장음표시 사용
431쪽
hoc pacto intelligit. Nam ut si quispiam simitatem , non ut est simitas: quo quidem pacto percipi separata non potest, sed ut
concauitas est, intelligeret actu, sine ea tum ipsam intelligeret carne, iliqua concauitas est. Sic cum res intelligit mathematicas, tum separatas ipsas, ut separatas intelligit.
pere videtur, qui cum hunc modu coano cendi aut abstratiendi non perspe rit, s paratas ideas inuenit. Melitis Aristotelei cXcogitauit,nobisq; e X posuit intellectuin agentem,cuius ope & illustratione res materiae concretas anima intelligat, licet a le-
sibilibus dependeat, ct phanta ira tibus alligetur.
Ostenderat intellectum, siue practicussit siue speculativus, sine phantasinate ni hil intelligerer unde dubium suboriri pos, set, quomodo anima intelligat mathem
lica, quae cum abstracta sint a materia, pharasmate carere videntur Huic tacitae obie
ctioni videtur Aristoteles occurrere inrita doctrinam posita lib. 2. PhysteX. I 8. quod mathematica secundum ei se coluncta sunt materiae, tametsi secundum considerati nem abstrahantur a materia sensibili: quod sine mendacio sit, quia non ponuntur e n, iri tra materiam sensibilem, quod esset menis et Mero dacium, sed consideralitur absque materiaeps, sici eb sensibilis c insideratione,ut si quis albedi
s alio. nem consideret, non considerata mulica, aut sapore.Idem dicitur lib. I 3. Metaph.c. 3& praesenti textu declaratur,unum sine altero cognosci posse, quod est extra ratione ipsius, ut simitas, quae a Naturali,ut simitas est,sine nas carne cosiderari no potest: quonia caro nasi est de sua definitione, simitas enim est nasi cocauitas: Mathematicus tamen non cons derat simitato,ut simitas est, sed ut concauitas,ubi sine materia sensibili percipitur,cum materia tame intelligibili:
curuitatu ergo sine naso & carne intelligere nullius rei natura impedit AH rc comis
es dicit Arist. intestimeret acti, id est,formatiter:quo modo Mathematicus res actu nose paratas a materia sensibili sine ipsa sentabili materiaco siderat:quare cu nosint a stracta a materia intelligibili mathematica, absq; phalasmatibus non intelligentur : re enim ipsa in materia sunt sensibili,& materia intelligibilis in consideratione manet;
idcirco ut intelligutur, non sunt res omni
no spiritales secundum esse &cosiderationem a materia Sc phantasmatibus separati. Totus iste sermo eX obliquo Platone caris
Omnino autem is intellactus, rix. 36.
qui actu intelligit, res is iste est, uti diximus. Si vero seri possis
ut aliquant ipse, non separatus a
imagnitudine, separatarum reruintelliga necne, consideranduest postea.
Quia quispiam posset redarguere, non
posse nos intelligentias ct separata entia intelligere,quoniam separatorum a materia
nullum est phantasma, occurrit Aristoteles
de separatis a materia secundum esse non
dum esse determinatum Smetaphysici negotii esse,ut lib. 6. Metaph.teX. 2. a quibus in praesenti abstinet, ne proprias Physici metas trascendamus,& ne Physicus m Metaphysici ita essem falcem suam mittat: nodum enim manifestum est substantias separatas esse,& si sint,ignoramus quς,quot, de quales sint. Quare huius dubi j solutio apud Aristotele desideratur: vel quia ino te praeuentus librum illum Metaphysic* De re ni non edidit: vel ad nos translatus no est vel tisne sub- quia quae tradita sunt,adeo sint impleXa, Vt stantia=u Aristotelis mens ambigua & obscura esli separatu
videatur. Alberto tamen placuit,hac quae ru.et --stionem Aristotelem determinasse lib. IO. mora. actae Et hic. cap. 9.ubi in contemplatione substa- adtiarum separatarum nostram secticitatem, libri collocat. Idem videtur dixisse lib. I. Ethic. disi ra- cap.ritimo i lib. r. Metaph. teX. I. quod turoculi nostri ad manifestissima naturae, non ut oculus caeci, qui non iudicat de coloribus lib. et .Phyctex. 6. sed ut oculus noctuae se habet,qui licet male& aegerrime Sole videat, videt tamen:& lib. 9.Metaph. teX. vltimo,quod nostri intellectus ignorantia de separatis intelligentiis non est qualis caecitas,quae penitus rem ignorat & nullatenus attingit. De mente igitur Aristotelis potest
432쪽
substantias:cognoscendas i sed sub dubio
diis locis loquutus e me videtur, sicut lib. I.
de caelo te X. Icio. quoniam lib. I et .Metaph.
teX. t . sim sterius ahquid morat, rescrutandum esse dicitiVerum est, lib.8.Phys de primo motore & exceris orbium motricibus intelligenti js egi iste, de clarius lib. 2. Me oph. a teX. 2.mlui tame de opinione Ara.
Motelis certum habemus,quoniam lubrice ct obscure semper loquutus est Idcirco in tellectum , quem toties his. libris separatu aesse docuit. immillum, hie dicit non ei se a magnitudine separatu: intellige cum Ca-aetario hic, aut ad disserentiam intellectiua gentis,qui separatus dicitur tex.ao. aut ad exprimendam disti cultatem intelligedi se parata a materia,quae est concretio intellectus cum corpore. Hqc igitur est caula,quq videtur prohibere cognitionem separata rum substantiarureatis per enim dum ala in corpore est, non habet opera ionem, quaetne phantasmatest. Et ita habet alia uasislatio, I sum existratem vosi nitin 2 gniata indide si,quandiu extitit a magnitudine non separatus: te vocavit ipsum absoluiste separatum nunc autem secundum quid cum hoc addito , ut existit in corpore, non intelligit sine phantasmate, quo dependet in operando:&haec est ratio difficultati siqhac materia,concretio intellectus cum coxpore, cuius anuita es actus, de quod obi ctum intellectus quid ditas sit rei materia iis,quae videntur impedire rectum aspectus ibstantiarum se palatarum. Tamen quic quid sit de opinione Aristotelis,veritas iam constat eN S.Tho. I. p.q.ῖ s .art. I.& q.88. art. t .& aliis,& lib. 3. contra gent. a cap.ε s. Caietanus ibidem , ct de ente de essentia cap. 6.quod possumus substantias separatas intelligerς,eo quod supra IeX. I s .dictu est, Q anima e X suis actibus seipsam cognosces peruenit in vestigium cognitionis substanistrarum separatarum , quia ipsa separata &immaterialis est i . p. q. 8 8.art. t .ad prima Se naturalia abstrahit a materia sensibili
indiuiduali: deinde mathematica a materiae naturali separat, ut tandem in Metaphysica de res separatas ab omni materia cosideret lib. 6. Metaph. teX. I. a. 3. q. aut vana esset illa doctrina,quae nullum ens separ . tum omnino ἀ materia haberet suae contaderationi subiectum. Tamen quia haec .gnitio substantiarum separatarum ex simi-ilitudine sensibiliu & remotionet impers inionis sumitur deo non est quiddimilia:
quia trias substantias neq; claru , neq; dι- uincte intuemur, neque penetramus quid sunt,sed quid non sunt, id est quod iab lunt sensibilia. Cuius rationem habes apud Ara- Obserua. stotelem supra teN.2s.quia intellectus no- ster in potentia est,quandiu est in corpore: nihil ergo cognostit, nisi similitudine sensim bilium a phantasmatibus abstraria: lepara . stri tarum autem lubstantiaru nulla sunt phan Azm .
lasmata t ergo directe non attinguntur ab . . Iu dira intellectu,cuius obiectum est ens concretuquid dita ti sensibili: ideo intelle fius agens non agit nisi a phantasmate determinatus: n. zneq; intellectus possibilis natus est recipe re,nisi eX habitudine ad phalasmata. Quapropter non intelligentur quiddilatiuu Sc tintinuue per modum sinulitudinis,cuin ni- .
hil sit imit tellectu,quin prius suerit in sensu et neq; possumus eas penetrare dc eNet- sectibus percipere,quoniam non habemus
aliquod opus, quod sit separatis & altissimis intelli sentiis proportionatus S adaequatus effectus, ut intelligere propria et
animae nostre operatio: sane cflorum in orbem agitatio extrinseca de imperfecta est intelligentiarum Operatio. Quapropter ii teli ectus noster corpori coniunctus,m vita hac mortali naturaliter operando non po- rterit intelligere substantias separatas:quo mam nulla intellectio, quae suapte natura arctatur ad phantasimata sentibilia,etaten ditur ad substatuas illas separatas: quicquid dicat Averrois in praesenti teN. & 2. Meta. teri. co m. I. dc in epistolaide beatitudine animae cap. I. a. Sc Isthaee magna indigebant perscrutatione tamen quatenus inue stiganda sunt ex operatione animae nostr , quae medium debet esse ad inuestigandam rc Τοῦ animae immortalitatem di naturam subiastantiarum separatarum,cogimur ad illam quaessionem de immortalitate toties pro is missam illa remittere, & ampliore discutasionem reservaremnunc ab huiuscemodi diis sceptatione supersedendum,quoniam pergere oportet,vi ad illuni locu liberius peris
In quo Aristoteles,ut declaret intellige
re,quae propria est animae operatio,eX ipso sentire , quod est maritiastitas pro oosito sine , Quem int dili tres potur sinitas ct in
433쪽
tellectus praecipuas conuenientias,ad quas quatuor inducit corollaria, quibus Obi
ctum practici & specula uiu intellectus diis
Capitis . Scientiam in acturra scitas esse ex eo patet, seopus, et quia sensim ipsum se sic biletu actu: per: μ' situ ita Mim ordo est infe u ιatellecti, iuι βῶ- Arist. dum actu diue secundum potentiam consideres. I. conue- 'Si ι It Vibilesime motu de potentia macium xientia. sensum reducit, sic iηUligitule ad intillictumis haberi: sentire m c intelligere ηοημηtaenui Uriti, sed simpliciter actus Iuni rei perfot. nu taris Sentire perinde se babet, ac dicere. ι nientia. t Heterem mestiesu: viroticis enim in imi dictum est,atq; sua a firmatio in neratio, isde3. Come- prosequutio aut fura, cedit. 'nantasmata inulentia. taeeetum, ciusu ciuntur, sic afficiunt, . cο--tantur,aesensibila I ensebud Iubiecta persuas
accommodatas Ptra adsensium comunem, 'Pasi ad unum iudicem c tribunal,adunantur mi lis est proportionis rum,quam Permutatis termi I. rolla nu i 1διν Matbematicorum ostendit. εἰ Cum ani
: Doctrinam de intellectu resumit, atque absoluit.
Ita. 37. ncaute ea, quae de ani-
n xquaedam capita redigentes, rursus dicamus animam ipsam ea uniuersa quodammodo esse, quae sunt. Nam ea, lus sunt, aut intelligibilia sunt, aut sens bilia. Atq; scientia quidem estres es quodammodo,quae sub ipsam scientia cadiat: sensus autem ipsssensibiles . verum quo pacto id ita est,quaeratur Oportet.
OmIssis multis quae de intellectu diei poterant, quae metaphyscae sunt potius quini 'physicae perscrutatιonis, Arist .summatim quae de anima dicta sunt tam ab ipso, quam antiquioribus Plutosophis complectitur atq; perficit; & quasi per recapistulationem'ad certa principia reuocat, ut apertius ostendat vera eise ea, quae de sensu atq; de intellectu probata lutat,cum autoritate ipsius vetustatis' comprobari viodeantur lib. I. te A. 2 s. omnibus tamen con. ueniebat, cognitionem heri per assimilain lonem.& vitionem. Renuntiat Aristoteles eram esse sententiam,cum anima quod .n
modo.omnia sit,sensibilia scilicet secudum sensum,iruelligibilia secundum intelle ita Sed quoniam praesentis textus rationem de causam in sequeti Mist pollicetur,ad eum
Scinditur igitur in ipsas res IEM 38. scientia, atque sensus. Is quidem, qui est potentia, in res potentia tales .is ver d. qui est afui, in actu similiter tales: & scientia pari.
& id quod scient ijs assici potest,' haec potentia sunt: hoc quidem id, quod sub scientiam cadit, illud vero sensibile. Atqui necesse est , aut res ipsas, aut formas, in
anima esse. At non sunt in ea res
ipsae prosectb: non enim ipse lapis in anima, sed forma lapidis
inest. Quare anima est ut manus. Manus enim, instrumentorum est instrumentum,& intel-
Iechiis sermarum est serma , &' sensus itidem sensibiliu forma.
Praecedentis textus conclusionem,nimiurum animam omnia esse, praesenti textu limitat & modificat, cum docet animam esse quodammodo omnia,id est, non ut antiqui philosophabatur,quod anima ex reb ipsis secundum suum esse reale Sc naturale componeretur, sed secundum esse intentionalet ideo
434쪽
ideo dixerat, Anima 1 - niuersa quo dammias esse,quae sunt, videlicet, quia omniurerum speciebus informatur,quae recipi tur in anima secundum sensum vel scientia,
hoe est, secundum sensum vel intellectum, quae sunt proxima cognoscendi principiar Obsima ut ita eκ his,quae de sensu oc intellectu de-Angyro terminata sunt,ammae naturam deprehenis positum. damus , quae aliter se habet, ac antiquitus opinatum est:quia licet anima scindatur&diuidatur quemadmodum ipsae res, ut sci licet aliae sint sensibiles, aliae intelligibiles, ita anima in ipsas res non naturaliter dc materialiter , sed sar maliter & intentionaliter transmutetur: dc sicut res aliae sunt actu, S aliae potentia quae sunt primae entis dis rentiae & prima rerum diuisio, ad quam so Iet Aristoteles omnem disputationem reis digere, vi cap. 2.dicebamus ita anima siue secundum sensum , siue secundum intelleis in actu fit ea,quorum species actu recipit,potentia autem vel quando apta est recipere,vel quando in se habitu quidem re tinet. Subdit rationem Aristoteles ibi, Non
enim ipsi lapis in anima edforma lapidis in h
male ergo ab antiquis dictum est, animam ex rebus ipsis materialibus componi: d bemus autem dicere, animam quodammodo esse omnia , quatenus omnium formis
acies & speciebus intentionaliter afficitur: spe quarea' cies enim appellantur ab Aristotele formet, pellentuν non quod materia non si pars quidditatis forme. lib. I . de gener.cap. 3.probaui materiam ad quidditatem pertinere sed vocat formas, quia non sumuntur secundum esse natu rate , sed secundum esse quidditatiuum &formale , ut supra lib.et. cap. o. Quo sit,ut sicut anima quodammodo est omnia enetia, ita homo quodammodo est uniuersae fuima res:& sicut manus dicitur instrumentu in ipse intel- strumentorum quod hic dicit Aristoteles. EP est, de lib. . de partibus animalium cap. I O. &sicut tam Galenus lib. I. de usu partium cap. . ita pori ma- intellectus est formarum forma a etenim
niti: pud quod manus est homini multa scilicet inint stimο- strumenta ad plures actiones utilis quod nisi mau' ibidem lais Aristoteles prosequitur hoc
exreditur est nostrae animae intellectus,ut una su D ab ut ma instar omnium: sicut enim utimur mare supra nu ad omnem usum , sic anima intellectu lib. r. rex. v mur ad omnem speciem dc form im per 9 . cipiendam et species ergo loco rerum lunt. Idcirco quia res non pol stimus adducere, rerum similitudines retinemus et quoniam
anima non est forma in m loculus physicus, ut materia respectu formarum natura
lia, sed specieru locus dicitur supra teX. 6. ut vivum quoddam speculum oc receptaculum rerum spiritualium vitalium: quares manus corpori est vice omnium instrumentorum , intellectus animae vice omniuspecierum erit: quoniam eas recipere α re
tinere potest. Solet igitur iste textus quod scientiae secantur quemadmodum di res vulgo adduci ad habituum S potentiaruVnitatem probandam,ut stilicet specificetur a rebus,de quibus sunt, indeq; sortiantur unitatem. Et licet hoc spium testimo-mum externa lacte istud sonare videatur,
tamen sensus iste ab Aristotele primo &per se non est intentus, sed alio tendit Arisstotelis mens, videlicet,quod status animae est secundum statum ipsarum rerum & Ω- cultatum,facultates etiam secundum statu obiecti Zc res,nimirum in esse intentionali, non in esse reali. Dixerat enim Arist. lib. 2. rex. 3 p. st mere,*iuentium esse: unde infert,et cum sentire S intelligeta sit quosdam viuere, sentire de intelligere est quo dam esseratq; adeo cum illa,quae cogniti
ne carent,cotenta sint suo ille naturali,qui
bus sat est,quod sint ipsae,nec appetunt esse aliud , contra vero quae cognatiua sunt , se sunt ipsum quod sunt, ut appetat esse aliud: unde intulit Philosophus teX. praece denti,
Animam ipson ea Minosa quinimodo esse, qua sunt: quod ibidem declarans dicebat, sq, Rima quidem est res eae quodsmodo α& addit,sensus autem,t aesensibiles. Iam autem praesenti teN .causam reddit,& modii exponit dum dicit, Scinditur igitur in ipsas res scientia, stq; en M,ubi non ponit habitu udiscrimina,sed inlinuat, quod res ipsae sunt veluti disserentiae quaedam intellectus &sensus determinatiuae t quoniam nisi essentres,anima no secaretur actu in east nil enim secatur in id, quod non est, sed intellectus in actu in res in actu, intellectus in potentia in res in potentia proportionabiliter,ae sunt ipsae res: ergo vult reddere rationem, cur anima sit omnia,nimirum quia est corigmtiua,&non solum est pia in ie,sed ipsa
res cognita:communis enim est animae co-ceptio , cognitionem fieri per assimilationem, Scognoscens fieri iplum cognitum.
Haec est Arist.mens, quod res ipsae cogniatae specificat animam S sunt principia de
435쪽
LIB. III D E VANI MA CAPUT. V.
mam rasi nem ac rus,viislatim amplius de- nubit iu 'cyarabitu Sed ut licie schole donemus,nta sicut m pes en fui uiuum de unitate aut diuersitate di heia sciciiciatum esse Aristotelicu,dicamus p
turi et i s habitiis nitatem trahere a rebus,
de quibus sunt, non tamen secundum esse reale .sed secundum esse scibile, ct sub illa
- ratione formili, sub qua ad potentiam re- feruntur ide quo hic non vacat disputare, dnticum Caiet. r. v. l. I.ara. t. t
Opportunus iste sese offerebat locus adeNplicandum , quonam modo anima cum Te cognita unum fiat. Deinde ut explicarinmus, quae sit causa & radix cognoscendi. Quae qui dein tota doctrina de anima disia sicillimae sunt quaestiones, quas negligere
inui oscitanter omittere,rationi minime coissentaneum: videtur: resoluere autem pro .tenuitate mei ingenii dissicillimum esse tu dico Tamen de hac re, in qua mallem alios audire, quam magno meo periculo propriam fert etiam exponere, itar pro mea
virili has quaestiones aperire , ct praestatioribus ingemis ansam praestare, ut ipsi maiori luce dc excellentiori docuina eas illustrent
u De priori quaestione memini me obiter
dixisse tex. 2-huius cum CommentatorereX. s.&lib. I a. Metaph. tem 39. altitu tamen sunt in praesenti absoluenda & commmum plenda cum enim unumquodq; operetur nisi tu, an quatum est in actu ut lib.et. PhysteX. I
ope tu istoteles cognitum, ut Iale est,principiuinauan, sit specificaturum S intellectus & opera m actu tionis ipsiusmet intellectus quoniam comparatur ad ipsum,ut amas ad potentiam,&wIE ut persectio ad perfectibile,per quem modum intellectus susceptiuus est sui intelligibilis,tanquam proprii actus & perfectio. US,Vt supra se N. 3. diximus, quod Aristo-aces explicat lib. Iet. Metaph. teN. 39. st S ita est, quod si unumquodq; sui in actuanquarum propriam assequitur perfectioneiri,uuel lectus fietin actu inquantum re cipit intelligibile. iud recepto anima amist de genere intelligibiliun xum antea esset pote in intelligibilis, ut supra tex. II. Igitur uniuersam rationem de sumentes si unuquodqγ est agens inquantum est ama,
proculdubio intellectus, Fantum attin
git intelligibile, fiet agens,operari in interuli gens atque habebit e me. Quodsi sub hoe principio alterum subsumas, nempe Vni, quodq; eri propter sua operatione clib.et.
de caelo te X. U. pro diuersitate modi,quo v numquodq; est actu, diuersimode quoq; suam exercebit operationem a verbi gratia, aqua per calorem calefacit, ita tamen ut calefactio non sit aquae operatio , sed caloris, ct ideo recipitur calor in aqua d pter operrationem ipsius formae: vnde: frigerare propriὸ non attribuitur aquae, sed trigidistati, etenim opus est frigidi. mare in omnibus accidenta libus operationibus accide tia recipiuntur in substatia propter opera tionem ipsorum accidetium &formarum, quae sunt principia agendi:porro eme accidentium materialium distinguitur ab esse subiecti riis composito autem substantiali forma recipituran materia, no propter formae aut materiae operationem , sed ipsius suppositi ex materia & forma resultanti se scut enim esse est totius, ita α operari. In nostro autem proposito intelligibile recta pitur mintellectu medio modo inter duos extremos ram positos et quoniam primum non recipitur propter operationem ipsa- rum formarum &specierum primo modo, ut tarmae accidentales, ut operentur secun dum suum eri rea le& naturale, quod ii bet a parte rei:quod ita esse patet,quia ea-hr dicitur calefaceren nisus intagidare, non tamen species intelligibilis dicitur cognoscere. Nec recipitur secundo alio extremo modo, ut forma substantialis in materia propter operationem tertii ut compositi xesultantis:nullum enim tale ponitur resultare ex subiecto de accidenti. Et cum alio modo non ponatur, scilicet ob operationem ipsius cogniti, quia obiecta. quod cognoscitur, non est cognsuu de n cessitate, licet quandoq; cotingat:superest ergo cognitu in cognoscente recipi ad perinficiendam ct specificadam propriam oporationem ipsus cognoscentis et sic enim in tellectus intelligibile recipit,sicut visus visibile,ut per receptam visibilis speciem visus ipse oreretur:quare inquatum visibile transit
436쪽
O ANIMA TIAT IPSUM COGNITUM. 413
isum, visus autem ipse transso ' i cui in visibile, a quo in tarmatur,perficitur de actuatur: sic enim intellectus ut inaquit Aristoteles lib. I 2. Metaph. te X. 39. intelligit quatenus transumit intelligibilia, id est,in se imbibit dc concipit, ut per ipsa
tum factus in actu,intelligat & operetur. Et hoc ledfu cse est quod Auertoes d xit, quod eri intellaiat γι- ctu est intelligibili masis unum fit, quanabili ma- - materia dc sorma. Quod se declaro &Iuvnum demonstro: nam ori & unum conuertun' quam ex tur lib. q. Metaph.te 3. unitas autem &m ris . esse ab actu sumitur lib. d. Meta. tex. I 6.3 Orma cum ergo intellectus suscepto intelligibili Iupiateae fiat in actu se sumat esse,non propter Ope ruta rationem terti j quoniam nullum tale re. sultat nee propter operationem ipsius sormae & speciei intelligibilis quia no cogno scit sed propter o purationen ipsiusinetc gnoscentis,ut eius operatio specificeturierin go actus,qui perficit intellectum,mabis ii 'o' time unitur ipsi, quam materia dc torma uniantur quoitiam costituit in actu,ut ipse' ' intellectus secundum se operetur & mIel- ligat: quare cum operatio sequatur&de' monstret quale sit eisse, si operatio est ipsiusmet intellectus ,&vnitas est ipsiusmet intellectus,in quem per speciem imbibitur obiectum,&per quandam transumptione intelligibile trans Drmatur.Tota igitul vis: cosistit in hoc,ut consideres,quod licet species accides sit,cuius ei se abel se intellectus distinguitur, non habet operationem per se seorsum ut calor in aqua , qui est mat rialis quia habet esse immateriale, ratione cubis per speciem eo tu in ipsum cognoscentem imbibitur de transformatur,&ωcit concursum obiecti cum potentia cognitiua,cui imbibitur, de se penetrat dc transsundit, ut fpsa potentia operetur, per ratio ἰnem tamen Se determinationem ipsius in-
Tres inret telligibilis.Quare quod toxtu s. dixit Arial otiti sti stoteles ibi, Vi,m ullusit ipsius natura,nisi lius Mide solum, quapo :s esitem l . Sc I 8. declara sedera- Uat,quod est omnia fieri. δc praesenti loco 'di,vina- quod est ipsu in intelli sibile vi tres statui rura intel ipsius intellectus cosideres, Primo loco ut lectus per in puras inti, omni Arma expoliataecipiatur tanquam tabula rati. Seclido loco iam de . si Arist. claratur lio modose Iis, at ad fieri res edili,entiu au intenesias a sentis. Dei num hoc tertio . comende- loco qualiter se habeat ad ei se tespectu obturi iecti intelligibilis, quod ad se reuocat, de exr quλndam transumptionem includi Fit igitur eκ intellectu de intelligibili non
solum vinam' operans,sed intellectus sit ipsum intelligibile, de species sit unum cum intellectu quoad operationem ipsius intelis 'va dii lyectus & quoad esse, ut dictum est: quare .e intellectus in actu fit ipsum intellectum in . - actu, ob id magis unum,quam eX materia ,. τ& forma, ubi materia non est shma , nec
econtra, sed ambae simul sumptae consti- et ruunt quoddam tertium. Eadem doctrina, Doc πιπε quae de intellectu di intelligibili adducta est,de sensu & omni potentia cognitiva ac- tu ad Iecipienda quoq, est: quia sicut intellectas fit sum extemtelligibile,& ipsum,quod in actn intellia itur ad gitur, sic sensus fit ipsum sensibile in actu, ampli ca
vi lib. 2. eX. 16. clarius Sparticulariter atin novem ,
que in propria tarma tex. 13s. 13 V. i o.S Τμ ο'IqI. Proportionabiliter it ruri loquendu ς-- Ptest,nisi quod altilis de uniuersalsiis exponi γ'u cum tur de intellectu, qui res materiales ad ala cognoscis
tiorem ordinem trahitiin uniuersum tam ε rc.
verum est,quod cognoscens siue sensu sive intellectu fit ipsum cognoscibile, odo ,-. . sensibile sit, modo intelligibile. Sed si quς-rat quis,quo modo res,quae e Xua est, pos. fit elle cognoscentis persectio Hinc ianua nobis aperitur,ut ad secundam,quam pro
posuimus,quaestionem veniamus, culus re
solutio ad illustranda ea,quae dicta sunt,no . .. solum conducet,sed supplementum etiam e it eorum , quae in praecedenti desilerari
An immaterialitas ut ratio - cognoscendi .
Exponendum igitur est, cur aliquae E sint cognitiuae, aliὰ verδ cognitis,ue lixiuς' iesinatitur. Nolo in huius quaestionis decisi i ςm si ilitari a vitios dicendi mo sos reserre,quod in pri' tib eo, iacedenti quaesticine obsitu abam, ne rei dis ceriue iis ficultatore opimolium turba cliniis erem dc augerem: satis enim est,si veritas ista siti pliciter enarrata comprehinnitar.Qua die
re supra tetigi lib. 2. te X. l . I K. l 2z. t 2 I. e I et . tum probando numeruin sensuum quorum operatio in immateriali inrmutatione peincitui tum etiam probando,et plantae no sentiant' quoniam sormas cum
437쪽
ti .i VULIB. II ID DE ANIMA CAPUT. A
da ximm:plantς etiam materialiter mouentur&alterantur,.sed proprium est cognoscentis recipere sua ni per tectione sine in Vide in- tu atq; materia :&hoc commune est sennsa c. q. sui&intellectui vide sensu diximus lib. text. 6o. cap. i 2.qui sis reru species suscipit ut non γbi seu patiatur, itereturvet quoniam secundam perficiun esse inten onale recipit, non secudum esset
ruri xeale Sc jndiuiduale, quod intra in re tiam a bet. Ideo plantas non sentire di Nit At illo .a , teles locis citatis,& lilb. i tae platis sub ini ii '. a via,quia cum motu , materialitςr & secuti F., in dum esse reale qualitatibus afficiuntur: in-bti tellectus autem non soluitu reopit species
. . 'V. Nn si ς mqtu atq; materia, δοῦ inesse intentio . t in nati si ut sensus,sed etiam altiui upiuersali, o i ter abstrahendo a singularibus conditioni vi mi bus, ct corporea intelligit in diuisibili&in i a P C pGrς 4 potentia,materialia immateria linter,sin Sularia uniuersaliter,eontingentia dcta: y stabilia 19uariabiliter, diliormia unitar
II ita τοῦ liuianiam rerum naturalium muIa
. . biles habitudines in anina a immobiles sunt a princi iminutabiles i. p.q. 8s .art. I. ad 3. SςLue d aliud mihi accipio prancipium, VI Inte kgRVIR ,Momodo res ipsa ac hatur , eleri: 'D uetur, ut ii t unum cum potentia cogniti u , eius periectioZEt licet hoc commu
dine explicare, Sicut enim sortes & humanitas Io habent, quod Sortes est quod habet quid ditatem humanitatis, & est quo damodo ipsa humanitas, quae Sortis quid-- dyas est,&-ediuerso quidditas ct humani ruri: P . O t-Soriis quodam odo est ipse Sortes quid ditatem trabens, sunt enim vita & eadem ' res: lic in proposito noli ro intellectus f
Dd 'a v i mire intelligibile, scut habens quid dira , te,& intelligibile sit intςlligens sicut quid'i
pqiutiis p se 'io intellectus,n 'ii. est ipsa .
-imb .lapidis, si apse lapis,non secu , . naturale, quod habet in reaed in uitia iesse intentionale Sc intelligibile: ideo no asticitur absolutulapis, sed quodammodo, id est, secudum esse. iii telligibila. Unde in- Tade est tellectus informatus specie dicitur intelli- reter intelgibile in actu,& habere sormais,per quam tecti pore stipsa res intellecta , quia habet i in se rei sectista
quid ditatem: per eandem enim sermam res habet ego in se,ac intςllectus idem esse iaparticipat,tam exstin diuerso ordine,Vsque .... iadeo ut eadem numero speciet, quae In in tellectu existit,& intellectus dicatur actu
intelligere,is: res astu intellecta. Hoc igitur tmodo intellectus sit intelligibile & magis θ' intelli' bilis. 'VIuam eκ intellectu & intelligibili , quam ex materia dc forma: quia se habent veluti quidditas rei,& hassens quidditatem, quα est vi copositio metaphysica multo magi viui , va physica,quJ ob ad magis Vniun. .
tur,quam maIeria &iari .sς divi quae di- 3 ρηινο- cimus apertiora fiant,assumendum principium texuum ab omnibus eIi in recipi et .. dum,quod admoueo huic nostrae labra , nimirum, duplicem esse rerum. periectionem: unam naturalem dc absolutam quam in r v nuquodq; per suam formam riealiter e tua intel lecta habet: qui modus p rfectio inis omnibus rebus comum est iuxta pro- .pr m Formam. Alius Rutem Persectioni a. modus est, qui licet sit proprius Vesiuita-,m n idem in Hiero repertu potest , etsi, io diuerso graduci ordine. Prior modus. proprius est plantarum & rerum pure narituralium inanimatariam:iste autem post irior modus pr'prius est animalium Sc e irum, quae sensu & intellectu praedi a suntriq*ae tantae sunt excellentiae Sc amplitudiis nis, ut eis non sufficiat proprium elle natu- .rale, neq; .propria sorma contenta sunt, sedi alias expetunt de Residerant formas, quae supra esse naturale superponantur di de .
inantur eo Πmdo, quo coanitu est apud ςρgnossent egi anima dicitur quodammodo omnia, Sc eossibilis intellectus dici-
tur omnium formarum, id est,ommu per
formarum,& fiat actu omnia, quod ei non contingumsim sol Dei visione. Recte igi
438쪽
Q. DE MODO ET RADICE COGNOSCENDI. 4 is
diurnam cognitionem & cotemplationem eleuetur: quo enim aliquid amplius est&immaterialius,eo est capacius & plura cointinet, atque ad plura se extendit. Sed quia quaeres adhuc, unde eli, quod plantet & ct teret res naturales sic determinatur ad proprium esse,cognitiva vero,qua lia sunt om nia animalia, non sic limitantur, nec coar
princi- ctantur Respodeo,et, si placet, sit quartum pium, ma principia,vidistinctius procedamus,quod teri iras materia est determinationis S indiuidua piare co- tionis principium t eX hoe enim unaquaeq;gnitiove res magis determinata est & limitatur in impediat, suo esse,quo magis est materialisudeo pla- immate- tae ct res naturales determinantur & coar-rialitasve ctantur ad certam & absolutam ,eamq; in-m eande trissecam perfectione .quo enim res ma- Ποτο- terialiores sunt,eo earum Grinae determi Mazipar nationi materiae magis sunt immersae. Ec ticulari tua vero immaterialia,quet cum sint forma- exponitur hora,parum sunt coarctata & limitata,quia addu- mimis sunt materiae mmersa,a qua mate citur infe ria quo magis absoluuntur & sese extollusiri iciuα- magis ampliatur,vi liberiῶς eXtra se eκire, Done de de expeditius sese ad alias res profundere immoria de extendete valeat:hinc est,quod proprio ima si esse naturali non sunt contenta,sed aliare c. I a. spiciunt & exoptant,quae cum illa conse qui non valeant secundum esse naturale, tamen secundum esse intentionale, quod immateriale est,altius assequuntur. Prosecto si res materiales propter materialitate determinantur di limitantur quoniam ibi est inclusa sorma, cui neq; rimula relinqvi
tur,ut extra suam naturam exies alia desideret,aut ad alia tedat res immateriales ad hue erunt indeterminatae,ut per plura sint terminabiles,nempe per aliarum reru per fectiones,quas intuetes ad se trahut,ut eadest numelo persectio ipsius rei,& in alio genere altiori persectio sit ipsius cognoscentis.Hinc est,quod intellectus procedens de potentia ad actum, progrediatur ad persiciendum suum esset intelligere enim, esse est & complementum, quod intellectum
eXOrnat. In amplissimum igitur, vasti sit niumq; mare anima vela soluere videtur, quae inanimatorum forni in statione sua quibusdam quasi anchoris continent: nam uti materialitas continet elausam formam ct certis limitibus coarctatam , sic imma terialitas amplitudinem quandam confertiarniae, vi quo immateri alior sit, eo cap cior: unde noster intellectus, de Patintia in actu prodiens,ad perfectione tendat, ut fiat omnia: sicque percipies, quo modo intelliis gere sit quoddam esse. Hinc pisam habes
quod supra c. I. te X. 2.eN I .p. q. Iz. art.4. 'adduxi Deum,qui simpliciter est immato Irialis,omnia actu intelligere , imo suu esse i esse suum intelligere. Deinde angeli medio modo immateriales sunt. ΜοN Onima nomstra ultima est omnium intelli sibilium , &sicut materia in illo genere: quare si physica materia determinabilis est per omnes
larinas naturales in esse naturali,ut succese siue accipiat esse omnium rerum naturalium, ad eundem modum anima in genere intelligibilium materia intentionalis deter
minabilis est per formas di persectiones omnium rerum absolute:& quod amplius est,eas omnes simul possidere potest, quia in alio altiori gradu ct ordine, nempe Im materiali & intentionali et & ita in hoc sita est animae nostrae scilicitas , ut in Deo omnia videatiquem in se ita transumat,ut fiatvnum cum ipso Deo. EN his suppositionis Recapitubus bene quidem praesuppositis atq; decla- latis vreia ratis,haud difficile erit propositas quaestio- umque-nes resolvere,atq; ostendere, propter quid Itans. ex cognoscente di cognitq unum fiat tam
arcta unione deuinctum tunitatem eXcia . .
iunctione materiae S sermae prouenietem superet. Perspicuum etia erit curq;, ad haec, quae diinimus,animaduertenti, cur planis non sentiant, & quae sit prima cognoscenadi radi X. Prosecto quo aliqua sunt imma teri aliora,eo sunt persectionis aliorum ma gis capacia, ut per aliorum similitudines aliorum quoq; persectiones admittat,quo rum tarmis & specieb' informatur: etenim plantae, ct quaecunq; sola natura gaudent, tantum secundum esse reale di naturale
transmutantur .cognitiva autem ulterius secundum esse intentionale rerum essentias
ct quidditates pro suo bono atque perse ctione ad se vocant,& in se sicut in proprio Haec iu- perfectibili recipiunt: praesertim intellect , sed absuqui non solum accidentium similitudines uutur ca. ut sensus, qui substantiae quidditates non ς.&νω. penetrant,sed in ipsa superficie accidentiusistunt sed ipsius substantiae persectionem recipit & quidditatem, non realiter substrutialiter atq; physice,ut materia prima , sed
intentionaliter de immaterialiter,scut materia intelionalis & intelligibilis. Ideo Aristoteles lib. I r. Metaphys. te κ. 3 V. intelligibile substantiae esse dicit, ad differentiam sensus,
439쪽
16 LIB. III J DE ANIMA CAPUT. V.
senius,cuius obiectum accidens est tintellectus autem obiectum est ipsa substantia vidi Nimus cap. praecedenti de obiecto intelis
'festa lectus esse quod quid est rei. Si igitur quid-
rei eadem ditas rei obiectum est intellectus , quae re es c cipitur in intellectu, tanquam persectio in gnoscetis. suo persectibili, sequitur,quod ipsissima rei quid ditas.& natura, quae est rei perfectio existentis extra, eadem omnino est intellectus perfectio in alio esse : nam persectio, Verbi gratia,lapidis in re persectio est intelIectus,ut in intellectu res det: hoc nobis in dicant obiecta omnium sensuum,ipsa nan que sensibilia sensuum persectiones sunt. Et hoc est miraculum huius rei , in quo mirabiliter natura cognitiuorum reccidita est, ut eadem persecti O, quae eNistit rei ad eX-tra,existat quoq; ad intra ipsius cognost tis perfectio. Quod usqueadeo verum est,ivi dicat S.Tho. I. p.q. I 2. art. 2. ad 3. quod essentia diuina loco speciei intelligibilis uniatur intellectui in patria,ut constituatina tu intellectum beatorum . nitur quidem Votiadi vice speciei, atq; adeo constituit intellectu η a quo in actu,non quidem formaliter inhaeredo,
modo sup quia essent a diuina non est accidens, neqiplear γ, inhaerere potestnec supplere vicem causaece speciei. formalis sed costituit quidem in actu primo elicitivo,quatenus essentia diuina intellectui creato assistit,vi sit principium S ratio eliciendi visionem beatificam, sicut deessentia angeli dicitur I. p.*s6.art. I.quod ipsa est principium, ut se cognoscat ,& ratio eliciendi cognitionem sui .Quare esse tia diuina teste S.ThOm. l. p.q. in .art. 2. ad 3. constituit in actu intellectum creatum,
non insormando inhaesiue , sed supplendo principium agendi & rationem sorin lem
eliciendi visionei . itaq; costituitur in actu non in genere causae forma lis,sed in genere causae erficientis: quia ex essentia diuina de intellectu creato intime & vnitissime con--vi nituitur unum agens elicitiuum beatificae
ii visionis: ubi vides eadem omnino esse per .ra sectionem ct in re & in intellectu in praesta.d. . tissima operatione,in qua nostra scelicitas consistit. Et hic est maximus fiuctus de huius doctrinae usus minime contemnenduS, qui animos nostros ad diuinii in amorem vehementer pellicit: nam si anima nostra quodammodo est omnia secudium sensum sens bilia,quae veluti spongia quaedam imbibit,atq; ut Chamfleon colores,ita anima secundum sensum accidentium omnium
persectiones in se depingit & format : sed
quia sensus ultra accidentium apparentias non penetrat, anima secudum intellectum incipit esse Omnia intelligibilia,&ipsa acincidentia transcendens , ad viscera substantiarum contemplanda ingreditur,& quitiditatem rei materialis rimatur ideo I et . Metaphysteri. 39. intellectus substantiae dic tur esse cognitiu':vnde inopit ipsi substa-
tiae persectio esse persectio intelligentis suscepta intelligibili specie,quaequa dilitas rei imaterialis diciturriergo in ii c/nims nostret , . . miraculum consstit,quod sua me natura sit ii .uca paX Omnium perfectionum S esse. Sed quia hoc si in eriiraneo dc diminuto essendi modo Mempe intentionaliter per spe icies quasdam ipsarum rerum, dignatus Dominus est suam ipsius persectionem nobis . communicare,non diminuta intcuo ne spe- M. ciet media aliqua imagine inesse intenti nati, extraneo S iunia nuto, sed ut sua li- . Gberalitas atque bonita relucere per suam i is,
ipsius substantiam atq; ipsissimam essentia ridiuinam nos perficit atq; beat,ut sic beati- titudo nostra omnibus numeris sit absolutas . ': . idc ut dicit D.Ioannes in prima suaCanonita .raeci rica cap. 3.Scirus, i nia c.m apparuerit miles ebl 2 i xei erimus, dc adimpleatur illud, quod i t Sponsa Cant. I .exoptabat dicens, culetur. me osculo oris sui, ubi non solam poscebat iustificationem dc unionem per gratiam, ineq; solum incarnationem verbi per unio , nem hypostaticam,sed etiam mysteria om . nia usq; ad descesum Spiritus sancti dulciriter & eni Ne postulabat,ut tanto adiuta fa-iuore ad visionem ipsius Dei tandem perue. niat, quem quidem ita imbibat & sumat, ut non iam per ipsas rerum in Sinu, pe speculum in enigmate, sed osculo propriae suae essentiae secundum illudinet esse Dei in esse non intentionali, sed naturaliter Screaliter secudum essetiam uniatur, Quo fit, Inco initi obiecta persectiora esse ipsis potentus co- uis eodem Litiuis:quoniam obiecta se habet ut per- immatectio & actus, potentia ut persectibile in Halitatis potentia: itaq; immaterialitas obiecti acti- ordine oua est Sc persectiva,ini materialitas vero po portiova intentiae passiua est 6c persectibilis: quare Ii- ων obteineet quoad immaterialitatem conditio co-. fium pognoscentis & cognoscibilis in eodem ge- teria, --nere sibi respondeant,quia immaterialitas, pliciter ta& principium est cognoscendi active,& men excequod cognoscatur passive: idem similiter doni obieordo est Duellectuu dc intelligibiliu quo- cta, ins
440쪽
rius q. de ad immaterialitatem Sc con naturalitatem,
ata lora ligibiliu simpliciter sit superior, quam ordo 13. et lo- intellectuu , cuna intestigibile ad intellectum 9.ra comparetur,ut persectio ad persectibile,&tione I. a Vt proprius actus ad propriam potentiam ret. tametsi, ut S.Tho m. dicit loco dudum cita to, diuersitas ordinum S graduum cognitiuorum ex ipsis cognoscentibus atq; p tenti js non ex ipsis obiectis sumenda sit: Patet hoc eN ijs, quae S. Tho. illic dicit, Rhos paulo supra, Sc cap. I . teX.2. de unitate, quae resultat eX specie & potetia:quod autem habet rationem actus, simpliciter est nobilius. Quo argumento usus est Aristo teles lib. I et . Metalli cleX. s I. ut probet, VS: L, t quod Deus non .solum est suum esse, sed .: Eὶ suum intelligere, suum quoq; intelligibila: nam dato opposito, quod intelligibile Dei esset extra ipsum Deum, quid,inquit, Deus haberet dignum dc nobile, cum oporteret ipso Deo aliquid dignius & nobi-sius esse, nempe ipsum intelligibile , quod diuini intellectus deberet esse persectio:at Deus extra se nullam potest habere persectionem t ergo quanuis nobilitas intellectus pendeat ab excellentia intelligibilis, in Deo tamen nihil aliud ab ipso est intelligibile, quod sit eius persectio t non quod alia ignoret, sed quod omnia alia cognoscit in seipso tanquam in primo, adaequato Antiquis de proprio intelligibili. Ex quibus sequi alamum tur primo , Utiquos philosophaiates adnibus co hanc veritatem allusisse , cum per assimi sar, sed lationem cognitionem fieri docebant,quia iam to anima eΗ omnibus constaret rebus. Sedit ala est qua nuis non male collimabant, scopum
mnia. tamen non attigerunt: quoniam in esse nis. i: turali, nateriali atque determisiato siste bant, quod cum propria natura determi rietur , coarcstetur , limiteturque, potius 2 ut cognitionem impedirent, quam iuuarent.. ut de plantis & rebus naturalibus dixi mus in quarto principio. Oportet igitur . . it i. ei animam esse omniX, non secundum natu . in a rate cute , quod non est determinabile, aut in illo genere persectibile, sed secun dum esse ιntentionale r quo in genere ani: ma determinabilisvest atque persectibilis yer omnium, rerum periecti ei t ideo hon , v t antiqui , anima eX omnibus con
stat , sed iam pilus dicit, Aristoteles omia species di maeisse. Palam etiam est quod diximus,
uersi-- potentias cognatiua accipere rerum foris
mas ad perficiendas ct specificandas ip- de iudere,
sus cognoscentis operationes et quoniam speculo,et ipsum cognoscibile persectio est cogno- in oculos centis , quod in cognoscentem transit & lib. 2. rex.
se penetrat, v I vitae opera eNerceat : Quod i et . adsia eri jecies colorum recipientii aut lye ne c. I et culo similiter imagines rerum recipienti non conuenit quoniam non cogit iaciant neque vivunt, mortua enim sunt . 3 in
vitaliter non immutantur: quare aer vi
cem medii exercet imagines genteiiti , speculum autem obiecti absentiam sup- let, ct instrumenta sunt ad c noscenum ordina ta. Praeterea cognitiones a clio αnes sunt vitales & Immanentes ilia mutautiones : speculi autem atque aeris, praeter quam quod non sunt vitales , transeuntes quoque sunt actiones: quare istet aer reis
cipiat species colorum,quibus aliquo modo coloratur, tamen his sinii litudies olorum, ut in Ere eNistunt, non iunt aeris persectio, ut actio,sed ut palsio, scutneque imago speculum perficit i quoniam
non sinit in ipsis, ut existit perfectio r i εquia neque aer, neque speculum vitaliter immurantur, neque recipiunt; ut vi iant:& sese agitent ab intrinsecor ideo non es sciuntur unum cum re cognita, scut ne que speculum trahitur , ut uniatur cum obiecto, cuius imaginem recipit. Secus in 'eogniti uis potentiis, in quibus similitici nes recipiuntur quidem , non tantum ut i persectiones passiuae ipsius potentiae cognitiuae , ut iii aere di speculo contin e bat, sed ulterins quatenus 1lla Adenique n perlectio activa est, ct eadem omnitro cuia
gnitiuae potentiae, dc ipsus rei, quaei eoia hgnoscitur. Potentia igitur cogi Miui cum H ΕΓ
ipso obiecto adunatur In uno e clem qu
esse es perfectione i quia persectio illa vi- mn 'eubua est, functio quoque vivae si& vitalita nae cori RHaec si intellexeris, rem alioqui iussi illi- mni A. 2 mam sine aliqua offensione compreheis. des isto enim harum quaestionum resolitationem a multis desideratam isa, it Deus Opti & Max. ut veritatis scopum ait stri mus, quo propositum nostrum tota mente dirigimus. si quid ultra desideras, vide
Clim autem nulla res sit prς- rix 39-ter magnitudines separata, V t. idetur res ipsae sensibiles in ipsis