장음표시 사용
371쪽
dem res sensibiles non sunt immateriales, ut quanuis separatione a materia transmuditissem tentur,ut fiant aliquo modo intelligibiles,c sequi- non tamen possunt fieri intel ligetes: quo- rurisper niam non separantur a materia omnino sese intellia cundum rationem di secundum rem. Cum g διυ. igitur intellectus noster sit a materia separatus, quo constituitur in esse intellectus,
nepe immaterialitate & separatione a materia secundum rem,eodem costituitur ne-
. cessario in esse. intelligibilis: ideo idem est intellectus & intelligibilis, Sc econtra, si est intelligibilis, est intellectus. De qua abstractione a materia supra cupimus dicere lib. 2. cap. I 2.quod attinet ad sensus: Si cap. sequenti& circa cap. s. latius dicemus de im- materialitate & austra tione intelle tus: ad illum locum te remitto,visita illum,curiose lector, & utrunq; concorda & corrige: quae omnia in q*aestione illa de immorta- . litate animae toties promissa perficientur: Optime sed ad rem praesentein redeamus. Non so-
explica- tum si aliquid est per se intelligibile, est atur, i in- materia secundum rem separatum,sed stat Hectim tim consequitur,ut sit intellectus: & quod est cuia amplius est,secundum proportione Sinu-inldb - tuam correspondentiam actus & potentiet, turi ita ut si est intelligibile in potentia , sit intellectus in potentia: & si est intelligibilis
in actu, sit intellectus in actu: Patet, quia quod costituit in esse intellectus, in eodem ordine & grada constituit in esse intelligibilis: sed anima nostra est intelligibilis in potetia, quia immaterialis & separata a materia,unde etiam habet, quod sit intelliges, vel intellectus in potentia r & sicut species intelligibilis constituit ipsam actu intelli sentena,ita quoq; constituit eandem intelligibilem in actu: & scut sine specie est ii telligens inpotentia,sic quoq; sine aliarum rerum speciebus est intelligibilis in potentia: quare secundum naturam sua ira est in- . telligibilis Sc intellectus in potentia:secundum verθ speciem receptam intelligibilis atq; intellectus est in actu. Ratione & causam reddit Arist. ibi,Mimm hisce quide, quae sne materia i , e. quoniam in separatis amateria idem, quod constituti ii uni est intellectus,est etiam constitutivum intelligibilis: nam eadem quidditas ratio est & eius quod intelligit,& eius quod intelligitur:habent enim se sicut actus & potentia,quet ob id in eodem ordine sunt congenea,& eiu sedem rationis.Ibi, Etenim idem es tam pla-rmasci iis, ta evemplo scientiae ct scibilis,quae congenea sunt, rem aperit: neque enim eX alio est scientia, quam eX eodem,
quo scibile est eodem ergo,quo est intellectus, est intelligibilis,& eX eodem in utroq; e illa constituitur: quia intelligere actus est, intelligi vero potentia, quae sunt in eodem ordine. Clim igitur constet, intellectum nostrum secundum rem separatum esse a materia secus extra rem loqueretur Arist. e dem ratione lac udum se erit in ratione ii
telligibilis: quoniam secundum rem separatus est a materia. Insuper quomodo est intellectus, eodem modo est intelligibilis, ut dudum dicebamusinam si separari a materia secundum rem constituit rationem & intellectus &intelligibilis:& separari om- inino a materia facit actu& intelligentia &intelligibilia ut patet in angelis separi ai
tem a mate . secundum rem ut anima no
stra, lue quan uis sit actus corporis, non pedet a corpore ) non ta inen prorsus separan cum aliquo modo copuletur materiae facit potentia intelligentem,atq; etiam potentia intelligibilem: per receptam autem speciem utrunq; fit in actu , intelligens scilicet Scintelligibilis' qui est alius tensus il
lius loci, dies ibilis et ipse,ut intellitibilia ia
dti,id est, redditur actu intelligens & intelligibilis per species aliarum rerum:quia eX se nude considerata non potest mouere &excitare intellectum , nisi prius ipsa actuetur,& aliarum rerii speciebus informetur.
Quod si opponas, Anima est intelligibilis manub
ila potentia r ergo absolute non est intelli- anima sit gibilis, scut homo in potentia non est ho- missi A'mo Respondetur, quod dupliciter dicitur c iurgii aliquid intelligibile in potentia, Primo mo gibilis indo, ut potentia significat disserentiam in- potentia, telligibilitatis: sic enim significat quod de- absoluuterminatur ad esse intelligibile tanquam tamenta quid clausum in ordine rerum intelligibi- lis nomilium: nam sicut materia dicitur ens in po- natur. tentia, id est,ens potentiale, sic anima dicitur intelligibilis in potentia,id est, per se intelligibilis, sicut cuncta separata a materia sunt absolute intelligibilia : ideo de anima non colligit argumentum propositum. Sed locum habet in intelligibilibus secundo modo ex accidenti, quae sunt suapte natura sensibilia: unde in his sicut non sunt absolute intelligibile, ita neq; possunt et se intellectus, sicut homo in potetia non est homo; quia per se non clauduntur in illo ordine
372쪽
dine,sed eX aliquo intrinseco. Etenim materialia & sensibilia, qua talia sunt,nollini absolute intelligibilia, nisi in potentia latis
remota atq; editrinsectis aduenacte: eapro pter in ipsis tua talia sunt, non est inteli cius: noster autem intellectus, quavis sit in materia ct magni udine, lamen a magnitu dane non pendet rideo absolute est intelliis sibilis,non ut sensibilia per conditione diis minuentem, potentia & denominatione ab axtrinseco prouenient sed intrinsece,absolute de secundum se clauditur in ordine intelligibilium, quoniam separaturia corpore: tam ea quia est actus in corpore , est intelligibilis, ut 'potentia modo eX posito:
sed hoc exactius infra textu 3 8. vide ob Ahima secro. Quo fit, yt noster intel lectus tam in nostra es ordine intelligibilium, quilia intellectuum
scut ma. vlumum locum teneat , dc ideo compara te iam gre tur materiae in genere intellectumn Sananere inter telligibilium: angelus tamen semper elimal ob si a telligibilis inacio. In altero alnon eictre tuti iis mo sensibilia sunt intelligibilia ui potena ιιbum. tia, tanquam per modum & conditionem diminuetem: sed anima noli ra medio m do, est enim intelligibilis de se,ut antelirat vero propter immersone in corpus est au- telligibilis In potentia: eadem ergo est in. telligibilium & intellectuum coordinatio. -& in utraq; mens nostra infimum est sor tita locuntinam siue quoad esse intellectus siue quoad esse intelligibilis,m utroq; co ordinationis ordine infima est, quia no est actu,sed potet a,uti iam diximus,& ab inlatio ut tabula rasa. Unde patent Omnia,&quod ex eodem est intellectus S intelligi bilis , & quo d non omnia intelligibilia in
telligant. Non omnino mihi displicet alte ra huius loci expositio, nimirum quod in . tellectus noster sit intelligibilis sicut alia intelligibilia,duntaxat per aliquid a se diis stinctum: differt tamen a rebus materiali bus,quod intellectus & intelligibile in animai aem sunt,sicut in omnibus separatis se eundum rem a materia: quod non concino git in rebus materialibus,quae licet sint alia quo modo intelligibilia, no tamen sunt in tellectus, nec possunt iudicare , nec ab inintelligibili patit qu4a sola ratione a materia Aia no- separantur. Si tamen opponas,quo concea fra quo piu ct specie mens nostra se intelligat, an conceptu per propriamian per alienam s&sim mea se cum diate in seipsa, an per specie m aliarum reis in rum,an potius in aliquo conficto concepta
ian. HI sese intueatur Nisii possimi paucu lese dere, cum res sit disii cultvis atm obicuriis taris plena, iis qua nemini ',' iudd videri A eum altero eouenit: ultri a quae supra pu sui, dicam nusu: quod sci 'opter in inivide hac re ex prose disputatur. tripliciteragitur aliquid intelligis vi se . Praria in
se Sopet suam essentiam , ut angeli cogri scunt semetipsos. Secundo in speci: pro pria,ut materialia a nobis intelligutur per species a propriis phantasinatibus dedu ltas.Tertio in conceptu aliorum eonficio, ut quod in aliena ima eaonspicituri Pri
uenit pro hoc fiatu, cum ptoprius si sim stantiarum separatarum,qu tamen .mImas separatae conueniet ut ἔ. p. q. 9. Tertius eosnoscendi modus imperfectus e it&c fulus: Ic nos cum Aristotele iisquirimit cito de communi cognoscendi modo, sed si gulari,proprio oc dili uicto: ideo cognoscieis anima secudo modo,notitia scilicet deia ductae κ propria operation do functione. quae licet sit in directa & relleXa atq; me diata, est tamen propria, distincta I lingua laris anima notitia, ad quam non peruerit mens,nisi prili, dc immediatius concurrem te aliqua specie intelligibili, per qua prius natura fit intellectus in actu,quam sit intelligibilis in acturante susceptam enim spἡaelem inens utrunq; erat in potentia, scilicet S intellectias, 3c intelligibilis tigitur cognoscit se per propriam speciem , quam anima
fabricat eX aliaru rerum cognitione: prius ergo immutatur a rebus immediate, unde
sui deprehendet originem & existentiam,& se in alis esse deprehendit inde propria, distinctam & singularem sui notitiam se bricat. Sed haec inferius eXaetius:nuc vero ad A ristotelis enarrationem properemus: qua loquidem de hoe supra teY.8.quae infernis perficientur cap. in quaest. de cibis sto intellectus ad et. v bi de notitia abstra chiva S intuitiua,& ad 3. ubi de cognitio ne animae nostret vel in fine huius libri, ubi
de Immortalitate animae disseremus. '
sed cur non semper intelli- Tex. Ἀ-git,consideranda est causa. In iis
unumquodq; intelligibiliu po- . ditentia est. Quare illis quidem -
373쪽
3so LIB. I III. n itierit intellectus: nam intellectqs tali iii, potentia sne
imateria est, ipse autem intelligi
si Varie estponitur praesens locus: qitidam alteram solutione ni esse dicunta alii no nisi praeceden iis appendicem , ct hi de intelleinctu, illi vero de intelligibili interpreta Diur. Fortalia omnia recte dicta sunt,quae idci po libentissime indircina,vi quis lusit atquod viderit pliaemi textu magi qua Primare drare. Principiis Itidetur causam a priori possis, reddere , cur non omnia intelligibilia talaacur nou sint, ut etiam intel ligat: videlicet,quia sunt Omnia in materiae coniuncta,& ut dicit Aristotςles. H, i&- intelligibilia sunt no actu, sed potentia per Mintali conditionem di inuauentem ut praecedentigon te dictum est. Quare cum in rebus materialibus intelligibile non reperiatur imma Wriale,hoc est,abstractum a materia secu
dum rem , & fiat intelligibile abstractiona secundum ratio uentisit ut illa abstractio faciat esse intella gibile .: quia facit apparere quid ditatem , non tamen facit quod sit in tellectus: quoniam uitellectus actu debet esse immaterialis de secundum rem a m teria separatus t minus ergo requiritur, ut aliquid sit intelligibile:& maior abstractio
ct immaterialitas eri igitur,ut aliquid sitim tellectivum:quoniam, ut recipiat speciem intelligibilem, uniuersalem,immaterialem abstractam,oportet, ut recipiens in abstra tione & immaterialitate proportionetur. Etenim sicut calefacti uu non est quod formaliter aut saltem virtualiter calidum non est,ita prosecto intellectivum non erit quod actu ct formaliter a materia non se paratur,ut angeli: aut virtualiter non seiungitur a materia, ut anima nostra , quae licet secundum rem uniatur corpori ut forma, non tamen est actus corporis, ita ut a corpore dependeat, eiq; immergatur: si quiddantelligere & velle in corpore ut organo non fiunt: ob id anima nostra secudum virtutem intelleci' a corpore abstracta est. Et - eri hac ratione c5cludit Aristoteles, ex hoc quod est intellectus in potentia , id est,im materialis & separatus a materia,ut rationε intelligibilis subeat:quia unde habet quod si intel lectus, habet etiam quod sine consecuta in ditione diminuente sit intelligibilis. Alijsterpreta in vero non ineptὸ videtur, Aristotelem pret-
senti loco causam reddere, cur intellectus
nostensi intentibilum se,ur 11Haintelis gibiba ut praecedenti tex. dictum est stilocet, quod est intelligibilis, non uti prius dinctum est tantelligibilia,quae per se & sinpletaratura talia sunt veluti immaterialint sed . Hanaterialia in hunc sensum,scilicet lsicut materialia non cognoscutur per pro
Trias substantias,sed per species ab ipsis deductas, sic anima pro hoc statu per specie
a sua substantia luersam deprehenditur. Et in hoc anima a catem intelligibilibus materiali b differt luod mens nolira,cum immaterialis sit, de lintellectus Se intelligibbilis rationem subire p otest: c etera vero in telligibilia materialia,etsi intelligi queant, non tamen possunt iii telligere:quia tecum dum rem a materia no abstrahunturiquod necessario exigitur ; ut aliquid sit intelle in .Et hoc est, quod praecedenti textu
dixit Aristoteles,quΘd in separatis a mat ria idem est intellectus , ct quod intelligituriquod probauit a posteriora de scientia speculati uar& ideo pro hoc statu non se intelligit per sitam esentiam,sed per speciem atq; notitiam a sua substantia distinctam. Abj verax dicunt, praesenti loco Aristoteles tacitam diluere obiectionem,qua re anima non semper sese intelligati Respodetq; causam esse, quod non semper habeat intemtionem & lpeciem in actu intellectam: II ius autem ratio est,quia indiget abstractio ne intellectus agentis, qui te ad phantanniata conuertat, quae sunt potentia intelligibilia,ut ea faciat actu intestigibilia: quod si species habeat iam penes se comparatas, adhuc tam ε potest non intelligere' quonianecessiam est, quod mens aduertat & co sderet, siquidem ad usum specierum etiam iam comparatarum necenaria est mentis conuerso ad phatasma,ut infra teX. 3 9. cet Aristoteles. Sunt S ali j,qui hic,qui dicta sunt, simul connectimi,interpretantes hunc locum , quod Aristoteles respondet, cur non semper intellectus intelligat propter rationem iam nunc appostam , scilicet, quia anima debet fieri ubi praesens ex conuersione ad phantasmata.& immedia tius intelligit alia, quam se:imo adhue aliis rebus intellectis, ut sese conuertat, indiget speculatione phantasmatis:quoniam nat ram uniuersalem semper deprehedit in alia quo particulari subsistentem: igitur si mens non semper se cognoscit,ratio est& causa,
374쪽
quia indiget immutatione ab intelligibili
in potentia. Deinde a sterunt, Ari stotelem causam reddere, cur anima intelligibilis sit Sintellectus, ct tamen multa intelligibidia sui quae materiae concreta sunt) neque intelligunt neque sunt intellectiva cuius rei enarrationem & praesenti &pr cedenti subdidimus textu maior enim abstra Elio &im materialitas requiritur, ut sit inistellectus , quam ut sit intelligibile:& prior sciscitatio, scilicet cur anima non semper de intellifat,propter hanesecundam posita est,ut intelligamus,quare non omnia in
telligibilia intelligant. Ex hoc profecto et sint intelligibilia in potentia,id est,secun . diim e sse S rem materialia, bene infertur, quod non sunt actu ilit elle Gas,neq; adhuc pogntiaradiderum requiritur separatio a materia secundum rem,& non sufficit sola separatio secundum rationem,ut si intellectus. Nisi velis paulo subtilius plutos phari, &ias eras intelugibilia in potentiae ste etiam in potentia intellectus: hoc ta men pacto, ut sicut sunt intelligibilia a stractione proueniete ab extrinseco, ita sint intel lectus non ab intrinseco,sed extruile'
ea denominatione quatenus ordine Vtroq;
modo dicunt ad intellectum, tam ut intelia ligibilia,quam ut intellecta. Ueru est,quia unumquodq; denominatur .secundum, id, quod est, dicuntur absolute intelligibilia in potentia,quae est conditio diminuens: in se enim habent unde intelligantur,scilicet quidditatem, quae sola illustratione interuiectus agentis reluceat &'appareat:non ta. men dicuntur absolute intellectus,quia nohabent immaterialitatem r unde ergo materialia sunt,licet sint potentia intelligibi lia propter separationῆ a materia secud sim ipsius rationis abstractionemo tamen fiant potentia mellectu i quia non sum separa bilia seeuddm rem a materia. Quocirca re cte comparatur noster natellectus ipsi materiae secundum quandam proportionem: sicut enim materia non est actionis princi pium, nisi insermetur tarm a, ita intellectus noster se intelligendi vim non habet, nisi specie intelligibili actuetur. MoNut male ria nullam habet de se rinam,sed Omnes recipit quas aduentitias, se mens nullam habet speciem,cum iit ab origine ut tabularasit quare quem habeti ordinem materia ad serinas indiuidualesct naturales, habet quoque intellectus ad formas ψiuuersales &
intentionales. Rursum sicut materia formnon in Armatur, etiamsi praesens sit secundum rem, nisi exerceat actum tameter ita mens non immutatur ab specie intesigil, D,nisi praeter hoc, quod si praesens secundum rem, si etiam praesens vi obieestiua, ipsa scilicet se anima aduertente & couta derantet has ct similes comparationes pro portionabiliter facere potes ut supra te s.)Siue igitur secundum Latinos sermo sit de intelligibili, cur non intelligat: siue se a I- cundum Oscos expositores de intellae , cur non semper se intelligat: utroui; modo αὶ eXponas,veritas praesentis loci constat,& . . a quod uuelligibilia materialia non possunt intelligere , & quod mens.vmone ad corpus interturbata non semper seipsam consideret , imo vero vi divellitur a coni datione: non enim considerat,nisi dum vi itur - sensu. Hactenus de primi capitis enarrati lane: caetera vero, quae examinanda essent de se Mur,
obiecto intellectus si quidditas strei im- ά multaterialis,&an singulare ab intellecta iritelli rum cus-gatur, atq; si necellaria sit conuersio ad plia Ilio sit alasma ad usum specierum iam comparata. Elano Qxum: ad haec si idem si cognoscendi modus sui cosilii
animae separatae Sc coniunctae similiter de ratronem
substantia animae si mortalis sit,aut mimor reddens. talis, ct pleraque id genus in sequentia consulto rei jcio :ptiesertim cum plura ex illis exsequentis capitis iacteina elucuanda sint: idcirco ibi commodius existicabun tur.Transeamus igitur ad secundum caput, si modo prius huius tanniam proposueri
lacorollaria. Tandem duas quae qne suu ens,alio corollario praesens claudit cap t.
375쪽
s ita sed scitur paratis. Euo sitirut intes hchus dupliciter sit iis aerupramo σε secundo,
cum iam ab habitu egrediens considerat. Obiectum intellectus est quodquid est is cuia ἀμp. msiro,cutus es,ratnne saltem se munia me sequitur,menrem no iurgirere immulare,aurabater se habere ζm ipsum iurassi ite quoniam res, it se habent ad esse, irata in redhum referiatur. Si inviticii M ammaterialis est, quomodo' iure limor est quod sum diti a Cum omneant δεσδι- se inseri sis rationis, quomcdo avi a turdb .gibilissit,atq; intelli emison tam n ο e turelli
- ala intellectu agente , an sit , i ii inar : quid sit,& qualis sit J.
LIB. . III. I DE ANIMA iura sint quae lalf , quorum alteria quidem uni
cui I generi materies est , quod id esse patet, quod est potentia
assa cunctato iterum vero causa est D efiiciens omnia, nimirum efficiend6, at tu agendo talem subiens rationem,qualem ars co
ditionem ad materiam subit, ne cesse est & in anima differentias has eas deni inesse.
opitis Intellectus possibilix natura proximo cascopus. pite explicata , docet iam Aristoteles necetiarium esse alierum intellectum , quem agentem vocat et de quo determinat esse &quid sit, eiusq; natiuas proprietates atque munia nobis, proponit ,& propter quid quia separatus est sc immortalis iuxta quatuor illa , quae initio lib. c. Poster. de unaquaq; retraetanda sunt tu traq; enim pars intellectiva, tam possibilis,quana ages ad intellectionem perficiendam necessaria
esse videtur. Caietanus hoc caput diligentis,ante exponit,nimius tamen evan singi lorum octo terminorum pondςratione:&ilice quae dicit omnia vera sint,aeulluln ta mensunt scri*ulosa, muta nimis,paruqῖ
grauia, atque dum plus nimio premit, hoc pri ilat, ut veritas i ta dilabatur.Breuius siede apertius nos dicemus,quod cum Aristoteles velit ostendere in anima nostra praeter intellectum,quo ipsa patitur,eine alem ntellectum, per quem agit, ne videatur si bi doctrinam hanc gratis de de nihilo fit gere, eam ratione & ex eplo manifeste de m Oilli rat. Pro quo expendas velim , Arist. eum dicit, Cum autem in omni natura incina turam sis mete uniuersaliter & communia ter quasi in confuso, hoc est,non determis nate ad materiam ict formam an physicis, neq; adactum & potetiam,vi in metaphysicis,sed ut haec,& quaecunq; proportiona ha sunt,eb plectantunita ut quocunq; m do contingat Vnu eis oportea i in eode genere si si quodpatitur,su etiam ct id, quod agit:ubi natura contra operationem distinguitur,siquidem poratur principi a patim di atque agendi, a quibus initiis operatio nes oriuntur. Et sic vult Aris .in natura animi duas has ditarentias esse: quia si datoriates lectus,qui est principium patiendi in
tellectionein , necesse quoq; est intellectuci se qui si principium eandein intel lecti nem agenda: nam intelligere iunctio est, que ad aliqua certam natura arctatur,ct in aliquo uno genere, ubi si vis est ad omni sieri, erit quoq; ad omnia facere. Ratioci natio autem sic nectitur, In omni natur ,
quae quandoq; est in potetia , quandoq; est in actu,oportet dari aliquod proprium in illo genere,per quod patiendo sit in potentia ad omnia illius generis et & aliquid, per quod agendo & efficiendu sit actiuu principium, a quo,Vt proprio & proximo age
te, in actum reducantur omnia,quae erant
in alia potentia haec est maior as,upta propositio quae sequitur, minor est, qui sub illa sumitur. At anima nostra nλtura quaed est,
376쪽
de inceps ponendusiustiustellectus agen . Quare inditi exstate ipsius atquc osticioriri , liuessitatem colligit iacultatum:&simtelligo' Woprio non sit antes lectum cor rupuum p quoniam actione sua perficitur,t aliis iussur Lunen, tacunq; pas fi
vitiue militer eo eludit ratio Aristotelis. MAiorem propositionem Aristoteles declarat similitudincinis ba materia Verbi gratia,
est informe lignum, quod nulla habet sommam artificiabem I ars autem in mente fam
tem - idoli aut lectilli formam inducit i de sic in su . eodem genere activum S pά tuum repe 't riunturiste ergo in re praesenti. Nec Valet, . I IMI dicas , esse . videm rationem 1ayndi i pia scilicet intelligit,ilia , siue rerum quiddit
tes, quae iuxta mentem .Platonis sunt taleae, separatae: quoniam cautissime Arist. eas elimina tum alibi saepe, tum etiam praesciui laco atque ratiocinior quia si in omni tura , ubi est principium patiendi, princi pium quoque est agendi,& non ut ideasi parata & remota,sed viamque est coniun- χ ctum, proximum & proportionatum ageni it . it di principium ubi excludit separatas ib . las Platonicas ideas) eapropter non indi . fert, eκ eo quod in omni natura sint talia
agendi & patiendi principia, sic in anima
contingere et nam licet efficaciter si concluderet, ct huic interpretationi contextura fauere videatur , tamen altior est sensus, scilicet quod sicut in omni natura, ita S in anima: qua via non solum rem esse ostenis. x in i dit, sed necessitatem rei & indigentiam .ci: modi manifestat, S in omnibus causam sita milem atque proportionalem esset unde suae Philosophiae radices altius iecit. Nec te moueat, quod Aristoteles similitudini bus utatur contra praeceptum tradendi disciplinas z. Poster. cap. I s. ubi docuit non esie utendum simili tu dinibus S trarii latio . nibus t Aristoteles en mi physica tractat,
quae non possum nisi ex sensis ilibus procedere, praesertim ad inanifestanda occusetissima animae nostrae secreta: saepe enim
litas Phys m ad indagandam dari f.,
pex prius risitur de Fntentia Rctina, qu* lde passiva sui instat .-ψ accommodata. ergo per artem maiuscitaturn turat quia qκ se ii sibilibus ascendimus per ordinem
tellectus agnus respectu omnium antelligi-. m. bilium: ars autem Mna ct eadem non est respectu diuersorum artificiorum: ideo actiuitas intellectus, agetis uniuersalior est, qua artis, S simpliciter in omni intellectione una ct eade. Secundo,quomam ars non imducit formam sine alio agete ut artis cerat ipse intellectus est qui agit ut facultas i telligentis. Tertio,arsanducit formam non praeexistente in materia: at intellectus Iatentem quid ditatem apparere facit, sicut lamen colores, ut sequenti teX. 18. Qua to , ars non abstr hit a materialibus , sea versatur circa sui gularia e intellectus autem abstrahit a materialibus & seriatur circa uniuersalia. Quinto , ars ct materia eius non sunt in eodem , cum m-teriast extra artificem ars autem in artificis mente I at intellectus agens S possibi lis in eodem sunt , ut in anima ipsa: unde operatio artis absolute est lxasieras,operatio intellectus agentis absolute est liminanς- quatenus manet in ipsa antina licsxi sequia dum quid dc improprie dici posset uasiens respectu intellectus possibilis a pharasina
iis,quae illuminat: scomodatius ergo dic tur velut trase iuuia in ut sit immanens loe gil, vi maricat in cade potentia,set ς' l
377쪽
de verbo metis,&.c.f. de motione Scappotitione. Quibus discriminibus non obsta θtibus,proportionabiliter de accommodatulo quEdo in omni natura uniformis est ui
dus Ac indigentia ponendi activum de pas.lsu utideo Aristoteles suae propositionis r ldices dc causa, uniuersaliter est prosequus. Ex quo patit,quod titin inseri, quod ages Obserra S patieni sunt in anima sed quod ani tmmum ma eadem numero eΝistens agens sudo. φι patien, secundiim dinHas potentias hera cultates: quia eadem inuisa habet v reun-que,scut subiectum pluta habet aeciden Expedi' ria. Roganti vero, quid compulerit Aritur Ubica stoteletri reb hanc veru resententiam 3 responcia Mim debo , qu6di a veritate coactus : magna ui s olim vis est momentum fationis ab Ari. sotele adductae r cumissum ille acetriini, suo ingenio inspexisti intellectum viii uersalium esse, quae non sunt ab ipsis singularibus fε seiuncta ut masistro eius Pla- toni placeba0sed uniuersalia inexist ut su' gulariter in m diuiduis, quibus realiter conis
iungutura. indiuidua autem maxime mare
rialia mens percipere no potest ut in qu - stone de obiecto intelle ius habes fit, ut necessaria si iacultas anim , ut indiuidua materialia illustret, de qua si a sordibus d puret de a crassitie materiae abstrahat, ut ab intellectu percipi valeant: scut enim Platoni agens intellectus erat superfluusrquia ponebat intelligibilia actu separata
quae mentem mouere poterant,cum essent
secundum se proportionata rita Aristot Ii necessarius est, quia ponit ipsa intelli. gibilia de uniuersalia non.in actu, sed inpotentia , quae nisi illuminentur ab intelia lectu agente, atque a singularitate abstra hantur, nunquam a possibili intellectu dea prehendentur , qui non potest cognosce in re, nisismaterialia S unauersalia, quae in re bus sensibilibus per se actu non fiant, tu si per agentem intellectu in actu constitua tur t ergo ut fiat obiectum proportionatu, quod valeat mouere de perficere intellectu potabilem, necessarius est intellectus ages. Aristoteles non cognouit hominem no alligatum stipulari,aut tempori de loco non obligatu: ergo uniuersalia non habent esse extra animam: nihil enim est uniuersale aut posterius est quod lib. l. tex. 8.eNposuim', ct in cap. de substatia,corruptis primis su
stanti j si rossibile est secutas remanere. Hiee est Aristotelis nitio νa . . ''-Vnda, rara A. Obis efficaciam Metaph in αξ ης -d nuresilia
rationem actus repotentiae, qua l. ' duae turisIGdcillae primae entis hi serentiae 4bili. . enliu frapotest esse iiii actu don' pdrentis sidum Meta. idem l cum ergo anima 'uandoq; us actu, quandoq; in potentia sit,ilecpllum est habeat praedictas duas'dii terentias, Egndem ratione comacisus subsunait Philosophus Maturalis re 'fationem materiae .ct formae, quae patiendi de agendi duo fum principia:
ergo cum animae scendat, seu Venus ingrediatur corpus cra Milanditur Meluttabula
rasa ut ibi quemadmodulii mri 'ria ossirina dedueat sibi proprias at lue emendicet elaboratas species, ut tanqua artifex. suam illam informem tabellam pro prux characteribus depingat )udes necessarius es intellectus agens , qui potiabili coniun- . ctus, eum illustre tibi variis picturas exor- net:& haec est collario artis 'ad intellectum agentem,quam Aristoteles praesenti textu ponit. Similiter in proposito polentia quae ' recipit, patitur, deturminaturo perficitur ab obiecto inbiectu aute in ip i agit:quare cum omne opus pEr se intentu,& in aliqua potentia receptum, sit ab aliquo activo ut
deducenti per singula patet intelligere autem sit quoddam opus intentum ' natura& in possibili intellectu recepta, set ergo abaliquo proximo motivo ct activo,quod hie cum Aristotele vocamus intellectum agentem. Nec ite conturbet quorundam Terficitureauillatio , quod susticiat agens remotuma ratio iniexternum Sumuersale, atq; adeo superua- stor. eaneum esse huiusmodi intellectu agetem intellia in singulis hominibus:tu,qula omnis actio areens in debet ei se a caula secunda, propria & pro- αξ se araxima'. tum etia, quia omnis natura debet ba tu, , sed bere principia propria & susscietia,Vt pro mmicti' ixime perficiat propria suain operationςm; bomisi alias profecto natura manca esset, quae ad premius, propria operatione & sinem per se perueni infra temre non posset:esset insuper otiosa. In omni i A. igitur natura datur agens Sc paties ut hie dicitur Sc ad modii v muocorii sibi in eodegenere correspondentiunt s.Meta .leX. s. ut in animalibus mas,& foemina: in plantis quid proportionale:ergo in intellectivis si patiens est intellectus proprius Sc coniu-ctus,agens quoq; erit no solum intelleae, Cur costiis sed proprius dccdiunctus. Quaereti autem, ratiua msicut sensus exterior immediate semit com me Gremum: communis autem ui aginatione nostive
378쪽
ciat latet ministrat illaec autem phantasiam moueati sui in et . lib. latius dictum est cur phantasia
Itali. non mouebit intellectum possibilem immediate sine hac mediatione intellectus agentis respondebis facile, quod actus coingitatiuae praeparat quidem materiam ad ii tellectum:quia est ultima & suprema intςrsensiti uas .no tame perficit neq; cosummat intelligibile,neque egreditur metas sensus.. Cuius rei dupleX est ratio, Prior eN parte obiecti,quia phalasma imago est singularis reiq; materialis species,ubi intelligibile λrmale nullu est in actu,sed latum inpotentia:quod ut in actum deducatur,opus est intellectu agete irradiante phalasmata di perficiete quod phalasa inchoauit. Posterior, quia etsi sensus sub ordinetur in suo ordine S genere, ut sese inuicem secudum seriem promoueant, tamen phatasia no sic subordinatur intellectuntum , quia noei Genitaliter dc necessario, v t patet in brutis,in quit, est phantasia sine intellectu: tum etia, quia in homine licet phalasia immediata stinis tellectui, non tamen in eodem. ordine:quia sistit sensus in cogitatiua,quae cum materi lis sit, Sc non possit mouere incellectu possibilem, necessariu est copulatione fieri phantasiae S intellectus possibilis ner agente aliquam &actuante potentiam , ipsisq; altiorem. Etenim quidditas rei materialis, verbi gratia,lapidis, a duobus pendet,hinc a phatasmate : nam anima debet esse quodam
apparentibus nec relucentibus coditionib' se materialibus,ut Caiet. hic & l. p. qσ9 ar. 3.& nos inst .q.de obiecto intellectus: illu-is rato itaq; phalasmate, intellectui relucet
quid ditas ct principi u formale speciei,non utem principia materialia indiuidui: quia, repugnat il lis sub tali lumine splendescere,, hoc est sub illa immaterialit te abstractiva: qu re quan iis cogitatiua penes se habeat quid litate obiective relucentem,non tamε sibi, sed intellectui possibili,qui solus insorinatur speςie intelligibili,qus est obiectui
forma te intellectus: cogitatiua ergo non seiu tedit nisi ad id, iuod sub luini ne proprio
et i τ n tellectu agentem di possibile ad ipsa phai
ta sinata ,sine quibus nihil lintelligit anima. Hanc ob causam ponimus agentem intel- Uusa Olactum , qui ex parte obiecti materialitate tu insisse tollit a phantasmate:& licet ex parte intel Ebis. lectus possibilis sitim materialitas quia in men est potentia passiua illustrari quoque
debet,ut actuetur: sicut visus ipse assici debet lumine,ut colores videat. Quid autem sit haec illustratio,seu separatio,aut abstractio intellectus agentis, statim in propria qus stione de intellectu agenti reperieimuc sat est intelligas, quod est constitutio obiecti intelligibilis in suo esse quidditatiuo in esse uniuersali ct immateriali.
Atque quidam est intellectus 72 12. talis, Ut omnia fiat: quidam talis, Ut omnia agat, atque efficiat,
dam,& perinde ac lumen : nam& lumen colores,qui sunt potentia, actu colores quodammodo facit.
Generatim S quas in cofuso proposu .rat Arist.dua s il las animet partes, quaru Vna agensialia patiens dicituri hic vero in particulari & propria forma idem docet, nempe, intellectui possibili,qui est ad omnia fieri,respondere alterum intellectu,cuius pro filiue Pprium sit omnia facere:que tamaen dixit se habere per moduliabitus S sernis,ne quis putet habitu esse principioru congenitum, 'mς σaut alium habitum acquisitum t quod esse. babitu cono potest,eo φ habitus acquiritur ex acti . fm r. bus, ct ille habitus naturalis principiorum
praesupponit notitia ternario ru, ut edi eat in
actu:ob idq; non posset intellectus agens
facere omnia intelligibilia in a ctu,neq; ese set prim u efficiens in genere intellectionis,
cum ante ipsum praecederent aliqua intel ligibilia,nimiru terminoru notitia, ex qui
bus tela stat ille habit': quate paratur hari 'ex bitui,quatenus tarma est.&quia sicut habiti utimur cum 'olum',ita intellectu asEte , titilae ad intelligendu libere re at
trio Nosto deduci inpeditnεtis. Selm lmet Arist.in te v. subdit,intellectu agetem esse habitum perinde ac lument qua timilitudine activitatem inteli crusHElii Ebbis eXponit: nam sicut lumen colom, qui sunt
379쪽
in potentia visibiles, iacit actu suo modo visibile, ut in lib. 2.cap. . diximus) sic intellectus agens sit quoddam lumen spiri. tuale & veluti phalasmatum habitus,quae dum illustrat, facit, ut intelligibilia, quae erant in potetia, fiant iii telligibilia in actu. Comparatio igitur Acistotelis sumi debet inter modum agendi agentis intellectus e κVna parte .dc modum agendi habitus de lumini, ex altera parte, ut sit as,ii latio, quo a liberὸ intellectu agente utamur tanquam habitu: dc sicut lumen facit apparere colores,ita intellectus agens faciet intelli- sibilia in potentia esse actu intelligibilia. deo viri ut Aristoteles hac voce quodamin mesu, ut semper accommodate sinulitudin xbuo utamur: Sc prs terquam quod ad tollendam diuersitatem opinionum circa naturam colorum, si in tenebris sint non tantiam potentia visibiles , sed etiam poten-ὶδ coloIci ut quidam putant an tantumni potentia si sibiles, ut probabilius credituriptister qua in discordiam dicit qu
iam nodo: dicit etiam , quia nil est tam simile , quod non habeat aliquam dis imilitudine, alias non simile esset, sed idem, ut dicit D. Ioannes Damascenus elega missi me lib. I. orthod. fid. cap. 26. impossibile est in omnib' simile inuenire exemplum. Ob id cum ea,quae ad naturam luminis & coloris late in lib. r. loco citato dictum est, det quae hic de intellectu agente dicenda erat, ex sequentibus pendeant, non abs resequentis textus enarratione in aggrediar: naintentio Arist. est, quod intellectus agens facit intelligibilia, quae sunt in potentia, esse actu intelligibilia, perinde ac lumen facit colores in obscuro iacentes actu ap. parere. Quod a similitudine atque e Xem plo , ut addiscents aperte intelligant, declarauit, qui est i ructus, qui ex hoc ex pectabatur labore. Caetera in sequentibus persequamur.
rix. 19, Et is intellectus separabilis est,&ni,nmistus. passione j , Vacat cum sit substanti actus. Se
perent m id, quod efiicit, atque agit praestabilius est eo uod ritur:& ipsum principium om
Palam eκ dictis est intellectum agetem esse,& quid sit, atque cuius rei gratia: nunc Arist. ollendere aggreditur qualis ipse sit,
dum eius proprietates dc nativas conditi nes proponit, quae sunt numero quatuor,
Prima, quod si separabilita:Secunda, quod sitim millust Tertia,quod si impassibilis: dc hae tres cap. praecedenti attribuuntur in- interidi tellectui possibili,qui etiam separabilis est: ciuis.
Intellectus enim nullius corporis est actus lib. r.teX. l l .dc 2 l. immistus autem,quia simplex Sc cum corpore minime coni positu ,nulliq; potentie organicae addictuS: noenim est potentia organica , sed est omniuperceptiuus,ideo ab omnibus d. nudaturi intellectus autem agens immissus dicitur,
quia constituit active omnia intelligibilia: at vero intellectus pos, ibilis est impassibilis passione propria dc corruptiua : na passione persectiva bene patitur, ut praecedoti cap. intellectus autem ages viroq, modo est impassibilis, Si corruptiue,dc persective: quanuis aliqui oppositu teneant dicetes iii
tellectu aeent E intelligere, quos post rauca renita. Quarta proprietas eli et iit actus secundum suam substat iam haec coditio proprie couenit soli intellectui agenti:nam tres priores viriq; intellectui comuniter conueniunt q) aute actus si, proprium est agentis Scita intextu Arist. substantiam capit pro natura dc essentia .id est,secudum si atri ei lentia actus est Morma, amaus, no passivus: sortalin enim de mente Arist. nullas species suscipit in se, ut i latim dicemus. Ut autem quatuor hec doceat copetere intellectui agenti,in hunc mo .lum arguit, Intellectus ages actu est de lita substatia activus vite X. Ir. Si is . di intellectus posii bilis separabilis est,im mistus Sc impassibilis vicap.praecedenti demonstratu in est: quatiuis si pura potetia in genere intelligibilium ergo cum a toto genere ages praestati ut si, quam patiens, intellectu, agens, Mi prs statior est possibili , erit quoq; potiora iure seis parabilis, immissus Sc impas, ibilis: quod agit eni in pristat eo,quod patitur,de forma excelletior qua materia,intelleci' ages per scit de sormat pos,ibile: eadem enim inter ipsos versatur disseretia, qui inter actum Sc potentia,ut 3. Phycte κ.i . ii illa proprie Iurestemtate prim j,et intellectus agens si separabi- arti tu nolis,occasionem erra li sbi arripuersit multi titi Dexi- quos lotigii di va id esset receia fovi a se- sit, orirant intellecta a sentem subluciam aliqua rex. i
380쪽
separatam esse: & ita omnia,quae hῖc de in tellectu a te docet Arist. ad nescio quem
intellectu separatum reserebant: quia sicut Sol extrinsecui illuminat omnes colores, ita Deus vel aliqua intella gentia iunctione hanc intellectus agentis execcebat:& Τicut Prima causa quae est Erin careani totius esse in primo ordine otrix est totius uniuersitatis , ita in secundo ordine unicuiq; I sua adscribitor intelli tetra quae ipsum cae tam moueat .praeterdiu afvnaal asi 4ntelli νtia,quae super animas nostras instuit,quet dicitur intelligentia mundi terreni. Sed no
vacat recensere innumeros modos ponen
di intellectum agentem substantiam quamdam esse actu & vere separatam:nam hoc
pugnat eum veritate ipsa & Aristotelis mese: quo mam homo animalium persectissismus, mancus di diminutus a natura e StInstitutus,qui cum sit in fastigio naturs ponsitus ,rnon habet tamen in seipso lassicientia principia,quibus possit propriam suam operationem complere,quae est intelli 're: ergo ad complementum & persectionem humanae naturae spectare videtur, ut
sicut homo habet possibilem intellectum in se,habeat quoq; agentem:ut sicut liabet unde recipiat intellectionem,babeat quoq; unde ipsam Nain producat: & sicut non obstat intellectum possibilem separatum
esse,ut dicamus ipsu in esse extra homine, fit, ut quanuis intellectus agens separatus
sit, tamen coniunctus est nobis ipsis. Qua re ambo intellectus in anima sunt, eique nasunt ut coniuncta principia, intelligendi, ut patentibus verbis tex. i . dicit Aristoteles: ob id tex. 18. dicit se habere per modum habit',ut intelligamus conluctum esse in nobis ipsis: in quo etiam conuenit cuarte ,& dissert a lumine, quod separatum est. Mox hae positio aduersatur naturali potentiarum ordinuquia phantasmata materialia in nobis sunt,in quibus intelligibiisse non ama, sed potentia est : debet autem fieri actu actione agentis intellectus: ergo erit homini proprium & coniunctum ipiarum specieruac iuum principiu: nam Ii tu men eriternu est separatum, ideo est,quia colores separati sunt & extra nos: quare ubi phantasmata adeo sunt intima ct coniuncta nobis, lumen.quod ipsa illustrat,d bet quoq; coniunctum esse. Confirmatur, quoniam omnes opiniones falsitatis redarguit Aristoteles, dum utrunq; intellectum
non tantum in anima esse docet, sed esse s
cultates S animai partes seu differentias
vi ipse dicit atq; ita propria & proxima
principia ad perficiendam intellectionemriscus non esset in nobis intelligere,cum volumus, sicut nec ut videamus colores,lu men iam per , ut cupimus, ad manum ha- ebemus. Res est apertissima,& de qua apud -ib c tperjpateticos de veritatis studiosos nulla - in mari debet esse dubitatio : valeat ergo istoriam .di: Aidelusio. Quod si roges, unde: intellectus , agens dicitur ab Aristotele esse semper in Intelle Pactu: siquidem quandoq; non illia stat pha gera σ asinata , sed est in potentia ast illustran- ρη ibi ludum: quare est inde terminatus Sin poto distorentitia, sicut intellectus pol sibi tu Responde- modo intur, latam disserentiam esse: quoniam m. Potentia. . tellectus possibilis est in potentia aicut in determinatum ad determinari,informe ut forme tuta est enim tabula rasa,quς ab o m denudatut forma & intelligibili: omne igitur: antelligibile,siqua es determina in
natura: ideo te N. s. dicitur , Ut neque' Pasit
situ natura, nisi raΡΓim , qua possibilis e h
quoniam de se m linest actu eorii, qus sunt, sed secundum suam substantiam tabula estrasidc pura potetia: at intellectus agens di
citur aesse in potentia non intrinseca,cu semper sua natura atius sit,sed extrinseca,qu tenus indiget phatasmatum determina uo ne. Ob Id opposita conditio tribuitur intelia
Iectui agenti,ut sit actu ens, suam; subflaua actus in eodem genere,in quo possibilis est in potentia,'repein est e immateriali & intelligibiluin eo dera gens intelleci' ponitur sua substantia actus' ob id etiam prior,quia continuo atq; perenniter intestitit quoniaeu semper ἱntellectus in actu seq; sibi pr
sentem habet,inde pendenter atq; inde seia
se intelligit.Praeterea potetia possibilis intellectus passiua est: at potentia intellectus agensis activa indiget sola determinatione di modificatione a ministerio phantasin tit: ob id dicitur actus intelligibilium ,quia est quida virtus luminis immaterialis act ui.Quare sicut non est alia intellectus potisibilis natura,nisi quod possibilis est voca
atribuitur intellectui agenti,ut sit actu ens, id est, ex sua substantia actu existens sicut
possibilis in potetia: nam sicut colores ill minantur per participatione luminis corporum caelevium superiorum,ita phantasin