장음표시 사용
381쪽
istellectu agente,& sollatio quaedam luminis diuini iuxta illud Psal. . Signatu est super nos lumen vultus tui,& De hac autε illustratione intellectus & determinatione phalatinatis habes statim in quaestione dentialem obiecto intellectus. Sed ut huius textus e cciuo planationem absoluamus& via ad seque modo dis tem sternamus,dubitari potest, si intellem citur in agens actu sit ex hoc quod intelligat:quia usi re. hoc. quod est actu esse,nil ut aliud elle videtur,quana intelligere. Alberi' enim in iumma de homine cap. de intellectu agcie Q. x & s.videtur aftirmare,itItellectum agente persua*esiantiam uvestigere,non specie bus forinsecus acquisitis aut in triniecus ac : l cedentibus, sic enim potentia esset ad ib
Iuravi citas specie, suscipi edas.Themistius alliare cvIdetur , intellectum agetem intelligere dc
species suscipere,no qua ages, sed qua poselibilis est intellectus: utrunq; enim coniun. git in unum, si cu i materiatii de formam incompositum. Sed certe Albertus cum vera late pugnat:nam intellectus noster no potest seipsum rer se intelligere, nisi aliunde mutuata specie. Et Thelia illius minime philosophice loquitur, potius confundit infe uiactu agente O possibilusulit enim faculta. tes animae realiter distinctae, ut ex obiectis defunctionibus patet iuxta doctrina lupernis posita lib. et .c. . de distinctione poten Resolum tiarum.Neotheticoru plurimi hac in parte utoral, haerent & ambigue loquutitur:dicam tamdbreuius quod sentio cum Peripateticorum
schola, Flam ὀ contra Themistium , quod hi duo intellectus, agens stilicet S possibi
Iis, realiter distinguuntur,ut eX eorum Obiecto& functione patet. Secundo contra
Albertum ct plures alios, quod si intellectus asens intelligeret, speciem in se susci peret & actum possideret intelligere en mi quoddam pari est ergo non intellinit, licet ahat: quia nullo modo recipit,sed pure actaue concurrit illustrando pLantasmata, S uatellectum possibilem quasi in obscuro i celem de potentia ad actum pron ouendo. Cum igitur intellectus agens non sit in potentia,no perficitur aliqua operationet omnem enim operationem, quam agit agens intellectus, alter intellectus, potabilis numcuparus,recipit&absoluit,&in se illam operationem recondit: unde agens semper est in actu, quia est lumen quoddain: possibilis auton intellectus quandoque est in potentia, qui,nisi intellectu, agentis luce perfun-
datur, intellectionem nunquam absoluet. Quaobrem agens intellectus semper est in actu,testante Atis. ibi,m Uin's Pacat. Cre. hoc est, in procinctu ad agendum 'sy ratusmon enim patitur ab aliquo ed est taquam forma ct origo intellectionis: omnis nig, intellectio ab eo actnae exudatur,nui Iaaute in ipso passive recipitur. Cum igitur 6 prscedenti capite intelligere sit quoddarti,intellectus apes no intelligit licet agate producat intellectior em et ideo prior est S altior potentia,quam non solum ab in tellectu iii poteria,sed ab intesimu in aminparat Arist. cuius causam de F posito reddit in sequenti textu. Tamen quia ea, quae cognoscunt, no cognoscetibin sunt digni ra,videtur , Q intellectus possibilis dignior
esset ut qua cognoscat quam intellectus
a gens, qui no cognoscit Ideo dico, quod indictis atq; dicendis constat, intellectu agentem esse dignitate & ordine priorem pol si bili, ut agens patiente,actus potetia, forma materia dignior est intellectus auten agens est actus & sorma,erit ergo dignior. Hic costatia sunt apud omnes quod addo,ut mi hi verosim ite di probabilissimum Q intellectus astens cognoscit Mon quidem per suasuC stantia,quandiu materiae coiungitur,In
telligit tamen per eam, qua intellec tus pota sibilis in se specie sustei erit & cognitione, non per qua agens in te sumat de patiatur. Vel sic dicatur,intellectus ages semper intelligit, sicut agens & virtus propria activa, qui iacit intelligere.Phrasis ista sanctorum est de scriptur ,ut ad Rom. 8. Postulat pro nobis gemitibus inenarrabalib', id est, facit postulare. Ita inpri sentiArist.dicit, intello eius agia sem p intelligit,ides,virtus est de vis quida semper in actu, atq; de se in A, cinctu posita, t faciat nos intelligere, si aliudensi adsit impedimenturintelleci' aute possibilis potentia est atq; indiget speciei insommatione. Est sane intimus intellectus agens postibili intellectui, et notione illi' uti posset vi propria : ideo si adeo sunt intimi &propinqua,una eademq; specie dc notitia ambo fluutur:sicut anima peragentem de
possibilem intellectum dicitur cognoscere, agere & suscipere cognitionc,ita actuatio ne de determinatione illius ages cognoscit, in quo ei' dignitas maxime relucet , commendatur,& ira omnium notiones agenda
perficitataq; species non producit sibi intellectus possibilia, sed agens eas donatractus
382쪽
a dis, intelligendi ipsius est posii bilis intellectius intellectu agente concurrente, Salin actus dicitur es le viriu' huius vi agentis, illius , t pGl ibi ita: at tiro cocunt ad intelli regendum , & intellectio prolecta ab agent in possibili iuscipitur , a quo educitur ταidco inseculo altero intellectus ages donat notiones possibili, i plumque illustrat, qua via ambo conueniunt ad intelligendia una eademq; intellectione: nec ibi cessabat ah lira cito,quia qua u is nulla sit abstractio irebus matcrialibus & inferiorib',bene tante abstrac io a superioribus,quae est illuminatio dc participatio quida,quatenus eri uni uersalibus particularia dc ducuntur. Et ita recte Themistius, secudum omnem natum intellectus ages perfectio est intellect' posis bilis: ergo poni bilis sine agente etiam inanianabus icta ratis nec exactus nec absolutus esset,& proprio lumine careret: vctbaaute Thei ullii iunt, intellectus ages intellectui potestatis assistes unus cum illo estici. tur & redditur,no ut ipse dicit,ut unum sit, ex ma eria & forma,sed ut vitu fit ex a te & patiente, quae copulatur ad vitia actio . nem & ei lectu etiam in transeuntibus:hic putem immanens est actio, qua uter Mut ,
nusq; p est intellectus modo iam explam nato: sed ad Aristotelem redeo.
i. 'Scietia autem ea,que est ac B. est idem quod res t ea vero, quae estp6teria in uno prior est tem pore. Absolutὸ aute neq; tepore,
tus ver ad est solu quod est, a tq;
id solum est immortale, perpe-ruxi ; Non autem recordamur, quia hoc quide expers est passio dinis. intellemis vero passivus extinguitur, &sine hoc nihil in-ies ligit.
o Non est cur existimemus hunc locu adeo
tenebriasum elle. ut varias admittat uitelli- sentias . fortassetextortas atq; , meo Iudi Oo,
violetas liue diu maloria S: platia res est, si su mel mente Arist.eiul ; dicendi conluque- Iiam percipialnus.Illia igitur Oniabis eXPo-
silionibu ,quae paru videntur Aos. Iturae.
quadrare, prosequat eam,quae milu magi german site videtur, idolicet, quod 'im Arast ui praecedetabus constituerit in llς-ctum agente separatu Sidini tutum ab intellectu prosi bithyt actus distingui iux pollentia, ne quispia falso eNissutiaret, ii iii e lectus 'o dis litigua tur ab inie llectu possibili iam in actu posito: dc ut res podeax dubitationi nostrae,quam in calce praecedeti teNius posuimus, bc asserat intellectu ager tem in actu esse,n ame late vigere,d Ocςt in prssenti textu no elle idem intellectum agentem, S intellectu in actu:nam intellectus agens semper est in actu ut praecedetitextu cum Arist.di Leb inii, uitellectus autem possibilis licet quadoq; sit in actu, sesum iterato poterit e ite in potentia. id autuprobat priuio,quia scientia in actu,hoc qu. intellecIus in actu ide est quod res, qu intelligitur prsce dcti e pite dicium est, et in intellectu S intelligibili magis unu sit, quam e niateria ct forma ) at intellectus agens neq; ide,neq; simulei l cu re scita: nolet idena,quia no intelligi ,neq; recipit ali- . quid, quod cuipso vniatur Quod aute non sit simul sed i antecedat, probat secundo, quoniam omnis potentia posterior est isto. actu: quia licet in eodem Potuita ante ς Miactu, ab Italia te tamen ac ius prior est a pia po,
tentia vi. 9. Meta. teri. I 3. quod enun est po
tentia s siqnsrux ab actu schenteaquare ΠΗς lectus apem,qqi de intes Impossibili facit infeliης in ηυ, aQu, no Num distinguitur ab intellu sui in act i, sed est prior & altior. Tertio,intellectus agenI sea per intellitat i
ct; hQς Quod aliust recipiat,aut tranti Inutetur ut in fine pretiuodetis rentvs dictu fuit atantellectus possibilis quandoq; intelligit,quandri; no in telligit,& aicitur corrupi dc per transmuta: Donem copleri ut lib. l .de Anima teX.6 cum Aristotele annotaui ergo intellectus, ages distinct' est ab intellectu in actuum' vero intellcctus pos ibi liis, qui est in potῆ-tia,fit intellectus in actu peto perationem tellectus agentis. Optime quadrat hsc nostra e X politio cu cotextura, ct talis coson est veritati S menti Arit . qua statuneκipsis verbis,si recte pei pelidas,deduces. Prq uius maiori manifestatio ite inscrt Arist. ad comendatione in intellectus age tis,l ipse solus sit separatus atq; vere immortalis de
383쪽
36o LIB. III. DE ANIMA CAPUT: IL
rerpetuus: ac si dicat,qua uis intellect' potabilis separabilis,immis ius,impassibilis sit atq; immortalis,tamecum intellectus ages prior sit&sua substantia actus quidam, lit, ut ipse vere sit perpetuus, magisq; separatus atq; immortabormam hae proprietates, quae intellectui agenti de possibili conueniunt, per prius ageti copetunt, quina possibilit nihil enim' de actu & potentia dici potest univoce.Quare cuintellectus agens de possibilis distinguantur secundum ratione a ctus & potentiae,consequens est,ut e me immortale ct separatum analogice de ipsis dicatur: quare proprius & vernis de agete, quam de possibili: atq; animae immortalitas constanti is & firmius concludetur ex operatione intellectus agentis, quam eX operatione intellect' possibilis,ut insinuat
ma, vel asseci ιαm aliquo proprius sis ipsius, feripotest, ut ipsa autina separetur, quod si est
aliqua anims propria operatio.anima separabit is est atq; immortalis. Modo quasi aedificans super hoc fundamentum , cam inue itisset Aristoteles propria intellectus agentis operationem,secundum quam no qua-doq; in a ctu,quandoq; is potentia est , sed semper in actu, inseri statim eκ hae propria
de perenni atq; separata operatione solius intellectus agentis immortalitatem, de inde animam immortxlem esse: nam intellect' possibilis operatio sep a rabilis est , sicut se-preatur nauta a nam nullius enim corpotii est a fius lib. 2.te X. I i. gubernatio tamena me non est.extra navim, sicut tectu aut sphaericum tangerς planum in puncto,col tingit quidem cogitatione dc mente ,re autem nuquam sic intellectus possibilis operatis,etsi ratione & cosideratione separata
sit, nunq im tamen reipsa sine phalasmate cotingit intelligere atqui intellectus aitis operatio vere & a ctu separatur, non tantum nostra consideratione secundum eius Armalem rationem,sed etiam essendo secundum esse reale in rerum natura.Constaticinae igitur eκ intellectus asentis opera tione atq; firmissime concluditu et anime rationalis immortalitas: est enim intelleetus agens semper paratus ad omnia facere,velut quidam internus mentis nostrae sol,cuius irradiavo media est inter immanentem&transeuntem : non enim est omnino im manens,quia non manet Ili ipsoanct intelis
lectu agente diximus supra ipsum agente intellectu neq; pati, neq; recipere aliquid
neq; omnino transens,quia no exit in externam materiam , sed superior est dc altior utraq; .communicat sane cum immanente, quia in ipsa anima manet,& horum est ore fatio: cum transeunte autem couenit, quod phantasmata illustrat,& sua irradiatione intellectum possibilem eXornat,absolute tamen immanens est.Occurrit istoteles tacitae obiectioni,quare cum intellectus ages semper sit in actu Sc immortalis, post mortem non reminiscamur Respodetq; facile, quoniam post mortem non manet ide modus intelligendi ut lib. i. teκ-6s. Sc65. di Nerat recordari enim no est sine sensu, qui secundum imagmatiuam seruit ad intelligentiam, secundum cogitatiuam ad componendum mirabilia,secundum memoria
ad intelligendum haec ipsa iecudum quod quodam tenus habitudini temporis obligatum ideo animae separatae non recordantur eorum,quae hic viventes nouimus: quoniaintellectus passivus,id est,imaginatiua eX- tinguitur, fine qua anima separata nil intelligit,non absolute, sed secundum quid ad eum modum, quo hic coniuncta intelligebat.Itaq; aperte non desinit animam manere, aut non manere separatam no enim
erat de hoc dubitatio que si species hic
acquisitae maneant , necne quia non est ad prvositum certum tamen est , ipsas noqcorrumpi d corruptionem subiecti, cuminima sit immortalis: neq, ab aliquo con- Varro, quia millum tale habent accidentia spiritualia : nec ob dependentiam a phantasmatibus: quoniam postqdam. semel producuntur species intelligibiles, a solo intellectu agente dc possibili coseruari possuntet ideo supra teN. 5. dicebatur, intellectu poses Silam esse locum oc thesaurum specierat supponit er o aestinam manere post mor tem,&conseruari posse spectu,quod dirocte dc secudum doctrinae consequentia deis terminat esse. Idcirco licet lintellectus ages maneat post mortem,& semper inactus
non tamen recordamur ut in hac via et quia
iste modus intelligendi per ordine aa phatasmata corrumpitur:& ita cogitatiuam vocat intellectum, quatenus intellectui minis strat dirationem participat, ut lib. I. Et hic. cap. vltimo S lib. 6. Ethie. cap. i. quod sensus obedit rationi: quatiuis ergo sit perpetuus intellectus agens, obliuiscitur eorum,
384쪽
quae bic guntur,quatenus ea non intelliingit conuersione ad phantasmata, sicut di- , a dicit. Fortasse, nisi mea me fallit coniectu-- ra, vult ostendere etiam, quod intellectus agens est nobis coniunctus, ct non extram secus copulatus per ordine ad phantasma ta ut quotundam Opinio habet, cuius postea a utor habetur Aristotelis Commentator natu intellectus ages,etiam dum est soparatus,nobis coniungitur ,& tamen non pee uabitudinem ad aliqua phantasmata. . Sed verior mihi sensus este videtur, ut co
c PC idei, telumq; formis imbutu in cor pus descelidere: quare volebat nostrum seire quoddam esse reminisci. Cui errori o uia in exit Arist. quia cum dictum sit intelis lectum possibile esse sicut tabula rasam, cquanuis intellectus agens perpetuo dc perenniter agere ponatur,non sequitur,quod nostru in scire reminisci sit: siquidem renuis hisci non sequitur ad intellectu in agentem,
qui perpetuo est in actu, sed ad posii bile, qui quandoq; est in , quandoq; est inpotentia Sc licat intellatrias agens omninoeκpera in pasilonis, ita possibilis eiusdem est particeps, qui sine phantasia quam v cat passivum vel orruptiuum intellectu nil prorsus' intelligit. tori non pinat Aristotelidis, intellectum agen rem in fatui a nitatibus& alijs impeditis intelligere pos- .se propter impedimentum dc ligatione i tellectus possibilis. Idcirco neq; ego puto A, Aristotelem post mortem loqui nullum et τ'. tale verba est in textu sed loquitur in hae vita de de nobis;&na de intellectu nec deridi . t anima ,sia de hominibus, cum dicat.' ais
rem me iam inci nasida intellectu post
mortem loqueretur, quorsum de cogitatisua , quae tunc non est, mentionem suci isseu
nonne vides quam extra proposita sit ista Epi,dius expositios Et sic Aristoteles neque variater torius rim; mutat doctrinae cursum i sed a princia capiti co pio ad finem capitisvna eademq; firma &prebem. contanti sententia diconstitutione intellectus agentis diligenetissime defini denu niam tam in rebus non inexis ant nisi te sibilia,intelligibilium autem trullum sit,n cessariam es se animaefacultatem quampia, quae obiectum metis uniuertate separet&constituat,qu.e ob id quod actu est separabilis eritiminista S impassibilis:quare peripsim intellectus possibilis in actu consti
tu elur,quia prior est meo quod est agens
dc in actu, ideo verius separata & immor talior . hinc autem post mortem non recordamur verius legendum absolute non re cordamur,ut dixi quonia sine phantasmatibus anima ad eundem modum non intelligit. Haec est literae conneXio,quam cupio lectori maxime A baruvidetur enim mihi clata & aperta Aristotelis mens t quam ob causam summam capitis subi jciam , antequam ad quaestionum eri amen accedam,
Tres conclusionex continet,Prima esse intellectum agentem,quid sit,& cuius gratia. Secunda,qualis sit, per aliquot eim proprietates. Tertia, quod agens intellectus a possibili non solum ut in potentia, sed ut in actu distinguitur.Deniq; tacitae occurris obiecti OIu.
Cum in omni natura, ubi aliquid est Hu i. citiferi, spondeat tu is a aliquid, quod si omnia fame ex aerem positum intelleolup ibite ad omnia retraeibita percipiention timodiis est arens
intellectus, qui omnia illa agat , quiadi resti i-bilia,ut ars ad materiam, men ad colon eba
arens, suis actus est,itin potenta praestitutior. Intelle marens σον sibidem quodpo sibilis 3.conclin
- Recta doctrinae methodus non patitur, ut in loco tam proprio & accomodato noexpedamus veritatem hanc peripateticam de intellectu agenter praepostere enim in alium differretur locum Grauissima igitur est haec dissicultas, & quae plurimox torsit. Principio,quia si non ponitur sensus ages, videtur sit non ponatur ime lectus agens
385쪽
cis mili patet, quia sicut tensus se habet adsensibilia, ita ii uellectus ad intelligibilia. 2. ratio. Deinde, quoniam iam quod ellit intellectus agens , non probat Aristoteles, quod sit potentia ab intellectu possibili realiter distincta: sat enim erit quod formaliter aut sola ratione distinguatur, cum obiecta non 3 no. v ueadeo seiuncta sint. Ad haec,quia dubium est, an ipsius iri tellectus age inis sit aliqua operatio, necne Sc an per illam interuliga an non & quomodo phantasina ipsum,quod materiale est, faciat immateriade S intelligibile quia non ali strabendo, siquidem pliatasmata propter actionem intellectus agentis non mutantur,sed ,hian et confirma in eodem et te. Confirmatur, quia lumen intio I. tellectus agentis se habet ad phantasmata, sicut lumen ad colores: require Iur crgo Vel Tmpter medium , aut propter pharuasma, Zod habet vicem. obiectuaut propter ip-n intellectum possibilem: non primum, quia medium nullum est, cum ibi non sit stus neq; distantia ,sed tantiam est ordo potentiaruim. neq; secundunt,quia si in phan. tasmate no recipitur lumen intellectus agetis non poterit per i plana phantasma praeparant si autem recipiatur, vel lumen illud est materiale, &sic non depurabit phan-
tasmata, sed materialia qualia inuenit relinquetis autem immateriale, non poterit re
cipi immateria he lumen in phalasmate materia in nec tertiyin dandum est,quo bra im- materialitas possitat Ontellectu istissicit ad recipiendam spes eui: ergo non iesi ne . . cessaria alia illustra si aut formarumsepa-
constri z. Co firmatur etiam, qyria sequeretur, aniIna smul esse in poteti ad Omiua feci:,S 1riama ad omnia sacere:non ergo est xi ei im
tellectus agens requiratur: quo mam Νirius
possibilis intellectus abstra ta est is imma 2 terialis: poterit igitur recipere sine amone intellectus age imiM. quia sicut visus albedinem lactis sne dulcedine eius dein idet, ita
intellebus percipiet quid ditatem line co-
.ratio. ditionibus materialibus.Tum etiam , quia Aristoteles dicit te v. 18. intellectum per .tem esse habitum,& non costa se nacti itus suVtrumvis de de is, magnum sequitur m
com modum' quoniam no est activus,quia eius a suo non est immanens,sed instar a
tis di lumitus, ut docet Aristoteles: neq; factivus, cum non transeat an externam ma-co'. teriam. Cosirmatur quia omnis habi tu4 kn
clinat & propendit,ut sibi simile producate
sed intellectus agens imprimit suam actio--nem inpossibilem tribuendo specie S sese naam: quare non tantum esiet habitus, sed etiam ab ipso intellectu agente effluere iis species in posii bilem : unde superuacaneA . A superflua essent phantasmata. Tandem s ut multa alia omittam oponeret quaerere ab Aristotele,quid sit intellectum agςnie in Phantasmata illium inare,cum alia luminis ipsa phantasmata capacia non sui est emini uiuens pirituale, Sphantasma materiale :quare non rninus possibilis uitellectus co- iuerteretur ad speculationem anto illunima uonem intellectus agentis, quin post ip- isam irradiationudum semper phanta inrata inuariata maneant. H c sufficiauat argume--ta,ad quae omnia dubia de hac materia saxate reductiturilia oppostum tamen en d .ctrina A ristotelis in pret senti capite,qua in-Jtellectimi agentem necessariuni ςsse docet.. Et im conclusio linius qua motus respo- sua assirmativa est, ua qua omnes, quot
'toox Durado in 1 .d. 3.q. s. dc Ioane Pico Mirandulano,qui Platonem sequuti sunt,
diruersa tamen ratione moti . Communi H
en conceptio es, agentem esse intellectiu 'S necessariu ultra intellectum aliunt , que Vocampo si bitem. Is ioci tamqus sirim praest,quod Aristoteli 1 dicit S docet intellς, tum agentem uo esse separatum alique mintelliatum sed propriam animae differen' aram facultateni ut in enarra Πους capi
mi isae ergo in eodem ordine deestinabers cultas. intellectum possibilem, S arantem inco dem genere alioqui non esset homo domi aliis si arum operaraonum , neq; lin sua p testa tela beret, ut volutariu cogitat IiqRar dii in setipso propin x rati Osiri prQpri princimum non haberet:res es certa . 1 ut κου p. siluone,capitis latius de O .i Ilium tanumscito, sancum Thomam innumeras 'apia ac re opiniones ad tria capita se Niseis,duci scilicet erire tua: vim in Platorus ner προ -- gantis intellectum agςntem, quia sunt uni mopinio uersalia separata, quae mouere possunt in num rudi tellectum possibilem. Alterum suit Detino cencrati qui intellectum a sensu non separauit. Sed tertium est Z ristotelis me di δ via incerdentis,
386쪽
dentis i nec enim intelligibilia separata ab indiuiduis cognoscit, ut Plato, Sc intellectum differre a sensu fatetur contra Democritum: rob id cum phantasinata materialia non potant intellectum potabilem immutareinecessaria est in anima facultas, per quam reddatur habilia,ut materia sint
intellectionis: vide S.Tho. I.p.q. 8 .art. 6. Quare hac breui opinionu collectione s ei lius totam hac materiam comprehendes, si intelligas principia, unde declinare coeperunt autores,esta quibus Aristoteles coepit intellectum aetentem indagare, nimiru ex ue sua lecto, munere atq; ossicto: nam cum mes uniuersaliu fit, quo tu nullium est extrapst tibia a iamiat sesus siue interior, siue eXterior nocζti Cut percipiat nisi singulare materiale, colligi tur,quod phantalia , quae suprema est pars
sentitiua intellectui proxime colligata, mimmaterialis sit dc singularis per se intellectu immutare non poterit mecei Iaria igitur eritalia vis & animae facultas,que potat quid ditatem intelligibilem iii psiam asinate la tentem deeromere, cuius possit elle intel lectio:hanc autem unus intellectus agit,al ter recipit i ergo uterq; intellectus erip necessarius,& unus ab altero distinctus,ut patet ex diuersitate actus Jc potentiae, Ic e X ratione agedi pati edi. Per huc modulia tellectus agens ponitur necessarius, ut sui luminis irradiatione rerum quidditates area rere faciat, uniuersaleq; constituat intelli gibile,&ut intelligatur acc5modatum, qui
nunquam ab actu celsat: non quod semper intelligamus,sed quod quantum est eκ parte agetis intellectus semper intel si gereni'. si phantalinata prompta ellent, & reliqua celsarent impedimenta propter ligament sensus t. e. q. .ar. 8. suapte tamen a turas Per suppeditat, unde intelligamus. πt, meri rem hanc repetamus, aut iiii eordi
ne reseramus,phicet breuiuς , distinctiad.
facilius quaestionem hac resoluere,proposita argumenta soluendo i contrariorum enim solutiones veritatis crunt confirma amia tiones Ad primum late di Nimus lib. r. cis. mora, quare sensus agens non sit ponendus, ct cri. . sensibile est proportionatu sensui, di i n suo Mis da unere persectius,quia est in actu: potentiatur resu, vero ab illo perficitur 5: actuatur. Senteniatia est Aristotelis lib. te. Meta. teX. sI-vbI
probat intelligibile praestam ius esse intel
lectu: nam nobilitas intellectus ex nobili
tate pedet intelligibilis:ribo probat,vo
Deus est suum intelligibile, alioqui perficeretur ab aliquo extrinseco. Quare opti me comparantur sensus S intellectiis in hoc, quod utem; est potentia passiua &Vtraq; perficitur, dum patitur ab Obiector obieetiam ergo viriusq; praestatius est tela
potentia, Quoniam ess attiuum: agens aute
ut hic tex. I; .sasetur honorabilius est cepraestantius patientiussi autem sensibile sine sensu agente sufficit mouere sensum , non autem intelligibile , sed indiget uitellectu agete ,hoc prouenit eX eo,quod sensibilia, quae seratiuntur, singu laria sunt, Ec in rebus existentiarat intelligibilia virauersalia sunt. quae in rebus non uteNisi ut a singularibus separata,nisi sola intellectus operatione: Schoc est munus intellectus agentis consti tuere uniuersale intelligibile, quod in re ranatura sine intellectu non erat:cetera lib.2. loco citato,ubi de sentit agente. Ad sec-- Ad r. dum sat dictum est in enarratione capitis et argu. res enim certissima est,ct costantita me deducitur eri doctrina S. Tho. I.p.quaest. r. Inlatim artic. I. & ere ratione actus & potentiae,& agens oesquia impossibile est idem secundum idem p dbilis agere &pati:quod enim iii corpore fit peo realiter dimembrorum diuersitatem, in ala per facul sinσι --
tates diuersas, quae habent correspondentia ruri ad materiam & sorinam,cum una agat, al- . .' . . t. itera patiatur,vna sit actus, altera potentia.
Quare ex diuerstate actionis S modi diis uersitas obiecti colligitur, cum una ad agε- dum , altera ad patiendum ordinetur, Vt S. Tho. ibidem art. a. Sc Arist. et . huius teX. 3 3. per obiectum distinguit potetias tactius autem & passiuae potentiae non est ide ob- . uiectum, vis. Metaph.te X. 2.potentia pauc- . .
di est ab alio inquantum aliud,& potentia agendi in aliud in quantum aliud: non est ergo idem obiectum secudum idem, ut ibi S. Thom .exponit. Quare intellectus agens& possibilis potentiae sunt animae, tum ab ipsa anima,tum etiam inter sese realiter Zi-' stinctae: neques fiicit sola distinctio ratio. nis,ut placeSat Themistio. Ad tertiu, quod Ad tertiis cum suis confirmationibus praecipuas huis arm. ius rei difficultates inquirit, paulo limis &distinctius respondere oportet. Et ad prin- Propriacipale dico primo, quod intellectus agens Neratio propriam habet operationem circa phan int. A'tasmata & intellectum pia bilem, persiis agentis.
milem et,quam lumen e Noemium circa colores Scuilum exerceriirridia testini phan
tasmata,& facit quid ditatem apparere, intelia
387쪽
3 LIB. III. DE ANIMA PAPUT: IJ
intelligibile costituit,ut actu immutare V leat intellectum possibilem , quem etiam possibilem intellectum suo fulgoris spiei Inteue V dore perfundit. Secudo in particulari dico,
'a hanc operationem intellectus agentis non ιutelli tr. esse intellectione. ita ut per eam apse patia
tur & intelli ere dicatur , nisi . eo modo, quem a Sime lex. is .iata nabes: A c duo, quae petebat argumetum,clara sunt & iam MN a m soluta. Tertiam petit dissicultatem , qui iuph circa phalasmata agat hec intellectus ag . te ν ρη tis irradiatios Hoc opus hic labor est,neq;. Oraculta est una omnium sententiar mire enim Va riant di discrepant autorestquae quia lon-σ gum S inutile esset recensere,quo potiro 6 tu, dilucidius referam quae magis mihi rationi cui consentanea es le videtur.Principib ut cer obuo in ab incerus seiungamus , & incipiamus a comunioribus,quae ab omnibus recipiun-U2 vincertum Sindubitatu est apud omnes,. Intellectum agetem,cum lumen quoddam stat Iuminare sic absolute, siue recipiatur, V . . , sue non recipiatur in phantasinate haec enim res dubia est,de qua modo abstineo,
M., h: statim seorsum dicam & cum phantasma.' i ct rei sit singularis verbi gratia, Petri & in quo sua est quidditas & ratio speciei licet Sensitati nullus sensus, sue interiori, siue exteriorybsit ma substatiam cognoscat, sed solum accidens,
quod per tamen accidentia, quae ma Nimam partem
Iesu est eonserunt ad cognoscendum quod id est
accidem, lib. I. teX. I I .consignant iubstantia,& eam inuoluit circunscribunt & faciunt quodam odo sen-
quodquid sibilem, etsi per accides lib.et .cap. 6. te X. 6 Ut substi itaq; sub illis inuolucris accidentium sub tiae infra stantia inclusa est,ut homo lab proprijs veg. 3. ad stimentis at lumen phantasiae,quoniam est
c. 3. debilius,tantum ostendet Petri phantasma singulare S materiale secundum externam apparentiam: accedens autem lumen inteIIectus agentis,quoniam superius est& -- materiali ira, facit, ut in illo ipso phalasmate Petri reluceat quidditas hominis interius
residens: quia phantasma illud,& Petri, Sehominis est Sut enim haec duc Iumina phiriliara iasiae & intel lectus sicut Lunae dc Solis tib luminum men,ubi Sol propter maiore luminis praea limia stantiam plura ostendit, quae non apparento eblIM sub lumine Lunae.Quid igitur miru, quod tis. accedente lumine intellectus agentis resplEdeat quid ditas uniuersalis, quae sub lumine phantasiae,veluti in obscuro, latebat & se uniuersale, quod sub singulari continetur, Percipituriin Petro enim homo est di ratio
eius , ct phantasma Petri quod. in figura
ct citeris accidet abus colligit sigmata,quisbus singulare phalasma Petri s gnasicatur phantasma etiam hominis est , sed non apparet sensui, ter eius luminis debilitatere materialitate, ct illustrante agente intellectu, a possabili percipitur,h5 a sensu: quia intelle tui S non senius proportione accumo datur:&hoc est intellectum agentem abstrahere uniuersale a particulati,no per bcrei
realem decisionem,aut materialem depurationem, aut aliquam detractionem,sed tantum per quandam ostens cinem ct appari ritionem eius, Duod latitabat Ssubui diei. - I xbatur,qui uniuersale attingitur ab intelle- ctu,non considerato neq; intellecto litigulari ideo non mutatur, nec variatur pha
tasina,vt putabat Durandus, sed quia sub diuerso lumine diuersa S diuersmode
ostenduntur: ut enim est consentaneum raritioni, Q Sol plura ostendat quom Luna,sic agens intellectus plura & prs stantiora osse du quam phantasia : & hoc est,quod dici tur ab Istrahere intellectus a gens, v num sci-rticet ostendere,alterum vero Ges,quod stisne mendacio i .p.q. 8s .art. i.ad I. scutcum videmus colorem non viso sapore,sci
intellectu percipimus quiddilatim S uni uersale,non perceptis per intellectum mariteriali & singulati: hoc enim modo Hauariam tum phantasma redditur & constiuntur in telligibilet quibus soluta est tertia ratio D. ne alicuius offensione. Veniamus Iguur ad COfirmationes, in quibus dissensio est, quas m έρνη etiam oportet plane & distincte declarare. μέtim In prima enim confrination. pr Rediiuri .eta coparatione inter intellectum agenti di ilumen externuide quo diacimus lib. 2. c. . requiri formaliter propter mediu actuadmi T, ob eblue propter colores perfici edo,,qiim g tiat bus vim conῖeri,ut poli Int vitulia molierem atq; adeo etiam propter ipsam potentiam v isiis,quae non est capaX specierum, ii si illuminetur,cum color non sit nisi diaphani motivus: magis tamen requiritur propter obiectum,quod est velut fons ct origo co- tuoms, iuxta ea quae dicebamus hic in solutione ad primum,quod in potetiis pas- siuis obiectum habet rationem activi&generantis .itaq; lumen propter tria ista requiritur,diuerso tamen modo.Pari proportio- o cane de lumine intellemis agentis philolo- tyia sum pliandum nobis erit, concedendo xequiri nis intel-Propter tria illa,quae in argumento petun- lenialis
388쪽
expmpor ruri nam sicut lumen externum requiritur trone.&- propter colores obiective, sic lumen intel--uum- iectus agentis requisitum est propter ipsa enu ex- phalasmata,vt obiectu intelligibile, quod pendum , in ipsis latet appareat est enim phantasmac primo materia obiecti) de sicut lumen externum
untur in colore formaliter non recipitur,sed tan- propter tum comungitur effective conserendo esti-Da ita - caciam Sc vigorem, ut moueat,sic lumen in m. tellectus agentis in phantasmate non reci pitur formaliter,nisi quatenus vim tribuit, ut per maius illud & praestantius lumen quidditas,quae latebat, depromatur, vi in
tellectili possibili apparere possit sub lumine superiori,quam sit lumen sensus,sub quo non apparet quodquid est: & hoc es qualiter abstrahere siue separare, aut intelligibile
inreseci' constituere cognoicibile in re indiuiduali agens ab- dc materiali,mdiuiduo dc singulari non cois nabiti gnito t. p. l.8s .art. l. lioceii, cognoscere quid ditatem in indiuiduo,non prout in in diuiduo ere illit,sicut dicebamus cognosce re colorem pomi non cognito sapore, ab stractio est sine reali spoliatione aut denudatione: cosistit laitur ista abstractio in sola
relucentia unius,oc non alterius. Quare lumen intellectus agentis requiritur propter
phantasma .ut sub illo latitans quid ditas,&occultatum intelligibile objectu refuleeati quoniam phantasina materia est intelligi bilis & intellectionis: propter quod anima in hac vita adeo colligata est phantasmatibus , ut sine ipsis nillil unquam intelligere. possit:est enim anima nostra media inter seis
paratas,ut sunt angeli, Sc inter coniunctas,
ut est ala senstiua, Se ita aliquid de utroq; participat : qui i de uniuersale cognoscit, quod ei an materia indiuiduali a qua tamelumine intellectus agentis abstrahitur: ne eesIarium ergo est propter phalasma de eκ parte obiecti,ut scut lumen colores visibiles in potetia actu visibiles reddit, sic illud lumen intellectus agetis intelligibilia inpotento, que in ipsis delitescunt,facit intelligibilia a civ.Quare sic poterunt phalasmata praeparari , ut habilia fiant instrumenta, aut materia intelle honis .ilne hoe quod lumen intellectus, quod immateriale est,ma i terialiter aut irinnaterialiter recipiatur in
ipso et tantum enim coniunguntur & fiunt' ' unum , ictui lumen externum cum colore in genere cauta efficientis. Hanc aute phantasmatis eisicientiam postea exponemus, si solum siti instrumentalis,anctiam principa lis, an tantum se habeat ut materiainu t quo alio modo cum intellectu agente Vmatur. Aliud ,quod petitur in confirmatione pri- Secussi luma de exigentia luminis propter medium men intelin lumine externo , res est certa requiri ad leti' asteae uandum formaliter medium c de quo tu ropo lib. cap. 7. tamen cum in anima nullum uorabili sit medium aut distantia, ct intellectus ago ter requi tis lumen immateriale sit,non videtur,quo ritu pro modo propter medium erit gaturrised vide- pter me tur milli,quod licet nulla sit distantia loci, diape aut aliqua intercapedo corporis:& quia in de ae lu- spiritualibus idem facit ordo,quod In cor- me exter poralibus operatur situs,sit,ut lumen inici num. lectus agentis requiratur etiam propter medium, non quidem corporalis distantiae, sed propter mediu ordinis & habitudinis inisi enim lumen intellectus agentis inter phantasma de intellectu possibile mediaret, nu- quam intellectio perficeretur. Propter hoc igitur mediationis genus secundum ordiis nem de habitudinem requiritur lumen inatellectus agentas,quod eil forma perficies phantasmata , quae habilia dc capacia redadit,ut vigorem habeant,ut potant intelleo tum possibilem secunὸum quidditatem, que in ipsis est, immutare: Sc hoc est mediuquoddam proportionale, propter quod re quiritur intellectus agentis lume i est enim ibi virtualis quaedam mediatio, non situ aistis,aut corpora lis.Quod autem tertio in ea. Tertio tu dem confirmatione petitur, si requiratur nimi it propter potentiam, certum est de lumine V MeNterno,quod, nisi visus diaphanus sit,non et in rc poterit moueri a colore, qui ab Aristotele Την tu desinitur in et . lib. teκ.6 .motivus diaphani propi r m&perspicui: sine lumine ergo visus non pa reue -mitetur a colore. Pari igitur rerum consequε ρομής, tia dicamus oportet, lumen intellectus agε is requiri eri parte polentiae, ut sit capaκ quid ditatis immateriali, nam cum intelleli' ages forma sit a tiua de perfectiva intelligibilitatis, fons ct origo intellectionis,s ut licut ii ne ipsius lumine pilantasma non potest mouere intellectum possibilem , ita
nisi ipse intellectus eossibilis lab agente illustretur de fulgore ido persundatur,speciε
intelligibilem recipere no postri quoniam tamen intellectus agentis non tantum eN parte obiecti facit in actu esse ea intelli sibilia,quae erant in potentia , aiqi eri parte medii proportionem Sc ordinem recipi ut, vi intellectui possibili accommodetur, sed etiam ipsum intellectum possibila actuat.
389쪽
vi illa potentialis immaterialitas possibilis intellectus praeparetur & disponatur ad recipiendam speciem, sc virtutem accipiat ad intelli graidum: S sic omnra virtus ad intelli tendu originaliter sit ab intellectu aete ivii tex. 19.dicitur praestatior,& teN.et O. semper agere S in actu esse. Ducor in hane sententiam eri similitudine visus, qui, nisi
recepto lumine, perspicuus sit,coloris ini ginem non recipiet,cum color non sit m
tiuus nisi perspicui. Rursus quia intellectus
Iossibilis tabula rasa est & pura potentia
vi cap. I. huius dictu est indiget ergo actuct influxu intellectus agentis: sine motione enim ipsius tanquam primi mouentis nunquam recipiet speciem intelligibilem: necessum ergo est, ante speciei intelligibilis receptionem, anteire influxu & motionem intellectus agentis. Et si licet magna paruis c5ponere,simile habemus I .p. q. Iz. art. s. quod ad videndum Deum requiritur
Iumen gloriae , quod disponat Sceleuet intellectum , ut ibidem latius habes: ergo ut intellectus possibilis eriuatur a sua poten tia litate Sc in actu proseratur, necessum est, vi ab intellectu agente assumatur & moueatur tanquam a fonte & principio omnis intellectionis: nisi velis aliquam actionem ibi esse sine primo mouente. Praeterea cogor id dicere:quia si lumen intellectus agetis,quod ab ipso egreditur, sicut lumen a Sole, es non recipitur in ipso tanquam in subiecto,neque in phantasmate,ut dictum est quia immateriale lumen non potest rocipi in phantasmate materialit recipereturemm materialiter ad modum ipsius phaim lasmatis: & cum nullum si i medium, in quo recipiatur, superest, necessari ὀ lumen intellectus agentis, quoJaccidens est ipsius, aut sipq aliquo subiecto manere quod verat natura aut in intellectu possibili ran Quam in subiecto esse,quod est nouru propositu in .a alicsem adducor ad id: quoni in si in te lectus agentis illuminatio, tantum esset neces Iaria propter Dautasinat in anian separata Bustra essed de sine aliqua su- one coni AristotςMin hoc cap. teririo. dicentem uatellectus agentis operationem perenem esse: sc quod si ipsa manente post mortem uon recordamur, ideo est, quod phantasia pedi, non quod intellectus age tis actio corrumpatur: ob id ex hac upera
non e intHinctus a Potis quia semper cirrius cor nit, Sc in omni satia animae t peritur efficacius animae immortalitas co cludebatur. Quam ob causam Saliom. a. contra genti cap. s. docet, lumen intellectus agentis necessarium ellie in anima se parata, ut substantiae separatae ab ipsa intel ligantur. Etenim intellectus agens non solum intelligibilia in potentia iacit intelliasibilia in a tu , sed etia dat intellectui pose
sibili virtutem ad intelligendum per moducuiusda luminis: S ita virtus ammae ad intelligenduitam .eX intellectu agente, quam
possibili res ultat vide S. I hom .de anima funiic art. rs. per lumen ergo intellectus agentis intellectus possibilis remouetur a potetia,& scut oculus,ex obscuro ad perspicuum trahitur: quare illa immaterialitas intellectus possibilis sola non sufficit, quia est potentialis: indiget ergo dispositione &praeparatione, sicut materia prima capa Nest omnis formae, non tamen sine praeuia dispositione ipsam recipiet. Sic solues primam confirmationem cum omnibus suis particulis: tibi autem facile erit dicere pro forma argumenti: etenim sicut communis sensus externis omnibus vim tribuit sentiendi, ita agens intellectus possibili intellectui vim tribuit recipiendi ob id intellectus a ens qua si splendor de sol anim est, possibilis autem ut materia illustrata. Ad 1ecundam confirmationem quoad primam eius partε nihil inconuenit animam esse in potetia per intellectum possibilem,in actu autem per agetem intellectin quod enim in corpore per diuersa membra fit,ut dextruad moueremistrum ad moveri, si in eadeanima per diuersas illas virtutes agentis dc patientis intellectus: non est erso anima in actu & in potentia secundum idς m. Quoad secundam autem,quae petit,quare immaterialitas intellectus pol sibilis non susticiat, in calce praecedentis confirmationis sufficiei ter dictum est , quod intellectus possibilis multis de causis indiget lumine uitellem agentis , ut ibidem expositum est. Exem' plum autem de dulcedine di albedine non eli ad rem , cum respectu visus se habeant Asparate: ali edini enim 4mpςrtinens est dulcedo, ut visam immutare postlirat phatasma necessarium est, ut immutetur antellectus:quia nuquam per illustrationem intellechias agentis relucere potest piidditas ct obiectum intelligibile, nisi sit in aliquo materiali de singulari, quo sensus afficiatur : quid diras ergo illa nunqualm mouet
in adia et in pote Hasecutam diueis
390쪽
intellectum si coniuncta sensui de rei si . . lati quod in quaestione de obiecto intes lectus exactius manifes abluar ri rura quod rem hanc quisq; in se experiturinui . quam renuat oririnus aliquid sine phanci T rasmate irit iligere, ut infria teN. . d 39,riaq; phantas i nunquam transfertur de ordine sensibilumran Ordinem lintelligibilium,nisi intellectu agente illustrat eis; sub illius luiniue intellectui possibili reluceat quid ditas Hiruersalis,dc quodquid est, ip- aq; substantiassicut sub Ivinine phantasiae i apparet pharitasina materiale, de sngulare sub colleatone accidentalium proprietatum sese offerebat: sed de. hoe plura flati im Ad quared faciledicitur,quisit habitus noua ,sis sumitur pro qualitate acquis ex actibus, J ' rut scientia:neq pro con nita, vi est habi- . rata. His principioru neque pro uinosa , vi cstis., sdcsuNq; pro naturali,quae priuationi op modo si, portitur,Vt Wisus dicitur habitus,e tas vinν, - ' .ro priuatior sed largius quatenus omnis sorma dicitur habitus, ut actuat subiectum,
quod per formam illam prompte de faciliter aliquid Operari potest hoc antido lumeti itur habitus colorum, quia rytione lunumissiunt actu visibiles & motiuidia phanipotentes visum. immutare .& intellectusvgens habito Masmatuinuatione erum ipsius phantasmata in suam exeunt opera tionem. Vocatur ecia habitus, quiae est forma & actus, ut sic a possibili secernatur,qui est in hoc genere pura potentia Rurium Labitus nucupatur,quia licui habitibus volantarie utimurciam volumus, ita intelliis
Pte in. nobis est , ct in nostra potestate si- tum facete omnia intelligibilia cum volu dii mus deductis impedime s. Ob id Arist teles dixit teX. IS. quod intellectus agens. non est absoliue habitus, sed habitus quida ferinde ae lumen : simpliciter tamen habita vaM et non est,sed facultas ct animae potentia:
riuam ob causam neq; connumeratur in-- h π ter habit' activos, neq; inter factivos. Qu9απιε modo cum arte coueniat, disi teX, I . di tex. i q. quod operatio intellestus agen--, tis nori est intelligere palme,niliis enim se recipitrub quam rationem eius actio non dicitur immanens, cum transe ad in phas casmata de intellectum possibilem: tamenonia non est in externam. Hateriam sed matri ipsi animaiabsolute vocari debet unmanens, Habidem tem I dacebamus: viis e ut enim esse altauima intellectus agetis
operatio,quae & transeuntis ocii nam nen- Areatri veritatem simul in se eminenter senti tineat. Ad consitiuationem iam rς sponsum pum argumento quarto,quatenus contan Hi dii probare intellectum lagentem hRbiimu .1 bm4
G Sed quatenus secundo addit,quod ς
ei escintelligibiles dissuerent in intel ectu agetiti sine phantasmate,neganduini est secundum doctrinam positam in secunda co . firmatione praecedentis argumenti. Siue Ut nim phantasma tan uin se habeat uti ina- ηιοπe terra,sive adhuc causa sit instrumebialis in coηc Vi illectionis, ut alii volunt: siue principioin P ' ivt AI tantum sit motiuit, ut aliis placet:sinu non m
Iantum motivum sed etiam est imui perosectivum atq; i intellectioiux eqmpleti tu in1n virtute intellectus agenti, tot eius uni
insidi dicεdi,de quibus satim dic in quod, ' masenuo tamen cocors est & una omniu sen- i uritentia, quod sine phantasmate Dabirin sis Iugimus: quars non ei fluunt a sola iKtrilectu agente species sine phant natet, mphantasma sine lumine intellectu, agςDUS, . A,
quod ipsa phantasmata illustrat: non sivit ., hero superflua phantasmata, sed valdς, e- cellaria. Est enim lumen uitellςQui age, Ditis Veluti uniuersalis causa det uuiora, G tu et deo ei non assimilatur esse iii A. sereres ρθ- ' intelli gibilis, sed phantasmata assimilatur minc effectus: quia est agens uni vocum .suam im n N. -primens speciem: habet se intellectu ages ad phantasmata , sicut lumen ad eolores, quod colores non variat, sed illustratascin re proposita. Econuerso enun quid ditas in phantasmate relucens in ordine ad uitelle .ctum possibilem se habet sicut colores ad visum:quare sicut lumen facit colores vis hiles, colori tame assimilatur visio ta intellectus agens facit intelligibile iri actu tri in buendo immaterialitate: pharasinati vero assimilatur intellec Huia speciem& sormam sui similem tribuit: inde etiam speciscatur ab illa quidditate in pliatu asinate relucente propter irradiationem intelleci' agentis. Qiliae Detuo est,qui hane doctri nam percalleat, quod dicere audeat intelu 'o lectum agentem superfluuiaut phantasm ta superuacanea xste, cum tanta sit phan- i, .lasmatis & intellectus agentis ad intellige-c..u ' Midum sub ordinatio.& necessaria conneNio. 'eri
Caetera autem,quae grauissima sunt,& vn de &quo modo species intelligibiles producantur,iam dicemus in solutione ais vl- . L.