장음표시 사용
391쪽
Int essect' quod so perscie tenus quaerit quod laetes obie- lectus agens non illuminat phantasutata αυε M tarmaliter, id est, tumule recepto iis ipsis iras ι quoniam cum pliatasmata materialia sns luminat. lumen intellectus aFtis,quod immateriais
est,n5 potest in ipsis subiectimui Humi
enim recipitur ad modum recipientis:esset igitur lumen in phantasmate diuisibilit τ& materialiter,quod eius naturae repugnat illuminantur tamen phantasmata ab inutilectit a junte obiective sicut colores aluamine externo obiecti t. illustrantur: quata necessaria est liaec illum inauo At fiat iniri.' lectio, alite quam no contingit intelli gere, sicutinee cidere colores non illuminataen.
Eictam amplius quaeritur, quid sit inrellis ctum conuerti ad phantasma & ipsum spe. Intelle oculari 'Respondetur,quod non est quiddim couer talem in phantasmate tanquam in speculati ad spe- conspicere, perinde ac cum quis imaginem culatam videolii speculo , ubi simul cum imagina Haηωρ speculum conspicituri phantasma autemvra quid directe ab intellectu non intelligitur, pro-
pterea quJd materiale est & singulare: sed ideo convertitur ad phantasma, quia tio potest uniuersale percipi,nisi per cotinuationem ad phantasia: Ratio est, quia cum nisue alia extra singalaria non eXistant, eo-gnosci non possunt nisi cum habitudine Maliquod si gulare in quo su b si stunt, quod frigulare sensu & imaginatione percipiamus et quare nil aliud est intellectum se ad
phantasmata conuertere,quam suo imperio & voluntatis motione phantasiam cu-
mouere ad formandum phalasma aliquod illius singularis, quod cognoscere cupit: dc ita illud phantasma, ut singulare, phanta fiam afficit, ct in ipso iam per intellectum agentem illustrato quid litas relucet,& h bitudo est a Tintellectum possibiliarii , cui
quidditas resplddet vi intelligibile obiecturuidditatiuu ut in inteflectu possibili pro ucatur intelligibile formale,quod est se
cies. Hanc vim mouendi per uam irradia tione phantasmati tribuit intellectus ages:
sic tamen, ut adhuc phantasmate illustrato, quod est rei sit gulariss militudo, a phantasia percipiatur,sed quidditas reluces ab intellectu coosideratur: unumquodq; enim est in accommodato subiecto , ct apparet sub proportionato lumine. Sed haec solutio, quae vera est S communis, in se plurima inuoluit dubia, Primo idiquod in pharasmate sngus ire relucet, quomodo erit iniuersaleqvi si phantasima est materiale, . qui fieri re aerit,ut quid ditas ipsa abstracta sit de inlinat tialis8Deinde quomodo qui a secunda,
ditas tinniti teli lis & Traniosa lis in re ma
teriali de singi dari eis otest, Mox dubia Terti
est,quomodo cum intellectu agente ad inetellecnonem torici urat . ut causa sine qua
non, Scier docidetis ξ das peris causa eiici
instrumentiali),aut principalisti Tum etiam Quarta. si moueat intellectum postibilem atq; ps' secte compleat amelle cucinem, eamq; er
et i Adbaec quaresneeles intelligibiles cer
necessari sint,cum videatur illa quid duas in phantasmate reluccris stancero Z1m des
perfluae indἔtur species elli tales Rus sum iam Od species intelligi es: neceritiae sint, inuestigandum est, unia uducantur,dc quo agente,& in quo sus p tivo , dc . quomodo a pirantasmate pendeant & si ab inte te u agente e siluam ut e X transecus, i - . deantur in metellectum possibilem ingredi, . aut potius abuntellectu pos ibili ut apropria sua polutia, educi Dentu an illa quid, septis ditas in phantasmate relucens silad, quod intelligitur,an potius species ipsae intelligi biles, leu aliquod tertia ab intellectu pro ductum, quod speciem inpressam,aut ver bum mentis a pellantξGimia sui it ista d bia & dissicili ma, quibus non tantum pumgna redintegrari videtur,vetam ct vulnera recrudescere. Ut tamen Oinvia acta dubia aperte S vere soluatur,& peripatetica di 'mina constet,placet mihi modum dicendi Caietani tanquam fundamentum propin nere,unde imis c omnia non tantum breuiter, sed dilucide exponantur . Caietanus Clis 'I. p.q. 7 1τ - -in ea est sententia ,quod plia moGAstasmate obiecime illustrato resplendet in me legi ipso quid litas ct natura,quae intellectui ap me eΗο Taret,non tamen singulamas ipsius:& bcs Da assu'est abstractio, quam facit illuminatio intel- mri Umlectus agentis. Secundo hic quid ditas prius findamnatura lintelligitur essectus in lectus agen tuta se tis, quam species intelligibilis in intelle tu Meda tri poni bili producaturmam illa quiddita, ob dictasi iective se habet: ergo ordime natura: erici, sicultat de re debet.Tertio quod intelletium agen tem facere phalasma,quae sunt intelligibialia in potentia,ut sint intelligibilia in actu, non est quod ipsum phantasma aliquo modo fiat intelligibile,cum si singulare,m at
male S de genere sensibilium sed quod in
rhantasmate illustrato reluceat actu mi ebligibile:
392쪽
sit Etam aditu intellisibili,et
ligibile: sicut ergo respectu visus color Obiective praecedit speciem visibile, & color
no mouet visum,nisi illuminatus illa quid. ditas in phantasmate illustrato apparens
prior est specie intelligibili, & phantasma mouet per illam quid litatem in ipso ratione illu strationis apparentem. Haec vide tur esse opinio etiam S. Thom. 2. contragent. cap. 77. dum dicit,quod actio intellectus agentis in phantasmate prscedit receptionem intellectus possibilis. Quarto, quod intelligibile in actu est dupleX , unuest obiectiuu,ut quidditas illa in phalasmate relucens: alterum formale,ut species intelligibilis r quae duo intelligibilia disse run t,quonia posterius intelligibile forma in te, quale est species,est immateriale secundum esse r deinde abstrahit ab hic & nune secundum esse: tum est similitudo quid di ratis uniuersalis secundum se totum: at obiectivum & prius intelligibile est immateriale,non secundum esse, sed secundum reis lucentiam, & ita tantum abstrahit ab hiect nunc secundum repraesentationem, non secundum esset & sic non est tantum similitudo quidditatis,cum coniunctam habeat similitudinem singularitatis, quia singula re est & materiale in essendor quae differ ja pro hac opinione explicanda valde notanda est. Quinto necessitas ponendi huiusmodi intelligibile obiectivum est, quia quidditas prius debet eκ parte obiecti prPcedere , quam species intelligibilis producatur,sicut color visibilem speciem antecedit,& obiectum similiter omnem potentia passiua: ergo necesse est lumine intellectus agentis quidduas obiective in phantasma. te apparere incipiat S praecedat, quae sit in telligibilis in actu,id est,speciei intelligibialis productiva: quare quanuis phantasmast in organo corporali materialiter & indiuiis dualiter sub lumine sensus, sub lumine autem intellectus agentis inde intellectui r tione illustrationis uniuersaliter repr sermiat,no obstantibus coditioitibus materialiab' phalasmatis: quia abstracta est illa qui taditas,& secundum relucentia intelligibilis, quae intellectui sine coditionibus materialibus repraesentatur & obiectiuὰ apparet, atq; ope intellectus agentis intellectu pos-s bilem incipit mouere, vi in ipso speciem intelligibile oroducere valeat i quare prius erit intelligibile in actu in phantasmate, quod dicimus obiectisu intelligibile,
quam in intellectu possibili recipiatur intelligibile formale,quod est species. Sexto Duplex
obiectu actu intelligibile duplex est, unum obrectum moliud, hoc est, quid duas relucens in phan intest Ei lasmate,quod necessario Ordinatur & prae- oestro re requiritur ad intellectionem,tanquam pri miratruomu S immedia tu movens post intellectus inquire agentis irradiationem: alterum est obiecta turde υπactu intelligibile formale, ut species Im- bo. mezIs. presia, ct idem est terminatiuum , si sit id, quod intelligitur,ct non sit ponendum verbum ad terminandam intellectionem I de quo ad septimam dubitationem unum verbum subi jcia,interim i quaestio illa de verbo inclis determinatur. Modo igitur sat est
intelligere, i quidduas illam phantasmate relucens propter illa irradiationis relucentiam habet unde moueat intellectu possibile,ialtem instrumentaliter eum intel lectu agente productiva est speciei intelligibilis, non tamen actu habet unde possit actu inintelligendi terminare:ad hoc enim nondum habet spiritualitatem requisita, nec imma terialitatem sufficientem , neq; abstractionem intellectui possibili correspondetem, sed latum ut si instrumentu intellec age tu: de quo verificari potest, quod intelle eriis possibilis patitur ab illa quidditatem
actu intelligibili secundum rationem momtiuis est enim quidduas illa actu intelligibilis adhuc in phantasmate ediistens, prout materia, aut instrumentum , aut participatio quaedam est ipsius intellectus agentis. Secundum quam obiecti distinctionem vatia & Aristotelis ct S.I hom. loca in co- obserua cordiam rediges,explicando aliqua do ob- Dio recisiectum intelligibile ratione intellectus age dia diue
tis efficietis actu intelligibile,& phalasma serum i ta , qui erant intelliξibilia in potentia, in c rumtelligi bilia in actu reddetis, ut sermo sit de obiecto motiuo , id est, de hac quidditate, quae in phantasmate reluceti aliquando autem sermo est de obiecto actu intelli sibili formali aut terminatiuo,cuiusmodi sui species intelligibiles tat intellectus agens fa-- i ii, icit phantasmata esse intelligibilia in actu bi
non tantum causaliter , Quia ab intelle- ctu agente recipient virtutem immuta
di c. vi censet Ferra riens s super.Sana. Thom. loco citato sed etiam ultra caus
litatem illam, ponimus sum Caietano in ipso phantasmate esse ibi uatem il- . Iam secundum relucentiam valentem mouere & immutare possibilem intellectum ra qua
393쪽
mam dubitatione. qua enim ratione color in obscuro visum non mouet,sed vi illustratur lumine,& participat lucis instu Xu a corporibus superio ribus: eadem sane ratione phalasma, quod secundum se non est intelligibile,tamen ut participat lumen intellectus agentis, eleuatur & fit quidam intellectus agentis parti cipatio,atq; ut cum ipso coniungitur, relucet quid ditas illa in phantasmate,quae immutat intellectu pol sibilem, atq; adeo phatasma illud simul est in genere sensibiliu Sintelligibilium . nam ut materiale & sngulare est sub lumine phantasiae,sensibile est: ut aute quidditas illa abstrahitur,dcrelucet sub lumine intellectus agentis,intelligibile est: qua in re phantasma nostrae anim et cor
respondet, que ila connumeratur cum con
iunctis,& etiam participat aliquid de separatis intelligentiis. Doctrina haec consonat ipsius uniuersi conneXioni, in quo mirus
ordo est & rerum concatenatio, ut lib. de cael.te X. 22. explicabam in ipsis elemetis iuxta tritum illud Dionysii testimoni Supremum infimi attinsit supremi insi- mutn:alias non posset e Isse transitus ab uno ordine in aliud, si non esset aliqua conne xionis coniunctio, quatenus quidditas ct
natura eius rei,quae per phantasma repraesentatur,quae a phantasia cu conditionibus
materialibus percipitur, ab intellectu sine coditionibus singularib accipitur & assumitur,vinci solum dicatur phalasma ratione sui,& dicatur etiam intelligibile in acturatione sui effect' id est,speciei intelligibilis,qua ia sufficit ponere in intellectu possibili,ut discipulus ille S.Thomae et .contra gentic. r.eriistimat sed etia ratione huius quidditatis in ipso phantasmate relucenis, tis: nam phantasma secundum quod lumine superiori attingitur & a lumine intellectus agentis assumitur, eleuatur ad aliquid altius, dc ascendit ad superiorem o dinem, nempe immaterialium S uniueis salium. Confecta iam res est, & hoc uno .posito sundamento , s bene percipiatur,
nihil est quod propter subortam illam duis
biorum turbam conturbemur. Nam prima
dubitatio soluta en per δistinctionem intelligis lis obiective dc Iormaliter, &per
tres disserentias inter ipsa assignatas: aliudete habet phantasma in essεndo, unde mainteriale est, aliud secundum relucentiam ct
splendorem eκ sulgore intellectus agentis proueniente,quo modo ut immateriale relucet. Eodem modo ad secundam, P quid. ditas immaterialis S abstracta secudum relucentiam esse potest in re materiali indiuidualiter existe te: nam irradiante intellectu agente phantasmata micare velut speculu,& ut stellae scintillare, videntur. Maior est difficultas tertiae dubitationis: Sed ut multa in pauca convciamus,in prinus audi edino sunt dicentes phantasma duntaXat cocurrere per accides ut causa sine qua non, quoniam ut saepe dictum est mira est dependentia intellectus agentis a phalasmate,ut superius dicere coepimus, ct infra cap.4.latius explicabimus. Isti occasonem erran di sumunt a S.Tbom.qui I .p.q. 84. arti c. s.
in ultimis verbis articuli dicit,quod phantasma non est totalis S persecta causa intellectionis, sed magis quodammodo est materiae causa quem locum commedat Caietanus non tamen negat S.Thomas causalitatem, sed totalitatem & persectionem, aut principalitatem causandi. Vult ergo S.Tho. quod concurrat effective,ministe.rialiter tame & instrumentaliter,quatenus assumitur ab intellectu agente. In veritate
non impinges, si dicas, quod intellectus agens & phantasma se habeant ut causa uniuersalis & particularis, & utraque sit in
suo genere principalis atque immediata, intellectus agens ut causa prima immediatione virtutis, phantasma autem ut causa
secunda immediatione suppositi r ideo iii-tellectui ageti non assimilatur essectus,qui est causa prima atque aequivoca, sed phatasmati as,imilatur, quoniam est causa se-
cuda & umuoca: non quod etia intellectui non assimiletur,quia ab utraque causa oritur atque utrique assimilatur; nam pha tasmati,notitia similior in re repraesentata,mmodo autem reprs sentandi, iii tellectui: aia uniuersaliter atq; immaterialiter, undς
phantasma vim habet immutandi ab influxu agetis intellectus,cuiusq; Domaterialitate imbibit dc participat. Sed inter istos tres modos prim' est improbabilis:Tertius probabilis: Secundus autem no tantum probabilis,sed etiam.verus,ut ex Sancto Tliomade Arist. locis citatis deducitur. EX quo pa tet, quanta sit indigentia phantasmatis ad intelligendu ,cum nisi sensus sit in actu, ii tellectus non intelligit:neq; erit phalasma, ad quod specu andu se conuertat: neq, materia certa , cui assina itetur.effectus, scilicet sormale intelligibile: neque erit obie tum
394쪽
motivum,scilicet quid ditas relucens,quod nece in ciuin e li praecedat, maNime respe- calet. ciu potentiae passiuae. Sequitur secundo,
Errat . in doctrinam Caietani I. p. q. X s. art. I. a mulco cursι tri commendatam & a Ferrar. approba 'Ditis tam 2. contra genti cap. r. non esse abso-matu si lute veram, uriacet,vide licet quod phan Autore talia ex lola coniunctione cum intellectu tangun- redditur virtuosior& habilior rex eo enim
t r. quod in eadem anima pirantasia & intelle-
eius radicantur , sunt conformiores,dchantasia, quae inferior est, redditur ha-ilior: quoniam sicut calor instrumentum est vegetatiuae,& in planta non generat carnem rat ut instrumentum est vegetatiui, quod coniungitur sensitiuo,ut in animalies carne generat: sic sensitiuu,quod secundum se singularium cognitionet m non egreditur,ut coniungitur intellectivo, ascendit ad uniuersalitatem & im materia litate ali inquam , saltem secundum relucentiam, ut cictum est. Itaq; phantasia ex coniuncti ne & assistentia in ministerio intellectus habilior fit Sc abstractior, ita ut accommodata sit ad ascensum & gradum spiritualitatis et ob id phantasia hominis persectior, habilior Se vigorosior est phanta in
si a bruti, quia participat rationem, i coisiungitur: ideo communiter intellectus particularis appellatur , dc rationem dicitur participare , ut in hoc cap. teX.eto. dicit
Aristoteles thoc ergo in nobis intrinsece habet phantasma , quod clarius di viris sius est, quam bruti,in quo phantasma in
sitan tellectui non coniungitur.Haec quide vera sunt, tamen non persecta neque consumin
mala: si quidem si hoc sufficeret, non requireretur intellectyages propter phantasmata, quae secundum se eκ sola radicatione hast bilia sunt ipsa: igitur cum intellectu possibili ad intellectionem suificerent. Deinde haec phantasae dispositio materialis est:vltra illam ergo requiritur virtus activa intellectus agetis.Praeterea frustra esset intellectus agentis illuminatio ,& ipsius couerso ad phantasma superuacanea. Solu ergo isti
grauissimi viri assignant materia causae eN radicatione & coniunctione, ipsum tamen
actiuu Obliuiscuntur,quod tam solertὶ Aristoteles indagabat. Per huc autem modum Nnd, dicendi ansa daretur ad defendendam Durandi opinione,qui negat intellectu agentem in dicit solum pol sibile sufficere:ergo praeter illam phantasiae cum iniqllectu radicationem, in eadem anima necessaria est actio & motio intellectus agetis,qui quid ditatem relucere faciat. Perperam isti di
cunt, phantasmata per solam naturalem quandam resultantiam ab anima prouenIre,in qua, quia cum intellectu radicantur.
habilia & clara esse,& sufficientia ad speciε intelligibilem producendam . Et si dicas,
S. Thomam istorum sententia eNpresse ponere I. p. q. 8s .art. I .ad quartum' Ingenue fateor semen tia esse S. O.tamen Salimmas non eXcludit a monem intellectus agetis ,nec phantasmatum illuminationem et quod hi faciunt,cum colendant lumen intellectus agentis non imprimi phalasmatis quod nos etiam fatemur,quia no recipitur formaliter in phantasmate : hoc tamen notollit,quin obiective illuminentur sicut colores, qui partim a sua natura habilitatem habent mouendi visum eta natura talis su tecti, partim autem eX motione , luminisq;
illustratione t sic phantasmatum natura &habilitas lumine intellectus agentis perfi- . icitur,ut in ipsis reluceat quidditas,quet mouere possit intellectum. Quod s dicas, hos autores ita sentire di in hunc modum eX-plicandos , ut eri aliis locis ipsorum patet Nil moror,dummodo veritas constet:& si nobiscusentiant,gratias habere veritati debemus,quae nos in unu tramit. Dissicultas,quq quarto loco proponebatur,elegater satis)ecisa est per illud Caietani sun tamentum , videlicet quidditatem in phalasmate relucente habilem esse,ut possibile immutet intellectum: non tamen sequitur,ut ea
dem illa quidditas intellectione terminare sufficiat:terminus enim intellectionis per
sectior,immaterialior & spiritalior, atque adeo magis abstra P debet esse,quam pr dicta quidditas sit: quod cap .sequenti a perietur, dum ostederimus , quod in quacuq; intellectione debet procedere conceptio quaedam,quet ipsam terminet: haec autem verbum mentis appellatur,& verbo cordis significatur: ita enim loquimur omnes,sicut intelligimus: habes in cap. se ueti quς- stione de obiecto intellectus. Ex eodem principio quae sequebatur dubitatio dilui tur, videlicet quod pretier quid ditatem illam in phalasmate relucente,quq est obiectu actu intelligibile obiecti uu, necessaria est aliud actu intelligibile formale,quo ala costituatur in actu primo,& habeat princiri vin ad intelligedum: non sunt igitur sp
395쪽
cies superfluae , sine quibus anima iritelliis gere non potest Penultima difficultas lon-- 6. giorem exigebat tractatione in , nisi eX su- radictis quisque vel mediocriter in Phi-osophia eruditus intelligeret,rerum natu iaralium altiones non esse per effluxum Scemanationem ab agente , sed per ipsius eductionem in patiente. Quare species licet a phantasmate & intellectu agente sint tanquam a Potentia actina principali diiDUrumentali, hoc tamen non significat,ipsis, quere species, quae permeent quali migrent ad intellectum possibilem, sed quod ab ipso active educantur de potentia pasilua intellectus possibilis, in quo sunt tanquam in proprio siesceptiuo. Quo autem modo intellectus agens S pliantasma concurrant ad educedas illas species in intellectu possibili, dudum referebam tres modos dicendi in tertia dubitatione, SU phalasma cum intellectu ageti agit,& intellectas possibilis est velut materia reci-7. pies. Quod postremo dubitabatur, si quid-iditas illa in pliatasmate appares aut specie intelligibilis sint quod intelligitur, tui co. mode no porest usq; ad definitione obiecti intellect),de quo in cap. sequeti: vide si placet S.Thom. l.p.q.27. art. I.& q.8 s .art.2. Per haec igirur quae diximus,omnia consentiunt, Sc quod phantasmast acta intelligi bile secundum relucentiam quidditatis, Scquod in ipso sit aliquod intelligibile,quod immutare posset intellectum,licet perficere dc coplere terminando non posset: con sonat ei iam de indigentia specierum intellisibilium praeter obiectivam illam quid ditatem, cum quid ditas illa lumine intelleiactus agentis relucens prius in ordine naturi in phantasmate , moκ intellectui possibili pr septata speciem intelligibile producit,qua recepta, mes mire c5ponit S diuidit, varim; concipit, verba plurima sormando & qua si foetus concipiendor nihil autem horum sine phan lasmate contingit, tam quoad actionem agetis,quam pasiione possibilis intellectri Nec aegre seras, opti cinis me lector,quod in hac quaestione morosus mode hs & fastidiosus videar, est enim difficilis Sexcuss- nunquam,meo iudicio, pro dignitate e Xarto. minata i faxit Deus Opt. Sc M. X. vi scopia in veritatis attigerim , ut dispendium proli Nitatis utili veritatis compendio tibi rependatur. Ne te amplius morer & det neam , quaestiones, quas promisi de Obie.
cto intellectiis, de intellectione singularis,
de verbo mentis, & de cognitione animae separatae,de proposito in sequentia capita rei jcio.
De multiplici intellectus actione d
Ndiuisibiliu igitur in- m. i. 'tellectio in hisce consi, circa quae salsitas non est. A t in quibus & falsitasiam.& veritas inest, in hisce co- positio quaeda iam est coceptu i intellectus,quasi ipsi sint unum. A tq; ut Empedocles dixit: Multorum certὸ capita, admira
Ceruice absq; suere exorta in lu
Illa tamen dulcis posti hoc concordia iungit. Sic & hsc separata coponi solet, ut in commensurabile,& diameter. Quod si eoru etiam quq sue
runt, vel erunt, sit compositio,&te pus insuper intelligitur, atq; additur. Falsitas enim in compositione semper consistit: nam si albu no album esse dicat, ipsumtum non album componit. Lio 'cet autem diuisitonem etiam omnia dicere. Attamen falsiitas, aut
veritas non solum consistit in
hoc, Cleon est albus: sed in his
etiam, Cleon era t,vel erit albus. Id vero quod singulos dictos rae. et r.
Actum est de potentiis intel lecti uis, atq; de obiecto ipsarum dictu est: iam de op
396쪽
. rationibus agedum superest, ut per ipsas ct potentiae intellectinae S intelligibilia ipsa
exactius elucescant. In hoc igitur capite prius diuidit functiones intellectus in si inplicem & compositani,& posterius de ipsis
determinat: textus autem et I . diuisionem
istam intellectius operationis cocinet: Unar Simpli' enim dicitur simplicium apprehesio, quam m anu Aristoteles indivisibilium intellectionem besis PM vocati per indivisibilia autem rerum esse re perfal tias, siue decem illa senera genera lissima sitat non innuit,quae vocibus sina plicibus & incomm cruri pleras significantur. Hanc autem simpliciuapprehensionem manifestat Arist.ibi,Indi
uisibilium igitur inteIectis in bisse consistit,cim
ea quaesistas non est. lubtacuit tamen veri . tatem,quoniam in intellectione indivisibiislium veritas queda est: quia intellectus temper est verus infra teκ. 2 6. de veritate rei& naturae,quae est veritas simpleri requisita ad obiectum intellectus. Ne ergo v eri tatis squi uocatione fallaciam committeret Arist. per salsum & non per verum in diuisibilium intellectionem notificat, circa qua ct si aliqua veritas sit, nulla tamen est nisi intas. Altera intellectus Operatio est, quae est compositorum intelligentia,in qua nosolum verum , sed falsum esse contingit ut prooemio Periherm. ad quam inanifesta-dam Empedoclis delusonem inducit, qui censitit res simplices diuisas secundum partes creatas ei Te, quae post coalescentes co-- cmmo agmentabantur,vi habe. in litera. Sensibiis datὸ MA li enim hoc exemplo non vult Aristotelest rAU. Empedoclis errorem approbare, sed nos viri e ex operibus naturae ad secretissima in t Aleis pc. eius mysteria cotemplanda manu ducere, ut prius simplicia seorsum meditemur,quq . deinceps componamus: compositio enim intellectus ex pluribus simplicium intellectionibus resultat, tanquam quid unum intellectum.Vlterius insinuat Aristoteles, quod sicut illa Empedoclis compositio noerat naturae, sed casus, ct ipsius Emped clis fictum commetum,sic ista intellectarurerum coadunatio non naturae, sed casus
inuentum quid ab intellectu pro libito fingente:&sicut in illa rerum naturalium c iunctione si res rebus accommodate re sponderent, opus naturae esse videretur: secus monstrum appareret a nature inten
tione degenerans : sic quoq; si intellectus proprie & ad naturas rerum accommoda te & commensurata intelligat S compo-
nat, vere intelliget, vereque unum eo
stituet et aliter autem falsὸ intelliget & unuconsti tu et, quod ipsi intellectui quasi unuquidem sit, tamen re vera potius monstrum sit est enim falsitas malum ipsius intellectus ab ipsius scopo degenerans. Exemplum ponit de diametro ct costa,
quae perincommensurabile vere componuntur , per commensurabile false. Deinde Aristoteles has compositiones apericis textu miscet & secundum temporum disserentias extendit et nam licet intelle ctus abstrahat a tempore singulari , non tamen a tempore incommuni, quod tempus in singulari indiuidualiter imagina laua pereipit:&cum ni inistra sit intellictus, quidditas temporis inde abstrahitur. Vn- Inreuem de teX. 22. colligit Aristoteles, mentem in- cog ficit
diuisibilia concipere , ct quod ex multis ta simplicium intellectionibus intellectus sa-cu unum: nam omnis compositio & enuistiatio adunatio quaedam conceptuum est, siue fiat per compositionem affirmativam, siue per diuisionem negativam: tellectus enim utraque versat tam indivisibilia &simplicia, quain diuisibilia & compleXa, omniaque modo unius cognoscit, ut tex.
et et .dicitur, & te X. et t. Quasi ipsi sint tum,
hoc est, quod etsi res variae sint & distinis
ctae, intellectul autem componeti ut unum
sunt, quia ut unum Intelliguntur,& ad intellectum si reserantur, non pollunt ut plura concipi , sed ut unum. Vnde hae duae Prima intellectus operationes ex obiectis sunt di- securi instinguendae per se loquendo: quia incomis tellec plexi & indiuisibilis per se simpleX ct in- operatio diuisibilis est apprehensio primo intuitu, nde ex quanuis indivis bilia mens diuidere pos- pendatur. sit i & firmi iter compleXi compleκa est primo intuitu intellectio loquimur de o lectis istarum intellectionum secudum ea, quae per se , ct non secundum ea, quae en
accidenti competunt. Quare cum Aristo- ,.ι teles primam & secundam intellectus ope irationem definit, eri obiecto per se mani- . . ifestat: ea autem, quae sunt per accidens , non considerat et atque adeo cum docet in propositione esse compositionem,non in telligit cum Empedocle diuersarum re rum adunationem: siquidem in hac mentali enuntiatione, homo est homo, Vm-ca est res, rationum tamen est compositio: sublato nanq; intellectus negotio nulla remanet compositio.
397쪽
3 4 LIB. III. DE. ANIMA CAPUT: III
QUAESTIO An intellectus possit plura, ut plura intelligere simult
, Ad huius rei illustriorem intelligentiam quaeri potest, an intellectus intelligere possit plura per modum plurium , an necessa-
ob debeat per modum unius illa concipe re, ita ut conclusio Aristotelis, quod intellectus intel ligat adunando, non solum de facto sed etiam de possibili intelligatur,ut impossibile etiam sit nos intelligere plura per modum plurium Nam prosecto
eXperimur multarum rerum apprehen
n. siones distinctas, ut in propositione subiectum praedicatum : in syllogismo pret- missae & conclusio apprehenduntum n iudicio censura de op positis Et contradict xijs est : idem autem non potest simul verum & falsum esse , ut in contradictorijs simul apprehensis: neque causa & esse inctus , ut praemissae causa sunt concluso Anis et ergo non potest intellectus isthaec omnia una intellectione per modum unius in telligere: maXime,quia sicut se habet sensus adsensibilia, ita intellectus ad intelligibilia: sed experimur sensum simul plura sensibilia sentire ut plura, ut in relpi
ciente pratum , ubi diuersa bruta pascentia ,herbarum & florum diuersitatem,percipimulque diuersos colores , ut croceum, viride , album δc nigrum ergo multo me-
lius intellectus poterit percipere plura, ut clim intelligit aliquod totum, in quo
multae partes continentur. His minime obstantibus conclusio Aristotelis tenenda est,
si non non solum de iacto, sed de possibili. Εκ- potest, rur pressa est mens Aristotelis in hoc loco &inest δ' lib. r.Topic. cap. .loco 3 et .vbi dicit, cinim- plura per git enim pluras re, metita re autem no Sc ε. Memia pia taph.qui unum non intelligit, nihil intelliis
risi simul git,tex. io. habetur, cuius verba hic sunt, intellige- Secundum Ῥmtatem autem . ad seipsum .mbilrσUML enim conti Mit intelligere nisi intelligentem Mursi aute contingit ponatuν huic rei nome. S. Thomas id demonstrat I. p. q. 8s .art. nullum
intellectum posse intelligere plura per modum plurium t quoniam sicut idem corpus non potest simul pluribus coloribus affici
aut figuris fiaurari, quia sunt sormae unius generis: ita cum omnes species intelligibiales unius generis sint in eadem enim potentia intellectiva recipiuntur impossibile
est, quod simul pluribus speciebus intelligibilibus quidpiam percipiatur , Ut per
eas possint simul plura, ut plura, actu intelligi. Est igitur animae virtus indivisibilis, S ad quicunq; se conuertit , totaliterct indivisibilitet ut ad unum se conuertit et unius enim virtutis non debet esse nisi unus usust intellectio autem usus est ct operatio intellectus tergo sicut cen- trum circuli indivisibile omnes circunferentiae lineas terminat indivisibiliter, ita intellectus omnibus speciebus modo unius utitur. Tignosius super hunc textum aper-tὸ contrariam tenet conclusionem, dc ci si, D
tat Iandunum , qui friuole atque ridicule is citata Aristotelis loca commentatur. Gre- viagorius tamen Ariminensis, ut hanc veri qtatem tueatur, affirmat, nullam propositionem mentalem componi e X partibus,
sed simplicem esse qualitatem. Contra hos prere et omnes Philosophus est & eius fidelissi- mmus interpres Sanct. Thomas. Sed Grςg0 h his estrius Arim.videtur omnem propositionem
categoricam & hypotheticam , omnςmq; dualitas syllogismum a mente & intellectu abi jcere contra ipsum Aristot. lib. I. Prior. di- . . centem , Unam quanq; propo sitionem sua habere extrema, subiectuin scilicet atque praedicatum rob idque in hoc loco comis positionem appellat, & in prooemio Peri-herm.compositionem & diuisionem,circa quam verum vel salsum est: de expresse
loquitur de conceptibus animae, quorum
voces fgna sunt: idem dicit lib. 2. Peri herm. cap. 2. Quam ob causam Empedo- Empedo. clis opinionem hoc loco induxit Aristote- elis sent les, ut nobis significaret , quae erat apud ita cur ab Empedoclem rerum e X partibus compo- , i adstio i secundum Aristotelem & verita- ducatur. tem in anima esset rationum & conceptu uadunatio. Sed valeant isti, Sc unde di- essi sumus reuertamur,ut semel demon-remus Sanct. Thomae conclusionem a paucis quidem intellectam, de a nullo declaratam , aut in sua principia resolutam. Principio igitur dicamus communia & ab omnibus recepta,ut deinde specialius rema priori demonstremus, atque in sua principia resoluamus. Omnes ergo S. Tho munismae discipuli plures species in intellectu expositis
concedunt, per quas simul intelligimus,
ut coeunt in unum totum modo unius,
non per modum plurium , hoc est, confuse , ut in toto unum quid sunt , non
398쪽
s I PLURA INTELLI. SIM VL2 3 s
tamen distinctὸ per singulas sine habitudine ordinis de lub ordinationis ad totumrsic enim plures species in unum obiectum concurrunt ad unum intellectum siue conceptum et quod quidem verum est, de experimento comprobatur. Addunt dein is de , quod species sensibiles plures possunt esse in genere rei consideratae, ut sunt in medio & etiam in habitu, ut in interulectu plures sunt scientiae et attamen in Senere sensibilis aut intelligibilis, non λ- Ium vi informant, sed ut achin immutant, impossibile est, quod simul sine sub ordinatione ad unum plura in actu intelligo mus per actualem considerationem dc cogitationem e nemo enim , quantumuissu cundissimo intellectu praeditus sit, plura poterit cogitare simul per modum plurium. Quare neque negat Aristoteles plures scientias in eodem intellectu, neque ne
gat species plurimas,sed quod per illa plura actu considerare S co tare plura permodui ilurium est impossibile, quin permodurronius ordinentur, atque ad unum adunentur conceptum. Haec quidem vera sunt, per quae argumentis propositis facile satis fit, quod licet ibi sint plura, tamen quonia ubi unum est propter alterum,non est nisi unum:quia plura illa vi unum considerantur , ut color desuκ ut unum visibilei ex subiecto de praedicato una compositio, ut ex materia & forma unum resultat compositum , ita ex pluribus speciebus intelligibilibus unum intellectum: ubi enim unum ratio est alterius, non est nisi unum: ergo in compositione de syllogismo plures species sunt ut partes unius totius , ct sic habent rationem causae &effectus, de distinctionem, ut partes sunt, nam una potest esse alterius causa et ut uniuntur tamen in toto , iam per unum actum & unum conceptum unica conceptione dc cogitatione intelliguntur: ideo intellectus pluribus speciebus per modum totius non actuatur, sed per modum partium , i ta Vt per eas omnes unico intuitu percipiat & cogitet, ut in posito exemplo de sensu, ubi in prato illa omnia videntur modo unius , perinde a si in tabella aliqua depicta essent. Philosophica licet sint ista, ea nos non tam leui Sc suspensa manu tractare,sed pressius considerare debemus , & huius rei causas primas inda gare, ut res haec, quae tam certa Sc vera est atque experimento comprobata, non tantum esse demonstretur, sed etiam in sua prima principia rela luatur, ut sciamus propter quid. Et quoniam totum huius rei firmamentum in ratione illa S.Thom. si tum est, eam prius eXpendere oportet , ut intelligamus, quonam modo impossibile sit idem subiectum perfici pluribus formis, quae unius generis sint , etiamsi diuersarum sint specierum:&vnde sit, quod unitas generis impedimento sit, quominus idem subiectum pluribus coloribus aut figuris assiciatur: id enim si perca liue rimus, deprehendemus, quam ob causam plures species intelligibiles quet sunt unius generis, quia secundum eundem ordinem eiusdem potentiae sunt perfectiones ipsius potentiae intellectivae simul intellectum perficere non possunt. Istam conclusionem Aristotelis fere omnes fatetur: cum autem petitur ab eis, unde est, quod sormas esse congeneas, id est, unius genetis, faciat ipsarum incompossibilitatem, obmutescunt, cum tamen haec S.Thomae ratio radicitus conclusionem Aristotelis aperiat, oc veritatem istam medulitus demonstret. Sume- dum igitur est principium unum generale quidem S commune, quod unitas opera tionis sumitur eκ parte principii & termini: nam cum virtus intellectiva una sit,determinus intellectionis unus quoq; sit,impossibile erit, quod mens per plura intes- ligat,nis modo unius: alias eiusdem actionis actu plures essent termini, quod est contra naturam motus & transmutatio nis. Confirmatur, quia quantitatis eius dem non est nisi unus terminus, una scilicet figura, quae est ipsius quantitatis te minatio , & omnia praedicata substantiae ad unicum existentiae actum simul sub si fiunt: sic erῖo actionem intellectus principio & fini in unitate respondere necesse est fateamur, utinvito instanti & indiuisibili duratione plures species unico tam tum actu & conceptu in sua ultima actualitate immutent i similitudo aute figuratuci specie tu no est in simplicitate aut quat
tale, sed in actuali terminatione: ea de enim
est de persimilis terminandi ratio figuri ad
quatitatem,& actualis intellectionis adii tellectu: figura enim quatitaris est actuatio, intelligere vero est intellectus terminatio
dc figuratio qu da. Altem vero principiureculiare est dc magis proprium, sumptum λ quidem
quod idesubiectuno per Aestur Dymis pluri
de opera tione multa , id onec plura
ncim simodo unius non intelliguntur
399쪽
proprium quidem ex determinabilitate & depende-Aιic quae tia potentiae, iurita ea quae diximus suprasiani. hoc libro texis . videlicet, omnis potentia
cotrahi bilis & determinabilis est per act', ad quos est in potentia: haec enim .est pO
. b. - 1 '. Quod Porphyrius etiam dixit cap. de differentia,quod genus potentia continet disserentias, actu vero nullam: sic lib. i. Phys materia in potentia est ad omnes sormas,& nullam habet de set si tamen aliqua
admittat , caeteras omnes e X cludit, Ut ani
mal contractum per rationale excludit irrationale : similiter omnes colores sub ea-ar' dem sunt potentia determinabili per ra-
. 'n' - tionem diapham: cum ergo determinatur per unum colorem , ali uin admittere non
potest, aut simul&eX aequo una eademque - , potetia simul per duos actus aequaliter de- terminaretur. Quod ratione & exemplis ostendimus impossibile: sicut figura , quae est determinatio quantitatis,non potest e Lis nisi una,nam est ultimus actus & deteris minatio quantitatis: quia impossibile est,
quod potentia quantitatis simul & eX quo
pier duos actus terminetur: alias eae potentia &actu non fieret unum contra Aristotelem supra in et . lib. teX.7. cuius causam a se
fgnat s. Metaph.in sine teX. 16. quod potentia & actus sunt unum,& sine medio ali' quo vinculo colligatur: nisi quia quae sunt in potentia, fiunt iii actu,& potentiam pro prium actum mouetur. Hinc habes, quod eum intellectus potentia sit passiua ut su- pra dictum est eius potentialitas indisseresi i i est ad plures species: cum ergo per actuali- tatem alicuius speciei distincte& actuali-- i Qv ter determinatur vltima actualitate,n5 pO--ει ' terit simul per aliam determinari: quia iam v est ipsius intellectus possibilis potentiali- tas contractat non poterit igitur simul ab alia contrahi & d. terminari: quoniam ρο- tenua simul dc actu non fertur ad plures actus, ut per ipsos simul cotrahaturi aut po tentia & actus contra Aristotelem no sierent unum,sed plura:qua ratione nil prohi buxet materiam simul habere plures for- Albedo mas ultimas,&genus similiter plures vltic dulce- mas & specialissimas disserentias. 'u'cim δε ι iacte cae nullum est absurdum, sed res valdene
surdiure cessaria,ut cum plures actus ultimi sunt insanum po codein, intelligamus determinationes esseu num diuersarum potentia ruini Patet laoce κdi-aelus. ctis,sed exemplo manitestatur:quia in lacis
cum albedine simul est dulcedo, & utraq;
est copletem ultima sua actualitate : quod euidens est argumentum, lac non respicere ista sub eadem potentia litate: nam albedo
lac determinat sub potentialitate dia plia nitatis per ordinem ad visum,& sub illa potentia non habet nisi illum actum : at dulcedo lac determinat, v t est sub potentialitate humidi, quatenus ordinem habet ad gustum,&sub illa potentia non potest habere alium saporem simul cum dulcedine: ergo sicut non potest lac pluribus coloribus colorari , neq; pluribus saporibus as o, ita noster intellectus non potest sub eadem potentiali late per plures species determinari completa & vltimata actualitate:&sicut albedo & dulcedo in. lacte simul
esse possunt, ut sunt diuersarum potentiarum determinationes & actu sinic in anima
nostra actu possunt esse plures species in actu completo ct distincto , ut sunt albedo& dulcedo in lacte: smiliter etiam intelle- Intisi 'ctus noster ad intelligendum dii rsimode nostre baest dispositus, ct diuersas haberi olentia- breptum litates. Vnde beatissima Christi Domini potentias anima simul Sc actu, totaliter & complete ad diue intelligebat, Primo per notitiam beatam: sos modos Deinde per species insulas:Terito perspe- intellige cies acquisitas: quia istae species sunt diuer- di. si ordinis & diuersarum potentiarum determinationes : ideo neque sunt congeneae neque incompossibiles ut optimo illo exeplo de dulcedine & albedine lactis patet
quoniam sunt diuersarum potetiarum determinationes,cX eo quod species acquisitae potentiam naturalem intellectus deteris minant, ut per couersionem ad phantasmata intelligi uspecies autem insus ae potetiam aliam intellectus determinant , quae est illi praeternaturalis,& in alio gradu ct ordine, ut conuenit cum angelis: oc haec perficitur per conuersionem ad superiora. Vltimus enim modus cognoscendi est per visionem beatificam ct hic adhuc est in altiori gradu, ut anima deificatur,& est in ordine diuinot& haec cognitio est determinatio potentiae obedientialis ergo istae scientiae secundum ultimam actuatitatem simul esse possunt: quia neque sunt eiusdem ordinis & gradus,
Neque virius generis, ut satis iam e X positu cf.In angelis vero species omnes sunt eiusdem generis ,& secundum vnum ellendi modum,ut resultant secundum exigetiam ct cognitionein propriae ellentiae, sec adum quas
400쪽
quas non intelligunt plura per modu plurium , sed unico intuitu & per modum unius: reuelatibnes autem & illuminationes mysteriotu, qus ipsis fiunt, ad potentia obedientialem cum ipsa visione beatifica reducuntur. Palam ergo est, quod sicut in omni natura omnis actio, similiter & motus,ad unum est, aut si ad plura per modii unius corpora enim simplicia,similiter &nulla, ad unum locum ut ad propriam speciem seruntur , ct omnis actio ipsorum ad
unum numero terminum:quod discurren
ti per singula manifestum euadet) ita pari
rerum consequutione immanentes opera tiones ad unum terminabuntur: omnia sa
ne natura constantia corporalia sint, siue spiritalia , msddim manenter, modό tran
seunter operemur hanc communem natu rae rationem participant,ut ultimate,com
plete atq, perfecte, quoad eius fieri potest, ad unum conspirasse videantur. Exposui tibi, amice lector, clare & aperte rem grauissimam ct valde abstrusam,fruere nostro laboret haud dissicile tibi erit his paucis a me excogitatis maiora & perfectiora adindere t idcirco ad nostri Aristotelis redeo enarrationem , ubi unum de hac re verbii subijciam rex. 2 3.qui sequitur.
Cum autem dupliciter im diuisibile dicatur, aut potetia , aut
actu: nihil prohibet intellectu, cum longitudinem intelligit, in diuisibile intelligere & in indiuisibili tempore: est enim indiuisibilis actu. Et tempus peri n-de, atque longitudo, diuisii bile, ac indivisibile est. Non igitur dici potest, quid in Vtroq; tem poris dimidio intelli ebat. Non est enim. si non diu tuo fiat, nisi
sum intelligit, diuidit simul&
dines illa intelligit. Quod ii l5gitudinem, ut ex utrisq; constatem intelliga in eo quoq; tem
pore nimirum ipsam intelligit, quod ex utrisq; pari modo tem
nitur. De indivisibilium cognitione determi- Indiuisi is
nare incipit Arist. Indi uisibile aute triplex bile tri- est, Primum , quod secundum actum indi- plex. uisum est,potentia tamen diuisibile, ut cointinuum. Alterum est,quod secundum so mam ct speciem indivisibile est,ut homo, domus,& exercitus, quae licet ratione materiae diuisibilia sint,tamen ratione formae
indiuidua sunt: etenim quod quid est ipsorum terminus est essentiae indivisibilis. Tertium & postremum dicitur,& est simpliciter. penitusq; & secundula essentiam indiuisibile,ut punctus in linea,& momentum sue instans in tempore. Pro huius doctrini P UPalandamento viscopuin , quo omnia tendunt,intelligamus aduertendum,tantaso- quia prolicitudine distingui horum indivisibilium animem cognitionem : quia sermo institimur conia mortali Mira Platonis sententiam,qui lib. i.de Antia re condum a te X. rin q8. volebat animam partia cinbiliter per quendam motum continui intelligere: ideo dicebat, quod nil in tempore indivisibili intelligebat,sed moroso quodam temporis tractu : atque adeo animam esse diuisibilem & partibilem. Et quantiis Granatensis dicat alium este sensum Pla. tonis, nil mea rcfert, cum modo Aristotelem exponamus,qui docet intellectum nostrum quaedam citra discursum simplici intellectione necessario percipere , quaedam autem non nis enuntiando & componcndo per discursum: atq; adeo quod sicut sinplicia & indivisibilia anima cognoscit momento temporis, ita quoque di ipsa anima indivisibilis sit Sc incorporea. De primo igitur in diuisibili dicit, quod continuum indivisibili tempore cognoscitur, ut unum in diuisum es: tamen si seorsum feei indum partes cos deretur,quatenus in uno aliquo indivisibili uniuntur, sic etiam momento temporis percipitur: quia adhuc actu indiuisum est, licet potuita sit diuis bile: si autecontinuum cosideretur ut diu talitur iri plures partes, sic tempore diuisibili apprὸhen- inivr i quia dispurrit intellectus numeran
do pari qua post partem. it si vult Alin