&c. &homo peripium intellectum , virer prQPri m Potentiam, formaliter operatur & intelligit: nee sola unio intrinseca iipsius intellectus ad phantasmata nos faceret formaliter intellectivos & intelligentes: de quo fortasse inserius contra Commentatorem dicemus. Nunc pergendu est, dummodo prius annotemus, quam eN- presse Aristotelςs in ultimis verbis huius
teXtus dicat, intellectum hoc a sensu disia Nomserre, quod separabilis est a corpore.
perinde, atq; is, qui dicitur actui cietis: quod quidem tum accidi t, cum ipse per seipsum Operari potest. Est quide & tunc quo
d amodo potentia, sed non perinde, Vterat antea, quam di sicisDset, vel inueni siet. Atque tunc
se ipsum etiam intelligere potest.
Cum igitur intellectum possibilem potentiam ei se constet, aequum est, ut intelligamus, unde de potentia in actum reducatur. Reperitur enim intellectus in triplici THplis satu,Primo in pura potentia, veluti in pue- Ilunus inris: Secudo in actu primo,ut in adultis dor Hreci .mientibus,aut non considerantibus,qui dicitur intellect' in habitur Terti 5 in actu c5pleto,ut in contemplantibus ct consider tibus: reducitur igitur de potentia in habi
tum S actum ab ipso intelligibili, cuius specie & forma suscepta sit ipsum , non secus ac cera suscepta figura sit ipsum sigillum: itaq; intellectus potentia est, quae per susceptam intelligibilis speciem operatur. Vnde conuincitur salsam esse opinionem Avicennae,quod species non conseruentur
in intellectu possibili, quia ut iam dictum est ipse est locus specierum, in quo habi-
tua liter conseruantur. Aduertedum etiam,
possibilem intellectum ab intelligibili poni in actu primor nam si quid intellectus
a pens ibidem operetur,postea docebimus . cum Aristotele teX.I7. nunc autem leuiter
tantum oc quasi per similitudinem docet, quod ab ipso intelligibili veluti a generan
te propriam specie nanciscatur intellectus possibilis .Praeterea considerandum , quddintellectus iam factus in actu primo, per se iri uua potess operari sine extrinseco aliquo
358쪽
ctam catre ducente: nimirum , quoniam transsor matus in ipsum intelligibile atq; eius seminarium in te habens,considerare S cotem
plari poterit non solum alia a se, sed etiam seipsum deprehendere. Unde habes,quod
licet sensus & intellectus csiueniant,quod uterq; reducatur in actum ab ipso obiecto
veluti a generante,tamen in sensu non imis
manet species habitualiter sicut in intelle Ela, qui iam factus in actu primo sine alterius indigentia alia a se & seipsum intelia ligere valeat: quia ad hoc sufficit, quod specie ct forma obiecti informetur. Conside randa est huius textus doctrina pro teXtu I s. quo docebimus animam non se intelliis gere per specie quidditatis materialis,cum ipsa sitim materialis: neq; per suam elian tiam sicut angelus, quia quandiu est in cor pore, pura potentia est: nec per species innatas , quia debet eas a phantasmatibus emendicaret quare non fluunt ab essentia pro hoc statu:neq; habet eas influxas a suis perioribus, quoniam in hac vita dunta Natcognoscit per conuersionem ad phantasmata: sateamur ergo est necesse,quod se intelligit per renexionem eX discursu , quo niam deprehendit seipsam operantem Mosubstantialiter per se , sed quod accessorie de accidentaliter intellectiones recipit, a que ab intelligibili de potentia in actu deia ducitur. Cit igitur percipiat se fieri in actu unum de genere entium ut recte dicebat
Alpharabius non secus ac aestimatiua species insensatas a sensatis eliciti se anima imis materialem speciem sui fabricat a materi lis quidditatis specie: nam materialis species animam proprie repraesentare no p
gendo fiat in actu unum determinatu eris,
ct certa natura statim fit sibi praesens. Pulchra sane Philosophia,quae si attentius coos deretur,non tantum facilis, sed vera est,qanima per species quid ditatum materialiuse cognoscit, non assirmative per i lias , sed negati ueremouedo ab illis:sicut enim oculus non se videt per speculum, sed in obiecto & opposito speculo per prestantissima oculi partem, pupillam scilicet atque visus
aciem, ita mens nostra non se: contemnia atur per rerum materialium spectra & limulacra,sed ipsis propositis atq; perceptis,seipsam per praestantissimam eius partem, quae est acies mentis de a me intellectus, intuetur: ergo ipsa cum videat de potentia in actum se reduci, certa quadam coiectura se inuestigat atq; inuenit, ut cum alia intelligit,seipsam quoq; aduertate reru enim causas cum diligenter perquirat, atque eX operationibus singula definite cognoscat, sese quoq; ex operatione tenet, atq; seipsam geminata & refleXa intellectione perinsecta quadam circuitione de conuersione percipit. Verum antequam ulterius progrediamur,oportet verba huius te κtus diligentius considerare & ponderare. In primis cum dicit, Ea te numquodq;. c.
differentiam notat inter intellectum di materiam,quia materia prima non fit ipsa sema, at intellemis fit ipsum intelligibilendincirco dicebamus,quod ex intellectu Sc in telligibili magis unum fit,quam ex materia & forma. Moκ praetereundum non est verbum illud, unumquodq; , quo signi sicat intellectum nostrum,quoniam infimus est
in genere intelligibili uin, qui intelligereno potest per species nimirum uniuersales Se abstractas,ut angeli,sed per species dearticulatas, & licet uniuersales nimis,tamen particularibus pro Nimas: est enim nosterantellec intellectuum vitimus, qui ob id sigillatim sertur in unumquodq; per rationes proprias: angelus vero uniuersm per uniuersales Sc communes rerum formast
quare quae sunt mimis uniuersales, sunt animae noli re magis proportionati:ideo oportet, ut faciat unumquodq; singulatim. Tum etiam considerandum quod dicit, quodam modo potentia potens scire:quo notat disserentiam intellectus a materia prima, quae
omnis formae eYpers est,quod est valde c5 siderandum: quia licet sit in potentia omnia intelligibilia,non tamen an pura pote tia, sed in conani viii & indeterminat E,lcindiget specieru determinatione: nihil aliudeli intelligere,quam determinari secudsimhoc,vel illud intelli ribile: quod insinuabat etiam cum dixit, Latius aure uodq;, . etenim intellectus non est ut materia prima, nuda,pura & simpliciter in potetia, sed secundum quid in ordine intelligibilium. Tandem eum dicit Ausciois,docet.Aris stoteles modum essendi in actu primo, Scnon modum habendi prompte Sc delea biliter id est, speciem de actum primu,non tamen habitum: distincta enim qualitas est
habitus ab specie,' aut est ipsarum specierum coordinatio ut alibi diximus & habitus pluribus actibus comparaturispecies
359쪽
autem unico gignitur actu, Sc licet potens
in operari & iit in potentia, dii simil:ter autem quam prius, quando erat in potentiae issentiali adactum primum : nam iam est in potentia accidentali ad actu secundit: est igitur in inedia potentia, tuoma Iam propinqua est,ut se ipsa in intelligati. de hoc pauca supra lib. r. cap. s. tanguntur, & inseatex. I s. Nunc aute in Arist. praelitui te κtur. ' tria vult intellectui in actu competere, Pri- . mum,quod possit iam per seipsu in Opera ri , ut intelligamus iam non indi Sere externo reducente & motivo ut sensus eget quod factus in actu penes se iam habet, noquod excludat phanta solatis speculatione, sed quod habet iam in se formam & ope randi principium. Secudum, quod si adhue est in potentia,dissimiliter tamen ac priuS: quia non est in potentia essentiali ad habitum , sed in accidentali potentia ad actum. Tertium,quod is in poterit seipsum intelligere eo modo,quo exposuimus. Unde iii telliges quod Arist.dicit lib. 2.te X.s0. Sm-muum,&ιm iam ortum actenenatam est. babetiam sensum ρerinde ac scienuam, non quod ab
ipso obiecto immutetur ad prunum actu speciei, similiter&ad secundum sensationis, quia ille est passivus, sensatio autem active est a potentia tendente & transs rente iam obiectum comprehensione directa: quapropter ibidem lubdit , oesentire adia simile est,ac contemplari: distinguit ergo, inter scientiam S contemplationem,& in ter sensum & sentire.
NMy. Cum autem aliud sit magnitudo, aliud magnitudinis esse:&aliud aqua, aliud aquae esse,&in
uniuersis hic modus accommodatur, sed sunt in quibus haec ipsa sunt ea dei es, non diuersa )aut alia sane, parte quidem eadem, sed aliter sese habente,
carnem , dc esse carnis discernit. Caro nanque n qnest sine inat
Distentiunt Aristotelis expositores O
varie censent circa huius loci contextum, c extu& quo modo price dentibus cohπreat. Sim ra expla plicio enim placet de intellectione in ar- naruntibilium agere in particulari , posteaquam de intellectione in communi disputatum est. Philopono autem cui, Aristoteles dis sputat, an intellectus corruptibilis sit, an aeternus videtur,quod, hactenus disserenti js inter intellectum S sensum positis, iam quomodo fiat ipsum intelligere , determisriel. Sed nos, lias Sc multas alias expositi nes unico verbo complectentes , dicimu ,
hanc esse huius capiti, secundam partem, ita qua & intellectionis & intelle ius nais turam a priori aperit Aristoteles,nimirum obiectum intellectus proponendo, quod est uniuersale a materia indiuiduali te paratu IN. Quare cum intendat demonstrare, oblatarquod obiectum intellectus pro hoc statu iurisierit
sit quidditas rei materialis, idcirco deter- quidditas minare incipit, quatenus quid ditas ab in- Ni mat diuiduo separetur: ideo cum dicit, magni- riata exatudo, aqua,aut caro, idem est quod quid- minaturditas Sc natura: cum autem horum esse no- infric. 3. minat , individuum intellige: quod clarius dices,cuin multis aliud sit quid ditas, aliud individuum,in qua ipsa subliuit. Exempla ponit, Primo de magnitudine ui mathematicis, quae licet abstrahant a materia senibbili , concreta tamen sunt materiae iiii et ligibili. Secundo de aqua in naturalibus simplicibus,in quibus non tantum est materia intelligibilis, sed etia in iensibilis. Tertio de
carne in naturalibus missis , quae non tauritum concernunt materiam intelligibilem
& sensibilem, sed etiam eam in sua defini tione includunt ut simum,quod per nasum, definitur. Itecte igitur Philosophus mentem suam colligit, quod si .in his omnibus aliud est quid ditas, ct aliud ei' esse, Sc quid ditas ab indiuiduo differt,neces Iulii est, phomo quid litatem ab indiuiduo alia potentia a sensu discernat, nempe liuellecti-ua: aηt si quid ditatem de individuum ea de intellectitia parte homo percipiat,oportet intellectum aliter circa quidditatem,aliter
circa individuum sese habere: quod stati meX ac ius enodabimus,si . intellectus lingumlire percipiat, an tantum, uidirecte' per reflexionem de discursuin per coniunctione
ad sensum t Aristoteles virunq; probabile censet. libi tamen probabilius multo est, ut antelleitiis no solum uniuersale, sed iii gulare attiiugaualias in Ar singulare S uniuersale
360쪽
IN 7 uersale non posset. disserentiam statuere: si tutare quod si inter utrunq; di judicat, ut re Vp.
pocriti ra expertimur, ut rutiq; eognoscat opus est. infra is Quo argumento praecedenti libro cap. l . quaesis- de inon lirabamus, sensui' comunςm -- ne de obie nium sensitum exteriorum disserentias percis intel- cipere, ut externis sensibus copulatur dilui c. 3. coniungitur: sic intellectiis de se uniuersale ad apris percipit,singulare vero ut ad phantasmatacliae. couertitur,ct ei cocinuatur necessitate quadam naturalis immutationis & proporti iris. Sed de. hac graui dissicultate quaestio Dem propriam habebimus. inserius ad sinem cap. 3. Subdit autem Aristoteles rei parenthesin , quidditatem ab indiuiduo
differte, Non enim Tum sis bic net lus '. commodatur, se. hoc di cit propter lyeu nict angelos,in quibus natura S individuum eadem sunt,& non diuersa : idern ς inm ς' eme & essentia in separat 3 a maten ., dit 'b suppositum non differt a Aaiura: no qiloat in)iuiduum non habeat aliquod accidens, quod non habeat naturai, ut Coni mei va- Jς ' toti Auertoi visum fuit, sed quod. ιlla. 'cidentia , etsi indiuiduali asse Videm Rr, ab essentia fluunt veluti propria ipsi ii speciei. Quocirca huiusmoda accidentia iis
stantia ruin separatarum seriis no comprehen duntur , non solum eX eo qdodammaterialia sunt, veruiuetiam eo quod Monne Mura sunt indiuidua: quandoquidem speciem,
furisi secundum quod talis est,comitantur,dcni N. hil est iii sub laniij simulaterialibus, quod ad rationem speciei on pertineatu tau an diuiduatio ipsarum fit ratione formae , atq; species: in ipsis seipsa est indiuidua: ob id species non multiplicatur in pluribus indiquiduis: Gabriel enim , eiusque species. non potest esse in alio findiuiduo. De hac autem distinctione suppositi a natura, atque de disserentia inter substantias materialesct immateriales in oratilione propria di- sanus cemus. Male igitur Caietanus de Thien. de Thire. dicit, Aristotelem per carnem intelligere meo . viuum , ut eri tendat se etiam ad immate rialia. Certe contextui liters S menti Aristotelis non quadcat, ut eri dictis patet, &eκ ijs, quae ipse in textu sequenti dicit, quod caro proportionem dicit calidi & Digidi r nam caro inquit Aristoteles non. est sine materia, ergo per carnem non in-- .d. telligit immate jalia. Inepte alii evadunt hoc argumentum, dicentes,quod quia sub - stantiae separatae sunt nobis ignovae, quas
proprijs nominibus non valemqς ppellare, adeo eas sub eNe o carnis in reM n turalibus circunscriptit; Sed certe ineptἡ etiam, quoniam caro conditionem habex oppositam quid dilaudi esse rerum , substantia ruinq; separatarum, cum dicat Monoq; non Iine materia ,sed i de atque mmum, e est in Me,id est,quid litas. ni niat ria: quod substanti js separatas nunam equa drare potest, quia necessario iii ipsa spe cies ad individuum fel pla determinaturi forma enim, quae est in materia , necessario est in materia aut iansibili , aut intelligibili, unde individuum a natura dissererat quia in substantus immaterialibus neq; est materia sesibilis, neque intelligibilis: quia non est aliud na tura, ct aliud indiuiduum : consequenter sicut impos,ibile est multiplicari individuum , ita impossibile est multiplicari naturam. Vnde habemus etiam , quod sicut quid ditas ab indiuiduo, uniuersale a singulari distinguitur, ita sen
sux distincta est potentia ab intellectui de cum intellec tu uniuersalium sit, sensus erit singul rium, nisi quatenus singularia
a bimet sectu restexeci discurfiue cognoscuntur per quandam continuationem ad phantasmata , ut pὀil dicemus .impossibi- .le nanque .esl, singulure, quod materiale est , directe antelligi ab intellectu nostror patet squlia non est sinet materia i ut repugnat ergo tali singulari materiali separari amat N .lepugi Ait quoques& intelligi: quonia iurulla putest species niateria brin litur docta. esse, quae ipsiatii dirscic sep sem , labia non nisi restetae intelligitur.
Sed suis praesens textus e Maminari sine se
quentibus no in valet, ad sequentiae narrationem pertranseo.
Sensitiva igitur parte calidudis linit, & frigidum, quorum
quaedam est racio,caro. Alia ve ro esse carnis discerni haut separabili, aut sese habete ad seipsam
perinde atq; sese habet,cum tensa suerit linea sexa.
Prosequiuit Aristoteles quod ab initio dii I A capitis instituerat declarare, quid sit intel- attingit ligere,quove pacto fiat intellectio:&cum reii guoperationes ab obiectis digno scantur ut lari. φ