장음표시 사용
451쪽
tiam, ut per ipsam artem aliquid, scientiamq; agatur.
Eandem conclusionem de activo intellectu prosequitur Arist.quam in calce prs- cedentis textus inchoaverat, quod neque a clivus intellectus mouedi erincipium sit, quia non .emper iubet prole qui,sed negligenter de insulscienter se habet atq; oscitanter, etiamsi aliqua pars corporis,uirilis scilicet,iucundi perceptione concitetur cicvoluptate afficiatur:ipse enim nil prscipit, sed indifferenter se habet: quin imo etsi rubeat prosequi aut fugere,consilio eius non stamus, neque rationi acquiescimus,sed ratione valere iussa,cupiditatem & quod lubet sequimur: quod faciunt sensuales & ii continentes,qui rationi non obtemperantes , cupiditate aguntur. Quae appolito simili declarat Arist.ibi,omnino autem yρου-pesiera τι lemus, saepe artem habe
tes,eri arte non operantur:& optimus mea
dicus quandoq; non sanat, quia remedia profutura non applicati & peritus statuarius non seinper persectam facit statuam: sic incontinentes rationis proposito no p tent,sed secundum sensum operantur,quia non faciunt in seipsis quod ipsa rationis ars docet: ergo neque sensus , neq; intellectus, neq; reliquae partes, quas Plato asserebat, mouendi sunt principium.
atque princeps huius est motio
nis continentes enim quaquam appetunt atque cupiunt, non tamen agunt ea quae cupiunt, sed
intellectum ipsum sequuntur, rarioniq, obtemperant.
Ultimo probat Aristot. quod appetitus
princeps autor motus no sit, quia viri studiosi Sc continentes agunt contra insultus di incur siones appetitus, cuius impulsibus neq; persuadentur neque acquiescunt,sed ipso reluctante quod honestius est sequuntur, ut lib. r. Ethic. ubi continentes ab in-cotinentibus dii inguutur : appetunt enim continentes & studiosi viri, tamen non agat secundum sensitiuum appetitum. Nec te moueat aut solicitet cura ponderandi mo-
menta rationum,quas Aristoteles hoc cap. inducit, quoniam disputatiue,non tamen assertiue procedit: sat ergo est, apparetem de probabilem habeant dubitationem. Et ita in hoc te Xtu dum dicit, Continentes enim qua giam appetunt, atque cupiunt, non tamen Nuut, apparens est ratio, S secundum diuersa verilicatur:quoniam iura elum iEsum sequuntur, tronici; optemperant: dc licet appetant secuduin sensum, agunt lamen secundum rationem:quare absolui e& simpliciis ter ut agunt secundum rationem, ita quoq; appetunt: nam sensualis motus arationecam gatur,refrae naturq;.Qui aute pro eXamine huius capitis di principii mouendi desiderantur,eκ sequentibus pete.
Proposita intentione, de principio m tus disputat: reiectiq; triplici diuisione,
quatuor conesuliones aliorum impugnat, di principium motus rei jcit.
cum duaesint principes animae partes, nempe cuniciua CP motiua,actumq; sit de cxποθω-
irra: Anubile videturi Deinde tres cum Platonep n re, attonalem tu cerebro, coucupiscibilem iae te,irustibilem in corde,consentaneum non M-
detur e sicut nec quia alii sactuat, qui omnes ad
duas reuocant, rationalem scilicerta' irrationalem. Nam vexerativa latiuspateroe communior es, quam Ῥrs illis tribus a Platones δε- enatis comprehcn A queat. Et sensitisa neque proprisi paniceps, neque proprie expers ei se vide-Dι .s De ιmarinatius autem dubium Von illis
tiua tandem omnibus communis est,quam ab iLLis diuellere, non carerabsurdo. 'ISed unde di iressa estredeat oratis,ut de motii Iecudum i cum aramu .aliae enim moueudi vires alibi considerandae. Etenim nutritiua non est mouendi vis,ckm nihilsecundum locum moueatur,nisis eundum apprehensam formam. At plaute ima- ' Datioue oe sensu carent. Mox natura in Luin menta admotum deludus a negasse Ῥιὸetur. N cfestiua erit, cum Zoo Ira , quae in sua
specie non orbantur, m cxtera munia exercent, nee mouentur,neq; eu instrumenta ad mouetam natura tribuit, cum tamen natura mn d siciat in ne se Intremu
452쪽
m indu quia non speculatiuus,qui ad alendum nil considerat nec dirasticus,quia nos per cum adicimur, aliwdiubet,imo etsi iubeat,non semper ei paremus, i qui artem babent, tumen sec dum artem non operanturi tales fiunt incontinentes,qui bonesta Misenian nem tamen operanis . ictu. t ns peritiua ηο idetur ese princeps au- ων molita equod ex re ligare, quia tinentes alia apyreuntialia amni quoniam appetitum defersit, ut rationi obtemperent.
De vi motiva animae in communi ex propria sententia determinat.
P RIdentur igitur duo haec esse mouentia, vel appeti
ri aetus, vel intellectus, siquis imaginationem ut quandam intellectionem esse ponat. Nam &homines magis imaginatione, quam scientia, plerunq; sequuntur:& in caeteris animalibus no intellectio, neque ratio, sed imaginatio inest. Haec igitur ambo intellectus,& appetitus, mouen
M AOP Huius capitis initium pars est teXtus 48. Acb ing. in quo capite postquam Arist. in praecede.
ii tantum conelust, quid non esset prima vis mouendi ipsius animae, quod nec Vegetativa, neq; sensus , neq; intellectiis,neque
appetitus qua in re disputatione lusit in
praesenti in communi determinat de principio motus progressivi, & certam statuit vim ca veritatem. Quare firma &costans est totius p I huius capitis conclusio,nepe duo esse m uendi principia , intellectum scilicet atque
appetitum , quae tamen ad unum necessario reuocari debent. Et dum huius conclusionis probationem instituit Arist. poten
tiae motiuae obiectum atque operationem,
ipsus deniq; organum manifestat: sic docuit lib. 2. de Anima cap. . tex. 3 3. nam quanq; organicam potentiam explicadam ab his tribus, obiecto, operatione & orgario. Quocirca aduerte dum semes ne postea
opus sit repetere sub intellectu phatasiam ditisseA'
Lue imaginationem coprehendiatum, quia Masticinianes,qui ratione de intellectu duci de- tusia praberent, ut in plurimum seipsos deserunt, eodeUM dc fictione quadam phalastica delusi,quod pantur. adlubet sensui amplet uritur , na passionis
perturbatione veluti morbo quodam opprimitur ratio: tum etiam, quorii in Imagi natio eodem intellectus nomine comprehenditur,quod munere quodammodo a que ossicio conueniantu sicut enim intelleisitus homines ad omnem motum & acti nem dirigi. nisi passione perturbatus munus suum praestare non possit sic imagina tio bruta animantia excitat: & sicut intellectus in absentia rei considerat & dirigit, ita phantasia absentis rei desiderium proponit: ergo haec duo principia mouet, phatasia & appetitus,vel intellectus & appetitus.Quare rationibus dictis promiscue ut eae mur,dc intellectis pro imagulatione,& imaginatione pro intellectu: quia ex apprehensione phantasis similiter procedunt motus progressiui,ac ere apprehesione intellectus.
Etenim sicut Luna bolis,caeterorumq; Pla Pulebra
netarum vicaria esse Videtur , quorum Vir tollatio.
tute S recipit,& his inserioribus comuniacat, illisq; supposita,eclipsis causa est, ct ut
in lumine deficiant: sic imaginatio Intellectus vicem subit, eiusq; innuXum inferioribus partibus communicat, nisi cum rationem conturbat,& deliqui j defectum inducit.Idcirco non solus intellectus,neq; solus Huius et appetitus principium motus est ut praece- praecedendenti cap. ostendebatur sed uterq; simul, tis capitis non disiuncturi singulariter,sed commu- praecipua niter, simul atque coniunctim motum se- coclusio. cundum locum introducur, cognitio scili cet finis, eiusq; desiderium: quod praesenti
cap .enarrare instituimus, eic lib. 2.teri. I 6o.
in definitione phantasiae tetigimus, secundum quam multa agimus,palam ve.
Intellectus is, inquam, qui ali Tex. q. cuius gratia ratiocinatur, quili; principium est agendi. Atq; hic sine ab intellectu contemplati. uo differt. Appetitus etiam Om
nis , alicuius est gratia. Cuius enim est appetitio, id est princi piu intellectus activi: at ipsum
453쪽
vltimum principium est actionis Qnare non sine ratione principia mouendi videntur haec e sese duo , appetitus, inquam,&mens ea , quae principium est agendo Ipsum enim appetibile
mouet, & propterea mens mouet quhd appetibile ipsius principium est. Imaginatio quoque
tione mouet. Quoniam proximo capite dubitatum
fuerat,si principium mouendi practico aut speculativo intellectili deserendum sit, nucdeclarat dc asserit Arist.intellectum pramis cum principium esse motus secundum locum,non autem speculatiuum intellectum: nam eis isti duo intellectus circa veru verisse litur ut obiectum, Sc sic secundum essentiam non dii Ierant tamen quia solo fine distinguutur nam eandem veritatem, quam speculatiuus intellemis in intelligendo sibi ut finem proponit, ac mus intellectus adactionem refert ct dirigit ideo non contEplativus,sed activus intellect' ponitur principium age inhoc ideo, quoniam activus intellectiis finem respicit, qui Obiectum est appetitus,atque adeo cum appetitu conneis
Nionem habet. Et id est quod dicit Aristo. teles ibi, A peritus etiam omnis alicuus ea gratia: quoniam appetere non est propteriolum appetere: neq; est appetitus sui gratia,sed ad eXtra tendit, nimirum ad destiis natum finem et secus temere, frustra atque incassum appetereti non enim finem conasequitur animal, nisi actione aliqua de in
tu ad id, cuius est appetit io,& cuius desiderio tenemur: hoc aute est appetibile,quod dc principium est activi intel lectus, Si forma ipsius,& caput primum,actionisq; origo. Sed quo modo Aristoteles finem primcipium actionis dicit esse cum tamen lib. r. Phycte 89. expresse dicatur, quod finis
in practicis prirecipium enim σ boe esst, nonasti is , sed cogitamuis . nam collisionem si
remouerirnus,profecto de Aristotelem co. ciliabimus, dc praesente in locum ma Nime
illustrabimus. In Physicis enim Aristoteles dirierat, finem in agibilibus se haberς
scut principium in speculabilibus,elegan. .
tissima quidem similitudinetquia sicut cois lusiones a principiis pendent, indeq; Veritatem habent, sic media a fine prodeunt, eiq; proportionantur di ab eodem imperantur. Et quoniam Aristoteles dixerat, pfinis se habet sicut principium in speculabilibus, ne quis comparationem ut ineptaec disparata redargueret.acuus,imam subdit rationem , ut hac tacitam obiectionem
euellat: nimirum quod no actionii od initationis causa est,ut ita non inepte comparentur principia cognoscendi in speculati uiscusine in ratione agendi in practicis: utruq; enim principium, tam practicum , quam speculatiuum principium est cognoscendi. Et ita comparatio est, quod sicut cognitio praemissa in causa est cognitionis ipsaruconclusionum,ita finis in agibilibus te habet,quoniam cognitio finis prima causa est cognoscenda media. Quibus verbis ingeniosissime notauit Ar st. disserentem esse modum agendi causae finalis de efficientis: quoniam causa finalis agit, quatenus est in
intentione δ: cogitatione,ut lib. I.de gene ratione teX.s s.sanitas,qus mouet in rati ne finis, non est activa , nisi per translationem dc metaphoram,quatenus intrinsecus ad actionem solicitat, non ut realiter eXi stetis,sed ut est in cogitatione : prima ergo causalitas finis in cogitatione est,quoniamsi cum causa eisciente eonferatur, transsa titie operaturinam causa efficiens operaturiam existes lib.2.Phys.lex. 29.lib. I 2. Metaphys.lex. t s. dc ideo dicitur prima causa actionis, unde incipit motus. Quare quod est in cogitatione de intelione prius est ordine in tetionis in genere causae finalis,p sterius tamen in executione secundum oris dinem causae ericientis,quae incipit motum a mediis itandem finem consequaturcob
id appetibile bonum ut cognitum mouet, nam ut est in cognitione principium est de velut forma, secundum quam ipse appetitus principium est motus. Ideo in Physicis ostenditur, primam radicem agendi ipsius finis prouenire eκ eo quod est in intenti ne dc cognitione:nam secundum formam apprehensam Sc rationem cognoscendi s mitur efficientia ipsius finis secundum cognitionis impressione:quia appetibile non mouet nisi cognitum,dc nisi formam suam meti imprimat,dc inde est principiu acti
ni, ut hic docet Aristoteles id est, secunda
454쪽
eognitionem,qui est transsatilius δe metaphoricus modus agendi causae finalis ut in libris Phy c& lib. de generatio. quoniam
vi est in apprehensione activi intellectus, adactionem dirigitur, quod practici intel lectus munus est. Appetibile igitur no nisi cognitum appetitum tangit, atque deinde ibi de actione solicitati est enim principia activi intellectus in practico syllogismo, cuius conclusio actio realis & exercita est, iussit inefficax: quare activa mefis ex ap petibili cognito cocludit actionem,& m tus & actionis principium est, v t hic dicio tur , quia prius principium lait cogitatio. nis,ut lib. 2.Physdicebatur.Et se concili
bis ista duo loca Aristotelis,& ad illustri
rem huius capitis enarrationem expeditici deueniemus: propterea enim intellect' aut imaginatio mouent, quoniam appetibile cognitum principium est,quod sine appetitione & desiderio appetitus non mouet.
Vnum igitur est id quod moue ipsum, inquam , appetitiuu Nam si duo, intellenus, atq; appetitus mouerent, per aliquam communem utiq; formam mouerent. Nunc aute intellectus quidem non videtur absq; appetitu movere: voluntas enim,appetitus est quidam. Atque cum fit
motus per ratione , & etiam pervolutatem sit. Appetitus autem absque atione mouet: cupiditas enim & ipsa, quidam est appetitus.
Perficit Arist. positam iam doctrina, qua probatum est duo esse principia mouentia,appetitum scilicet & intellectum, quae prior pars erat propositae conclusionis hu
ius capitis: nunc posteriorem eiusdem con
clusionis partem ostendit, nimirum, haec duo,appetitum videlicet de intellectum,advnuiri debere reduci, & hoc est appetibile ipsum , a quo intellectus ipse informa tur. Etenim absq; appetibilis conceptione
neque mens,neque appetitus mouet, neq;
ambo simul:nunquam enim prodibit actio& motus, ut animal concitetur ad cons quendum bonum, nisi unum principium sit, unde prodeat actio & motus. Quare mens de imaginatio non per se mouent, quatenus tales sunt, sed quatenus appetibile percipiunt, quod appetitui proponat: appetitus autem obiectum ipsum est appetibile,& omnis actio ab ipsos st: quom a obiectum est, cuius proprium est mouere: deinde sollicitatur animal ad prosequutionem, vel fugam est enim appetitus boni&mali, quia eadem potentia est contrario rum, ut de omnibus sensibus & de intelia lectu ostendimus ut demum excitet pote-tias ad exequutionem. Quo fit,appetitum&intellectum no mouere viduo et licenim materialiter conuenirent & extrinsece se iuuarent, mouerentq; per accidens secun dsim habitudinem unius ad alterum,ut duo portantes lapidem, quorum non est unus di idem effectus, sed pars effectus uni,&pars alteri respondet: at intellectus & ap- Ietitus duo sunt mouentia , non ut duo dii sparata,sed ut subordinata inter sese, se in communi quadam ratione conuenientia quae est unica appetibilis ratio vnu,eundemq; motum perficiunt, quia concurrui in una forma,nempe appetibili apprehenso:& practicus intellectus non Imperat motum, nisi determinatus ab appetitu I ergo neuter ab altero praecisus causat motum, quia appetitus caecus est , & sine intellectu non cognoscit,nec habet quod appetat intellectus autem sine appetitu non imperat, quia non determinatur admotum. Uterq; igitur simul unum est principium mouendi,vi conueniunt in appetibili,quod utruque appetitum scilicet S intellectum vevna communis forma nectit S arctissimo vinculo coniungit,ut sic dirigat, reguletq; intellectus quod appetat voluntas,& eX quendo in usum proferat. Et sie finis in i tellectu ponitur prima causa cognitionis lib. et .Phycvt autem est in appetitu ,hic ponitur & dicitur causa actionis: vi tangit de siderium , ad actionem promouet: etenim sola scientia non potest movere,quia est indeterminata & indisserens ad contraria,nisi ab appetitu determinetur. Vtrunq; igitur dicit Aristoteles lib. 9. Metaphys. teX. IC. scientia, quae contrariora est,anctimavimbo 1 id est,electione appetitus determinaturiquare simpliciter appetibile est primu mouens & principium omnis actaOms, Ut est. παrde. Zib. 2.n .r .
455쪽
est in intellemi:& appetibile ipsum, seu sinis quod idem est primo movet,quia est
primum cognitum & consideratum ab intellectu practico: quare cum appetitus &intellectus per se moueant,necestum est inditellecti' communi forma uniantur. Quod nolim scappeti accipias , ut intellectum S appetitum non rus quo distinguasoriamq; facias potentiam quq modo πι fuit quorundam delusio sed secundum
Vnu mo--vnam vim comunem impulli uam admoueant, tum et sicut enim in genere causae efficientis
est valde Sol & homo generant hominem lib. 2. obseruan- Phycteκ. 2 6.) quod fieri non potest, nisi
dum. Sol & homo unam communem haberent virtutem :& ut colores mouent visum sub forma lucis in genere causae formalis, ita appetitus & intellectus sub unica appetibilis forma , id est,propter eundem finem, ad quem sub unius speciei & formet apprehensae ratione, appetitus & intellectus limul excitantur: finis enim & forma idem sunt lib.et.Phyctex. o. dc lib. I. de generatione teX. s s. habent se ergo intellectus &appetitus ut causa uniuersalis & particu Iaris: unde licet sint diuersi generis, una cu
altera in modo actionis concurrit,& intel
lectus se habet vi causa prima S remota, appetitus ut causa secunda, propria S 1 unde ais mediata. Et iste sub Ordinationis modus est, Clio appe per quem ad se inuicem reducuntur, ct viri refe- una causa concurrunt per quem intel-ratur. ligemus, quomodo appetitus ad suum libitum trahat Sc peruertat intellectu, quia est causa particularis, cui respondet actio: singularium enim sunt a mones, non uni- De ordi- uersalium. Haec igitur est series motionis: nemo es nam appetibile primum omnium intelle. H. Ehum informat, unde lib. 2. Phys teX. 89. cognitionis principium dicitur: hanc autem sormam cogniti appetibilis intellectus presentat appetitui quia intellectus non m uet,nisi determinatus a voluntate,nec pha-- lasa, nisi limitata a desiderio a quo excit
. tur animal,vin oueatur,& ita concurrunt
ut unum in genere causae efficietis:& ideo intellectus,qui se habet ut causa uniuersalis, modificatur ab appetitur appetitus au in In diuer- tem,qui se habet ut causa particularis, de-so genere terminat & limitat intellectum. Ob id se-apperrim cundum usum & eriequutionem operatio-c intelle nis, intellectus reducitur in appetitum Iazcystha - vero secundum ordinem et Iendi & inten-bet prius, tionis, appetitus in intellectum reduci deis
m*- bet, quia est causa uniuersalis, quae instultitias.
magis quam secuda. Elegantissima est hieratio, quam sic egregie in suum principiure solues, Qualis est ordo passionum, talis
debet esse actionum, quoniam actiones determinantur ad subiectum secundum oris dinem passionum do potentiarum: sed antis omae prius conuenit intellectus,quam appe iblitus: ergo ordine essendi ct naturae prius iesi intellectiis operatio: sed qui x est uidi se . 'serens ad contraria, & nunquam agit intelis lectus,nis determinatus ab appς titu.&-dum ordinem operandi di minuendi a
tecedat appetitus. Vnde quod ArissoIelς Vbi tosubdit ibi, Appetitus autem abscis ratis noe ictis
uer, non intelligascvoluntatem ferri possu is ini in incognitum, sed ita accipe , ut Volus M sis, alaquando peruerse agat,aliter quam rect*-i exacognitum sita agit ergo sine ratione, uia in mine ad contrarium eius, quod ratio dictat , secun- , ω dum cupiditatem sensus mouetur. Etenim voluntas rationalis est appetitus,quo ii bonum fertur,ut est a ratione comprehesum, cuius est velle, nolle,eligere,immutari ab .d . rari appetibili,non autem percipere se iudicare ut perperam assierit Tignos is hie rex
s2.qui vult volutatem potentiam esseco gnatiuam,quod alienum est a peripateticaicliola nam ut alia omittam lia. te X. D.
dividit Aristoteles inter appetitum de i iuddiscernendi. Neque habet opposta ppinio: aliquod philosor lucum fundamen Ium,&extranea est & inopinabilis, nisi apud No-m nales, qui de rebus non disti illiu fit; star
separant i de ideo appetitum n sitiuo datae sensus.& appetitui inullectivo intellectus. vir illustre duraim, sic disiga V pix': appetitum ipsum alioqui caecii di sui unarum. Sane appetitus potentia p,ssilia est pent'
Vt S. Thom. I. z. q. II. art. r. ad 3 Maenim tu adia sensus factus in actu primo per specie ob- primo, eriecti , statum in actum secunduis. Sc ef,- ρ πή tionem erumpit, sic appetitus ex impulsu 'ib oboni, quod intellectus vel imaginatio ob- ieceriti vel praesentaverit, dicitur esse ita o Ea
actu primo, ut mo X erumpat in actum se acundum appetendo actu . elicito, ct actu. - c Imperato mouendo reliquas potentias.ad
consequutionem eius, quod appetiuit. Si militer ergo appetitus & potentia cognitiua duas habent operationes,per priorem. in actu priano, per posteriorem in actu secundo dicuntur: di per priorem pasilue, . Per
456쪽
per posteriore active, ut supra lib. 2. c. s. q. de sensu agente dictum est.
omnis: at appetitus, atq; imaginatio ,&recta est,& non recta.
appetibile mouet, hoc autem est aut verὸ bonu, aut apparens bo- nu. Attamen no omne bonu mo
uet,sed id, quod sub actionem cadit. Sub actione aute cadit quod aliter sese habere etia potest. Patet igitur, talem animae vim atq; pote tiam,principiti esse mouenis di quae quidem est ea, qua appetitum consuevimus appellare.
explicat Arist.cur in appetitionibus ho
manis errare contingat: videbatur enim eκ
liraedictis,et semper bonum & rectum pro
equeremur, quia appetitus non est nisi ad bonu,& intelleci' semper est verus. Respodet causam esse erradi, quod appetitus no- semper a vero bono,sed ab apparεti bono pleruq; moueaturi ideo decipimur, quia malum sub specie boni appetim': est enim ob tecta appetitus nostri pro hoc statu nons Ium bonu,qqod veru est, sed etia quod speciem & apparentia boni habeat. hiare iriisse ledi omnis ηqriis est circa si inplice quis dit te ut supra te κ. 26. similiter in secuda ope atione intellect' verus est circa prima principia uniuersalissima, v t Bonu est age dum,& m tu vitandum, Quod tibi no vis, alteri ne feceris, in intellectu practico: in
speculatruo avia: bdlibet est vel no est,
omne totu est maius sua parte. Ratio auteest, quia sicut in prima operatione veritas potetiae est in copformitate ad suum obiectum .verbi gratia , sicut sensus semper est verus supra lib. 2. GSNN.6 I. eπconformitate ad obiectu, ita intellectus,quia entis ut obiecta, semper est verus,ens enim'& ve Ha conuertunturtita in secunda operatione
intellectus habitudine ad prima principia uterq; intellectus ta practicus quam speculatiuus sertur ex inclinatione naturae, non secus qua lapis ad cetrum mittitur. Si igitur circa haec principia viuuersalissima erraret intellech falsitas & error ille retorquereturili autore naturae,cuius est illa missio de seminatio Veritalis cu ipsa natura:sicut entinprima principia speculativa semina sui scieistia ru, ita prima principia practica seminarati sunt virtutum: cucta enun,quq Deus f cit, vera sunt, valdeq; bona. Habent se hoprincipia sicut ranu et in domo quet omni patent,& a natura sine ullo discursu habe tur, in quibus si error accidisset, no pateret aditus ad scietias,nec ad salute esset via ese pedita: si tamen error aliquis accidit,cotm-
sit nobis colligendo & subsumedo,nimirucum principia illa rectissima & verissima a l. Ggad particulare agibile applicamus,quod nosemper bonum existit, licet bonu appareatet illa tamen specie boni inuitati atq; decepti des ini ,vel quia quod botiu est,minus recte applicam'. Ex hoc textu habes primo, Notanda quod intellectus practicus, sinu litet S appe ex bre. titus uniuersaltu ad motum non sufficiunt, reatu. quia actiones sunt particulari v. Secudo h bes,quod intellectus semper sit verus, non solum circa prima operationem,sed et 1 in secunda operatione circa prima principia. Tertio habes,et actiones sunt particulariu, indeq; accidit vitiu Sc error. I An aut habe Hob in etes rationε rectam deficere possint hoc est, sive ali- an dictamine recto state in actu,quis pecca νος re possit cotrouertit Arist. lib. . Ethic.c. . re Partem affirmativa tenet Scotus in 3. d. 3 6. raeceruquia volutas potest ex sua libertate eligere, no obstate quocuq; dictamine intellectus. cim Sed S. Tho.cu peripatetica schola oppositu
validissime tuetur I . z.q. 77.art. 2.& ibi nos cli Caiet. inulta diximus:nil enim potestast ' petit',iuste X imperio intelleci' I. 2.q. II. Imperatis,cuius imperium no quivis actus Vest intellectus, sed ultimus eius ac ',quico clusio est practici sy llogismi ergo ubi in te, . t a lectus no defecerit,sive per errore, siue per inconsideratione,siue per imperii remissionem &inefficacia, impossibile est deficerevolsita tu,quae no sequitur,nis quod proponitur & imperatur ab intellectu. Et si qua-do contingit, habetem rationem rem de sicere,si illa recta ratio in particulari habe tur . hoe ideo accidit, quia intellectus non imperat efficacite Unde cotingit paralogizare, ct quod habeat se veluti qui in qua
tuor terminis arguit: nam maiori S minori
recte per intellectu suppositis atq; dispositis, eri concupiscentia appetitus alia propositio fraudulenter supponitur,& subinduc citur
457쪽
citur latenter alia minor , secundum quamcoesulionem paresopirat. Et ita textu praeserinti dicebat Arist. Appetitus autem absq; ratione moner,id est, citra recta rationem e defatim te κ.s 3. rationem reddit, quia thialus non videt nisi presens bonum, quod intuetur:& quia sensus tantum est singulariu & praesent-m,ratione, quae de futuris & abdentibus deliberat, importune & improbe perturbat. Verba autem Arist.sunt,Praefensimum persequaan Sc post pauca, Furarum non perspici n
Tu. sa. Constat etiam, eos oportere,
rui partes animς diuidui, si mo-
o potentias ipsas diuida atque, separen complures ipsas esse cocedere: nutriendi principium, sentiendi intelligendi delibe Tadi,&appete di. Haec enim plus inter sese disierunt,quani potenetia cupiendi ac irasce ndi.
Costat vim appetit tuam connumeranda - inter potentias animae: in de Aristoteles re-
- re greditur,ut damnet illam trini ebrena diuis
nam plures alias oporteret ponetς t nutri- tiuam,intellectiva in , delibera uuant, appeti. V Iiuam,qus communiores & notiores sunt,
qua arara scibilis Sc cocupiscibilis,quas Plato ponebat: idem de vi motiua Sc deliber Razioc ima dicedum ei se Ratio autem, ob quam rexturc oristoteles trim Ebrem illam diuisione reis Atiliter prehendat sine viIio in t rruptionis cotex
muti ua- turae, haec est:quoniam Aristoteles intextu Lur. .praecedeti di Xerat, biectum appetitus elle bonum,Vςrum,uel appare, . c obiecti autem unitate vim 3I Ouuaru sue appetiti ua nam esse deducebatur'. consequens igitur
cerat . illa diuisione Platonis mala elia qua quidem x tione doctrina nomiixerxuntur, sed mari imς continuatur vim appetituramaum motiva couersit Aristotςles hocaeAtun pyx cedenti. duertendum etiamnuod .vi, intellige di quye necessarioru in ell)ii videliberandi quae ei contingentiu abAristotele non dii inguitur, quasi potetiae fuit
dillinctae: utraq; enim cogi scit crant in eistia & necessaria , quia inter ipsa dili inguit quo argumento lib. 2. L p- a xςri. 14 s, sensum comunem ponebamus cognoscere Omnia sensibilia,quia inter ipsa diiudicat nisi velis per intelligendi vim sumere rati nem,qu est uniuersalium .per deliberandi autem vir tem alionem , quae singulari uest, Sed melius In adicemus esse facultatecu Arist. lib. 6. Et hic. c. I. unica intellectiva potentia habitus c5tinet circa necessari, t
riem & prudentia: necessariu enita dc contingens sub quid ditate rei materialis , quae obieetum est intellectas, comprehendutcr. Sed non oportui a te in nominum in eris pretiatione immorari, cum Arist. solum id Mes Anagat,ut denion strative contra Platone col- soletis ialigat, vim appetitiua atq; motiva esse po- hoc tex. nendam ,.quae ab irascibili& socupiscibili distinguitur.Patet hoc eκ obiecto,ex cui is nitate unitas potentiae deducitur, ut tib i. de Anima cap. di κιmus. Et rursus,ad hominem quali ex abundanii arguens, dicit,
quod si potetia amms per irascibile ct cocupiscibile distinguedet foren .eadem rationeia V . deberemuν plures pole ia, ponere, Vt 1nNl ' at lectitium&deliberatiuu, quae sunt priores , ct notiores disterentis:sed ostensiue lacum asserit ponendam esse appeti uuam Poten, . . . itia in praeter irascibilem &. ocupiscibilem: sed ad ipsius appetitus discrumna veniam'.
in au te appetitiones inter Tex. s 3.
sese cotrariae fiant,quod quidem
tu fit, com ratio, Cupiditasq; CO-
trariae sunt, id A. fieri solet in hisce qu sentiunt stq; percipiunt tempus mens enim ob suturum retrahere iubet, cupiditas veris praesens ipsum persequitur. N quod iam assicu voluptate id &simplici ter afficere voluptare re
at, sol it/ bonurn sine videtur
bi Tacitam soluit obiectione Arist. lixtrat Et dias
AEnim κ obiecto umini essu appetiiu, a,eu- textus, iam, ulminatione actiones prodeunt usic qu a Maiue ob appetituu discrimina es h ella in- nu Ohreis tui lina, quae luguer inter uos metipsos M- solusit r. Mitur,videbatur no vuum ei se appetitum, coducit
458쪽
- tacine ii actione, neq; operatione sequi: quonia appetitus mutua diicordia sese impedirent. iii primis Arist. ingenue fatetur,m no bis duos ei Ie appetitus, unum sensit auu, at terum vero intellectivuna . quamlibet ei uir potentia cogi uiuam proprius sequi uir Uinpetitus, tanquam eius pondus & inclinatio ad opust non ergo in nobis solus est iensus, sed praeterea eua de intellectus,& ideo durpleri erit: ppetitus, lensitiuus si ilicet dc intellectiti', qui alio n upcivoluta nucupatur. Deinde causam reddit ut supti dixi lib. 2. te X. 14 a. Ob quam illi duu appeti tus
perpetuo ialligerentur, bi ouemm cymm n,C catilliarum quod lenia S lepus non percipiat,sicut intellectu S: sentus enim tantum praesculis temporis est & praesentibus voluptatibus aut terribilibus afficitur,quin sensus lis 3gRlarium est. Atqui intellectus, quoniam uniuerialium est, tepus percipit, Ideo iii is urum prospici ς is sibi cosulit, occlirquem appetitum,qui a torrcte volupi Lia rapiturae cratiere S ui officio continere; nititur, ipsis liciter ut belua caeco impetu in prae se s delectabile praeceps feratur. haec prae latra , du'igς Aturis cogitat suo coimod' atq; honori prouide I, ct mala non uindi a stilo imminere proponi ,.
sese volu Hatibus dederit. Ha c de causam. Nima e .parte corpu, anim4m vinc quoniani bini hi d corpori apparet, prae ab semia, Obiecta aule pi X lentia multo eblisicacius. tuo uerit. Quam ob causam opor
appetitia, . t diNimu, Ie X. qq. S im Isyria dc iniimcdiata causalit actioius , cca usae sit, cur no temper in notris stat quod Voluntas eNoptat nempe quod habeat sensum repugnantem,qui rerum praesentia captus de futuro nil sψgitat: & 'ra. ni conti
uentes sese voluptatis venereae Oapula,aut soni nolentiae ν uio maculant : contra vero
continente, quibus non sensus praeisntium,led raxio futurorum praescr=iz, quid. sequendum, fugiendum v si circunspiciunt res cum temporis distilitatione, hoc est, sapere,' n solum quae ante pedes sunt videre, sed euentura prospicere, quia sensus temporis discrimina ignorat: ideo sciatus leni per habentas est pro su cero, cuius desiderium seinper ratio lauat,donec diu cogitet, ut vere bonum ab apparenti separet . dc no salia Pro ver in accepte I: huc. totum belli pondus inclinat, hinc victoria expectanda. Exemplo sint lebricitantes, qui vini a Iugidae aquae polu in praesent
alliciuntur, tamen in dillinctione tempO- rLs ct cognitione futuri omnia pro salute corporis contemnunt sic temporalia pro aeternis tu negotioagitimae commutanda.
Resse igitur ille di sit, Nitimur in vetitum semper , cupimusq;
sic interdictis vriminet aeger aquis. t uelem Arist0 tel f ors senti te N tu videtur
tyme duo sindu i 'tuus,unus tamen est,qui simpliciter mouet, Et ille est appetitus intellitii ius qui est plumas: nam v sensitiuus
rs' pΗὰcii aer atque dominari ii illo miri 'ine ἰatii sphaerae caelestes inscriores stipe-irum trabe fem,cum id, quod superius est natuεὶ prin spatius moueat. Habes igitur
eram iniim de bellorum causam in nobis est 'opieriri Xam duorum appetituurn uduis praesens de suturii. Deinde quod Opsis in homine absoluitur secundum alterius appetitus determinationem ἰ iVliimia sena determinatio secundu intellectivum
appetitum n. lur.ili η est, secundum autem
sensitiuu 2ppetitum in plurima it bla & Distri sexu a, atq; adeo sensum suspectum jebs re ei te liri prouidis atq; Orcus p p y s. De ille autem dc timore,qus sui it in brutis Myrii libr, subiuin esse i, quom ogo sitit re-US v su lux usum sensus brutorum 'onse
459쪽
436 LIB. III. DE ANIMA CAPUT. VII.
tur futuris, quatenus ex instinctu naturali ea praesenti uir dirigutur enim ab intelligentia non errate, ut lib. 2.PhysteX. 9. & hoc sufficit, vi animalia spe & timore concutiatur,non time dii in te atq; exacte, sicut ho uo, qui tempora distinguit,& futurum percipit.
fecto, quod mouet, appetitiuum, inquam, ut appetitiuum est, atq; appetibile omni uest mouetium primu hoc enim mouet,& non
sunt ea,qus mouet. At Vero cum
tria sint in animal tu motu, Vnu. id quod movet: secundu id , quo mouet:&tertiti id, quod mouetur: atque id,quod mouet, sit du
aliud mouet, atq; thoiretur) immobile quide id sonu est, quod sub actione cadit: id vero, quod
enim id quod appetit,ea ratione, qua appetit:& appetitio est motus quida, vel operatio.)Id aute, i. quo a mouetur, est animal ipsit: δ atquo mouet appetitus ut instru' mento, id i a corpori tribuedum
est. Quocirca de ipso tunc est c5
templandia, cum de comunibus a n i mar corporisve operi bus, a tq; ossici; s contemplabimur.
Omnia Quod ultimo loco pret cedenti textu ad-'
mouentia monuimus, in praesenti exactius eκplicat
apprehοῦ Arist. scilicetvnu esse appetitsi,qui simpli.
H Hum citer mouet ma licet sentitia'&intellectiti' moueat. appetitus contrarietate habeant,tandem uent ut unum, id est,secudum una boni r tionem bonu naq; utriusq; appetitus, sensitivi scilicet & rationalis,obiectu est, licet
voluntas a bono uniuersali moueatur,sen- ia
sualis vero appetit' a bono particulari. Itaq; formaliter unu est quod mouet, id est,ipsub onu,appetibile aut finis lais enim trib' nominib' obiectu appetitus significatur nam etsi plura numero sint, formaliter unu est, quia in una cocurrunt se amit enim appetibile mouet,nisi ut imaginatum vel intellectum, ct caetera mouent,non nisi ut appetibile primum participat: etenim Plura numero disserentia in specie & ratione primi
mouentis conueniunt, nepe in ratione boni
& sinis,quod ide est. Deinde declarat Arist.
numerum & ordinem eorum,qui ad motu cocurrunt ibi, i τῶ cum triabutin vir ima
ta motu, . quae dicit esse tria. Sed nos di stinctionis gratia quatuor dicam',cu Arist. primum in duo mebra distinguat,hoc ordiisne,Primum est appetibile,quod est moves immobile,quod vocatur hie quod subasti ne cadis: alia transsatione appellatur actua te bonu, quonia non mouet appetibile,nisi Νη, -- secundu esse reale & possibile,quod postea uersicum declarabitur.Secundu autem moues,quod dum cse tamen mobile est,est virtus appetitiua,qua reale. a virtute motiva non distinguit Arist. quia Virtus apin eode organo sunt: neq; exprimitur,neq; petitiua distinguitur p ropter breuitatem: qua de re au dissim fortasse postea. Subdit Arist. per parenthem reuaris asin, mouetur enim id quod appetit,ea ratione, qua talia appetin. appetit m est motus quidam,vel operatio,ia est,no est motus proprid dictus,sed, ut sa -i. 'M2 4 HateX. 28 .appetitio est actus perfecti,sicut i δε sensatio & intellectio , ut verum: sit quod diximus cap. 3. non solum in potentiis co- In appetigniti uis, sed in appetitivis suum esse ter- tu es rerminum internum immanentem in ipso minus imappetitia. Tettium est animal ipsum, quod manens. mouetur, dum ab appetitu assicitur,& con citatur. Quartum est organum, quo appς titus ut inistrumento ipsum animal moue Phoc est. o gallicum & cortiore u instrum e
tum,quod sequenti textu declarat cor ei scide quo non agitur hie,nisi generaliter,sicut de aliis organicis instrumentis, de quib'ta men specialid; contempla dum est proprijs locis,& de hoc primo instri Eto motus in particulari agit Arist. lib. de causa mot':nucaute de anima apitur simpliciter,& secun Potentiadam se.Hinc habes primo,potentia appeti appetiti-tiui&m citium organica esse atq; corpor ua or in
460쪽
. rea,& appetere operatione esse comunem Votumas animae ct corpori. Habes etia lecudo, appeab Diale Uta mouere dc moueri ad diuerta copa ia-c uni Pur lumina mouet ipsum amin i,dc mouetur atur,et otii phantasira vel intellectu quia appetibile noter refcl-. mouet appuli tu,nisi ab imaginatione prius uitur si i perceptum, appetitui obiiciatur: appetitus quoad pe- enim cognitione sequitii dc essetialiter pocilistio tetis cognitari sub ordinatur. De quo coepin Litum, dicere te X. s l. c fortalle postea tali iis dica
inuoad specificationem, an et aam in genere . causae efficienti5 Qua de re probabiles lum opiniones, in otio illa sit per modu causae efficietis. Probabile sit,quia potitia passiua . quoad a cium primum ei lective ab obiee iomouetur. Allpra opinio verisimilis est quo- . ad adu secudum, respectu cuius obiectum, se habet ut forma ct species. Etenim cum sebiectu pol etiam appetit tua ad actum prica .st i mum impellat,non potest hac ratione liori. Aitu ei se efficiei causa: atq; cam idem, quod est iapyincipiu actionis iratio sit unde species su- matur Sc forma operationis quoad actu sς- cuiritu,quoad specilia a tione mouebit,quia ad eande speciem operatio pertinebiticvi'. eli obiectu . Hinc habes t crtio eXplicatione .i eius,quod toties ab enarratione cap. r. lib.
tibi pluries in examine quaestionu eiu idci . cv peripatetica schola scriptu reliqui, p nimiru, visibilitate neq; esse passione colo ris, neq, quidpia colori adderu: quia eadem l illi est ratio de vis bili Sc appetibili,appetibili ta taxaute nil ut addit supra appetibile. Quod significat Arist. cum hic dicit de appetibili,
Isoc enim mouet, non mouetuν mente, t imagi Matione μerceps: erso appetibilitas non est palsio boni secundum se, tu si ut ipsum bo- . aiu ab appetitus actu extrinsecus denominatur. Sed quia hoc disiicile di nouum cui plana vidςri potest,placet rem qN suis sun- . dam emis de prunis principijs declarare.
Addere igiyi Gom nes dicere & confiteri videntur,quoties vulgo dicitur,appetibili-itatem bona est e pastione,visibilitate autem Oloris p roprietate ruincisi Arist. allerere
Fudiatur,v appς tabile inimotu movet i Senos lib. et in Iexigimus,non ut uincap .ie dieN 'fis it J- -& I r. Vbi colore tutariacosiderabhvuo modo in te se cundii esse ab 'lutu, altero modo ita re situ adposcη-tia iecudum este relatiuu,quod Lit simpli- . citer dacium aiqi alterium. Nunc aute hic
iocus propriu eluvia priora claretur dc , A. causa reddat Ur, nimirum quia obiectu a po rite iura vitali denominationem abiq; iplius L st
gibile. nil ii aliud elliqua veru , eos, ct .ul
emis addit' supra Veritate. t tatu: ic tunc
in nostro proposito dioebam . lixet colord visibile pro codularuatur,tanien vili bile nulla est natura aut coduio & ipprietas reii addita supra Miria soloris: ira mintelligibile a vero,appetibile a bono, visibilς aico. Irata:
lorς δ in siluilibus co similiter nό sunt i cosideranda nucete , neq;. ut sint de eliciasia, neq; sicut coditio sei aut proprietas aliqM . ab intrinseςoflues. Haec est iapstrataclusio,. qua tot verbi=Xposui, ut xspicq ei se equentib' tame eit demoliranda. Prino pio S itan' seX dc non plura sunt quae a Logicis voς, Ictaintra tur transteirupi kai per illi di exione Reulau
bile, quae cuςni oueri ut*Πnv c Odqm cIa tur inter traii scςndentia: argum l. isi urbi λ. . est,inodaciam mi cod tionem, sed ritum . . , denominatione ut ii Hellectui aut voluntate prouenictem. Enuq ςrλuo igitur horti seNtrascendentium tuae pro antecedenti sumi . tur,sus ficiens ei te h4c ratione, sui sigitur. Na. Gil cupem primo diuiditur intritisses c put Ge in D ta u. potentia dc in acturi er ens aute in in pote- πω cenutia essentiam Sc quid ditatem intelligimus, liuenumsquae hoc nominem ligni Matuta prout au- ratio. tem ens in actu est,sunt itur ab esse di existetia Sc it significatur hoc nomine e Is.Deinde ens ia in se consideratu,aut est indiuisum
a se,& sic est unit: vel diuisum ab alio, ct se
est .lhquid. Demq; tertio ens ut dicit ordit ε&: comensura Uonem dc coue ira enua ad intellectit, sic inuoluit natura vv-:ca autem volutatem respicit atq; assicit,coditionem notat,atq, proprietatem innuit seni Quare tribus his diuitionibus tres binarii traicci